장음표시 사용
131쪽
ctione indigeat altero ,&non possit produci ipse effectus, nisi producatur alter: si ergo euenit, ut et fectus perfectus in sui productione indigeat imperfecto ,& necesse sit imperfectuin este et uni prius esse productum , tunc causae ipsae de necessitate producunt ipsum prius: quia ergo i ta est hic. quod pers tia notitia haberi no potest de aliqua re, nisi praecedat imperfecta, non enim potest haberi conceptus speciei absque conceptu generis, ideo illa caula cogitur prius producere effectuna imperfectum, & ita notitia imperfectior, puta no talia generiS, in nobis praecedit notitiam perfectam, scilicet notitiam speciei. sed replicant isti de exemplo Aristotelis septimo Metaphysices de Gquo & almo: quia inquit Aristo tetes, generatio muli ex equo & asino est uni- uoca, quia habent quoddam genus causae sub animali, quod est innominatum : inquiunt ergo isti . hic prius habetur notitia speciei, quam generis. immo habetur notitia speciei absque notitia generis. cognoscimus enim equii, di asinum; & tame non habemus notitiam generis communis ambobus: quia inquit Aristoteles hic genus esset nobis ignotum: ergo non est uerum , quod sit iste ordo essentialis inter haec praedicata quod non possit haberi notitia inferioris absque notitia superioris, ut speciei absque notitia generis. Ad hoc bifariam responderi potest: Vno modo dicendo, quod est tallum, quod non habetur notitia illius generis communis equi,& asini. habetur enim conceptus illius generis . nec dicit Aristoteles, quod non habeatur conceptus eius; sed disit, quddestinia ominatum: quia caremus nomine, quo experiamur conceptum huius generis. uel secundo, & melius dico, quod non datur illud genus proximum sub animali, quod sit commune equo, & asino, in quo conueniant asinus, & equus. At Aristoteles dicit, &c. Dico, quod Aristoteles in ic ili git, quod hae duae species magis conueniunt ex accidentibus , quam aliae species. ideo praeter suum genus, quod est animal, habent
hoc commune, quod ex accidentibus magis conueniunt, quam cum alia
specie , sicut duo mares habent hoc accidens commune quo conueniunt praeter animal ab ipsis feminis. feminis enim, & maribus est commune genus animal. mares uero inter se habent aliud commune a feminis, in quo conueniunt, scilicet ex accidentibus ipsis. & hoc modo intellexit Aristoteles per hoc quod dixit, equo, & asimo esse commune genus praeter animal : quia reuera non habent, sed tantum habent commune genus accidentale. De secundo , quod dicebat, quia ex hoc sequeretur, quod scientia Metaphysices prior esset ordine doctrinae omnibus scientiis, & omnes praecederet: quia sic notitia metaphysicalis alias notitias praecederet, quia cognosceretur primo ens, in eo, quod bonum & uerum. Dico, quod transis de notitia simplici ad coin, Ilexam . nos euini loquimur de notitia simplici. tu autem ponis nos cognOcere ens notitia complexa, scilicet quod est unum bonum, & uerum .etiam etsi prius apprehenderemus hoc de ente, non propter hoc sequeretur quod tota metaphysica praecederet alias scientias . non enim tota scientia meta- physica apprehenditur in eo, quod cognoscatur de ente, quod est uerum bonum & unum. esset enim nimis parua metaphysica, si id tantum consideraret. De tertio dico, qu bd leue est argumentum,& manifestissime resectitur aduersus ipsum: quia ipse dicit, sed primo apprehendimus ens, quod est praedicatum uniuersale de Socrate. ergo sequeretur, quod non simul tempore in eodem inlianti apprehenderes Omnia praedicata essentialia de Socrater quoniam multum temporis mediaret inter notitiam entis , di hominis, cum multa praedicata intercipiantur, quae prius apprehendes. sed eodem pacto a guo
132쪽
nno aduersus Scotum; quia si prius esset notitia singularis in nobis, quam uniuersalis. itaque prius apprehendimus Socratem, sequetur, quod nun simul tempore apprehenderemus omnia praedicata ementialia de Socrate: quia cumulta medient inter notitiam Socratis,& entis, multum etiam tempus meridiaret , quod est falsum. De quarto argumento, quia si prius apprehende retur eus, quam alia praedicata inseriora de Socrate, sequeretur, quod noti ita disti ructa in nobis praecederet consulam: quia ens ex quo Est simplex conceptus , non apprehenditur totaliter,&persecte. Dico, quod etsi concederem notitiam distinctamentis praecedere notitiam consulam animalis & hominis, non propter hoc ellet absurdum. non immin conueniens, quod notitia distincta unius praecedat notitiam confusam alteriuς, bene inconuenit notitiam unius in nobis praecedere consulam eiusdem. Nec etiam uerirm est.
