장음표시 사용
91쪽
nem inter actione,& exception ut pro nudis couentionibus exceptio potius,qua actio tapetat; Neq;. n. quice esse, de hoc elici possit, clim Pnetor simpliciter edictu proponat quo pollicetur se pacta seruatum. ru existiniat postea iuriscosultos dii simul &ius ciuile, & Pntoru ediri studerent conciliare,ita hoc edictu suisse in teipretato ut voluerit Prstor ex iuris ciuilis tantii praescripto, ac non alio modo pacta nuda seruare. At demo non videt qua absurdii hoc si si & ab omni alienum ratione, ut Vlp. edictum praetoris explicaturus ea attulerit interpretatione, quae ristoris sententiae non responderet,iravi ciuiles potius leges, qua ipsius praetoris sensum inspexerit Eoq; maxime quia chin ius praetoriit no tantu adi uadi, sed etia corti di iuris ciuilis gratia suerit adinventu l. ius ciuile. f. ius prstori v. is de iust.&iuta nihil suit necesse prsioru edicta cu ciuilibus legibus recilia Imo enim persaepe a regulis iuris ciuilis recedit iusprstortu, id quod videmus fieri in bonorii posts contra tabulas quae copetit emancipato. Quare alio modo respondet Crotus, estq; id causae suis cur Praetor qualitu ad pacta nuda nihil ex iure ciuili costerit immutandu,quia quan uis pacta nuda ad petendit inessicacia sint, nemini tamen ex ea re fraus vlla sit; Na lucru quide creditor amittit, quod ex Pinistione facturus erat, sed nullii inde patitur damnii .Quod si damnii sorte aliquod alioquin passurus esset, ex 2 pacto quantu uis nudo daretur actio, ut liquido erobatur ex l . elegater. f. seruus pactionis. is de dolo;qua lege ait ibi Barti tota pacti nudi materiam limitari. Athsc quoq; r
sp5sio friuola, est na si dam' prstore qui omnibus in rebus aequitate iurisgentiu si si sperinda proponit, non putasse compellendu debitorem ad silem prolandam quς nudo pacto data fuerit, idq; ob eam ratione quod nullam inde fraude creditor passurus sit; Eadem hac de causa non debuerunt antiqui illi Reges eii ad seluendu c5pellere,qui nudo pacto promiserat; Cum ipsi quoq; eundem sibi scopu proponerent, ut ex piscripto naturalis rationis i udicarent. Quare aut fateris aequitatem id postulare, ut ex nudo pacto essico petitio si aut vero negas. Si hoc lateris, tisin nos instamus no debuisse pretiorem ab hac aequitate recedere; si negas id postulare aequitatem, negandum est pariter ex nudo pacto oriri naturale obligatiotiem, cuius nullii aliud prstere aequitatis sun- , damentum est, i. stichum. 6. Naturalis. is de seluti Sunt qui respondeant alio modo , ac salsum illud esse ais ent, quod passin omnes recipiunt, iure prstorio non nisi in m dum exceptionis pacta nuda seruari, quia cum absolute prstor pacta seruaturum se polliceatur L Iunsgentili. β. prstor aitiis de pact. non videntur ipsius verba illam tam violentam restrictionem pati posse,ut ad exceptione tantii reserantun Eoq; prssertim quia
verὸ tunc dicitur prstor conuen tione aliqua tueri,atq; seruare,cum ex ea dat non tantuexceptionem, sed etiam actionem; S ita interpretatur Paulus in l. inter colisredes. f. I.
C fami l. hercisc. si familis inquit herciscunὸς, vel muni diuidundo actumst, ad ciudicationes prstor tuetur exceptiones, aut actiones dando.Possunt etiam adhoc per-
pendi verba Vlp.in l. i. is de pact. ubi illius edicti de pactis naturalem esse aequitatem eo probat argumento, ut dicat nihil tam congruum esse fidei humans qua ea seruati,quae inter aliquos placuerunt. At certe non seruarentur, si is cui nudo pacto promissim suit Q non agere, sed excipere tantii posset. Nos tame, si veritate amamus, nullo modo debemus inficiari,quin pacta nuda ad petendit inefficacia sn Hoc enim apertissime probat ills leges omnes, qus dicut absurdii esse ex nudo pacto,seu nudo c5sensu actione oriri,ut
l. iurisgentiv.f. quinimo & .6. ut puta. is de pact. l. I. f. permutatio. is de rerii permutat.
Maximeq; etia hocco natur ex eo quia in d. l.iuris gentili, &in aliis omnibus legibus illius tituli nullo alio modo cosideratur pacta nuda,nis quatenus exceptione producut
92쪽
Et quan uis in l. Legitima. ff. de pact. secus disponatur in pactis nudis,quae l*e,vel S.C. adiuuantur, hoc tamen non aduersatur huic sententiae, imo illam maximὸ confirmat. Nam cum dicat ibi Paulus inicia sim ex pacto oriri actionem, quoties i , plebiscito, vel S. C. adiuuatur, aperte in hoc ostendit pactum nudum alioquin ad agendum nihil prodesse, sed tantum ad excipiendum, ut disertὸ tradit ipse Vlp. in d. l. iiiiisgentium. f. igitur nuda. illo titi depact. Negari non potest quin hae rationes omnes maximi mometi sint, quara vitandam gratia tutius quis sorsan existimabit sententiam negatiuam an plecti, ut dicat ex nudo pacto neq; etia naturalem oriri obligationem. In hac opinione ii suit Petrus Bellaper. quem refert hic Tomi. nu.26. Eeandeq; sequutus est Franci Con.
