장음표시 사용
211쪽
ctorum species reseruntur. ε De utili actione nullae certae, ac gener les regulet tradi possunt. 7 Inericis per se est calor iudicis, nisi cum eo simul alia concurrant. a Stipulationes iudiciales.s Inductio L siue apud acti. C. de trai sact. io Qua ex re maximε legis sensus ape
ii An tunc saltem pactum nudum uestiatuc
calore iudicii, cum tendit ad cons mandum iudicium. ia Restrictio communis sententiae ex Ri
a 3 L. tale pactum. s. qui prouocauit. E depact.i Multo sanctior est promissio, quae iudicist, ae praesertim ii ad publicam utilita
11 mi promist se reos exhibiturum, ex nuda promissione compellitur.
XXX. Posteaquam uidimus quo pacto accipienda sint uerba Vlpiani in hac ipsa l. csim ostendi inus. ψ. vlt. iis de fidei ut tuti &cius odi actio illa sit, qua cens ait ipse legitimis haeredibus pupilli, alijsq; quorum intercst, eo casti succurridebere : restat ut uideamus, quaenam in ca specie concurrant, ac quae Vlpianum m uerint, ut ita respondendum iudicauerit. Est uero haec eadem se equaestio quam αcaeteri tractant, dum tanto apparatu causas inquirunt, quae ibi fictam stipulationem inducant. Nam quae ab alijs fictis stipulationis inducendae creduntur causae suisse, potuerunt etiam illam squitatem inducere, cuius solius ratione nos ibi utilem actionem dari demonstrauimus. Variae hac in re sunt nostrorum sententiae. Putant Dyn. Iacob. de Aretio, Rainerius, & Nicolaus de Neapoli, in d. l. cum os indimus, id quod ibi dociditur praecipuo pupilli favore receptum esse, quemadmodum videmus & fauore Reipub. nonnulla interdum prscipuo iure cocistitui, ut in l. r. is ad munic. Cui sei rentiae astipulatur Cyn. in l. inuitus. C. de procurat. Item Butta&lmol. in clement. i. a de procurati Altera est i tentia Barti in l. ult. is de praetor. stipui. qui credit Vlpi numinea lege selum spectasse patientiam in iudicio ab ijs pia tam qui fideiussores fuerant nominati. Quod ipsum de alibi saepe Barti inculcat, ut in I. ult. f. i. iis aquil,. appen. non licet, & in l. clim quis decedens, in princi' s. de leg. 3. Probatq; hoc idem Bald. iii l. tale pactum. 6. qui prouocauit. sis de paci. & Caciens. in l. sciendum ins. eod. Tertib Cumanus in d. L sciendum, satetur quidem id quod Bart. Bald. &Cast sentiunt iudici j somentum, atque calorem momenti non parum habere, atta men existimat cum calore iudicij, etiam pupilli fauorem concurrere oportere, ut actio competat, quemadmodum ibi concurrit. Quart5 Bald. non satis hac in re sibi constans in l. a. β. uoluntate. fissolui. matrim. dicit esse tribuendam illius legis decisionem, parum patientiae, partim etiam scripturae, cum ij qui tutores suerunt nominati in publicis a ris describi nomina sua passi fuerint. Quam scripturam etiam Alex. hic nu. 36. vult omnino debere attendi, sed cum ea simul & sauorem pupilli, & iudicii calorem putat ibi considerari, atque hanc sententiam Alexandri. frequentius elle receptam, Iasen hic,& recentiores testantur. Postrem5 Romanus existimat esus decisonis uim totam in patientia geminata esse postam, iudicij uero calorem credit nihil pla-nὸ operari, cuius sententiae utrunque caput reprobat Alex. in s. in l. i. nu. 37. & 38. Sic iam cernimus quantopere hac in re uariatum sit. At uidetur nobis hsc.ubitauo planὶ tolli ex iis, quae supra docuimus, ita ut tam mulis hac de re ab Z tercationes
212쪽
tercationes sint prorsua si peruacaneae. Ostendimus si pra qu 'ties secundunt strictam iuris rationem nulla competit actio, consueuisse praetores, at lue etiam prudentes ea de re eonsultos ex causis, , personis in proposita facti specie estimare, an aequum esset, San utilitas exigeret actionem dari. arg. l. ulta sui'. ut prox. quq propterea utilis actio in factum appellatur. Quod cum ita sit, dubitandum non est, quin quoties eueni bat, ut dubitaretur, an aliquo casu utilis amo danda esset, accuratὴ singula expendi deberent, qus in illo ipso casu concurrerent cum nihil aliud, quam aequum bonumq; spectaretur, cuius ratio omnis, uel ex minima facti differentia sepe mutatur. Quapropter cum Vip. eam facti speciem nobis reserat. Fideiussores a tutoribus nominatos praestiit suisse,& non contradixisse, et nomina sua reserri in acta publica passes esse, aedeinde subiiciat aequum esse illos teneri, credibile est hanc ae tu itatem ipsim aestimaLse ex illis rebus omnibus, quas proximὸ nobis proposuerat, ex quibus si quid uel minimum deesset, non auderem ego assii mare illius legis decisioni locum esse. Neque enim ab re iurisconsultus tam accurate omnia enumerasse existimandus est, sed quia ea singula ad id quod postea decernit momenti aliquid habere animaduerterit. Itaque concludo coniuncturi haec omnia ibi considerari,& scripturam, & pupilli fauorem,& iudici j somentum,& multiplicatam illorum pati enuam, qui cum praesentes essent, nullatenus contradixerunt, sed,& nominari,& describi se,& nomina j a in acta publica reserti passi sunt. Quod ueris multi dubitant, utrum haec singula, nimirum calor iudici j, fauor pupilli, patientia, uel scriptura publica, ct si qua alia sunt
