장음표시 사용
121쪽
aequiescam, neque aliud plan E qu frendum existimem, facit Iustiniani testimonium, que
uideo in d. l. si quis argentum 6. ulti hanc solam rationem considerasse.Cu . n. inquid . . in arbitrio cuiuscunque sit, hoc facere quod instituit, oportet eu uel minime ad hoc pro- ichibire, uel cum ad hoc uenire properauit, non quibusdam excogitatis artibus propositu suum defraudare,tantamq; indevotionem quibusdam quasi legitimis uelamentis protegere. Est uero ope pretium ibi animaduertere, qua studiose Iustinianuginquirat quid aequitati,atq; rationi naturali consentaneum sit, aperte indicans, ex eo solo sonte obligationum regulas omnes derivari.
A R G V M. Quid nobis spinadum sit, ut cognoscamus, quado uel obligationis simpliciter, uel
naturalis obligationis nomen conueniat illi aequitati pristandae fidei,qua pluribus modis posse accipi, hucusq; demolistratum est.
et Quanuis ut plurimis, non tamen semper et Et esse, de non esse alicubi obligationem tra ri prius debent, lut ad nominis si non absurde dicimus. gnificationem attinent. 8 Reprehenditur Franc. Connanus in eo a Maxime proprie naturalis obligatio dice quod putat pacti exceptionem,ac retenda est, cui ex parte utriusque aequitas tionε naturali obligat ioni tribui opor
3 Conuenientia iuris ciuilis,& naturalis. V Cur obligatio appelletur aequitas etiam Naturalis obligatio ex hoc potissimu aesti illa quae ad petendum non satis sit. matur,si eius nomine actio competat. Io Obligatio ad remunerandum nullos res obligatio quae retentione tant lim pro- gulariter effectus producit. dest,minus proprie obligationis nome Ii Ratio, cur frequentius naturalis obligatio meretur. appelletur, quam minus proprie natu 6 Leges quae negant ex nudo pacto oriri ratem obligatione esse dem ostratu est. obligation de propria obligatione lo- ia In obligatione inefficaci quicquid inest quuntur. roboris,totum illud naturale est.
C A P. X IIII. DE naturali aequitate qua perficiuntur obligationes, ita hucusq; loquuti sumus, ut
nihil quod hac in re cognitu necessariu este prs termissum a nobis sucrit. Quoniauero in hac tota disputatione dem5strauimus,squitatis uarias esse mcsuras,post que illam qnq; magis, quandoq; minus uiuere, ac uel ab una tantum, uel ab utraq; parte interuenire, Reliquum est ut uideamus quando huic ipsi aequitati uel obligarionis simpliciter, uel naturalis obligationis nomen conueniat, quod nisi intelligeremus, non rectEpossemus difficultates explicare a nobis antea propositas de illis obligationibus, quae ex, nudis coniictionibus tum simplicibus, tum correspectivis oriuntur. Quanquam uero ante omnia tractari sileant qu ad nominis significationem attinent, tamen secus hic faci dum fuit; Fuit enim antea cognoscendum,quam uarie aequitas sumatur eo ipse quod Obligationes constituit, et quomodo illa in singulis conuentionum generibus accipienda st,cu ex hoc fieri possit, ut uel magis, uel minus proprie obligationis nome mereat. In
a primis ergo cocludiau existimo propriE illa dici n5 modo obligatione,sed etia naturale obligationLcui ex utras parte eo quo supra docuimus modo naturalis aequitas incst,Et quae
122쪽
ove Dplaria iure ciuili et ad agξdu efficax est, ita ut quoties ex aliqua obligatione actio,
competit,certissmum hoc putemus esse argumentum, ex quo uero, proprieq; obligati nem illam ei se cocludamus; Cum minime dubitandum sit ut fuse explicauimus in lib. de te te, iure,& aequitate ) quin leges ciuiles eum praesertim sibi scopum proponat, ut naturales ustum, quantum in ipsis est,& imitentur,& tueantur. Id quod etiam scinper assequuntur, niti quatenus obprobationum difficultatem ut iam tapius dictum est iuriscia vilis praesumptionem a ueri tatis scopo contingit aberrare. Quod impedimentum ubi noadsit,dubiti no est semper legumlatores eas obligationes quam maxim) approbare, atq; ,
ad auendum et scaces reddere,quae quam maxime naturales sunt, atq; aequitatis natur iis praesidio ab utraq; parte muniuntur. Neque porro hac sola ratione movemur, ut quae magis es scaces sunt, magisq; naturali aequitate nituntur, eas magis naturales obligati ne pellemus, sed et iurisconsultorum authoritate. Tradit hoc perspicue Up. in l. natum rates su p. tit. Dxi. cu inquit: Naturales obligationes no ex co solo aestimant, si a o aliqua carti nomine c5petat, uerum et ca soluta pecunia repeti no potest. Cum dicat Vlp. natu rates obligationes no ex hoc solo aestimari, perspicue ostendit,salte hoc praecipuu es le ex quo id aestimemus, cum scilicet earsi nomine actione copetere videmus, talo magis quia
