장음표시 사용
201쪽
fingi stipulationem sine uerbis, donec nobis contrarium ostendatur, imo nec Bartolii, lSocinum,aut alios puto hoc negaturos. Quod si hoc concesserint, cocedant illud quoque necesse est,sine uerbis nunquam esse stipulationem. Ineriit ergo uerba stipulationi,
sed eodem modo inerunt, quo ipsa inducta proponetu nisi ficta erit stipulatio, ficte quoque ipsi uerba inerunt,si uere stipulatio fiet, uere etiam uerba erunt adhibenda, si nec uera, nec ficta erit stipulatio, sed ipsius tantum legitima aliqua suberit pnxsumptio, eadeptaesemptione uerba pariter continebuntur. Itaque quod generatim tot in legibus tr ditum est,uerbis fieri stipulationem, nulla plane ratione restringi debere existimamus.. Levem tame hunc errorem cile fatemur, Sc qui facile condonati possit. At longEmaioris illud momenti est, quod in hac tota disputatione ipsi cum de fictione, tum de utili actione ita loquuntur, ut cum ueteribus Iurisconsultis non satis conueniant. Quod attinet ad fictionem, quoniam ipsius materia plenissime tractauimus in l. si is qui pro emptore. Ede ususcap .ea tantum hic dicemus, quae ad praedictarsi legum, quas de ficta stipulatione loqui Doctores interpretatur, explicatione pertinebunt. Animaduertenduigitur est, solere nostros interpretes non tantum hic, sed & alibi saepissime quam pluris mas fictiones inani opinione sibi c5fingere,quas nostrarii legii autores ne quidem unquam semitiarunt.Etenim quoties uident in aliqua specie legem decernere, ut perinde sit, ac si hoc, vel illud factum esse illicis fictionem induci uolunt,fingi enim illud ipsum aurum an quod similitudinis potius cuiusdam ratione nobis lex proponit. Qua ex re fit, ut multis semetipsos nodis inuoluant, e quibus sese postmodum nullo modo explicare queunt.Exemplis porro clarior haec res fiet. Seruus a pluribus uulneratus periit, neque apparet cuius ictu perieri Consultus hac de re Vlp. respondit omnes teneri lege Aquilia, quasi omnes occiderint, i. item Mela, β.sed s plures.ssi ad i. Aquil. Credunt nostri eius legis sensum esse ut seruus fingatur ab omnibus occisus. Quae res postmodu lon am ipsis altercandi materiam pmbet, quomodo unus,& idem possit fingi a pluribus occisus,cum fictio nihil contineat impossibile.*.minorem inst. de adopt. ac lapius eundem hominem mori natura impossibile sit.Sed falsum est, quod ipsi ut compertissimum statuunt,fingi seruum a pluribus occisum, quamuis omnes, qui uulnerarunt,perinde puniantur,ac si omnes occidissent. Id uero ita esse, uideor mihi necessario argumento demonstrare posse. Video illarum legum sere omnium ex quibus nostri has ficti nes eliciunt, autores esse Iurisconsultos. At certe haec fingendi facultas solis legumlatoribus,ac nemini praeterea data est,i. si sorte. Ede peculio; itaque iton potuerunt Iurisconsiliti eiusmodi fictiones inducere Stultu est. n. existimare id quod Bar.&alij existimat s l.Gallus. in princ. T de lib.& posthum. ubi latius hac de re aliquando diximus habui Mantiquos Iurisconsultos legis condendae facultatem; Cum minime obicurum sit, eos taquam nudos interpretes inter se alterciari consueuisse, ac modo huius, modo illius praeualuisse sentenriam,prout uel haec,uel illa magis recipiebatur tanquam rationi, ac legibus magis c5sentanea, ut in l. 3.*. Neratius.st. de lib.& postli.& in d. l.Gallus.*. ille casus.