eiusmodi, per se atque in abstracto ut ita loquar considerata, nobis actionem prς- stent, hoc profecto non potest non maxime absurdum esse: nam si loquimur de Gctione, quae cxlicta stipulatione oritur, iam ostendimus, hoc merum sigmentum, ac tanquam aegrotantium si,mnum csse; si uerb loquamur ut uere Vlp. loquitur de uti li actione, quae ex aequo,& bono contra iuris regulas datur, frustra certὸ studemus ibi si
certas regulas tradire ubi a regulis communibus recedere nos leges uolucrunt,atque
ex singulis factorum clientibus aequitalcm mctiri. Non ergo dcb iis singula cuiusq; speciei attributa per se considerare, sed quatenus ad eam ipsam speci cm applicantur, clim per ire faciat illa applicatio, ut plus, uel minus sau oris, atq; multatis unia quod que habeat, quam per se alioquin fuisset habiturum. Cuius rei exempla quam plurima poterit per se unusquisque reperire. Vt ecce in illa facti specie, quae habetur in l. si s-hus. sis de tutelis, scientia, & patientia patris non tanti cst, ut illum obligare possit: at ne quidem si ipsius patris monitio praeterei accedat. At in l. r. ff. ad mi inici p. ciusdem scientia, & patientia obligationem inducit. Vnde haec tanta diuersitas λEx eo nimirum quia,& hic, & ibi non ad idem fictum, neque ad easdem pror sis peribi as applicatio siue Adde quod sol aptaesentia domini taeentis,in l. manumisii o. is de manu. uindict. uerborum solemnitati aequi pollet; at alibi sepissime sociis esse comperiemus. Fauor itidcm pupilli , ipsi pupillo, uel eius haeredibus prodesse potcst, ac iuris essectus aliquos parere , cum scilicet ad tale factum reseretur, ubi alia nonnulla habeat adminicula , ut d. l. cum ostendimus. Vbi uero illa de sint, stultum erit existimare , semper fauore pupilli actionem dari oportere. Ac denique etiam de calore iudici j, de quo multa nostri disserunt , uno uerbo idem concludimus. Sunt enim species eiusmodi nonnullae, in quibus iudici j calorem attendi aequissimum sit , ut in l. i. 6. ult. T. de interrog. act. & in l. pacta n uissim.
213쪽
uissima. C. de pact. sed ubi nulla res alia concurrat, non uideo calorem iudicii p se talem causam esse, quae ullum iuris effectum ualeat producere. Hac de causa ego apertissimum illud esse iudico quod nostri in quaestionem uocant in s. in l. i. Areu-nus , Alex. cin. Ias Ripa, caeteriq; recentiores. Vtrum scilicet pactum uestiat calore iudicij, ita ut actionem parere possit. Neque enim dubitandu esse arbitror quin uerissima
sit communis sententia,& negativa, a qua nec quisquam certE quod uiderim nisi diu
sputationis gratia, ausus est dissentire. Vt enim omittam leges, quae etiam in iudicio stipulationem necessarib requirunt, uti. omnes. β. in hac. r. C. de epit c. & cleri. ut etiam omittam, quod ut recte aduertit Aretin. iudiciale stipulationes inuentae sunt,& a praetoribus, qui nihil temere, aut frustra unquam induxerunt, in iudiciornm consuetudinem introductita l. i.ssprari. stipui. l. s. in princ. iuncto β. stipulatio inseod. quae sanὸ parum suillent necessariae, si legitimae fuissent conuentiones omnes in iudicio factae, atque
ad agendum satis per se efficaciae, ac ponderis habuissent. Vt haec inquam atq; eiusmodi alia omittam, quae probabiles responsiones forsan admitterent, puto hanc comune sententiam neces rario probari ex l. siue apud acta. C. de transact. si haec lex perpendatur eo modo, quo illam uidet mihi perpendere uoluisse Socinus hic nu. r. vers&indi cuntur, quanuis tam perplexe loquatur, ut ex eius uerbis uix ullus uideatur sensus elici posse. Sive apud acta rectoris Prouinciae, siue sine actis scriptura intercedente uel no, transactio interposita est, hanc seruari conuenit. Sed quoniam ut cernam quid accipias
conuenisse te licet sine scriptura) proponi nec huius rei causa stipulationem sequutam Messe, quavis ex pacto non potuit nasci actio,iamen rei u uendicatione pendente,si excoptio pacti opposita suerit,doli mali,uel in factum replicatione usu poteris ad obsequiuplacitorum aduersarium tuum urgere. Proponit: primo Diocletianus generale pro- 'nunciatum, conuentionem semper seruandam esse, siue apud acta, siue sine actis interposita sit, ac siue scriptura intercessent, siue miniis. Postea in vers sed quoniam, declarat quod generatim tradiderat, aitq; conuentione nuda tantumodo scrvari ope excepti nis, uel replicationis, clim qui de transigendo sine scriptura conuenit,non nisi opposita eo modo quo ibi dicitur replicatione ad obsequi iam placitorii urgeri possit. Nemo nouidet nostrς argumentationis uim omnem ab eo pendere,utrum Imperator in secunda