lib. I. comment. iv. civ. cap. I. nu. 3. Ac praeter leges paulo ante adductas, quae absolute negant ex nudo pacto oriri obligationem,mouetur etia Petrus ex l. si unus. f. pactus
ne peteret. finde pact. quo loci Paulus a stipulationibus pacta ita disiungi ut dicat in stipulationibus ius contineri, in pactis vero nudum factu versari;Quod cu ita sit, recte ex hoc videtur inferri pactis nullam inesse obligationem,ctim obligatio non facti sed iuris sit, ut ex ipsius definitione apertissime constat. Et secundum hanc interpretatione possemus illam l. i.is de paci. ita intelligere,ut dicat aequu esse pacta seruari eo modo quo prstor illa seruari iubet, hoc est excipi do, non agendo. Et hoc modo non probabiit verba illius legis pacta nuda tantum aequitatis habere, quantum ad naturale obligati tiem inducendam satis esse pollit. Neq; huic selitentiae aduersabitur quod tradit Paulus in l. cum amplius φ. Is natura debet. ff. de reg. iur. natura eii debere, quem iure gentiu dare oportet, cuius fidem sequuti sumus; nam respondet ad hoc Franc. Connantis,
non semper posse nos dici illius fidem sequutos,a quo nobis aliquid promissum sit,sed ita demit cum ab eo persuasi tantam eius dictis fide habuimus, ut damnosum nobis sutursi sit, nisi ea fiant quae promis a suerunt. Veru si quid nudo pacto, ac sine ullo titulo nobis ab aliquo promissum si, quantiis eius verbis persuasi damnii aliquod pasti fueri-i mus, tamen no ta ipse in culpa ci qui vanitate adhibuit promistionis, qua nos ipsi quiei simpliciter, ac nulla de causa pollicenti temere credidimus; Saepenumcro enim eius modi promissiones leuiter,ac parii considerate in vulgus iactantur,sephi; etia ab ostentatione potius,quam a voluntate proficiscuntur. Quare promissore semper ad pnest tione urgere,nihil aliud esset, qua alienis fortunis verboru plagas intendere, in quas ut ipse Con. inquit non satis prudentes, & callidi homines inciderent. Hoc vero non patitur aequitas, flus uerborum potius qua factorum ponderibus examinanda est. Ac tanto etia magis hoc uidetur absurdit,quia si exigerentur promisis omnia, S ad necessit tem redigerentur obligationis, nihil cuiusu liberalitati, &honestati relinqueretur, nubium inter constantes, ac leves, inter ingenuos, & uersutos discrimen esset, ac nihil deniq; esse in quo cuiusq itistitia, probitas,&costantia elucere posset Erut multi fortasse, qui his rationibus assentiant,ac recepta hac sententia negativa dissicultates omnes pla-nὸ sublatas esse existiment. At longe isti si cus in sese habere postmodo coperient; Si quiadem hic quoq; multos scopulos ostendent, quos nullo modo cultare poterunt. Vt. n. leges omnes Omittam qus pro communi sententia adducuntur,scilicet l.3.s s. de pactil. cu amplius. f. is natura debet. ff. de reg. iv. quibus recte responderi non posse ia demostrauimus,aliae leges, & rationes mihi occurriant,quae multo etia uel cinctius mihi urge i
re uidetur. Et primo urget illud maxime quod tradit Vlp. in l. in iis. f. Imperator. st .de 'solui. ubi dum naturali sobligationis exemplum affert,cam potissmii nobis proponit,
o quae oritur ea pacto nudo. Puta inquit quaedam carum ex stipulatione quaedam ex
93쪽
rino naturiliter debebantur. Nec dicas ibi loqui Vlp. de usuris in quibus pucipuum
est, ut non nisi ex stipulatione debeantur l. pen. ff. de praescript. ver. siquidem non magis hae de causa, imis vero forinsae minus deberet oriri obligatio naturalis, & tamen uidemus illam ibi oriri ex pacto nudo. PCeterea contra sententiam Perticensis viget plurimum hic ratio, nam cum aduersus eum qui nudo pacto promisit exceptio obstet. l. iurisgentium. s. igitur nuda. T depact. necessc est subesse aliquam obligationem, ex
qua haec exceptio oriatur. Conatur ad hoc respondem Franc. COn. lib. vlt. cap. I. aitq; quoties ex nudo pacto oritur exceptio, semper vel traditionem interuenire, vel extare
aliquem contractum,cui pactum inesse dicatur l. iuris gentium. 6. quin imo. T de pacti ac propterea exceptionem non nudo pacto, sed vel traditioni, vel prscedenti contractui tribuendam esse; A qua responsione non multu videtur Hier. Tor. abhorrere dum ait hic in i . col. naturalem obligationem considerari non posse, nisi sit agnita a debitore, vel traditione, vel alio simili modo. Quae tamen responsio mihi haudquasi videtur recipienda,nam videbimus interdum oriri exceptionem ex nudo pacto,licet neq; interret cesserit traditio,neq; ullus contractus prscesserit ut in l.si cum landum. T de pael. Si cu fundum postidens inquit ibi Proculus conuenisset mihi tecum, ut eius possessionem te