in fin.cum multis simit .sside lib.& posthu. Id quod protecto non fuisset neccilarium, si sententiae Iurisconsultorium illico uim legis obtinuissent. Nec sane leue ad hanc rem amgumentum est, quod videmus Pr ore cum negat se pacta seruaturum, quae legibus aduersentur, accurate i gum species enumerasse, de responsis tamen prudelitum motionem nullam habuisse. l.iurisgenti u .f. Praetor altisside pactis. Ita uero demum pro te'. gibus,prudentum responsi seruabantur, si imperiali autoritate erant approbata, ut M
202쪽
piniani ,Pauli, Cai,Vlpiatii,atque Modestini scripta approbauit Theodosiis in suo Codice l. i. de responsis prudent. At hoc certe frustia secisset i per se etiam alioquin praedictorum Iurisconsultorum commentaria legis autoritatem suissen t habitura. Haec pauca placuit hic annectere,ut intelligeremus leges Iurisconsultorum non ita accipiendas esese, ut quoties in proposita aliqua secti specie idem responden hac si hoc, vel illud factum esset, uel perinde seruari uolunt,ac si illud factium esset, uel denique factum esse aliquid uideri autumansiliis,atque alijs eiusmodi uerbis uoluerint fictionem inducere, Imo nec prius a lege inductam seni per significare, sed in eo saepissime quandam rationis similitudinem considerasse. Veluti cum Papin .in l. ex testamento. U.de testam . tutel. respondet eum, qui in testamento patris pupillo se tutorem scripsit, patris uoluntate accedente hoc ipsum manu sua declarantis,excusationem amittere, postea huius rei rationem afferens. Quoniam uidetur inquit promisisse. Ego nihil minus eum cogitasse puto, quam ut fictam stipulationem significaret, ut male nostri interpretantur, ac praesertim Ripa in Lin l. i. nu. et . Sed uoluit proculdubio Iurisc. ijs uerbis ostendere,cise hanc spe ciem illi persimilem, cum tutor se tutelam administraturum promise, atque eadem li; quae ibi rationem l ubesse, cum nihilo magis assentiat, qui promittit, quam qui testamen . to se tutorem subscribit. Qua ratione id quod in promissione iuris erat, potuit ipse ueli ut nudus interpres ad hanc quoque speciem extendere. Verum quia negari non potest,
quin saepe etiam desctionibus iurisconsultiloquantur,uidcdum est, quo pacto eas quae uere fictiones sunt, possimus ab alijs speciebus dignoscere, in quibus diximus quanda potius rationis similitudinem iplbs considerasse. Nos fictionem esse putamus, cum facti ueritas ita mutatur, atque ita fallum pro uero assumitur, ut ex hac mutatione diuersa iuris disipolitio sequatur,quod certe non nisi legis autoritate fieri potest; A qua disi gnitione nec Bart. caetcri: interpretes abliorrcti tui. si is qui pro emptore. U. de usia c. quauis postmodum in appi catione nobiscum non consentiant. Nam cum duo facta eandem rationem habent, ac propterea idem quod in uno suerat dispositum,in altero respondetur, quod & nudi interpretes facere possunt s pc nostri Doct. unum pro ali ro assumi, sicq, mutationem fieri pittant, ut optime ostendiit excinpia sit perius a nobis
adducta, in quibus ipsi subesse fictionem arbitratitur. In fictionibus illis quae dicuntur j
translativae sui de ijs primo loquamur) nos uere hanc mutationem seri concedimus, ideoq; uere, ac proprie eas fictiones esse. Ecce erum si post liberos ex muliere soluta sus pios cum ipsa contraxero matrimonium,inspecta primi facti iteritate fit ij deberent esse illegitimi,sed quia lex iacti ueritatem immutat,& matrimonium,quod filiorum natiuitatem subsequutum est, perinde habet, ac si precessisset, ex hac mutatione illico sequitur filios legitimos uideri l. cum quis.C. de natur. liber. 6. ult. Inst. denupt. Hic videmus. non eandem in utraque specie rationem inest e, cum scilicet subsequutum est matrimo-.nium filiorum natiuitatem,&cum illam praecessit,ita ut absque ope fictionis possim uxin utraque idem respondere. Quare legis autoritate opus fuit, quae facti mutationem induceret,ac pro uno alterum factum assumeret.Idem videmus in postliminio,& in sLictione legis Corneliae. Resert enim plurimum, utrum in ciuitate quis anteacto tempo re suerit,an apud hostes.Item sueritne mortuus prima hora captiuitatis,an postea; quare non potuisset idem utroque casu responderi, nisi lex mutasset factum, ac pro uero salsiam assumpsisset. Propterea meritotis fictiones appellantur, ut in t a C. e capti in s. si
hostibus. Ilist. quibus m. ius pata. p't. soluit . Ac breuiter id πrinemus in sis speciebus
203쪽
speciebus omnibus, in quibus censetur saetiam retro suis te, quod postea saetium fuit, itidemus enim eas elusinodi esse, ut sine hac legis mutatione idem utroque casu respond erdebuerit. Est porro interdum,cum lex in aliquem ius transferat, dummodo ipse intra
certum tempus uoluntatem suam declaret, non tamen reserat utrum citius, an serius