parte, ubi apertissimE decidit nihil ad actionem prodesse conuentione de transigendo, generatim id a firmare uoluerit, etiam quando conuentio apud acta interposita suerit At hoc illum uoluisse recte cum Socino in hunc modum ostendemus. Negari non potest, quin quae simpliciter, atque in determinate posteriore illius legis parte tradita sunt rectissimὸ declarari possint ex primi illis uerbis, siue apud acta siue sine actis, cum vulgatum sit, uerba posita in principio orationis, debere totam orationem declarar ut&Barti tradit in l. Seio. f. Cato. is desilia d. instruo At illa prima uerba, siue apud acta, siue sine actis, cum eodem orationis contextu annectantur aliis uerbis proxime sequentibus, scriptura intercedente, uel non,eo sensu uidetur omnino esse accipi eda, ut quod dicitur intercedente scriptura,intelligatur tam apud acta,quam sine actis, Item quod dicitur no intercedere scriptura intelligatur, tam apud acta, quam sine actis, neque enim ullam possemus hie restrictionem adhibere , quae non uerbis illis tam generaliter conceptis aduersaretur. Proinde si quod dixit Imperator scriptura non intercodente , generaliter accepit, siue apud acta iudicij, siue sine actis ccnucntum sit, reliquum est, ut clina postea in secunda parte loquitur de conuentio. te, in qua scuplu-
214쪽
in non intercessiti ac dicit ex eo agi non posse, in eo etiam generaliter loquutus fuerit; atque illam quoque c'nuenti 'nem complexus fuerit, quae sine scriptura in actis fueriti it Vrposita: si quidem initium legis t0tani legem aperit t. regula, iuxta fin. in illis uerbis, io initi qm cpnstitu tonis. is de iuri & faet. ignorant. Sic uidetur inihi necessario colligi illa lege, conuentionem alioquin nudam non eam vim, aut eum quas calorem exi dicij a desumeret ut propterςa actionem producere possit. Quanquam uel si pro haς sententia i nulla alia leos extaret, tamen ex eo satis probata uideri debet, quod ex seri*hihil assertur, cur debeamu billa regula recedere, quam docuit nos Vlp. inli igitur nuda. is dς pact. pacta nud* non actionem producere, sede cepti 'en Neque enim pussumus ullum ad hanc rem argumentum desumere ex illat, ς 1 3 Q le adimus. . vlt. is de fideiuss . tui. quia cum multa ibi coniunctim nobis Vlp.r 'p'nat, 'o' vere possumus lsrmare, ex solo iudici j calore qum aestimasse aequita-qb quani iudicauit ηtilem actiqnem dari oportere, tantum abest, ut ex coniiciatione in i qdiciu facta, dire, an actionem competere existimauerit. Hanc conclusonem nςga uam, quai Vt diximus caeteri quoque interpretes recipiunt, limitant ipsi post linc' 've' iunci quae a confirinandum iudicium pertinet, nam dicunt illam ucsti ori calore iudici j, ideoq; s item iudicis o scio impleri debere, ita Bald. in l. tale pactum.
S. qui prouocauit. vers Non' quaero is de pact. Alex. in s. in l. I. nu. 39. ubi ctiam 'Ripanu. ar. Item aliaula, atq; alij recentiores assentiuntur. Sed ha climitatio, seni n tia mea, tam perspicuE falsa est, ut ne c0nsutatione qui leni egeat Cum facile poDis; unusquisque animad tertere, ea omnia, quibus proximς communem scutentiam cura firmauimus, hanc limitati unem apertissime oppugnare. Namq; in I. sue apud ρcta, licet iudicium pactio non coadiuuet, tamen iudicio sincin imponit sui S Soci-pus Iunior hic considerat) quod non minus certe fauorabile cst; clim a legibus id ubique ante omni aexpetatur. l. non minorem. C. de transact. l. properandum.C. de iudici
c. finem inibus, C tra: de dolo. Negare uero non possumus, quin huius limitationisternitu's plane attingat,id quod disponitur in l. omnes. f. in hac. C. de episc.& cler. ubi potuisset conuentio iudicio prius ii Mina ferre, tamen co loci sustin. non ol scur sentit, eam per se fore mei scacem, nisi stipulati opis robore firma et tir. Ripa tanti. 11. dum studet hanc legem declinare, ita declarat hanc similitudinem , ut non uoluerint Doct. esse illi locum in omnibus conuentionibus, quae iudicijs adiument' aliquo esse possunt, sed in illii tant i in quibus id promittitur, ad quod promis sqt alioquin tenebatur, ut cum promittit iudicio sisti, uel iudicatum solui, non qui- dein pro alio, ut in d. f. iii hac, sed pro scipsb. Verum in hoc quoque aducriatur tu ci supra de iudicialib us stipulationibus traditum est, ut ratum haberi, iudicatum s lui,qinbus quis pro te ipsu promittit. l. 3. β si reus cu similib. sisiudicat. solui,& tamen ea stiistra inuentas nqsuisse existimand est Praeterea si calori iudici j hoc tribucndu esseti it cilicaces conuentiones redderet, hoς certe faceret in omnibus couetionibus, quae in iudicio interponunt, Quod clim secus esse iam demonstratu si parum me mouebili quod conuentiones nonnullae proponan; in iudicio factae, quae ei scaces sint, id enim non tam calore iudicii quam alijs causis tribuendum este dixero, quas ibi semper concurrere animaduertemus, ut in l. tale pactum. f. qui prouocauit. 82 de pact. Condenatus, a 32 ut certam quanti tale solueret, prouocauerat; deinde trans erat, ut eius quantitatis par' iu sentcua: se partiturum promisserat. Papinian.