Titio traderes, vendicantem cum sendum a te, non aliter conuentionis exceptione e Eudi debere, quam si aut iam tradidisses, aut conuenisset mihi tecum, ut tu traderes. Fundum ego tuum clim possiderem conuenit inter nos, ne tu eum a me peteres, sed '
ego Tyrio ipsum traderem; Idq; causa mea factum est, cum mea sorsan interesset Tytio potius illum tradere, quam tibi resti tuere; Ex hac porro sela conuentione ait Proculus aduersus te vetidicantem pacti exceptionem mihi competere, cum tamen neq; vlli contractui insit haec conuentio,neq; in ea traditio ulla interuenerit. Nec sane puto dubitandum esse, quin etiam cum praecedit contractus, ac postea nudum paelium subsequitur, exceptio quq inde oritur nudo pacto potius,quam contractui tribuenda sit; Nam satis is constat nudu pactum ex interuallo appositum ex parte actoris contractui non inesse, vis praeter id quod mihi in contractu promissum suerat, rursus aliud aliquid nudo pacto
promittatur l. iurisgentium. 6. quinimo. ff. de pact. & tamen nemo negabit,quin mihi ex hoc ipso pacto exceptio competat aduersus eum, qui me sorte alio c5tractu coueniret. Nam quod traditur in d. f. quinimo. pactu ex interuallo appositum inescax es se. non quantu ad exceptionem, sed quantu ad actionem tantummodo procedere existimandu est,&ita ibi Vlp. loquitur. Tertio oriri ex nudo pacto naturalem obligatio- I9 nem, probatur hoc argumento. Vt ex constituto aliquid deberi incipiat, necesse est illud prius naturaliter fallem debitum sui se l. I. f. debitum. in illis verbis, Debitu vel natura sufficit, & l. eum qui Ephesi. f. quod exigimus. ff. de costiti pecvn. At quod nudo pacto promissum erat,costitui potest, ita ut ex costituto deberi incipiat l. r. in princ.sside cost. pec. ergo necesse est illud antea saltem naturaliter debitum fuisse. Quarto nouari , non potest, quod non sit tem naturaliter debebatur l. I. ψ. illud non interest, V. de nouati Sed quod nudo pacto promissum est, nouari potest,ergo naturaliter hoc debitum ii suisse concedendum est. Quod autem diximus nouari posse quod nudo pacto promissim erat, probatur o l. Titius. U. de nouati ubi donatio nudo pacto facta ex delegatione nouatur. Hinc rem videtur inferri, nudii pactu iure gentium ita escax fuisse, ut pro eo manus Regia praestaretur. Ac demu mistis alijs omnibus argumetis videtur mihi pro'. hac opinione illud maxime omni u urgere, quod reperio solo iure ciuili Romanoru in- , , ductum fuisse, ne ex nudo pacto actio cheteret,ut disertu tradit Paulus lib.2. receptaru
94쪽
sintentiarum tit. 1 . qui de usuris inscribitur; Et hoc ipsum etiam non osseui δ in uuῖx.ι Diocletianus in l. si tibi C. locati. .Nam si conuentio inquit placiti fue stetit, perspicis actionem iure nostro nasci non posse. Cum de iure nostro loquatur,aperia osten dii iure gentium pactum nudum etiam ad petendum escax suisse. FIabeinus igitur primam difficultatem,atque illaru omnium potissmam, quae nobis in hac tota obligationum materia sese offerunt. Quandoquidem videmus planὶ incertum, & obscurum ess utrum ex nudis,simplicibusq; conuen tionibus oriatur naturalis obligatio. Prem ut hinc, & inde angustiae,neque ullam partem possumus amplecti, quin multa statim o currant, qua prorsus absurda sunt,& ab omni ratione alienissima. Torni. hic num .26. mediam quandam opinionem sequutus est , dixitque obligationem naturalem ex pacto quidem non otiri,sed oriri tamen ex illa promistione, quε pacto continetur Idmea ratione fieri existimat quia cum quis nudo pacto promittit, non eo animo promi Ut ut faciat pactum, utque ex eo pacto tanquam ex sua causa oriatur obligatio,sed ideo promittit ut principaliter, & immediate ex sua promissione obligetur, Quare ex promissione, non autem ex pacto oriri obligationem concludit; Sed non multos futuros arbitrosiqui hanc sententia recipiant, squidem omnibus uertissimum est, aequitatem iuri entium qua naturalis obligatio nititur, has non nos letam subtiles disserentias Praeterea qui nudo pacto promittit si inodo eorum sentetiam sequamur,qui volui illa obligari naturaliter ideo certe obligatur,quia alter consentit; neque . n. id egisse exi stimandus est, ut etiam sine alterius consensu nihilominus obligaretur; Quod si ex consensu,ergo & ex pacto obligari voluit,ar. l. I. in princ.ff. de pact. Qui vero contrariam sententiam defendunt,nimirum ex nudo pacto non oriri naturalem obligationem nunquam certe concessuri sunt, ut quae non oritur ex pacto naturalis obligatio,ex sola
promissione oriri possit. ARGUM. IN conuentionibus pariter correspectivis duas exorciosque maximas discultates,
quas si nostrorum interpretum traditiones amplectamur,nullo plane modo explicare possimus.