hare declaratio adhibeatur,cum sequuta intra illud tempus quandocunque animi declaratione,semper animo intelligamus illud ius uel initio ad eum pertinitisse, ut de acquilo sitione rei legatae tradit Iulian .in l. ii tibi homo f. cum seruus is de leg. i. Hanc quoque 7 Doct. fictionem translativam esse dictit, quod ego nunquam concessero, cum nullam facti mutationem uideam interucili re,neque enim necesse est fingi retrosectam agnitionem,quae postea facta sui quia non illud erat ipsi tempus praestitutis, ut illo potius, qua hoe tepore agnosci legatum oportuerit. Nec dicatur si minus factum, at salte ius mutari,ac fingi dominium fuisse legatarii, quod uere non sui nam neque hic ius mutatur. neque unquam reperiemus ex solius iuris mutatione fictionem induci. Sed cum lex ius,&dominium legati tribuat legarario, dummodo non repudiet,ante animi sui declarati nem nobis incerta res est, cum primum uero declarauit, se uelle repudiare, iam percipimus, penitusq; animo intelligi in iis, fiatim poti aditam haereditate ut uerior est opinio rei legatae dominium legatarii suisse, quae res, eum iuris sit, nullius sistionis adminiculo eget.Verum apud nostros Doct. no tantum ualuit haec ratio, quae certe unumquemq; maxime mouere debuerat quantu illud, quod sibi in animii ipsi induxerant, atq; ubiq; obstinate retinent,eo uerbo, intclligitur,quo P5po. utitur in d. .cu seruus, ite alijs omnibus similibus uerbis fiction significari. Haec hactenus de ijs fictionibus, quas transla-Ia uuas appellant. Quod attinet ad a'ias, P. e uel inductitiae, uel priuatiuae appellantur, puto inter eas ora uix paucas reperiri,quae uere fictiones dici possint. Nam si accurate illas consideremus , uidebimus in ijs pro uero nihil falsum assumi, sed potius duo facta obrationis similitudine ita comparari, ut perinde in uno respondeatur,quas alterv interuenisset, ut in d. l. te Mela. F. si plures.ls. ad i. Aquil .ini .ex sentcn tia. ss de testam . tui. uel pc rinde ac s hoc, vel illud factum esset, ut in I. cu qui . . i. si de iniu. . interdum inst. der ru diuis . item uobis, inst. per quas per no b. acquir. l.3.f.item sciendu ff. si cui plus quaperi Falc. l. si deserentem .st. qui b. mod. pig. uel hypoth. seluit. qua in re iton ta legis au-1a toritas, qua accurata prudentis interpretatio exigitur. No nego tame, quin possint eius modi uerba usurpari et cum de fictione agitur, ii t c um dicimus,lege Cornelia testametaeoria, qui in hostili potestate decesserunt, perinde co firmari, ac si in hostiu potestate non peruenissent. l. lege Corn.fs de testa. uel cii dicimus reuerso ab hostib. code bello quo captuSerat,perinde omnia restitui iura ac si captus ab hos lib. non esset, sed fatis nobis est, neq; ex hacneq; ex alijs elusinodi dictionibus fictione argui posse, quan uis & hanc &alias posse ad fictione referri no inficiemur. Hec igitur de fictionibus ia inducti uis,qua priuatiuis est nostra sentetia, it fictiones eiusmodi ta multas, quas nostri passim enumerat,n5 uere fictiones c se existimemus. Sunt tame species noli ullae, iii quibus fictiones cs.se, uel inducti uas, uel priuatilia snsi grauate c5cesserimus, cuiniis facioru muta iones fieri nonnullas, ac pro uero salsum aifumi uideamus. ties uelo hoc fieri an mi aduertimus, quoties disposition si unu alique, sed plures essectus coplecxitur, qui plane oes ab
, , uno iacio pedeat. Na si uelit ibi lex hosce essectus oesiducere,ubi factu illud noluerit, ne sigillatim de singulis decernere necesse stfauserit fingere factu suisse, quod uere factuno sui x,axi ex hac una falsi pro uero assumptione esccxus illi ocs proximus subsequctur. . Υ Etenim
204쪽
Etenim sic videmus ex ea secti mutatione, quod qui in utero sunt, ubi de illorum commodo agitur, intelligantur esse iii rerum natura, alia multa proficisci, quae connumerat Iulian. in l. penul ff. de sta. homin. Qui in utero inquit sunt, in toto pen E iure ciuili, inia rerum natura esse intelliguntur. Nam& legitimae haereditates his restituuntur, et simu - .. lier praegnans ab hostibus capta suerit, id quod natu erit postliminium habet; Item pa- stris, uel matris conditionem sequitur. Praetetea sit ancilla praegnans subrepta suerit, qua- uis apud bona fidei emptorem pepererit, id quod natum erit tanquam furtiuii usu n5 capitur. His consequens est, ut libertus quoque, quandiu patroni filius nasci possit, eo iure sit, quo sunt, qui patronos habent. Alia etiam nonnulla facta sunt, ex quorum mutatione multi simul esseetusuel inducuntur, uel tolluntur, ita ut mutatio illa possit uel inductiva,uel priuatiua fictio appellari: ut quod uiuere existimetur, qui in bello mo tuus est. l. bello. is de excussuit. N S. sed si in bello Inst. cod. tit. de excuc tui. contraque mortuus censeatur, qui monasterium ingrcssus cst l. Deo inobis. C. dcepi f&clcr. Has facilius admisero posse diei fictiones, in quibus ex secti unius mutatione complurcs eis clus generatim oriuntur. id quod nunquam cocessero, quoties lex de certa re aliqua loquetur, accertu alique effectu inducet, etiamsi perinde id statuat, ac si aliud aliquid factum fuisset, seu uideri aliud fatium esse dicat, idq; ob rationem satis ia superius a nobis