quod ens tantiam notitia distincta possit percipi.&non notitia confusa: quia ad notitiam persectam duplex uia requiritur, scilicet definitio. N eius diui so per suas species. ideo & si ens sit conceptus simplex, & definitione careat; nihil minus non sequitur, quod non possit apprehendi notitia consula, α distincta.
v Asan EAM Us in superiori lectione, nunquid singulari praesente nobis
prius apprehenderetur ab intellectu sub ratione magis uniuersalis, an sub ra tione minus uniuersalis, id est an sub ratione generis, an sub ratione speciei puta Socrate nobis praesente, an prius apprehenderetur ab intellectu, in eo quod animal, an in eo, quod homo loquendo de no titia confusa: quia de notitia distincta non est dubium, ut diximus, quod uniuersaliora prius apprehenduntur, quam minus uniuersalia, & singularia . Dixi vobis opinione Scoti, quae erat, quod primo notum nobis esset singulare . ultimo notum nobis magis uniuersale. ut ens, & adduxi eius rationes quas etiam solui. ideo estseeunda opinio Alberii Alamani, quem sequitur diuus Thomas & plurimi latinorum, quae oeinio cst totaliter contraria opinioni Scoti , quod scilice e Socrate nobis praesente prius apprehenditur a nobis in eo, quod animal, quam in eo, quod homo, quod scilicet notitia uniuersalis confusa praecedat in no bis notitiam particularem, quod incipiendum est ab uniuersalibus descen dendo ad singularia. & ita Socrate nobis praesente: primo inno tescit nobis in eo, quod est ens : deinde in eo quod corpus, mox in eo quod animal. &loquendo de ordine originis, quia simul tempore fiunt in nobis omnes hae notitiae: loquitur ergo de ordine originis. adduxit rationes per se haec opinio& primo ex uerbis Aristotelis hic, qui dicit, unde ex uniuersalibus, &c. e. posuimus singulare, id est minus uniuersale: praecedit ergo in nobis secun dum Aristotelem notitia magis uniuersalis notitiam minus uniuersalem: a prehenditur ergo prius il nobis Socrates iii eo, quod animal, quam in eo , quod homo notitia confusa: quia de hac loquimur. ratio est, nihil transit ab extremo ad extremum absque medio intellectus: ergo non transibit a potentia ad actum perseetum, nisi per medium, qui est actus imperfectus, scilicet ab ignorantia ad scientiam perfectam, nisi per no diciam imperfectam. natura enim gradatim procedit in operationibus suis, sed persectior est notitia spe ciet, quam generis: ignoratis ergo utrisque intellectus non transibit a potentia pura intelligendi Macrum persectum intelligendi, scilicet ad notitiam
133쪽
speciei, nisi peractum medium imperfectum, qui est notitia generis . prius
ergo in nobis erit notitia generis, quam speciei. & ita magis uniuersalia erue nobis prius nota minus uniuersalibus . tertio, confirmatur haec sua opinior quia ablata nobis planta, habemus notitiam generis . co3noscemus enim,
quid est planta ,& tamen ignoramus notitiam speciei , scilicet cuius speciei sit: sed ipsas, deinde inuestigamus ex sensibus percepto eius colore, odore. sapore, L&c. patet ergo notitiam generis haberi absque notitia speciei, sed, si non procederet in nobis . notitia speciei, sicut dicit Scotus, non posset haberi notitia generis absque notitia speciei: Sc ita non possiet et i hanc esse plantam, ignorata eius specie: no ergo necesse est, quod prius producatur in nobis notitia minus uniuersalis, quam magis uniuersalis; sed potius econtra,cu tapessime de aliquo habeatur notitia generis,& ignoretur notitia speciei. quod, si dicatis, sicut diuus Thomas, quod Arist.dicat oppositu: quia inquit, quod species definienda est nobis notior genere, Se differentia, scilicet definitione ipsa. dicit enim ipse Aristor. sustinent autem idem quodam modo hoc, & nomina ad rationem, nec loquitur de notitia distincta: quia eslet falsum , sed loqui tur de notitia confusa. secundo , quia Auerro es tertio de anima, decimo, & trigesimosexto dicit, quod intellectus elicit conceptirni generis proximi ex specie, & conceptum generis remoti cx genere proximo : necesse est ergo, quod coceptus specificus praecedat generi cum ,& conceptus generis prox imi praecedit conceptum generis remoti . dicit diuus Thomas primo ad uerba Aristotelis, quod si consideretur species, quae definitur in eo quoddam definiendum compositum ex partibus definientibus . hoc pacto prius nota est species, scilicet hoc totum, quam partes ,& ita loquitur Ariastoteles simpliciter . tamen prius nobis notum est genus, qtam species:&ita animal, quam homo. De secundo inquit diuus Thomas, non est uerum di etiam Averrois, quod conceptus generis eliciatur ex specie, sed ab eadem causa producuntur, si sunt omnes illae notiones, & generis, & speciei, & generis proximi, & remoti ab eadem causa. non autem una dicitur ex altera.