et Declaratur l. r. s. permutatio .ss. de re
et obligatio in totiori significatione quomodo accipienda sit. 3 Ciuilis,& naturalis obligati ubiecto nosemper differunt. 4 Non est hic tanquam clarum illud ponendum, ex solo consensu posse oriri naturale obligatione, cu denoc dubitetur. 1 Io. Colae de Vicariis explicatio repro
6 Conuentiones correspectivae vi sua condicionales sunt. ν Codicio est impedimeto quominus ori Metur obligatio. a Modus conuentioni adiectus non impedit obligationem 49 Duplex disserentia inter reciprocas conuentiones, & illas quae sub modo fiutato Duae sunt positiones in hac materia quae maxime inter se videntur pugnare. ii Falso existimat Alya in conuentionibus correspectivis cosiderari exceptiones,
uae competant contra Ventem ex eo em contractu.
1 a Explicatio l. iurissentium . S. Igitur nudast. de pact.13 Actio i ii factum non est necessaria ubi assit ciuilis obligatio. i Quod Vlp. dicit ex nuda pactione non oriri obligationem, sed exceptionem, generaliter accipi e dum etiam quod pa
is Eadem determinatio plura respiciens debet
95쪽
bet illa omnia aequE deteriit inare. a 8 Datur poenitentia, & repetitio, etia si nia is Vtrum in conuentionibus correspectivis hilina pediat conuentionem seruari. deturpoenitentia. 19 Etiam nutriusioue intersit seruari quod
ir Responsio Baldi Novelli ad i.si pecuniam promissum cit, nihilominus tamen lia
decond. indeb. refertur, &repro- cet pinnitere. batur.
VT vero deinceps ad reciprocas conuentiones accedamus, quas correspectivas nostii vocant, in illis quoq; maximε nobis dissicultates occurrunt. Adest primo eadem illa dissicultas quam circa conuentiones simplices proxime excitauimus; Nam quod communiter nostri interpretes concludunt etiam ex reciprocis co uentionibus oriri naturalem obligationem, videtur facile improbari posse ijs argumentis,quae pro parte negativa superiore capite adducta suere; quae quidem multo etiam sortius hic urgent. Praeter illa vero alia duo sunt quae in correspectivis conuentionibus a tantum concludun Primum desumitur ex eo quod dicit Paulus in l.i.f. permutatio.K. de rerum permuti permutationem ex re tradita initium obligationi prsbere; recte enim ex eo insertur ante rem traditam nullam ex simplici conuentione obligationem ortam fuisse. Nec quicq nos moueat responsio Io. de Monte sper. qui dicebat ibi obligationem in potiori significatione accipiendam esse pro obligatione ciuili ar. l. I. U. H ager v g. vel emphi. pet. Ideoq; non negari quin naturalis orta fuerit. Nam recte huic re sponsioni occurrit hὶc Socin. ait. n. potiorem significationem esse, ut intelligamus de
naturali,& ciuili simul; Sicq; in dubio debere intelligi verbum hoc,obligatio, prout
etiam accipit Accuta inst. de lite. oblig. in princ. in ver. obli 'tur. Quare si intelligumus permutatione ex re tradita sumere initiu obligationis ciuilis, & naturalis, sequetur ante implementu nec naturale, nec ciuile obligatione orta suisse. Et multo magis hoc assimandum erit, si retineamus illam opinionem,quam alibi nos docuimus, ut dic , mus,quoties simul adsunt obligatio naturali hac ciuilis, nunquam subiecto differre ciuilem a naturali, sed ciuilem dici propter legis ciuilis approbatione; Licet subiecto etiainterdum differant, nimirum quando ciuilis a naturali seiuncta est. Aliam responsione ex sententia Eiusdem Io. de Monti sper. affert hic Socin. ideo non posse nos de natura-6 li obligatione intelligere id quod dicit Paulus permutationem ex re tradita initium o ligationi praebere, quia cum Paulus huius pronunciati eam rationem asserat, quod alioquin absurdum esset,ut diceremus ex solo consensu oriri obligationem; non potest hoc absurdum considerari quantum ad naturalem obligationem; Sed haec quoq; responso reijcienda. nem enim possimus considerare hoc absurdum, nisi illud prius tanqexploratissimum statuamus, de quo nos disputamus in prssentia, nempe ex solo consensu etiam in nudis conuentionibus naturalem obligationem oriri: Est& alia qusdam responsio Io. Colae de Viorijs iurisconsulti tempestate sua celeberrimi,quam refert hic Marcellus Berengutius,ut non propterea dixerit Paulus permutationem ex re tradita initium obligationi praebere,quia ante traditionem naturalis obligatio non adesset,sed
quia licet adesset, tamen ex permutatione orta non crat, cum anto traditionem verE. permutatio nulla sit. At nemo non videt Paulum ibi non permutationis,sed obligatio- nis initium conside e.Praeterea cum dicat permutationem ex re tradita &c. apertissi
96쪽
sne sentit iam permu tationem esse, etiam si traditio nondum interuenest, ex quo si, ut si prius orta fuisset obligatio, rectὸ ex permutatione orta dici posset; Parumq; illud si Ds agatur, quod ipsi dicunt permutationem,quatenus consideratur ante implementum,