dictio illa implicatiua id quod minus dubitabile est, semper includit l. I. curno C. qui
admitti. Eadem haec uerba ex Iuliano resertitur in l. fideius r I. f. natural .il. de fidei ull. In qua lege illud amplius habetur, naturales obligationes,quae repetitionem tantum impediunt, nec satis ad agendum squitatis habent, non proprie obligationes esse, sed per abusione tantum sic appellari,Id quod optime etiam probatur & l. In us f. imperator.it. 1 desolui. ubi dum Vlpia. indebitas usuras appellat, quae ex pacto naturaliter tantum d bentur, aperte ostendit eam non proprie obligationem esse. Quod soluitur inquit m
ς usuras,ad utranque causam usurarum tam debitarum, quam indebitarum pertinet, puta quaedam ex pacto naturaliter debebantur. Probatur hoc denique ex illis omnibus le- . Ribus, quae absolute negant ex pacto nudo, nudoue consensu oriri obligationem, ut exl. iuri entium. f. qui nimb & 6.ut puta C de paci. & l. i. permutatio. U. de rer. permuta. Ex quibus licet intelligere obligationem, quae oritur ex pacto nudo, uere, propri que non mereri nomen Obligationis, neque obligationis appellatione conuia ri, ubi de ea simpliciter mentio fiat. Veruntamen ipsa quoque naturalis oblidalio ain Pellatur , ut in d. f. Imperator. quare cum negatur esse obligatio, In potiori signi hc tione obligatio accipitur. Quς uero leges negant ex nudo pacto oriri obligationem εita omnes accipiendae sunt,ut de uera, ac propria obligatione loquantur. Sic fit, ut quq repetitionem tantum impedit aequitas,eam & esse & no esse obligationem r c dicamus. γIdemque esse supra uidimus, cum ad pupillum obligatio resertur. Nam pupillum non obligari probatur in l. quod pupillus. si de condict. indeb. & in l. pupillustii pra uia prox. Quod & de seruo probatur in I. nec seruus. T de pecul. & m l. in persona. ii de re
Eu. ivr.Cotra uero eosdem istos obligari probatur in l. naturaliter. ff. de condict. indem.
an l. I.in fine. ff. de nouat. in l. si pupillus. ff. ad i. Falcid. iii l. cum illud β. haeres. T. qua:
do di. lega. ced. in l. in numerationibus. T desolui. in l. ult. V. de iureiuri in l. sit nus. n. ad i. Falcid.Itaque non uereor, quin errore labatur Francis. Conantis qui retcuonis,atq; cxceptionis effectus negat naturali obligationi tribui oportere, sed aliis causis eos asti- agitare conatur. In hoc enim & Iuliano, & Vlpia. perspicue aduersatur, qui ex hoc quom
naturalem obligationem aestimari uolunt, si pecunia soluta repeti non pol it d. l. naz-
123쪽
, rates sup: titi prox. & l. iideiussor i. naturales.ss. de silet usi. Cur obligatio appelletur squitas etiam illa, quae actionem non parit, ratio iis prompae est, quia cum ipsa quoque in iure consideretur, ac iuris essectus aliquos producat, exceptionis scilicet, ac retentionis, consentaneum ibit, ut praeter sequitatis, ac iustitiae specialius aliud ii men sertiretur. Nomina autem ab eflectibus ipsis, utplurimumdc sum untur,cuhisdam ratione similitudinis. Quare cum haec quoque squitas eo ipso, quod exceptionem,ac retentionem parit, nos ipsos quodammodo alliget, nullum aptius, quam obligationis iam men sortiri potuit. Eadem hac de causa poterit etiam dici obligatio quae ad excepti nem, retentionem l nihil prodest, dummodo aliquo naturae uinculo nos adstringat. Nam ut omittam serui, pupillique obligationem, quam si non eosdem prorsus, at aliquos saltem iuris cise s habere polle demonstrauimus ) certὲ constat aequitatem illam, qua monemur benefacientibus benefacere , neque bos,neque alios ullos ei sectusi, producere posse, ut & Bart. tradit in l. frater a fratre, nit.: . & in l. Iulianus nu. et L& Σ . ff. de condo. in leb. & tamen quia honestatis saltem cuiusdam uinculis nos alligat, obligationis nomine nuncupatur. l. sed &si lege. f. consuluit. V. de peti haered. At fateor dices maxima cum ratione eam quoque appellari obligationem, quae ei sca xii non est, sed mirum est, cur frequentius appelletur naturalis, quam illa altera, quae cita