Sed haec rationes Diui Thomae parum cogunt. & primo, cum citat uerba Aristotelis, unde ex uniuersalibus, & &c. Dico, quod decipitur diuus Thomast quia hic AristoteIes loquitur de notitia distincta, quod uniuersalia notiora sunt singularibus notitia distincta ,& hoc ab omnibus conceditur. Tu autem loqueris de notitia confusa, quod dicis, intellectus no potest migrare ab extremo ad extremum, nisi per medium, quod est actus imperfectus. falsa est haec propositio, quod nihil transeat ab extremo id extremum absque medio. forma enim te transit ad formam ignis, non tamen per media, scilicet per formam aeris, &aquae, At, probabas: quia natura istam , & gradatim proced it in suis operibus. Dico , si illa propositio, natura no transi ab extremo ad extremu sine medio, debet en uera,&sic habet intelligi, quod natura non transit ab extremo ad extremum sine mediis, scilicet illa media habent ordinem essentialem inuicem ,& non possit produci unum absque alio. s enim esset ordo effentialis inter actum persectum ,& imperfectu, tunc uerum esset, quod de necessitate essent prius nota nobis imperfecta; sed non est uerum, qudd sit talis ordo essentialis. & hoc deberet probare diuus Thomas, si uellet suum argumentum tenere. De tertio, quia tu dicis, experientia costat deplatis: quia habemus notitiam generis; ignorata tamen specie. D ico, habemus notitiam generis, & speciei, sed caremus quo nomine noni inetur talis species. ideo ex sensibus inuestigamus , quid nomen sit impo-
134쪽
LECTIONES IN PHYS. ARIST. Onendum; habemus tamen conceptum specificum&de illa planta :&ita solutae sunt rationes utriusque opinionis, tum diui Thomae, tum Sco ti; utraque tamen opinio probabilis est, di defendi potest. Sed uos dicetis,quid ergo tenendum de hoc Z Dico, Domini, quantu ego scio uos critis iudices Dico ergo,sicoparamus uniuersale singulari, plus notum est uniuersale ab intellectu, quam singulare . non dico a sensu sed ab intellectu, quod uniuersale est notius intellectui quam singulare. & quod ita sit, ostendo; quia intellectus per sei sum ex sui natura apprehendit uniuersale. per accidens uero apprehendit singulare, scilicet ex sensibus, quatenus colligatus sensui. id autem, quod est per se est natura prius eo , quod est per accidens: ergo apud intellectu uniuersale est natura prius, & ab ipso prius apprehenditur, qtiam singulare: quia notitia uniuersalis ei conuenit ex sui natura: singularis uero per accidens ei conuenit, quatenus colligatur sensibus. Sed tu dices, nunquid sit eadem notitia uniuersalis,& singularis , puta Socratis, & hominis. Dico, & alias dixi, ut in libro de anima, quod eadem est notitia singularis, & uniuersalis; disserunt tamen in modo concipiendi& considerandi. eadem est notitia Socratis in eo, quod homo, & in eo, quod Socrates; differunt tantum in modo considerandi : quia Socrates in eo, quod homo consideratur sub uniuersaliori notitia, & concepta, quam in eo, quod Socrates . hic est modus notitiae uniuersalior, ibi uero particularior si uero comparamus uniuersale ipsum, non quidem singulari, sed uniuersali, quid tunc est notius Dico, si loquimur de eruaccidentibus, nullus est ordo essentialis ex parte rei; sed tantum ex parte nostri, ut ea accidentia, quae sunt propinquiora sensui, sunt nobis priusno tar quia cum duplex sit no titia in nobis, quaedam sellicet distincta, di quaedam eonfusa, siloquimur de notitia distincta, in accidentibus ipsis uniuersaliora prius apprehenduntur, & ita apprehenditur prius genus, quam species: si uero loquamur de notitia confusa, prius apprehenditur species, quam genus quia quae propinquiora sunt sensui, & nobis sunt notiora: quae autem remotiora a sensu nobis ignotiora sunt, natura autem notiora. tum ex alio, sicut totum sensui notius est suis partibus, ita totum intellectui notius est suis partibus: ergo quod uerius est, totum illud est prius intellectui notum. sed