non accipi pro vera, & iam persecta permutatione, sed pro placito de permutando, vel pro permutationcidiim est in fieri;nam nihil potuisset ineptius sacere iuriscMultus,quas ostensurus quo tempore ex permutatione vere dici posset orta obligatio, hoc ipsbperm ii rationis nomine, quod semel tantum usurpat, suisset abusus,atque ad id tempus retulisset quo permutationem dici posse non concederet. Sic videmus nullo modo interpretes, quan uis plurimum insudent, huiusce argumenti vim euiore posse. Alterum argumentum,quod contra hanc communem sententiam maxime urget,nec recte mihi videtur a Doct. tolli, eiusmodi est. Conuentiones ists, quantiis non semper in modum condicionis expressim concipiantur, vi tamen sua condicionales sint, ar. l. item quia in fine. F. de pact. At illud satis constat, ex nulla unquam promissione,seu conuentione condicionali obligationem nasci, ne quidem naturalem anteaquam condicio impletas ar. l. sub condicione. isde condict. inde. l. cedere diciis de vessi. signis. Respondet
Socinus contractum innominatum ante implementum, seu conuentionem correspectivam nam utroque modo idem significamus non codicionalem esse, sed modalem, ut ipse inquit; hoc est non condicionem, sed modum continere, Modum vero non impedire quominus & nascatur obligatio, & ipsus obligationis effectus sequatur, ut probatur in toto tit. C. de ijs quae submo.& tradit Bart. in l. quibus diebus .f. Thermilius .ff. de condic. & demonstrat ubi in contractibus idem concludendum existimat, quod ibi in ultimis voluntatibus disponit Iabolenus, ut praestita satisdatione de modo implendo id quod debetur peti possit. Hanc responsionem nos audenter rethcere pocsimus; neque enim conuentionibus illis quae sub modo sunt recte comparantur reciprocae istae conuentiones, de quibus nos in praesentia loquimur. Siquidem illae poenitentia n5 admittunt, lis vero admittunt, ut paulo post videbimus. Prsterea quantiis in
illis satis sit praestare fatisdatione de modo impledo,ut actio proponi possit, tame in his hoc non susticit, sed necesse est eu qui vult agere, pro parte sua prius contractu imple uisse. Quam differentiam diserte tradit Barti in d. . Termilius. Et hic est prima difficultas,qus nobis sese offert in conuentionibus correspectivis, & quae simplicibus quoquὰ
conuentionibus communis est, quemadmodum vidimus. Prster hanc vero habent c5uentiones correspectivae aliam dii scultate quae nihilo minoris, quam superior facienda es' a vero orit ex duabus propostionibus quaru utraq; probatur legibus apertissimis, atq; eae tame videtur maximὸ inter se pugnare, nec recte a nostris doctoribus simul conciliantur. Prima est, in couentionibus nudis correspectitiis admitti poenitentiam, ut recte probatur in l. si pecuniam. f. de condict. indeb. Responsiones enim omnes quas Doctores ad hanc legem accommodant, nullius momenti sunt, ut postea ostendemus. Altera est, ex conuentionibus nudis correspectivis exceptionem oriri,ut perspicue
sentit Vlp. in l. iuri entium .M. Igitur nuda .is de pact. de cuius etiam linis intelligentia paulo post plenius agemus. Qiue cum ita se habeat, quid magis contrarium esse potest,quam licere tibi poenitedo fide datam reuocare,imo etia repetere, siquid sorte mitii ex ea causa solueris, & me exceptionis ope illud ipsum retinere posse λ Ita enim acciti Piendum est quod sentit Vlp. in .f. Igitur nuda. conuentiones etiam correspectivas pa-xere exceptionem, yt si quid a me vendicetur, quod eiusnodi conuentione aliqua pro
97쪽
missum erat, aut si ex alio contractu aliquid a me petatur, quominus a me illud auoc , i tur, exceptione tutus sum; Quanuis secus sentiat hic Ripa num. i. qui putat intelligendum esse de exceptione, quae datur contra agentem ex eodem contractu innominato
ante implementum. Quae sententia prorsus absurda est, cum ex contractu innominato ante implementum nulla oriatur abio Lex placito C. de re. permutat, ac propterea neq; exceptione opus sit,qus est actionis exclusio l. i. is de except. Quoniam igitur nemo non videt has duas propositiones maxime inter se pugnare, ut tu poenitentia di ctus pollis a me auocare quod soluisti,&ut ego te agetem possim exceptione summo- uerri in eo maximὸ nobis elaborandum est, ut videamus recte nὸ hsc duo probentur;
Nempe ex contractibus innominatis ante implemetum exceptionem competere, item
in illis ipsis dari poenitentiam ante implementum. Et quod attinet ad primum, ego mi nimh dubitari poste arbitrosiquin Vlp. in illa l. iuris genuit.*. igitur nuda. cu dixit nuda