explica tam . Verumtamen & de illis, quas proxime comemorauimus,etia si plures simul effectus eae coplectatur, maxima cu ratione dubitari posse existimo, an uerὸ fictioncs dici possiit. Nam quod legitima haereditas restituatur illi, qui in utero est, quodq; alia iti- i dem tribuantur, qv. ae numerantur in l. cum in utero. Ede sta. homi. nullis hoc legibus contrarium erat. Sicut illud ratiqni,&legibus prorsus adiicrsabatur,suisse aliquem dominum, uel habuisse filios in potestate, qui eo ipso tepore seruus hostium extitisset. Quocirca uere hic factum mutari oportuit,& veru pro salso assu nai, nempe fuisse in ciuitate, qui fuerit apud hostes. At non eandem cernimus suisse necessitatem, cur dcbuerit finginatus,qui in utero est. Huc accedit, quod que Iulian. recesset in d. l. titero, ea se dicit ex iure ciuili collegisse. Vnde uatelligitur,no esse illos effectus, qui ex fictione ulla proueniat, sed credibile ei prudentes ex quorum sententijsius ciuile constitui non ignoramus l. 1. F. his legibus, T. de orig iur. ita fuisse interpretatos, ratione scilicet,& naturali . equi tale adductos, ut quae filiis iam natis lex concederent, ea filijs nondum natis denegare noluisset. Quod ipsum de in alijs omnibus tum inductitiarum, tum priuatiuarum ut uulgo appellant) exemplis animaduerti pq ierit. Nam neque in l. Deo nobis. C. de epist.&cler. neque in l. bello is de excus. tui. nequc alijs ullis similibus legibus uideo ueritate illaru ipsarii legu dispositioni ita aducrsantem, ut cana fictione tolli oportuerit. Quapropter non ab re forsan factum est, ut nostrarum autores eas potissimum, quae uulgo translatius dicuntur, fictiones appellauerint,l i.C. de capi.&postlim. reuers. & . item sab hostibus. inll. qui b. in Od. ius patr. pol. soluit. Hoc ultimum diximus probabiliter posse defendi, sed facit Iustin. constitutio in l. unic. C. de relux. act. de qua poste diccmus,ut saltem non prorsus generatim id affirmari possit. Iam uero ut ad utiles actioncs ueniamus, de quibus secundo loco dicere proposuimus sicut neganti iis uerὶ illas omnes fictiones esse,quas nostri interpretes arbitran rur, multo etiam minus illud admittimus, quod putant sciam stipulationem, aliumve fictum actum esse is posse, ex quo utilis actio detur. Imb enini maxime haec inter se distant; Siquidem
fictionem sola lex inducit , at utilis actio in Iurisconsul totum interpretatione
205쪽
posita est,ilis enim utilem actionem dandam esic respondciat, cum ex squo, & bono leges interpretantur,ac speciem aliquam suisse prs termissam animaduertunt, in qua fieri exactionem sqtiumst. Nam cum exploratissimum sit, potuisse olim iudicem ex causis, S personis aestimare,an actio danda cssct l. vlt. sepra lat.prox. propterea in re dubia consulebantur prudentes,qui non ullam qui de fictione inducebant neque enim id poterat ut dictum est, sed aequitatis ponderibus eam facti speciem examinabant, indeq; aestimabant,an contra strictam iuris rationem dare actionem oporteret. Idq; etiam uidentur sentire Bar.&alij in t .sime, & Titium .issi cert. peta. cum dicunt non dari actione da-I7 tiuam, nisi suadente aequitate. Habet haec actio, quae in hunc modum decernitur duo attributa, nam & utilis est,& in factum datur, ut docet Paul. inter alios in l. inter socerum. f. conuenit. T de pact. dot.Licet inquit directa actio nulla competat,utilis tamen in se ctum danda est. In factum dicitur,quia facto illi,seu negotio inest aequitas, cuius ratione 'actio datur. Dicitur utilis, quia et tismodi actioni tunc locus est,chm utilitas exigit, ut astricta recedatur uerboru interpretatione,& quod legi deest, ex aequo,& bono suppleatur. Ita que Paulus in l. ut tantum .fs de serti. corrupi. quod utilis actio competat de filio filia uecorruptis, nullam aliam rationem affert, nisi quia interest nostra liberoru nostrorum animum non corrumpi, sicq; utilitatem solam attendit. Multoq; etiam expresesus docet hoc Pompon. in l. quia actionum. n. de prsscrip. uerb. quae certe lex nullii hac de re dubitandi locum relinquit.Quia actionum inquit non plenus numerus est,ideo plemiiq; actiones in factum desideratur.Sed N eas actiones,quae legibus proditae sunt, si lex iusta,ac necelsaria sit,supplet praetor i eo quod legi deest. Quod facit in lege Aqui ialia, reddendo actiones in facti im accommodatas legi Aquiliae, idq; utilitas eius exigit. Hoc porro, quod diximus, sicut alijs in omnibus, ita etiam in ijs speciebus sepit si me co- lingit,in quibus solet stipulatio adhiberi, ut si illa sorte suerit praetermissa, aequitas tamet 8 suadeat, atque utilitas exigat actionem dari. Quocirca utilem actionem dandam Iurii consulti re ondent,aut perinde aliquem teneri,ac si stipulatio seisset interposita. Atq; ita omnino illas leges accipiendas esse censeo, quas nostri Doctores de ficta stipulati ne loqui interpretantur, cum tamen nec Iurisconsulti illarum sere omnium legii autores fingere potuerint, neq; id facere suerit necesse; Siquidem alia ratione ubi usus exigebat opportunii remedium potuerint asserre, ut clare a nobis iam demonstratum est, ac mul tb etia clarius propediem intelligemus, dum sigillatim eas leges persequemur.
O Vae generatim hucusq;, atq; in uniuersiim tradita sint, propius nunc explicantur, singulas eas leges percurrendo,in quibus nostri aut ficte aut certe sine uerbis induci stipulationem arbitranturiar ditare in l. unic. C. de rei ux.act. fingatur stipulatio. a An Iustinianus ind.l. unita de praesumptione quicquam cogitauerit. 3 Fictioni amnis, & proxima est praesumptio iuris,& de iure. I .cuna de in rem uerso. F. te usuris.1 Ne dicamus Bart.a se ipso dissidere, cogimur fateri,eum fictionis uocabulo abii sum csic. 6 Cur in l. no aliter i ii. cu l. seq.F. de adop. csipetat actio utilis tantu,& nodi recta. 7 Liberam personam cile tabellione oportere Arcadius constituit.