cis est ad agendum . Et quod magis miremur non tantum sic frequentius appcllatur, sed etiam hac appellatione ab e scaci illa obligatione distinguitur, ut in l. i. insin. ff. de nouat. in l. I. f. debitum .is. de constiti pecula. in l. fideiussor i. f. fidei uusor. is. de fideius is & f. praeterea. init. quibQmOd. toll. oblig. quasi uero minus naturalis dicenda sit c cis obligatio ; Quam tamen praecipue naturalem dici oportere & apera sentit Vlp. in l. naturales stip. titi prox. dc ratio im aper; cd monstrat, cum non ab una tantiim, sed etiam ab utraque patra naturaliis aequitatis pnesidio muniatur, ut liquido a nobis supra demonstratum est. Ad hoc respondemus, uel si essicax obligatio maximὸ proprie obligatio dicenda sit, non tamen ratione carere, quod . iurisconsulti in his ipsis legibus ab ecicaci obligatione natural cm distinguant. Ratio uero cur id fiat, illa mihi uidetur esse, quia quoties utrinq; aequitas ades non tantsim iure naturae inducitur obligatio, sed etiam ciuili iure, quare cum abibliath obligatio sit, non ia ulla eget adiectione, ut uel naturalis,uel ciuilis dica tu si cum non mi, nus hoc, quam illo iure obligatio habeatur. At cum aequitatis prssidio ab altera parte obligatio destituitur, tum deest illi somentum iuris ciuilis, quo sublato, nihil pi EI 2 in ea remanet, quod non totum naturale sit. Ita sit, ut clim hanc obligationem ab ea distinguimus , qus utriusque iuris authoritate nititur , naturalem hanc appeti mus, sicuti interdum dicimus eam ciuilem, ius sola iuris ciuilis praesumptio ite inducitur. Quanuis uere dicere possimus non minus ciuilem esse, cui etiam naturalis aequutas undequaque consentit, dummodo illa sit ut uere est letum ciuilium authoritate munita, d l. i. 6. debitum. K. de constiti pecula. d. l. i. in D. de nouat. 6. praeterea. inst. quib. mod. toll- oblig.
OVo pacto ex iis, quae hucusque tradita suere de naturali illa aequitate, ex qua obib. g uonta coni xuuntur propositae si perius dissicultates explicari possint.
124쪽
x Inspecta Iuris ciuilis interpretatione, nucis pactis non inest vera, persectaq; naturalis obligatio. a Veritate inspecta potest naturalis obligatio nudis pactis&ineste,& non ineve. 3 Nec poterant, nec debebant reges in omnibus pactis nudis eandem iudicandi
No absurdE dici potest ipsis nudis pactis,
seu conuentionibus nunquam naturalem obligationem perfectam incuse, sed ineste potius causis ipsis, & rebus, ex quibus aequitas aestimatur.3 Oritur quidem ex nudis conuentionibus naturalis obligatio , sed imperfecta , hoc est ex parte promissori, tantum. 6 Conuentio de restituendis nummis ali nis & aliae similes neque etiam ex parte promi foris oblirationem inducunt. s sunt casus in quibus honeste possumus fidem datam non seruare. a Promissa interdum iis,quibus promiseris, sunt inutilia. 9 Etiam conuentiones, quae traseunt in proprium nomen contra ius,interdum notiunt seruandae.
Io In correspectivis conuentionibus idem
quod in simplicibus conci udendum,data terminorum paritate.
tio ex conuentionibus correspectivis, quam ex simplicibus. ii Quid spectarint iurisconsulti, ut seruum,& pupillum naturaliter obligari dicut, i 3 Reprobantur qui credunt tunc tantium pupillum naturaliter obligari, cum imcupletior factus est .a Actio competens contra pupillum, qui locupletior factus est, non est nativa, sed dativa secundum Castrensis Praedictae actionis causa, & origo plenius
explicatur. 16 Non nouum, neque incondecens ex naturali obligatione actionem da ri. 17 Conciliantur simul. l. Marcellus. F. de fidei uis. & l. is cui bonis infra tit. nostro. 18 Non conuenit sententiae Iustiniani obligari eum qui pro furioso fidei ubet, uel pro eo cui bonis interdictum est. 1ρ Interdum sententias Iurisconsultorum re fert Iustinianus, qua nauis eas non pr
dio Conclusiones nonnullae contra aliorum sententiam ex supradictis colliguntur-XV.C iam plenis sine his de rebus omnibus sententiam nostram aperuerimus,restat ut ad earum, quae superius propositae sunt,dissicultatum explicationem deueni mus. Quanqua uero ex iis,quae diximus a unicuiq; plana, atq; aperta omnia esse possuntuli tame omnis plane scrupulus tollatur,nos breuiter sin laspcurremus diss- cultates, atq; illis sigillatim suas solutiones accomodabimus. Quod attinet ad prima quae ad nudas,& simplices csiuentiones,sipectat oriturque ex uariis legibus, quae naturale obligatione nudis ipsis, ac simplicibus csiuentionibias modo tribuere, modo adimere uidentur, nos ita omninὁ rem explicandam ducimus, ut dicamus cx nudis conuentionibus non oriri naturalem illam obligationem, quam maxime propriὸ obligationem esse conclusimus, nam si talis quoque obligatio ex ipsis oriretur, nulla esset ratio, cur non S iure ciuili ad a3endum efficax esset, uel saltem iure praetorio. Fuitque hoc argumentum sane ualidis limum pro communi sentensa adductu ni,cui uidimus nullo plan Emodo rectErci ponderi posse. Vt uero hoc ipsum si minus perpetuo, at certe ut plurimum ais aripois ex nudis scilicet obligationibus n5 oriri ueram,ac persectam naturalem obligationem, lup naturali squitate utrinque muniatur,sacit clim ciuiliti legu,tum etia iuris praeto irii in rerpretatio, quia cum uiderent legumlatores aequitatem ab utraq; parie plerunque non desse,praeterstiniis casibus,in quibus legitimas couentiones etiam ad agendum cssicaces esse uoluerunt, ut tutiorem partem amplecterentur, regulariter illam non adeo