pactionem producere exceptionem, pactiones etiani correspectivas complecti volu rit, ut recte sentit hic Baldus Noue. nu. 23. Si quidem animaduerto ego initio illius legis Vlp. id sibi explicandum proponere, quae nam conuentiones actionem pariant,& quae solam exceptionem. Qua in re quaecunque ipse tradit eo pertinent omnia, Vt conuentionum tres quasi classes constituat.Quaeda. n. sunt quae transeunt in proprium nomen contractus, &ex his concludit semper actionem oriri; Cuiusmodi sunt emptio, venditio, locatio, conductio, Qcietas, commodatum, depositum, & caeteri similes iatractus qui partim re fiunt, partim selum quidem consensum continent, sed in num rum contractuum recepti sunt tanquam ad viis usum magis neces latij l. I. 6. Permiat tio .ff. de rer. permut. Aliae praeterea sunt conuentiones,quae vel si non transeant in proprium nomen contractus,tamen ipsis causa subest, hoc est traditio aliqua, seu coirectatio,& ex his quoque concludit nasci obligationem, cum & ipsis insit ;V luti si dedero tibi rem,ut mihi aliam des, vel dedero tibi rem,ut aliquid facias nisi sortEo turpi causa dedero, quia tunc nulla plane oriretur obligatio ideoque subi jcitur rem a Mauritiano reprehensum esse Iulianum, qui in eiusmodi spetiebus putabat in factum actionem a Praetore dandam esse; Id. n. minime neces larium esse ait Vlp. cum hic adiit quo sicut obligatio, ita &ciuilis actio nascatur. Alis deniq; sunt
conuentiones, quq neque transeunt in proprium nomen contractus, neque causam seu
contrectationem habent ullam,& ex ijs concluditur non posse constitui obligationem, quam conclusionem colligit Vlpianus in haec verba. Igitur nuda pactio inquit obliga μtionem non parit, sed exceptionem. Nemini autem dubium esse potest, quin iis nudae
conuentiones correspectivae de quibus loquimur in praesentia sub hoc tertio capite co 'tineantur, sicque in illis conuentionibus includantur, quae actionem non pariunt, sed exceptionem;nam nec transeunt in proprium nomen contractus, neque etiam in ijs vula interuenit traditio. Quod enim futuram traditionem, ac permutationem respiciant, hoc certὸ non facit ut ijs propterea nisi velimus eadem ratione fateri, caeteris omnibus etia simplicibus conuentionibus ipsum μαλλα, in inesse, cum nulla planὶ conuentio sitique noni actu aliquod, aut suturam traditionem respiciat. Quare non magis conuentiones correspectivae ad contractus in nominatos reserri possunt,
quὶm pactum de deponendo ad depositum, pactum de commodando ad commodatum, iliaque itidem pacta ad alios contractus, a quibus ea Vip. apertiis in E disiunxit. Quod si dicas non reri inserti, ut tertio hoc capite includantur nudae conuentiones correspectius
98쪽
correspectivae, quantiis neque in primo, neq; in secudo capite contineantur,cu potu rint esse praetermissae. Respondeo nullam este rationem cur Vlp. de contractibus non tantii in limplicibus,sed etiam correspectivis loquutus sit, & nudas conuentiones si plices tantum complecti voluerit, correspectivas vero plane praetermiserit. Verissima ergo huius cotextus expositio est sentiant quicquid uniit Io. de Mote speres. c.&alij ut dicamus hoc tertio capite Vlp. quamcunque nudam pactionem complexum eci se,cu dixit nuda pactione no producere obligation sed exceptione. Ideoq; ex ipsius sentetia concludamus,ex couentionibus quoq; correspectivis exceptione oriri; Quod ex eo etia maxime confirmatur,quia cu illud quod de obligatione ibi ipse tradit, non magis conueniat simplicibus conuentionibus, quam correspectivis, nimis absurdum esset, si quod dicitur de exceptione ad simplices tantum conuentiones restiinger mus; Aduersatur enim regula l. Iam hoc iure .is de de vulg. & pupill. & l. quantiis C. is de impub. &alijs substit. Alio modo conatur hoc confirmare Baldus noues. hic, sumitque argumen tu ex ij, squi de legatis relictis in testimeto minus solemni docet Barti in l. nemo potest .ss deleg. I. quod ipsum cia non magni momenti sit, nos plan Eomittendum censemus. Huic vero sententiae nihil illud obstare, quod de obligationis debilitate tradit lisc Soc.post d. Io. de Monte Spe.ex ijs intelliget quae nos insta dicturi sumus.Ex duabus propositionibus, quibus diximus quasi conflati hane totam disticultate, vidimus iam prima Vlpiani verbis rectissime probari. quitur nunc secuda,in conuentionibus scilicet correspectivis dari poenit etiam, quam non minus apertὸ tradit no 16M bis idem Vlp. in l. si pecuniam is de condict. causa data. Si pecuniam inquit ideo a .e ceperis,ut Capuam eas, deinde parato tibi ad proficiscendum condicio temporis, velia valetudinis impedimento fuerit, quominus proficiscereris,an condici possit videndii, Et cum per te non steterit, po test dici repetitionem cessare, sed cum liceat poenitere ei qui dedit, proculdubio repetetur id quod datu est; &c. Non me latet in contraria sei
tentia esse authores non contenendori nempe Baldum in Rub.C. de re permut. Ang.