8 Cur ante Areadium tabellionis munus seruis potissimum demandaretur. Y a Propolitae.
206쪽
O Propositae.l.explicatio. to Caeterorum explicationes reprobantur.
ii V tilis actio,cuius actionis in quaque sp cie similis sit. 1, Alexandri Socini opinio a Mariano pG
missa nobis succurritur. I Illos quoque calus considerant Iurisconsulti, quando omittuntur, quae legibus necessaria sunt.11 Fidei utaris uocabulum quo accipiatur. 16 Non recte fideiussores dicu tur, qui fid iustorum uiccm sustinent.
XXIX. QVanquam ex ijs, quae superiori capite docuimus, ueram illarum legum omnium
explicationem elicere possimus, in quibus sine uerbis induci stipulationem doi ctores arbitrantur, satius tamen esse duximus,eas ipsas sigillatim percurrere,ita enim facilius intelligemus uerissima illa esse,quae a nobis hucusque tradita sunt. Atque ut summatim omnia complectamur, generatim concludimus, ex illis omnibus legibus, quas ad hoc ipsum nostri interpretes latissime congelierunt, unam tantum esse, in qua uere possumus aflirmare, fictam stipulationem adesse. Alteram in qua ob temporis diuturnitatem stipulatio praesumitur. In reliquis uero omnibus de utili actione loqui Iurisconsultos, quam cum fictione nihil prorsus commune habere, iam demonstra- iuimus. Fictam stip ulationcm habemus in sola l. unica. C. de rci uxo. act. Conuenitque hoc maxime ijs, quae supra diximus, fictionem a Iurisconsultis non posse induci, a legislatoribus polia, atque id tum maxime fieri, cum non unum aliquid, sed plura cogitat Legislator statuere, quς omnia ab uno aliquo facto pendeant, tunc enim commodi lismum esse, ne singulaea persequi, atque accurate statuere necesse sit, factum illud fictione inducere, uel mutare,ex quo illa omnia protinus proficiscantur. At huius legis alitor, non iurisconsultus aliquis est, sed Imp. Iustinianus, ille uelo ibi habuit in animo generatim, atque in uniuersum statuere, ut qus ipse ex ro uxoriae actione transtulerat ad actione ex stipitiatu pro dote copetentem, habcrent locum,ctiana si stipulatio non suis et interpost a. Quocirca nihil rectilis facere potuit, quam ut fing ret stipulationem, quae omissa suisset, re ipsa intelligi subsequutam. Postquam ergo Iustini. ius quod rei uxorie actioni inerat, tribuit actioni ex stipulatu, ita subi jcit. Rei uxoriae itaque actione sublata, s an crinus omnes dotes per cx stipulatu actionem exigi, cisiue scripta suerit stipulatio, sue non, ut intelligatur reipua stipulatio esse subsequuta. Ecce vult dotes per ex stipulatu actionem exigi,ctiam ubi stipulatio omissa est. o- circa consentaneum fuit fingere stipulationem, ex qua ciuscemodi actio proficisceretur. Quod si satis habuisset eo nomine agi posse, nec uoluissct omnino dari actioncm
ex stipulatu, cui iam rei uxoriae actionis robur omne donauerat, certe eo potuisset esse contentus, quod a Theodosio suerat iam antea constitutum in l. ad exactionem. C.
dc dotis promtis. Itaque non dubito quin fictio illa potius sit, quam praesumptio, qui , quid dixerit Ripa infin l.I. nu .i .Quanuis enim quoties dubitatur, utrum suerit, uel nosuerit adhibita stipulatio,possit esse locus prssiimptioni, tamen nihil necesse est praesumptionem illam attende re, cum utroque modo uoluerit Iustinianu eosdem essectus esse. Quod uero hac in re ipse utatur uerbo, praesumatur, nempe in M. accedit ead. lege, non
alia ratio afferri potest, nisi quia non longe a fictione abest illa legis praesuinptio iuris
ει de iure praesumptione nostri uocant, ut Barto. in l. siue possidetis. C. de proba- itio. quae contrari j probauonem nullam admittit. Qua ea re fit, ut una pro al
207쪽
tera non absurde usurpetur. Est tamen ut diximus cum uere praesumitur stipulatio, potesti illa pnesumptio contraria probatione tolli. Cuius rei unum tantum exemplum habemus in l. cum de in rem uerso .s s. de usur. Neque enim sane alia causa 6 esse potest, quod & Antoninus,& Seuerus ut ipse Papinianus resert usuras longo tempore praestitas i ii posterum etiam soluendas iudicauerint, nisi quia ex temporis illius cursu obligatio usurarum praesumitur contracta, ac consequenter stipulatio creditur suisse adhibita. arg.l. i.C. de usur. Sicq; illam legem intelligit etiam ibi Bart. in 3 col. in quadam sua distinctione, ac post illum Castrensis in l. si certis annis nu. 2.C. de pact. Iteq;
recentiores sere omnes in l. i. infeod. nempe Lancellotus, Deci .Galiaula, Crotus,Ripa,
Socinus Iunior, & alij qui omnes sentiunt illam legem ita esse accipiendam, ut ibi non de fictione, sed de praesumptione agatur. Ac quantiis contrarium uideatur sentire Bar. in l. i. huius tit. dum inter alias species, in quibus fingi stipulationem arbitratur, illams quoque legem enumerat tamen credidero ego potius hoc fictionis uocabulo eum hieabusum este, quam uoluisse ab eo dissentire, quod ipse alibi non dubitanter aflirmaue
rat. Itaque non concessero frequentius receptum esse,ut ibi de fictione agatur, quemadmodum sentit Socinus Iunior nu. et r. ca ratione, quod tacite cum sententia Barioli antio quiores pertranseant, cum nec Bart. ipse hanc sententiam amplexus sit. Citant nostri praeterea.l. non aliter in sin .iuncta. l. sequent. ff. de adopti ubi si omissa fuerit satisdatio, quam in arrogatione praestari lex pnecipit utilem actionem in arrogatorem dari Vlp.