interprctari sunt. Nec sane iniqua hse interpretatio existimari potcst, duabus d causis. Primo,quia cum hodie adfirmandas conuentiones stipulationis p sidio uti possinus,
125쪽
possimus, minus certe aequitas illi sauet, qui cum possent, hoc ipso remedio usi non fuerint. Secundo quia si sorte secus contingat, atque urgeri debitorem ad soluendu et quius sit, praesto adest praetor,qui eo nomine prsitat actiones in sactum. l. ulti in sin. E. de act.& obligat, Verum in dubio non cana nudis pactis credit aequitatem ilicsse, quae ad agendum latis sit. Quod si omissa prssumptione, legisque interpretatione quaeras a uere ne in nudis conuentionibus adsit haec naturalis obligatio, quam maximὸ proprie obligationem appellamus, ideoque an pro ipsis manus Regia praestaretur, iam dictum a nobis superius filii, stulte hoc inquiri, neque inaniorem ullam quaestionem inter multios inanissimas a nostris doctoribus disputari. Etenim saepe iam inculcauimus, in omnibus nudis pactis non certam, atque unam aequitatis spetiem esse, neque ex sbio conuentionis genere iudicari, sed ex causis, te Gnisque uarie aestimari, ut perspicue tradit
Vlp. in d. l. ult. sit p. titi prox. Quocirca Reges qui in singulis factorum spetiebus id
spectabant, quod squitati rationique naturali maxime consentaneum crat, pro rerum, personarum, causarumque uarietate non poterant non aliud, atque aliud constituerer 3 Fuisset enim inconueniens nudas conuentiones omnes tanu incilicaces rei jcere, cum
praesertim nondum stipulationis remedium extaret, qua possent contrahentes sibi pro-ipicere, ac de uariis rebus ad uitae usum necessariis, quae sub nulla contractus forma cadebant, legitimὸ pacisci; Contra etiam nimis absurdum fuisset illis omnibus robur, & efficaciam piabere, cum plerunque non certo, deliberatoque animo , sed uel humanitatis, uel ostentationis causa, uel simulate, aut improvide fiant. Quod si Reges has conuentiones probassent tanq ad petendum enicaces , quas videmus nec civilibus, nec praetoriis legibus probari, certὸ aut ini ius leges essent, aut antis qui illi Reges aequitati fuissent aduersati. Iam uerb quoties ipsi conuentioni talis inquitas inest inesse enim quandoque diximus quae ad petendum es scax esse postilicrederem ego non absurde posse dici, hoc non ipsi per se conuentioni tribuendum esse quandoquidem hoc modo nuitu non inesset sed potius causis ipsis, & rebus, ex qui
bus aequitas uel augetur, uel minuitur, ac propterea conuentionem ipsam perseia
tum consideratam inciscacem esse. Sic enim dicut Logici argumentum ex duabus affirmativis in secunda figura infirmuni, atque ad concludendum inesscax esse, quia ipsum per se non semper concludit, licet concludat interdum ratione subicctae materis zEt haec hactenus de naturali illa obligatione, quam maxime propriὶ obligationem est ediximus, & quae ciuili quoque iure ad petendum es scax essi inantum uerb attinet ad
alteram illam, quae non iitrinque, sed ex parte tantum promissoris aequitatem habet,&quq tanu iuris ciuilis semento destituta naturalis uti lurimum appellatur, dubita , dum non est iudicio meo quin ea uel ex nudis conuentionibus oriatur,probatur enim hoc manifeste ex l. in i s.f. Imperator. E. de seluti & ex alijs omnibus argumentis,quae pro parte assirma tua plurimum urgere supra demonstrauimus. Atqui certu ut deci sent caetera omnia) in eo perspicue cernitur lisc naturalis obligatio, quod exceptionem
parit, ac selu pecuniae impedit repetitionem, ut Iulianus, Ulpianusq; tradunt in lenaturales supra titi proxi. & in l. fideiussor. 6. fideiussor. K de fideiuss quicquid contra cominiscatur Franc. Connanus, qui hos ipsos effectus alijs causis studet assignare. In hunc ergo,quem diximus modum regulam stitui debere concludimus. Non negamus tamen quin interdum & haec qualiscunque sit naturalis obligatio desit, si sorte in m
teria iiiiij aliquid subsit; est enim quandoqu cum ne eum quidem qui promissis cin' M a datam
126쪽
datam seruare squum existimari debeat. Veluti s nummos alienos, quos cum mihi οmutuabas, tuos esse credebam, restituere tibi promiserim. Hoc casu certὸ aequum non est, ut rem alienam tibi potius, quam domino restituam, ideoq; nulla prorsus ex hac conuentione obligatio oritur , cuius rei certissimum argumentum est, quod nec fideius rhic interueniens obligatur. l. si pro eo. f. si nummos. ff.de fideius L. Alias species ii
nullas, in quibus honestE potest promis r fidem datam non seruare receni et Tullius et