ini. Traditionibus in sitie C. de pact. Fely. in c. i. extra eod. titi de pact. Bald. N ue. in hac Rubr. Sed horum sententia videtur apertisti in E conuinci his verbis Vlpiani
proxime adductis, cu is exprestim dicat licere poenitere ei qui dedi ideoq; inserat pos se proculdubio repeti id quod datu est,quorum verborum adeo perspicuus sensus esuvi nullam idoneam responsionem recipere posse videantur. Inter omnes responsionesqus ad hanc legem asseruntur,omnium maxime colorata videtur esse responsio, quam
assert hic Baldus Novellus, cum ait p ipuam ibi rationem subesse,cur poenitetia con 1γcedatur, eam scilicet,quoniam ibi proponitur ex parte alterius implementum sequi nopotuisse. Si quidem condicio temporis, vel valetudinis suit impedimento,quo minus
Capuam iri posset. Quod si nihil esset, unde ea prosectio impediretur, ac qui promisit
paratus ad eundu esset,eo casu ito sic videtur concessurus Vlp. ut liceret illi poenitere, qui ea de causa pecunia dedisset, ita ut posset pro animi sui arbitrio pecuniam datam repetere. Reijcienda tamen haec responsio est, reijcitque illam aperte idem Vlp. in l.3. 6... i. eod. tit. Vbi si tibi dedero inquit ut stychum manumittas,si non facis,aut si me pino niteat condicere possum. Quibus verbis repetitionem concedi non tantum si non sa- iacias quod promisisti, versim etia si tu quidem facturus eras, sed me poenituit. Iisdemq; istis verbis tolli videtur responsio aliorum qui dicunt in illa l. si pecuniam iccirco posse enitere cum qui dedit,quia ipsius tantiun causa secta erat conuentio, no autem illius
99쪽
qui pecunia accepta Capua se profecturu promisit,ut tradit hic Gali aula col. v. nu. 183. que sequutus est Ripa nu. I.Videt inqua) haec resp5sio tolli eode illo Geplo, quod τ' ponit in d. l. 3. β. i. Na si dedero tibi pecunia, ut stichii manumittas, utriusq; interest haccouctione seruari,ac fide data no reuocari.Tua quide interest,quia post facta manumissione praeter pecunia, qua tibi suera daturus,ius quoq; patronatus in seruo illo obtenturus eras. Mea uero quin reserat, negari no psit,cu hac ipsa de ca pecunia dederim,ut se uu manumitteres, quod certe non fecissem, nisi id mea aliquid referret. Atq; hic eade sata speties habet in d. l. si pecunia.6. I. ubi Vlp. ita inquit. Si seruii quis tradiderit alicui, xi ut ab eo intra certu lepus manumitteret, si poenituerit eu qui tradidit,& super hoc eum Vcertiorauerit,& suerit manumissus post poenitalia, attame actio propter poenitetia cope 'tites qui dedit. Ivaq; necessarid cocludedit uidet,in coiictionibus correspectivis sempdari poenitetia,quacis utriusq; intersit sesuari quod promissum fuit; Id quod etia in permutatione uidet cedere Paulus in l.j. . ideὁ.isderer.pmul. quavis aspectissimu sit nouitius tatu, sed utriusq; causa fieri pinutatione. Ex altera inquit parte traditione sa- Dcta, si alter nolit tradere, n5 in hoc agemus utiq; quod interest nostra illa re accepisse,de 'qua c5uenit, sed ut res nostra nobis reddatur,condictioni locus erit quasi re non sequuta. Quod tamen responsum quo pacto accipiendum silinos plenius insta ostedemus.
Non tantum in materia conuentionum, sed & in alijs omnibus, in quibus de naturali obligatio ite agitur, iurisconsultos tam uarie, & perplexe loquutos est. ut ex ipse rum uerbis confusio maxima primo aspectu uideatur oriri.
t Facit aetatis desectus, ut in pupillo ciuilis qua seruus domino tenetur. obligatio non consideretur. 6 Seruum naturaliter obligari, ex iuriscosula Leges quae expressim dicunt pupillu, nee tis alij negant alij aifirmantinaturaliter obligari. 7 Quantum ad obligation E quoq; fiariosi, 3 Aliae leges quamplurimae, quae contraria ac prodigi uidentur leges sibi inuicem expressim dicunt, scilicet pupillum n, apertissime aduersari. turaliter obligari. 3 Ex iurisconsultorum uerbis posse dubita Dat naturalis obligatio,ex qua actio orit. ri, utrum fideiussor pro furioso, prodiss Tres effectus illius naturalis obligationis, fove interueniens oblisetur.