ait. Ex ficta stipulatione utilis haec actio proficisci vulgo creditur; sed pleriq; deinde
mirantur, cur utilis actio competat, ac non potius directa, ut in l. unica. C. de rei uxor.
action. Atque haec res maxime illos perturbat. Sunt qui respondeant, idcirco ibi dii sctat actio iii non esse locum, quia non de pupilli, cuius intererat, stipulatione agitur, sed di tabellionis f. cum autem. inst. de adopt. qui cum libera persona esse debeat. l. generali. C. de tabul. non poterit alteri directam actionem acquirere. At in hoc nisi fallor e ror est apertissimus. Siquidem licet postea Arcadius Imp. actuariorum munus seruis quibuscunque interdixerit. l. i. generali.C. de tabul. tamen Marcelli, & Vlpiani temporibus sunt enim ipsi harum legum autores, de quarum explicatione agitur quorum
posterior Vlp. longissimorum annorum interuallo Arcadum antecessit, serui non in
3 do ab hoc munere non excludebantur, sed id potissimum ipsis ea de causa demandabatur, quia ope eueniebat, ut pro absentibus, aut pupillis, aut Reipub. nomine aliquid stipulari oporteret, quod pro dominis posse seruos facere compertum hab mus, toto tit. E. & inst. de stipui. seruor. Propterea dicit Vlp. in l. a. ff. rem pupil. sal. fore. Si pupillus absens sit, aut fieri non possi, seruum eius stipulari, quod si seruum no habeat, neque si, unde ematur, aut non expedita emptio sit, seruum publicum stipulari oportere. In hac porro ipsa, de qua nunc agimus, satildatione, seruum publicum stipulari solitum fuisse, testis est Marcellus in l. non aliter.cod. tit. de adopt. Quane Iustinia. dum eadem Marcelli uerba prope descripsit in β. cum autem. inst. de adopt. quia ab
Arcadij constitutione noluit recedere non de seruo publico, sed de persona publica, ac tabellione locutus est, atque id unum ex Marcelli sententia immutauit. Itaque hac responsione sublata, uidetur adhuc proposi me dubitationi locus esse possede qua tamcresponsione quid ego sentiam,ex ijs intelligetur, quae in s. dicturus sum. Veruntamen haec dubitatio nihili facienda est ; Etenim recepta illa, quam superiori cap. ostendimus, esse uon tantum huius legis, sed & aliarum eiusmodi omnium ueram interpretationem,
208쪽
ut dicamus nullam ibi esse fictam stipulationem, sed ideo dari utilem actionem, quia
aequitatis, atque utilitatis ratio exigebat, ut agnatis, ac propinquis a rogati quantiis contra strictam iuris rationem) succurreretur, ne indebitὸ damnum paterentur. Rec yta inquam hac interpretatione nihil erit, quod dubitetur, cur utilis potius detur, quam directa, cum imb utilis omnino concedi debuerit. arg. l. ut tantum .il . de seruo corrupto .l. quia actionum. is de praescrip. uerb. directa uero nullo modo potuerit competere ; cum nullam fictionem lex induxerit, Vip. uero ne inducere quidem potuerit. Vnde interpretatur ipse tantum illius satisdationis sistemnitatem, de qua in l. non aliter eod. tit. Ae tanto etiam absurdius ibi est hoc ipsum de fictione comentum, quia non tantum stipulationem eo casu fingi oportuisset, sed etiam fideiussorem, clim satisdatio semper cum fideiussore accipiatur. l. i. si qui lati ld. cogant. l. sancimus. C. de uerb. signis . at id tamen absurdum est. l. si ita stipulatus. f. Christogonus. in s n. in cod. Ex hoc mihi tam clarum, tamq; apertum fieri uidetur, cur ibi non directa, sed utilis actio com-yctar, ut alias qu. aerere rationes non modo alienum, sed plane stultum st. Attamen illud per se ir. illi fatis placet, quod Gali aula,& Ripa hic tradunt, nimirum directam actionem, neque etiam ex satisdatione ipsa seu uere, scii ficte sciuo publico prsstita, sed tantum utilem pupillo competere,arg. l I. f. exigere. Ude mag. conuen. l. q. fs rem pupilli sal. Q. ea sortasse ratione, quia non tantundem prorsus nobis seruum publicum in stupulando, quantum proprium p stare par suit. Sed hoc non spcctauit Vlp. in d. l. his uobis, qui longe alia de causa utilem actionem dari uoluit, ut ex pradictis liquido arparet. Ex quibus etiam pro b c inrclligetum nania esse, quae recentiores hic cominiscuntur, dum in huius legis explicatione miscicin sudant. Sunt qui tentent dicere, ibi non satisdationem fingi, sed tantum cautionem, ut Soc. Iun. nu. 2 i. scq; non esse opus fideiussoris personam fictione seppleri. Qtiae tam cit intclligcntia fatis icipiam commendat, ut N ipse postea animaduertillic uideli ita Dicunt etiam posse defendi, quod docuit ibi Albericus poli Iacobum de Aretio, nimirum cile illam utilcm