215쪽
AD RUBR. DE VERB. OBLIG. si Papinian. respondet iudicem appellationis nullo alio de principali causa discuta iustam
conuentionem ueluti conseisi sequi debere. At qua ratione uult attendi colluentionem, sit nuda conuentio non parit actionem 3 illa nimirum quia huic ipsi conuentioni, annexa crat tacitaqua dam consessio, cum uideatur promissor confiteri iustam fuisse sententiam , quae contra te lata suerat, id quod Ripa non inficiatur, 3c uerba legis ii bis non obscur insinuant. Itaque sentit Papin. uel si maximξ in iudicio ea conuentio facta suisset eius tamen efficaciam non tam ipsi iudicio, quam alijs causis tribuendam
clie Possunt enim ut dixi inpe multa conci irrere, lus faciant ut ad prsstandam fidem compelli promissorem aequissimum sit. Illudque inter Cetera ad hanc rem maximi momenti esse semper iudicauero,si iudici promtisum aliquid fuerit, quem certe falli mult biniquius est,ac tanto magis, si quod ipsi promissum est ad publicam utilitate pertineat, ut si quis officialibus promisisset reos exhibere. Hunc enim fateor ex nuda promissionei s posse compelli,neque id tantum si ossicialibus, sed etiam si alijs quibuscunque apud amis promisisset; auod uidetur mihi aperte sentire Paul. in i .eu pro quo is de iii ius uo- cado. Eum pro quo inquid quis apud ossicium cauit,exhibere cogitur. postea statim subiicit; Item qui apud acta exhibiturum se quem promisit,& si officio non caueat, ad iaexhibendum tamen cogitur.Itaque ex tali pacto utilis aino competeret, ut & Accui cibi docet in uerb. ossicium. Haec quae diximus de conuentione in iudicio faeta, intelligimus quoties constat nudam conuentionem esse. Nam si scriptum esset in actis aliquos promisisse, tunc praesumeretur promissam esse per stipulationem ar. 6. si scriptum. Inst. dein uul. stipulat. Itaque cessaret omnis difficultas. Nemadmodum si quis in actis conscribi curaret, se expensarum nomine aliquid soluturum ut in auth. generaliter. C. de Opisc.& cler. Quod il id manu propria quis scriberetiatque in eum modum,ut ex ea scruptura istipulatio praesumi non posset, putarem competere condictionem ex lege orientem ex illa scriptura, iuxta Li.ff. de condict. ex lege,ut docet ibi Accurs glossi conscribat, quae glossa quantiis soleat ad id probadum induci, pactum scilicet uestiri calore iudici), inductio illa tamen nihil prorsus ad rem pertinet. Quemadmodum etiam responsio qua ad illam affert Socinus Iunior nil. i. infin. ab ipsius Accursj mente alienissima est.
SIT ne omnino in stipulatione necessarius ordo interrogationis,&responsionis. Et quid si in instrumento scriptum sit,interrogationi responsionem antecessisse.
x Recte ne ego id statim promittam, de quo.
alter interrogatur. Qtiae leges faciat, quo. minus ordo interrogationis,ac responsionis uideatur esse necessarius
3 Quae lepes contra, hunc ipsum ordinem
4 Variae interpretationes.*.si quis simplici
ter versi.cum adiicitur l. i. inseo.
1 Minor est diuersitas, quae qualitate, qua quae quantitatem respicit. 6 Antinomia. l. i. s. si stipulanti mihi infrim in LPraeterea Inst. de inutil.stipula. 7 Intell. s. si stipulanti . exquaesumitur de
8. An ex d. vers.cum adiicitur rectὰ colligatur poste fieri stipulationem sine inter
Quid si scriptum sit in instrumento Titia
promissile ac deinde incontinenti subii elatur stipulatio. . io Tres casus distinguuntur. ii Aequi uocat Iason,&cosundit stipulationem cum. instrumento,quo probatur stthulatio. ia Pluribus exemplis demonstratur uerba instrumenti
216쪽
instrumenti interpretatione iuuari ditati Auet. posse. 17 Error notarii an nobis noceatii 3 Quina sint te iniquibus per se ipsis or- is Quocasu uerum sit id quod dicit Iasen,
do dicatur inesse. ob conuersum a notario ordinem interi Verbum promisit redactum in scriptura rogationis, responsionis uitiari stipuimportat stipulationem. lationem. Is Hysterologia figura,etia,apud legi m no- is Pro scriptura notarii I dubio praesumitur. strarii m authores est in usu. zo Allegati errorε notarii non defertur iuraio Fortissima est praesumptio quae actus uali metu in defectu semiplenae probatiois.