CVm adhuc nihil habeamus neq; in simplicibus, neq; in reciproess couctionibus
quod de naturali obligatione pro certo affirmare possinus, unu illud resiquu esse uidet, ut quo pacto in alijs mate*s accipiatur naturalis obligatio cosideremus, Sic enim fortasse & quatu ad couetiones ipsas quo pacto accipi eda sit,c5ni odius intelliai gemus.Verum in alijs quoq; materijs tam incertu est,quid de naturali obligatione concludamus, ut omni undiq; prssidio ad ueritatu obtinedam destitui uideamur.Et prim5, quide si loquamur de naturali illa obligarione, quq sola in pupilli persona ob aetatis uitiu extare selet, in ea no modo uarias,sed penὲ cotrarias leges reperimus; Na pupillum neq; etiam naturaliter obligati tradit Neratius in l. quod pupillus. ff. de condiet indeb. Quod pupillus inquit sine tutoris authoritate stipulati promiserit,et solii erit, eius re, petitio est, quia nec naturaliter debet. Cui se subscribit Licinius in l. pupillus,sii pralit.,px.Pupillus mutua pecunia acci edo nec naturaliter obligati Aduersat in Vip. 9 j j fin is de nouativbi cotra id quod Prime coclusum suit, tau copertis limii statuit pupillu
100쪽
naturaliter obligari,sic enim inquit. Qualiscuq; obligatio sit, qpcessit, ii ovari uerbis potest, dii modis sequens obligatio aut ciuiliter teneat, aut naturaliter, utputa si pupillus sine tutoris authoritate promiserit.Cu Vlpiano sentit Paulus in l. si pupilluxis ad i. falci d. ubi Si pupillus inquid cui sine tutore authore decu mutuo data sunt,legatu a creditore meruit,seb hac conditione, si decu quae accepit haeredi reddiderit, una numeratione &'' implet conditione, & liberatur naturali obligatione, ut etiam in selcidia haeredi imputentur. Aliae itide multae leges sunt,in quibus hoc apertissime probatur, ut in l. cum illud. β. haeres.ss quando dies leg. ced. l. in numeratione.ff. de solui. l.ult. is de iureiur. l. si eius.ff. ad leg. falci d. Hinc videmus fideius re a pupillo datu obligari. l. stichii. f. naturalis.ff. de soluti qui certe non posset obligari, nisi pupillus naturaliter salic teneretur.*. l. inst. de fidei usi . Mitu etia illud est, quod videmus hanc ipsem naturale obligationem 4 qua tenetur pupillus etia ad agedii eis cc esse. Etenim pupillus quatenus locupletior
factus est, naturaliter tantum tenet.l. naturaliter iuncta.l. nam hoc natura.ff. de condict.
indeb. Sed etsi cu solus si tutor,mutua pecunia pupillo dederit, uel ab eo stipuletur,ia non erit obligatus tutori, naturaliter tame obligabitur, inquatu locupletior factus est, na. in pupillii non tantu tutori, veru et cuiuis actionem inquantu locupletior factus est,d
da diuus Pius rescripsi. Quod ide habetur in l.3.ffc5modati,& in l.3. is de neg. gest.
Verii hoc non tantu nostroru traditionibus aduersatur, qui uno ore concludunt sista naturale obligatione ad agedu nihil prodesse,sed ipserit etia iurisconsuli 'ru sententig videtur reclamare. Na quorium Vlp. in l. ctia. is de compensdubitaret, an quod naturaliter debetur uernret in compellatione, si et ad agedii naturalis obligatio ualeretΘ Et haec quatit ad naturale obligatione qua pupillu teneri dicunt. Quod si loquamur de naturali obligatione, quae in seruo considerari solet, in ea quoq; iurisconsiliti non minus u riasse iudentur. Nam seruu naturaliter obligari expressim dicit Paulus in l. naturali r. is. de condict. indet,.Natus aliter inquio etiam seruus obligatur. Additq; etia tres huius Inaturalis obligationis effectus, ut impediatur repetitio, ut fideius or obligetur,& pi- .e gnus datu teneat. Et ideo si quis nomine eius soluat, uel ipse manumissus ut Pompo- ιι nius scribit ex peculio, cuius libera administratione habebat, repeti non poterit,& ob id ιι & fideiussor pro seruo acceptus obligabitur, & pignus pro eo datu tenebitur. Ac cum Paulo plane conuenit Triphoninus in l. si quod dominus is de condict. indeb.Verii ab- 6 horret hoc a sententia Vlpiani qui nullo plane modo,hoc est neq; naturaliter, neq; ciuiliter obligari seruti existimat. Et hac regula generaliter nobis tradit in l. in perssena. isde reg. iur. In persona inquit seruile nulla cadit obligatio. Ideq; Vlp. in l. nec seruus. T. de pecul. nec seruus quicq debere potest, nec seruo potest deberi, sed cu eo uerbo abi timur factum magis demonstramus, &c. Nihilomagis expedita est naturalis obliga-jtionis explicatio, quatenus spectat ad furiosum prodigia, & eu cui bonis interdictu est, Hos enim nullo modo obligari sentit Poponius iii l. furios. U.de reg. iur. cum ipsbrii dicit nulla uolutate esse, traditq; hoc exprellius Vip. in l. is cui, insta eo. ubi propterea concludit nec fideiussorem obligari; qua in re tamen compertissimum est selam desiderari
naturalem obligationem. Is cui bonis inquit interdictum est stipulando tibi acquirit, tradere uerb, uel promittendo obligari non potest, & ideo fideiussor pro
eo interuenire non poterit, scut nec pro serio . Sed mirum certe est, tam parum hac
in recolitare sibi Vlp. Siquidem idem ipse in l. Marcellus. sis de fideius s. dicit illis qui pro eiusmodi personis intercesserint, subueniendu no esse,& consequenter illos no tan s
tum obligari, sed eum ad solutione copelli posse statuit ; idemq; esse iudicat, ac si pro