lib. 3. ossici Fac me cuipiam ad aquam intercutem medicamentum: dedisse, pepigisseq; ne illo medicamento postea uteretiar. Si eo medicamento is sanus factus fuerit, & annis aliquot post inciderit in eundem morbum, nec a me impetret, ut item eo sibiliaceat uti, permittit certξ ratio, ut contra fidem datam eo ille medicamento utatur, atq; ex eo uitae suae praesidium quaerat, cum praesertim ego inhumanus sim, qui non conc
do uti, quantiis nihil mihi iniuriae fiat. Addit Tullius ne illa quidem seruanda, quae non sunt ijs ipsis utilia quibus promiseris; Cuiusmodi illa sunt, quς Phaetonti solem, a Theseoq; Neptunum pro nisisse serunt, nam ijs ipsis quibus promissa suerant perni
ciem , ac luctum attulerunt. Quae cauta, alisque similes faciunt, ut non tantum a nudis conuentionibus honesterccedere possimus, sed etiam a contractibus illis quibus inest , erum γεια, ut a deposito,&alijs. Summam fidem inprimis,atque undequaque inuiolatam deposita exposcunt, atabuit. C.de compensat.& tamen est interdum, cum res d
posita minime reddenda sit. Si gladium quis apud te satis mentis deposuerit, repetat insaniens, aut si is qui apud te pecuniam deposueray bellum patriae illaturus repetat,
reddere depositum peccatum erit, non reddcre ossicium. Multa enim qiuae natura honesta uidentur esse, temporibus sunt inhonesta ; Ideoque non debet mirum uideri, quod diximus fidem nudo pacto datam interdum non esse seruandam , lucet utplurimum seruari eam honestis limum, uiolari uero turpissimum st- Ex his uidentur mihi iam plane sublata ea, quae in prima difficultate de simplicibus coi uentionibus adducta suere, nunc deinceps pergamus ad secundam. Spectabat secunda principalis difficultas ad nudas conuentiones correspcctivas, in quibus dubitabatur primo,an ex ipsis oriretur naturalis obligatio, sicq; an pro ijs manus regia iure gentium praestaretur ; Deinde quomodo in ipsis dari possit poenitentia,cum ex illis competere exceptionem, iam demonstratu sit. Vident enim haec simul pugnare, ut possit creditor
ex reciproca conuentione contra debitorem excipere, atque ut debitori liceat poenit re, imo & repetere quod datu est, conuentioneq; ipsam infinitare. Hanc totam dis scultatem in hunc modum censemus explicandam, ut dicamus in correspectivis conuem iotionibus idem prorsus quod in simplicibus concludendum esse,& quoad naturalem obligationem,& quoad illos effectus,qui ex naturali obligatione proficiscuntur, quemadmodum & supra probauimus. Oriri obligationem ex reciprocis quoq; conuenti ilibus inde necessaribdemonstratur, quia nulla ratio reddi potest, cur mihi obligatus esse debeas, si a te impetrauero, ut gratuito pro me aliquid facias, ac non item teneri debeas, si eius rei impetrandae causa contra tibi aliquid promisero, imbuero maior cau- irsa est, cur ad id tenearis, quod non gratuito promisisti , dii modo ego quoq; id praestare paratus sm,quod a me tibi promisium fuerit. Quod si non maiore concedis, at certε concedas oportet eandem hic vigere aequitatem fidei seruandae ; Quandoquidem nisi in re ipsa, atque in materia iiiiij aliquid subsit, ea semper seruari aequum est, quae inter aliquo placuerunt. LLil de pact. l. i. ff. de constiti Peculi. Hinc dicimus reciproca
127쪽
conuentione exceptionem competere, nec pecuniam eo nomine solutam repeti pocse, id quod demons rauimus necessario probari ex l. iuris entium. 6. igitur nuda.ff. depact. Ex hoc etia concludimus,non licere illi qui promisit poenitere, ut liquido traditur in l. penulti & ult. C. de condieti ob cauc in l. quoniam asseueras, & l. emptionem. C. de reri permut. Verum haec ira accipienda sent, quemadmodum supra diximus ut tunc habeant locum, clim utraque ex illis promissionibus, quae in reeiproca conuentione continentur,mul principalis est. Siquidem alioquin promissio, quae non est principalis, nulla plane obligationem producit, unde nec parere exceptionem, aut poenitetia
impedire potest; atq; ita omnino intelligi debere existimamus, quod de poenitetia dicit in d-l. si pecuniam si de condiet.ob caus. & in alijs omnibus legibus, qu e in reciprocis
conuentionibus, hoc est in contractibus in nominatis ante implementum poenitentia concedunt. Satis uerbiam supra declarauimus, quomodo principalis promistio accipienda sit, cum diximus non id spectandum esse , utrum conuentio utriusque pametis commodum contineat, sed utrum promisso ab utraque parte eiusmodi sit, quae conuentioni causam praebere potuerit. Ita paucis ueritatem explicari posse putamus , ideoq; illa omnia plane salsa reddi, quae de conuentionibus correspectivis tanto apparatu nostri interpretes tradiderunt. Optime etiam ex prsdictis diluuntur, quae