C A P. XXXI. SED prosequamur iam reliqua uerba huius definitionis. Quibus sinquit Pompon. IS QUI INTERROGATUR Sc. Audiui aliquando proponentes de stipulatione quaestionem elusinodi. Cum ego & Sempronius Atia una est
mus superueniens quispiam Sempronium interrogat,an se certa die centum aureos d turum promitteret, tacente uero Sempronio ego protinus respondeo me promittere.
Ne dubites inquam ego me daturum promitto. Nam utilis erit stipulatio. Dixi hanc
quaestionem penitus dubitatione carere, apertissime enim illam decidi ex haedictione, I S, qua hic Pompon. utitur. Hac enim demonstrare uoluit, oportere eum ipsum, qui interrogatur, & non alium quencunque respondere. Subsequens uero illud uerbum INTERROGATUR ostendit debere interrogationem responsioni antecedere. Qua in re tria occurrunt, quae sigillatim uidenda sunt. Primum sit ne hic ordo intere Pationis,& respolisionis,omnino necessarius. Deinde qua ratione suerit is inductus. Porirem an consuetudine remitti possit .Prinatim attingunt BataIason, Ripa,& caeteri infra in l. i. rum ego non diu in eo persistam, quia res non admodum dubia est. Quod
uidetur hac in re difficultatis nonnihil afferre, putat Baries scid quod dicitur in ead. l. i. f. si quis simpliciter in di. respon.Cum adijcitur aliquid uel detrahitur obligationi, semper probandum, uiuatam esse obligationem, nisi diuersitas responsionis illico placueri tue
enim aliam stipulationem c5 tractam esse uideri. In eo uidetur lisclex obstare, quia haec noua stipulatio, in qua post responsionem acceptantis consensus interuenit, no potest uideri legitimum interrogationis,& responsionis ordinem continere. Praeterea Ripa alijq; nonnulli obijciunt, .sed haec solemnia Inst. eod. quo loci probat Iustin. quod, de tollenda uerborum solemnitate Leoni placuerat,ac nihil aliud in stipulatione requirit, nisi consonantem ab utraque parte iii tellectum, at hunc consinantem intellectum etianon seruato ordine interrogationis, ac responsonis haberi posse exploratissimum est. Atque hanc inductionem putat Socinus iunior hic nu. 187. arimus stringi posse, iunctos. superiori, ubi cum refert Imp. ius antiquum, dicit congruenter ad interrogata responderi debuisse, postea suum Leonis correctionem refert, quae propterea uidetur ed pertinere, ut hodie ad interrogationem respondere non st nccesse sed possi sine ordine interrogationi ac responsionis stipulatio fieri Citat etiam l. pneposteri. C. de testamenti A t neque l. praeposteri quicquam obstat cum illa lex apertissime declaretur, ex ψ.item siquis.Iiist. de inutil. stipui. c quod habetur in β. sed haec solemnia, cum ibi tantum c5stitutio Leonis reseratur,quem de tollendo ordine interrogationis, ac resposionis quicquam cogitasse,nemo dixerit. Quod uero ibi corrigatur quod si periori, β. dictu erat, coneruenter ad interrogata respondendu esse, perspicuὶ salsum est, ut facile per se unuς
217쪽
quisque intestiget, qui uerborum illorum contextum diligenter inspexerit. At neque primum illud argumentum desumptum ex uers cum adiicitur, eiusmodi est, ut hac quaestionem ulla ex parte dubiam reddere possit. Nam piaeter Pomponium in hac diffinia tione non desunt alij Iurisconsulti, qui in stipulatione ordinem interrogationis, ac rcspo sonis,necessarid requirunt, ut Modestinus in l. obligamur, in qua accurai P docet, qua ex re maxime unaquaeque obligatio perficiatur,ac cum dcucni t ad opulatione, Vcibis .. inquit obligamur cum praecedit interrogat: o, ac sequit ut congrua rc sponsio. Idcinq; expressin exigit Antonins in l. i. C. de usuri in obligatione usurarum, quae non nisi per stipulationem deberi possunt,itaque fit, ut nullus dubitationi locus este possit. At que dicemus suisse sensim Vlpiani, in s.l. i. vers. cum ad ijcitur' arte Doct. illum uers in te pretati sunt. Nonnulli intelligunt eo casu loquutum esse Vlpianum, clim aliquid adij-citur in quantitate, itaque dicunt illa uerba ex sequenti. f. esse declaranda, it Hugo.&lacobus Butri Mouet uero illos dictio,aliquid, quae substantiam, & non qualitatem uid tur exprimere. Contra uero Petrus intelligit, quando non in quantitat sed tantum in qualitate uariatum est, ueluti si simpliciter interrogatus, uel Kalendis 'espondcrit sub coditionciuel Idibus se daturum,aut e conuerso, ut habetur in f proxime praecedenti. Nasi consentiretur in diuersam quantitatem, absurdus ore dicebat, ut noua stipulatio, qua ex hoc consensu induci Vlp. tradit,nullampnec dentem interrogationem conti Aeset. Veram Ioannes,& Mo, quem Accuri Dynias, Bart.