actionem, non quidε ex satisdatione, scd ex testamento, arg. l. causa cognita .ss. dc vulgar. & pupil. Velum hoc quoque & a Vlpiani mente, & ab aliorum ctiam iurisconsultorum rcguli, alieni simum es , quia hic non uitio testamenti succurritur, scd potius fatisdatio omissa suppletur. Quoties uerb contra strictam iuris rationem utilis actio datur, illassemper eius actio irnis sibi nomen, & naturam assumit, quae ex actu, qui stippictur, oriri potuisset, ut docet Vlp. in l. 3. f. item sciendum. sis si cui plus quam per t. falci l. ac multo etiam expressus in. l. quan uis. f. penult. is ad S. C. Trebell. ubi ita inquit. Si cum essem tecum contraia cturus, mulier interuenit, ut cum ipsa potius contraha, uidetur intercessi sic,quo casu datur in te actio, quae inllituit magis, quam res lituit obligationem, ut perinde obligeris eoia dem genere obligationis, quo mulier obligata esst, verbi gratia s per stipulationem muι lier, tu quasi ex stipulatu conueniaris. Arguta multis uidetur Alexandri Socini senten 1 rtia, quam resert ipsus patcr Mar. in f in l. i. nu. 21. vers uel etiam. Putat ipse uerba Mamcclli in d. l. his uerbis, ita accipi debere, ut uelit Marc. ex uera stioulatione actionem oriri. Quandoquidem non uidetur ibi negari, quin cautio fuerit adhibita, licet dicatur illisse omissam satildationem ; sed non uideo, quae ratio, aut quae nos urgeat neccilitas,ti t eam lesem tantopere coangustemus, ac diui nemus, tunc non putasse Marcellum haeaecidibus pupilli succurrendum esse, item nec legatarijs, aut seruis, quibus libertas relicta
scierit, cum cautio praetermissa est. Q iasi uero desint leges in quibus respondetur actio i i
209쪽
nem dandam esse, etiam cum cautio prorsus non est adhibita, dummodo id aequitas exposcat. Habemus hoc in l. 3. β. item sciendum.is. si cui plus quam per t. falcid. Item resciendum est, fiscum hanc actionem non pati, sed perinde conueniri post ac si cauisset. Idem habemus in l. hoc amplius, in princ. in vers. denique. T. de dam. infect. quo loci Vlpia. Iuliatii sententiam resert in haec uerba. Deniq; si quis propter angustias tem iaporis, aut quia Reip. causa aberat, non potuit damni insecti stipulari, non inique prae retorem curaturum, ut dominus uitiosarum aedium aut damnum resarciat, aut aedibus
careat. Sententiam Iuliani utilitas comprobat. Idem deniq; habemus in l. si finita. 6. eleganter. E. dedamia. inscct. quam legem inter caeteras allegat in l. i. in princ. in feo.
Eleganter quaeritur inquit ibi Vlp.) si dum prstor de danda stipulatione deliberat,ia
damnum contigerit, an sarciri possit λ Et missio quidem cessabit, Praetor tamen d ccc nere debet, quicquid damni contigerit, ut de eo quoque caueatur, aut si putat, quod utiliter actionem daturus sit, decernat. Ex hac lege, ut etiam ex alijs omnibus, quae in tota hac disputatione adducuntur,hoc totum, quod nos supra docuimus, optime confirmatur. Siquidem existimat Iulian. etiam omissa cautione a praetore utilem actionem dari oportere, si id modo putauerit utilitatis rationem exigere. At dicebat praefatus doctor praecipuam esse rationem in d. l. his uerbis. cur fateamur ibi cautionem non suisse Oinissam, nimirum quia ipsa cautio ad formam arrogationis pertinebat; clim dicat idem Marcellus in l. praecedenti, non aliter uoluntari eius subscribcndum esse, qui uoluerit arrogare pupillum, quam si cauerit seruo publico &c. Quod ipsum tamen facili negotio diluitur. Nam uel si Marcellus utatur uerbo illo generali, cauere, tamen uerὰ arrogator cogebatur cauere per satisdationem l. nec ei. in fin. illo tit. AG qui etiam in l. his uerbis. de satisdatione mentio fit, cum satisdationis uerba ibi pc pendantur, sicq; non simplex cautio, sed satisdatio exigebatur,& tamen concedit Marcellus potuisse omitti satisdationem, dum considerat, quomodo illa omissa legitimis haeredibus pupilli, aut alijs quorum interest, succurrendumst. Nec sane nisi ne-pt E dubitari potest, quin uoluerit generatim illud remedium conuenire etiam quando cautio sine fideiussore' praestita est, cum alioquin hoc non bene tacuis let. Verum 1 Marcellus id prosecto cogitauit, quan uis possit arrogator ad satisdationem compelli, ac propterea si satisdaro recuset, eius uoluntati subscribendum non sit, tamen hoc a Principis, eiusve vicatij uoluiitate pendere, quos interdum & absq; satisdatione consentire arrogationi postit contingere. Quapropter ne ea res legitimis haeredibus si audi esset, aequum esse iudicauit, utilem eo casu in arrogatorem actionem dari. Quod ut mirum nemini uideri postit, facit i. hoc Senatusconsultum in s. I. g. dc usu fiuc. catareri quae usu consum. ubi species illa deciditur quando cautio est omissa iii usu fructuearu inru, quae usu consumuntur; quae tamen cautio ad ususfructus substantiam non minus pertinet, quam satisdatio ad substantiam arrogationis. l. i.C. de usu fructu. Sic etiain authe. ut nulli iudici.