de pupilli, serui, furiosi, prodigiq; obligatione obiecta suere. Nam quod uidimus quibusdam in legibus assi mari pupillum, & seruum obligari naturaliter, in alijs uero hoc
aperte negari, eadem,quam supra attulimus, distinctione, hae leges simul omnes conciliatur.Si enim essectus illos consideres, qui ipsius pupilli, seruiq; personam respiciunt, rectEdixeris eos nullo modo obligari. At iurisconsulti cum seruum, uel pupillum naturaliter obligari dicunt,alios considerant effectus, & qui ad alias persenas spectant, quae uel fi-a a desubendi, uel nouandi gratia, uel alia quacunque de causa interueneriti t. Sunt qui dicant leges, quae probant pupillum obligari naturaliter,ita accipiendas esse, ut tunc ta 3 tum locu habeant, cum pupillus sectus est locupletior. Sed huic sententiae multae leges
reclamant, uti. cum illud. . cum haeres. T. quand. dies legati ced.&l. stichum .f. adiatio . is de soluti quae leges in pupillo naturalem obligationem tunc quoque considerant,cum is haudquaqua locupletior factus est. Turbat illud quoque hac in re mirum in modum nostros interpretes, quomodo dicatur in l. pupillus. ff. de auth. tui. natur ii obligarione, qua tenetur pupillus, qui locupletior factus est, oriri actionem, cum aliubi semper soleant iurisconsulti eam tantum naturalem obligationem appellare, quae imris ciuilis formento destituitur, ac propterea ad agendum inesscax est: Dicunt nonnulli ut Calli elisin d. l. pupillus,actionem illam non natiuam, sed dativa esse. At hoc non sar is est, nec propterea tollitur dubitatio; unde plenius hoc ita explicandum est. Fuit olim haec obligatio inciscax iure ciuili, quocirca naturalis dici coepit, ita ciuili obligatione seis iungeretur. Postea uero Diuus Pius, cum animaduerteret in hac quoque specie plenis lima ab utraque parte aequitatem adesse, nullamque es le rationem, cur pupillus, qui ex aliquo contra locupletior iactus est, ad eius ipsius obseruationem compelli non debeberet, contra ipsum pupillum actionem concessit quodam suo rescripto, cuius mentio habetur in d.l.pupillus de auth. tui. Item in l. 3as commodati &in l. 3. is de n g. gestis. Propterea ergo licet naturalis dicatur haec obligatio, ex ea tamen amo conceditur. At si non tam loquendi usiim, quam rem ipsam spectauerimus, non poterit nobis nouum
128쪽
ximδ proprie naturalem obligationem esse contendimus, quae ad agendum ualet, cum illi magis naturam seuere compertissmum sit,id quod peripicue docemur ex l. naturales supra tit. prox.& l. fideiussor j. naturales n. de fideius . dum ibi dicitur naturales obliga
tiones non ex eo solo aestimari, si actio aliqua earum nomine competit, uenim etiam cusoluta pecunia repeti non potes quae uerba Ostcdunt, quanius non ex eo sbio, tamen ex
eo praesertim naturalem obligationem aestimari,si illius nomine actio concedatur. Quod attinet uero ad seriosum, & prodigum, cui bonis interdictum est, nullo modo penitus eos obligari constanter asserinamus. Idque ex eo uerissimum esse intelligitur, quod uidemus, nec pro iis fideiussorem obligari. l.3 h. is cui bonis tit. nostro. Cuius rei ratio illa est, quia nulla ipsorum est uoluntas, ut ait Pomponius in l. suriosi. f . de reg. ivr.Fatemur quidem contra plurimum urgere, quod tradit Vlpiauus in l. Marcellus. U. de fideius s. sed i ad eam legem hanc affero solutionem, quae me satis quietum reddit, quanquam nonnulli forsan ceruicos erunt, qui eam minus probent. Firme retinendum est quod supra diximus, apertὸ Iustinianum desuriose,& prodigo testitam nobis sentetiam suam reliquisse, cumini. surios. ssile reg. iuri Pomponii sententiam probarit, qui dixit furios, uel eius cui bonis interdictum est, nullam uoluntatem este; ac pariter Vlpiani, qui Pomponio in hoc assentitur in l. is cui bonis infra tit. nostro. Considerandii est platerea ipsius Iustiniani in l. Marcellus longe aliam, ac primo aspectu uideri potest, intentionem suisse, ipse. n. ibi tractaturus de fideiussoribus iudicauit in ea materia recipiendam esse quandam Marcelli traditioncm, quae est, ut fauore creditoris obligatio fideius ria non impediatur,quoties fideiussor contra principalem ipsum creditorem actione mandati experiri non potest. Iustissima certe est haec traditio, & illi maxim E conuenit exemplum pupilli, pro quo fideiussor interueniens ideo potest obligari, quia uel si ipse soluere cogatur,nullum tamen ex ea re pupillo damnum insertur. Hactenus recte omnia conueniunt; sed quod affert dis scultatem, illud est, quia