& alii frequentius sequuti sunt, ii tarunt hanc decisionem generaliter, atque abiblutE accipienda esse, ut procedat, siue inquantitate,siue qualitate uariatu si , ideoque tam ex sequentibus, quam ex praecedentibus uerbis esse declarandam. Qua interpretatione retenta Accurlcibi in ueri uitiatam, accuratam hac de re distinctio liciti tradit. At quoniam illud itidebatur obstare, quod Potrus animaduertebat,suturum scilicet, ut praecedens interrogatio, utpote quae diuersam contineret quantitatem,ad nouam stipulationem nihil pertineret, ac propterea noua illa stipulatio interrogatione careret. Respondet ad hoc Bart. ibi nu. a. ueri .ps sterca probemus, non esse illam ueram stipulationem, sed potius fietione iuris uideri contractam. Ac porro ad id fatis esse quamcunque praecedere interrogationem, ex qua magis desiberatus respondentis animus aliquo pacto arguatur,licet no illud prorsus cotineat, quod in responsione comprehensum est. Prster tres istas, non uidetur alia ulla interpretatio ad hunc uersalserri posse,sed quam potissimum ex his tribus nos amplectemur ξ Videtur
certὸ primo aspectu probabilius idq; &Francisci Duarenus probat quod Petrus dices ba in die tantum, uel conditione, aliaue simili qualitate uarias te contrahentes, in eo uero quod ad substantiam stipulationis pertinebat, nihilo minus consensisse. Nam multo
magis consentaneum est, hoc casu sequuta demum acceptatione conualescere stipulotionem,quam cum res noua in obligationem deducitur, uel maior quantitas quam cotinetur in interrogatione. Verum,ut AZonis, & aliorum scia tentiam magis probcin, qui generaliterilla uerba intelligunt, etiamsi in quantitate uariatum sit, facit β. prsterea Inst.
de in uul. stipulat. Praeterea inutilis est stipulatio, sit quis ad ea quae interrogatus fuerit, n5aespondeat, ueluti si quis decem aureos a te dari ibpuletur,ut quinque promittas, uel corra. Aut si ille pure stipuletur,tu sub conditione promittas,uel contra. Animaduerto eu tibi casum proponi, cum stipulanti decem quinque promittuntur, sic t cum maiori sumo mae minor inest,& tamen decidi inutilem esse stipulationem, contra quam respondeat,
T'. in ἔ si utans,qui post hunc nostrum ueri proximὸ subsequi uir. Ita b ii sibi hae
218쪽
cie responsionis. Nam uese ibi adest non tantu respotiso, sed etiam praecedens in terr gatio, quae quavis non illud ipsum contineat, quod responsum est, & quod Apstea placuit, tamen quemadmodu paeta incontinenti apposita stipulationi ineste creduntura. lecta.*.direbam, si si reri. petat. ita hic assensus ille ab interrogante postea pia suis, ipsi interrogationi censetur inesse, atque illam quas renouat, redditq; responsioni consor-- me, unde fit, ut noua quodamodo stipulatio qucadmodum inquit Vlp. contracta sse uideat. Quod tamen non eo dico, quia putem in stipulatione indistinctὶ illud esse recipiendum, quod docet Accurciii l. Pomponius f. rati. ff.'de procurati paria esse quod in actu ipso, uel sit continenti post actum aliquid fiat qua de re la E lasbn in i non
Inm. . morte nu. 13.is de noui oper. nunc.ac recentiores in d .l. lecta. Rectὸ enim docet Bari in i .et. L prius. is de vulg.Spup. non esse illi regulae locum,quoties quae praeposte-rE facta proponuntur, ad alicuius achis formam pertinent, quemadmodum ordo interrogationis & responsionis spectat ad formam stipulationis. Sed hoc postremum, ita in stipulatione accipiendum est, ut non propterea haec ipsa interpretatio excludenda sir, quam nobis expressim ab Vlpiano traditam videmus. Iam uero ex hoc quod conclusum est, praeposterum ordine interrogationis, &responsionis uitiare stipulationem, Iasoli insint. I. in princ. nu.i9. aliam magis particularem coclusionem deducit, ut quods simplieiter hucusq; traditum fuit, ad sori, iudicioriiq; usum accomodet. Si publico aliquo instrumento inquit scriptum sit,Titium promisisse decem ac deinde in eodcm in- istrumeto interrogatio quavis incontinenti sub jciat, stipulatio inutilis est. Quod ipsum probari dicit ex iis,quae docet Bart. de ordine interrogationis, ac responsionis. No pato ego abGlute lasoni assentiendii esse, siquide permagni refert, quomodo accipiatur id tquod ipse ponit, subiecta scilicet suisse interrogatione. Quare ut rectius, ac magis distinio ctὸ hoc totum intelligat, ego hic tres casus distinguo. Primus est, cum notarius poste qua de responsione dixit, de interrogatione simpliciter mentionem habet, non tame expressim dicit praecessisse resp6sione,atq; intortigationem subsequuta