*. super hoc autem iubemus. cautio quaedam necessario exigitur, atque ibidem mox deciditur ille casus,quo illa suerit praetermissa. Neque uero dubitamus,quin eundem plane sensum, qui fuit Marcelli in d. l. his uerbis , item S alioruin alijs smilibus legibus hie adductis, habuerit etiam Vlp-in l. chmostendimus. I. ult. E de fideiussi tui. quae lex in primis nostris omnibus molestiam maximam cxhibuit. Fideiussores inquit a tutoribus nominati, si praesentes fuerunt,&non contradi-iax erunt, & nomina sua referri in acta publica passi sun si aequum est,per e teneri, ac si
210쪽
iure legitimo stipulatio interposita suisset. Concludimus hie quoque de ficta stipui
tione ne cogitasse quidem iurisconsultum, contra quam nostri omnes praeter Alciatu,& Mandellum existimauerint. Sed de illa actione loquutum csse, quae ubi omissa est stipulatio, uel alio quocunque modo legitima actio deest, contra strictam iuris r tionem decernitur, si id aequitatis, aut utilitatis ratio exposcat, ut superiore cap. plenissime docuimus. Cum enim dicat aequum esse perinde eos teneri &c. ostendit solius: quitatis ratione actionem concedi; quae uero ex sola equitate oriatur actio, non alia cicie potest, nisi utilis actio, quς ex equo, & bono contra strictam iuris rationem decernitur. l. ut tantum .is. de seruo corrupto. l. quia actionum .ssdepraescript. uerb. At qui in illa lege fingi stipulationem asirmant,ea ratione maxime adducuntur, quod ij, quos tenen dicit Vlp. erant fideiussores nominati, quocirca uidetur sentire iurisc. eos teneri tanquam fideiussores, sicq; stipulationem ibi saltem ficte intercessisse, quae ad fideiussionem uidetur omnino ei se necessaria. Etenim quan uis generatim soleat fideiussoris uocabulum usurpari, ut & eum qui mandat, uel constituit, uel quacunque ratiotie in se periculum suscipit complectatur. l. omnes. β. in hac.C. de episc. Scier. & f. ult. inst de replicat. ubi etiam annotat hoc Accurs in uer. fideiussoribus post Aronem in summa de fideius s. in princ. quin & Donatus id apert E sentiat, dum fideiussorem credendi autorem esse desinit. Attamen negari non potest, quin nostiis legibus ut plurimum fideiussor accipiatur pro eo, qui ex stipulatione pro altero est obligatus; nec sanE ai sim ego assirmare aliter accipi fideiussorem in hac l. cum ostendimus *-ult. Quicquid tamen sit,hoc argumentum leue est, ac communem sententiam nihil iuuat, clim ex eo quod isti tutores suerint nominati, non recte colligatur, eos uesideiussores teneri, licet inspecto ei stu, quem solum ibi Vlp. considerauit, fideiussorum uicem obtineant: Quadoquidem perinde tenentur, ac si fideiussores essent, idq; optime ostendunt uerbas ει quentia, ut& Alciat. recte animaduertit. Eadem inquio causa uidetur assi maloium i scilicet, qui cum idoneos et se tutores ais imauerint, fideiussorum uicem sustinent Itaque sentit iurisc. eos quoque fideiussorum uicem sustinere, qui fideiussoros nomi is nati tacuerunt, alioquin non bene dicerer, utrorumq; eandem causam et te. Neque uero contendere dcbemus, eos qui fideiussorum uicem obtinent, aut quas fidei uis res, siue excmplo fideiussorum lcnentur,uere, tici scte fideiussores esse, nam hoc perspicue falsum est, ut recte probatur ex l. in peribita. f. quod si quasi fideiussor. f . de paci. se ex l. i. f. nunc tractemus, iii illis uerbis,cxemplo fideiussoru Sc. g. de tui.& rat. distrati.
O Vae potissimum mouerint Vlpianum in d. l. cum ostendimus. 6. vlt. ut actionem in ea specie dandam esse existimauerit. Num scilicet fauor pupilli, an calor iudicii,
uel scriptura, aut patientia. Et an ex calore iudicij pactum nudum tantum roboris as sumat, ut ei scacem producat obligationem.
x Fauor Rei p. praecipuo iure nonnulla constituta sunt. ν Variae Dociorum sententis reseruntur , quantum ad rationem l . cum ostendi
3 Vera eiusdem testis explicatio. 4 Operam illi perdiunt,qui per se, atque in absi acto considerant calorem iudicii, fauorem pupilli, atque eiusmodi alia, quae uarie aestimantur, ut ad uarias sa-ctorum