Marcellus suum hoc pronuntiatum comprobaturus, no solum pupilli,sed&suriosi,& eius cui bonis interdictum est, excpla eodem orationis contextu asserebat, Iustinianus uero seu compilatores,quanuis lisc duo exempla minime probarent, sed in iis Iuliano potius, & Vlpiano quemadmodum uidimus astentirent, tamen exempla illa nequaquam sustulerunt, non quia non id facere potuerint,ac sepillime etiam secerint, sed ut nos Marcelli inductionem uno orationis contextu tradi-etam, qua sententiam ipse suam confirmat,clarius perspiceremus . neque illud ueriti sunt poste aliquos sorsan existimare, etiam quoad furiosunt,& prodigum probari isententiam Marcelli, nam huius rei suspicionem planὸ omnem ademptam ex eo intelligebant, quod alibi de furiosi, prodigique obligatione contrariam Iuliani, Vlpianique sententiam probassent. Atque u t eam adhuc magis suspicioncm adimerent, ac se non Marcelli, sed Vlpiani, Iulianique sententiam magis probare clarius ostendercnt, hanc ipsam l. Marcellus non Marcelli, sed Vlpiani nomine inscripserunt, nam Vlpianum in eo quod ibi desuriosi, ac prodigo traditur a Marcello dissentire perspicuum erat. Quantiis ergo uerὸ dici possit uideri Iustinianum eas quas refert iurisconsultorum sententias approbare, non tan istum quoad principalem decisionem, sed etia quoad caetera, quae ipsi uel in modum ex Pli, uel alia quacunque ratione adiiciuntur, tamen hoc ita accipiendum est, nisi alio linia in loco sententiam contrariam amplexus sit, ii t fecisse eu hac in re peripicue cernimus. Itaquc concludamus oportet, quae in hac ipsa l. Marcellus de sutioi,& prodigo in in
dum ςAcmpsi traduntur, a Iustiniano quidem restari, sed non approbari. Nec mirum hoc
129쪽
hoc cute uideri potest, cum & in aliis multis legibus idem observetur, ut in l. quid de
creditore. in l. qui bona β. superficiarium iis de dam. insect. in β. Thesauros. inst. de rer. diuis .in l. 3 is te tutis ci in l. si quis pro emptore.is. de usu cap. in l. s. β. de arbore. is de rei uendi c. Ex hac solutione apparet nec Vlpianum fuisse sibi contrarium, quantiis disset tiat a Marcello, neque etiam Iustinianum reprehendi posse, quantiis uno in loco totum Marcelli contextum retulerit, in alio autem non principalem ipsus decisollem, sed duo tant lini exempla ab ipso allata reprobarit. Nos iam plenissime quoad hasce quaestiones omnes, quae a Socino,& aliis primo ipso huius Rubricae initio proponuntur,sententia nostram explicuimus. Neq; alia de causa in hac tota theorica nostra caeterorum traditionibus aduersati sumus, nisi quia salua ueritate no posse nos iis assentire iudicauimus. Tametsi uero ex iis,quae diximus, sacilὸ unusquisq; per se intelligere potest, quibus in rebus
dio ab aliis dii sentiamus, tamen placuit insigniores conclusones in unum colligere, quas cotra aliorum sentctiam hucusque recepimus. I Primum ergo quod alii sentiunt,ex pacto nudo ueram,ac persectam iurisgentium obligationem oriri, falsum esse arbitramur. et Non tamen propterea illis allentimus, qui patio nudo naturalem obligationem inesse prorsis inficiantur. 3 Multoque minus illorum sententiam probamus, lutcX promissione quidem nudo pacto saeta, at non ex nudo ipso pacto naturalem obligationem oriri existimant. Quaestionem illam nostrorum omnium disputationibus tantope re celebratam , an scilicet iure gentium pro nudo pacto manus regia praestaretur, inan ac plane saniam esse demonstrauimus, s Atque in ea&negantium,&aictium opini Iem recte improbari posse, planum secimus. 6 Quod temerE omnes admittunt, uras iuris ciuilis in obligationibus uel approbandis, uel reprobandis a naturali iure disi nsm,minime admittendum censemus. 7 Quod prsterea sentiunt, naturalem saltem obligationem, quae iure gentium absolutam squitarent contineat, ad fideiustionis ualia ditatem necessariam esse, nihilomagis concedimus. 8 De exceptione retentionis,atq; compensationis, s De nouatione, d constituto idem sentimus. io Quae naturalis obligatio appellatur, eam minus perseeth naturalem obligationem esse ostendimus. ii duaenam uero perfectu naturalis obligatio dici possit, prster alios explicauimiis .is Exceptioni, retentioni,& compensationi, etiam ubi naturalis illa obligatio non adsit,locum ei se posse docuimus. 13 Qui ex contractibus in nominatis, ante implementum regulariter poenitentiam dari allirmant, prorsus illos errare arbitramur. I Neque tamen iccirco recte eos sentire credimus, qui poenitentiam dari planc inficiantur. Is Quanuis utriusque commodum contineat conuentio correspectiva, n utrius tamen commodum impedire putamus, quominus poenitentia concedatur.