esse. Secudus quado expressim quidem dicit praecessisse responsione, ac sequuta esse interrogationem,sed id ita exprimi ut si inuice perinu lentur interrogatio,& resp5sio,& loco unius altera ponatur,possint quantu ad reliqua,.senlus,& structura uerborsi conuenire.Tertius, cum praeposter iste ordo interrogationis, ac responsionis, ita sim expressus, ut non possit eius modi permutatio fieri, quin reliquae orationis partes aduersient. In quibus singulis casibus sat facilis mihi uidet linius quaestionis determinatio. In primo contra Iasone sentio propter illa ratione, tua ille ipse obi jcit contra propria sen tentia, ac non recte postea diluit,dii dicit uerba in instrumeto stipulationis no posse interpretatione iuuari. Siquideli mutuocat ipse,& quod de stipulatione vere dici potest,falsb a firmat etia de instruitieto, quo probat stipulati quasi uero ide hare sint stipulatio scilicet,atq; instrumetu, quo ipsa
probat,quae tame maxime inter se diiuersa esse costat, ut & nostri interpretes non semel animaduertunWBari .l. r. nu. 17. Esi cert. peti& in l. si quis legam col. 1. ff. de salss.Decius in consi7.nu. 3. Quapropter licet no possitit uerba contrahentis in stipulatione,in ueri, ba notari j in instrumento interpretatione iuuari,atq; ad finii, rectitq; sensum redigi pnt. Argumento sunt qui ipse refert ex Cyno,&Baldolia l. cum testam cto.*.I. U.de haered. instit. Concludiit. n. ex ea lege, quoties in eodem instri meto, lici diuersi , duo fori uel
plura reperiuntur, illud semper uideri praecessisse, quod praecedere deber, sit quod in istum est omni ex oarte ualeat. Itaque s uel eode, uel diu eriis instrumentis comprehcnitim si patrem filio aliquid donasse, Iteinq; filium ipse numano passe credi tur prius
219쪽
eman patin sacta, cum alioquin donatio, utpote filio in potastite facta non ualuisse6 ducet Uri. in l. frater a fratre col. ult. is de condi indeb. Alex. in l. diuortio in pnpς, in l. col. iuxta finem. issolui. maxum Irepa inllet. s. pripsi iisde vulg. de pupill. 1n o iis di .inci p. lecto S disse isse, necnon & ipiς Iasen in l. I ilicol penult, nu.33. C. de diui Adri, tollend. Hoc idem S de pluribus exceptionibus in eadem scriptu' cppiusς propositis, eas nimirum ad consenum sensum redigendas esset affiniat Bal. in l. Ccceptionem coli 3.dς probat. Dil pari. iir l. quidam consulebant col. a. in fin. g. de re iudic Hucq; etiam Gectant, quae tradit Bart. in l. Scaevola col, ult. & ini. Ma cest.* qisidam liberis nu. io.ff. ad Trebel l .in l. contractus. C. ς fide instru &in i, ut iuris.
iuratidi, post Accurs ibidem. U.dς op. lib. Ac tanto certe magis haec concedenda erunt, quando termini qui proponuntur erunt eiusmodi, ut per se ordinem quendam demo iast n*Et de institutione, & suhstitutione dicit Iulian. in l. clim testament0. f. haec uerbae' dς haered. instit. Haec uerba; P. Maevius, de Caius inuicem substituti haered cs mihi x suntQ, sic interpret nii sunt, ut breuiter uideatur testator tres instituisse haeredes, &eus inuicem substituisse, perinde ac sola scripsisset, ille,& ille instituti lis edes, substi-. iiij sunto. Eiusmodi uero sunt hi duo termini interrogatio, & responso. Nam scut' fostitutio no dicitur, nis praecedat institutio, ita non uere dicit responso, nisi pcedat interrogatio. Itaq; no imὰὸ argumentatur Ripa dum considerat multo rectius d monstrari factam esse stipulationem, quando non solum de promissione ineptio fit, sed etiam de interrogationei quam cum de sela promissone; atque eo tamen casu probari stipulationem po0 ignoramus. f. si scriptum, iussit de inutil. stip. Nam licet hic prius responsio usurpetur, ac deinde interrogatio, tamen horum uerborum natura 1 atis demostrat, quo ordine accipienda sint, ut Iuliani autoritate demonstratum est. Itaque nulla in re alia uidetur obesse huius ordinis perihersio, nisi quia scripturam min s dilucidam, ac minus decoram reddit. Quanquam etiam qui )icendi flores sqquuntur pro 1 postcrtanterdum nonnulla exprimunt, ut Verg. cum inquit. Postquam alios turigit 4 , fluctus, & ad aequora uenit, atque alibi apertius. Et torrere parant flammis.& naugere saxa. Quam dicendi figuram & apud nostratum legum. autores in usu esse annutat Accurs multis in locisi nempe in l. a. f. labeo in uerb. minus il . de inccnd. ivin. Snaufrag. in l. iuris gentium. f. utrum .is. depact. in l. riparum .is. de rerum diuis quan uis ex illa lege non recte hoc colligat. & in β. littorum quoque, inst. cod. tit. de rerum di- iis Quid modo si notarius non tantum de interrogatione posterius memincrit, uti' hoc primo: casia, sed ea pressim dixerit praecessissere ponsonena, Ssequutam esseipterrogationem λ Ego tunc crederem praesumi notarium errore dudum pro interrogatione responsionem, contraq; pro responsione interrogationem usurpasso, si modo duic prssumptioni orationis suctura nulla ex parte aduersetur, ut erat secundus caius a nobis paulo ante propositus, atque hac r tione concluderem stipulationem v kre. Huic porro interpretationi ma cinae fauet illa conicctura, quod cum partes eadere publicum instrumentum fieri curauerint, non possunt uideri, non in animo id habuisse, ut ericacem oblig*tionem inducerent, id quod ea ratione maxime se facere posse intelligebant, ut interrogationis, ac responsionis solemnitatem adhiberent. Proinge si ipsi hac de causa si lemniter interrogasse, ac respondisse creduntur,reliquum est, ut errasse notarium praesimamus, dum interrogationis,&responsionis Ordinem immuniuit. Id quod etiam facile in omni sermone, contingere videmus. Eoq; sortior baecis praesumptio est, quia stipulationis ualiditati fauet, Quocunque enim modo coniectura
220쪽
sumatur, perquam sustineatur id quod gestum est,semperilla sortissima est, ut ostendiori st pusationi Lure hanc coniecturam, quod notarius errasse credatur, natarii non uitiatur stipulatio, ut perspicue docet Saruolam l. s librarius is de reg. et
Si librarius in transcribendis uerbi si stipulationis errasset, nihil nocere, quo minus &reus & fidei uisor tenerentur. Conueniuntq; etiam alia nonnulla excmpla, quibus doeemur non debere ciuimodi error , qui notarioru diu curiae tribmpquunt, nobis ipsis praeiudicium afferre, ut si notarius icripserat, patrem filis relinquere centum iure restitutionis, clim dicere dc bullier, Iure institutionis, uci cum uellet dicere, pio sua legitima,dixerit, pro sua salcidia, uel si, pro Velleiano,Valerianum usurpaverit. Ita enim Dassim nostri interpretes concludunt Bald. In l. sic limante.C. de donat. ante nupt. In eis & perhoe eo sului. Decius in d. l. si librarius. U. de reg. iur. Iason in authent nouissimanu. o. C. de inoff. testament. POilremo eum nobis cassim considerandum proposuimus,cqm tam clarE ex preisuiu cst, praece stille Interrogationi responsonem, ut
ignon possimus intelligere hosce terminos por crrorem se se transpositos, quin et& structura uerboruin huic interpretationi aduertetur. Et hoc stilo casu concedimus uerum esse id quod absolute Iasen aifirmabat, inutilcm scilicet esse stipulationem. Neque enim tam facit E contingit,m ipta structura uerborum, ut in uerbi transponendis, rotarium errasse. Itaque hoc modo pol si procedcre, quod dicit Barti in d. l. si librarius Ede reo iur. non posse quid cin notari j errorem nobis obesse, sed tamen in dubio illum errate non praesumi, ac pro tetes alleganti hunc errorem probandi onus incumbere Ouoties enim contra non extant probabilcs aliquae &legitimae coniecturae, pro notario semper praesumitur, ut probat c. ad audientiam. extra de praescripti u iisque' etiam in locis nostri interpretes inculcant. Bald. N Ang. in l. errorem col. i. C. de tcstais inent. Idem Bald. in l. Imperator, in princ. ff de sta. homin & an l. i. iuxta fin. ff. de
ortu. do t. nec non, & in l. mater col. 2. Vers. praeterea uerba C de rei uendi c. Proinde
etatis esset eum semiplen E probasse, qui hoc casu notanj errorem allegaret, sed liquidae ac plenae ab illo probationcs exigerentur ; alioquin semiplene probanti non dele rei it iuramentum, in dcfectum probationis, ut inquit Abbas in c. quia uerisimile. a C. illius text. extra de praesumpt. Ang. in l. ulti si de eo quod met, cau.
Vid ita lege induetiam sit, ut non nisi interrogation dipraecedente & sequente resposione stipulatio consisteret.Et an saltem consuetudinc hic ipse ordo remiti, postitit Qui interroganti respondet magis delibe
a Multa dicuntur, quae non animo obliga tionis, dispositionisve inducendae fuisse se dicta existimari debent. 3'Communis rationis neces ria declara
Non est necesse ordinem interrogationis, ac responsionis, esse concludens argumentum animi deliberati, ut comm vis ratio sustineaturi Cur non receptum fuerit in stipulatione, ut ex interuallo ad interrosatar po deri posset o Diluuntur ex praedictis, quae contra communem rationem obiici lent. 7 Exceptionis & retentionis non ca causest, quae uulgo existimatur.3 Falsum est iure Pontificio oriri actioneis ex pacto nudo. 9 Possit ne consuetudine remitti ordo i t terrogationis, ac responso ira