16 Nos uero ipsi quo pacto hoc totum accipiendum sit, quod de poenitentia in dubium reuocatur, praeter alios demonstrauimus. 17 Ex conuentionibus correspecti-uis non minus, quam ex simplicibus, exceptionem competere arbitramur. I 8 Et propterea quod tradit Vlp. in L iuris gentium. f. igitur nu .is. de passi ad correspecti uas quoque conuentiones omnino referri debere contendimus. I9 Quod porro sensunt non ulli Vlpianu ibi quoad correspectivas conuentiones, de exceptione illa ii tellexisse, quae proponitur contra agentem ex eodem contractu, planc fatuum esse credimus. et o Et naturaliter obligari, & naturaliter non obligari pupillum, itemque seruum, rectὸ posse utrunque assii mari ostendimus. 1i Pro surioso,& prodigo obligari fideiussorem,uerba, quibus utitur Vlp. in l.Marcellus. isde fideius s. aperte dem λ
130쪽
strare non dubitanim: zz Idipsum uero autVlpiata uiar,autiussinianum sentire haud quaquam concedimus.
REaene Iason,&alii inter se illos terminos, quos recensen pollicitationem Uiuinarauerint,chm illa uel ad promissionem,uel ad pactum,seu couentionem referri d buisse uideatur. Et an uera sit die enita, quaminter pactum, & pollicitationem nostri
sequentius tradunt. a Pollicitationem ad dicto p otius, quam ' Quibus lesibus probent Docti praesumi
ad promissum esse reserendam, fuso Ia consensum inter praesentes.son critici Quit. io No ex solas r sentia, de taciturnitate praeo Non pollicitatio esse terminus sumitur comensus, nisi actum aliquodi per scdicrisus, seduci ad pactum, uel interueniat,unde hscprssumptio adiu ad promissionem posse referri. uetur. s Pollicitationem esse solius offerentis pro- ai Sile; scommuniteradductae probarent missionem negari non potest sed uiden prsissimi consensum ex praesentia,& tacidum, quomodo haec Vlpiani diffinitio turnitate, idipsum probaret etiam qua accipienda sit. do agitur de causa onerosa, quod elic5η, prequentius recutum est, pollicitatione muniter improbatum. non posse fieri nisi absenti. ia Factum est uoluntatis nostri optimum ter Nuntio,vel epistola interueniente neque stimonium. etiam absenti pollicitationem fieri pos- ia Distinctio Tornanteractum perfectum , se uulgo concedunt. & imperfectum quantum ad consensus 6 In quibus casibus praesenti pollicitationε prs sumptionem rescitur,ct reprob ueri posse Doctifateantur. tuta v An consensus postea accedens impediat i Potest consensus praesumi etiam ouando pollicitationem. tendit ad actum illum perficiendum, a An quis praesumaturia cado uoluntate quo inducit praesumpti
CAP. X VI P Ost ea,quae de obligationibus tum est cibus, tum inescacibus tradita suere, re
centiores hic sere omnes sex illos terminos susEprcseqiiuntur, quos hic Iasseri primo ipsi, huius rubricae exordio proponit, conuentionem scilicet, promissi nem, pactum, pollicitauonem, constitii tum, & stipulationem; E quibus duo satis a n bis supra suerunt expileati, pactum scilicet, & conuentio. Quae uero de promissione,&constituto dicuntur,iton eam mihi uidentur habere dissicultatem, ut nostra egeant declaratione. Quocirca ne iis in rebus, quae per se planae,& siciles sunt frustra tempus conteramuM ad pollicitationem quamprimum deueniamus, cuius explicationem omnes dis a cillimam non immerito iud carunt, moxque demum ad stipulationis aggrediemur tractationem, quae quoniam huius nostri tituli propria est nos in ea ut&caeteri faciunt aliquato diutius insistemus. Inter reliquos ergo i t terminos Iasbia hic millicitatione quoquc recenset,quam sistius os serentis promissionem esse constat,ut des i. Vt in l. pactu.
C. de pollicitat. Dicitq; Iasen pollicitationem uerius appellari pόsse dictum, si promic istim atquc id quam uis male probari cxistimat, ex l. iciendum. f. dictum. in de aedi ita i aucta enim probatur ibi pollicitationem ad promissium potius, quam ad dictum