minus uniuersale, puta species, est uerius totum, quam magis uniuersale, quod est genus: ergo species prius nota est genere. quod autem minus uniuersale sit uerius totum, patet . ideo magis uniuersale est totum: quia potentia continet species. non enim ipsas continet aetii : quia non ualet: animal ergo est homo . minus uniuersale uidetur esse totum, puta homo, quia actu contineri se magis uniuersale. ualet enim, est homo: ergo est animal; sed uerius est totum, quod actu continet partes quam id, quod continet eas potentiat ergo species est uerius totum , quam genus. Quare est uerius totum , est etiam prius notum: ergo species est notior genere. si autem loruimur de substatia, est duplex modus dicendi, sicut diuersae sunt opinionese apprehensione substantiae . quidam enim uolunt quὁd substantia non apprehendatur ab intellectu per proprium simulachrum. alius, quod intelligitur substantia per accidentia: quia nostra notitia est colligata sensui, ut dicebat Scotus, si ita dicamus. Dico, quod non eil estentialis ordo inter genera , & species substantiae, ut dixit Scotus ex illis duobus exemplis, scilicet de planta, quae primo cognoscitur sub ratione generis, cum de mulo genito cognoscitur asinus, quae est species, & non cognoscitur genus proximum in- nominatum: si uero dicamus, ut Auer es, de forte melius, quod substan-
135쪽
tia per proprium simulachrum apprehendatur ab intellectar quia est proprium obiectum intellectus. ideo quarto Metaphysices dixit Aristoteles, quod substantia est notior accidente cognitione, & definitione . si ita dic mus, dico, quod notitia distincta magis uniuersale erit nobis notius notitia confusa species specialissima: quia propinquior sensui, ita erit, ut in accidentibus . sed dicetis, substantia non potest producere simulacrum suum in intellectu, nisi per sensum: ergo sensus apprehendit substantiam: oppositum tamen dictum est secundo de anima. Dico, quod substantia non potest producere simulachrum, nisi per sensum, sed sensus non apprehendit illud simulachrum: quia non est aptus suscipere: tum etiam , quia uelatum est accidentibus communibus ,& propriis, quae sortius mouent sensum, quam simulachrum substantiae, ut dixit Averroes tertio de anima: deinde a sensu interiori separante accidentia a substantia di ab intellectu clare apprehenditur simulachrum substantiae.
N E C si s s E autem aut unum esse principium, &c. Post prooemium huius scientiae aggrcdi tur de principiis rerum naturalium, morem suum obseruans, antiquorum opiniones refellens, & ponit diuisionem per contradictorium , a qua nihil effugit: ideo dicit aut unum est principium, aut plura. hic loquimur de principiis intrinsectis, quae sunt materia & forma: dicit ergo nec eis autem est aut ui una esse principium intrinsecum, aut plura intrinseca . dixit necesse, ut ait Averroes, in necessitate diuisionis: quia diuisio per contradictoria est necessaria: necesse est ergo aut unum, aut plura. qui dicunt unum
aut ponunt immobile ut Parmenides, & Melissus, aut mobile, ut philosophi;& primi non appellantur philosophi: quia negant motum, ideo negant naturam: quia natura est principium motus. Alii, qui ponunt unu mobile, ideo sunt philosophi: quia ponunt natura. omnes enim denominantur a scientia, cui incumbunt: deinde facit diuisionem secundi membri; si plura aut finita, aut infinita. si fini taaut sunt eiusde generis, & ditiarentia, figura, aut forma, uel contra, id est quod non sunt eiusdem generis,& est uerbum ponderat dum, scilicet eum dicit si infinita aliqui ponunt eiusdem generis, per genus non intelligitur quod praedicatur de pluribus, ut ait Averroes, sed intelli gitur per genus subiecta materia. & etiam primo Posteriorum, cap. i8. ubi dixit Aristoteles, scientia est unius generis, cuius partes, di passiones demonstrantur: est ergo sensus iste, si principia sunt eiusdem generis infinita, uel id est eiusdem Lubstantiae sunt differentia, figura, & specie,& se tenet expositive figura, id est specie. & exponit Averro es aut sunt contraria, aut non sunt. sed roddit mancum textum Aristotelist quia Aristoteles dicit, si infinita sunt eiusdem naturae subiectae, uel contrariae; si modo addat, uel non con rariae, non erit membrum Oppositum primae partis, scilicet si infinita sunt pr1ncipia aut eiusdem generis figura, differentia, deficiet membrum oppositum, scilicet uel si infinita sunt principia, non fiant eiusdem generis, id est eiusdem substantiae. Ideo Alexander, Porphyrius,& Ioannes dicunt quod per illa uerba innuit Anaxagorae opinionem: quia ipse non probat infinita principia esse eiusdem substantiae, sed diuersae,&quae sunt illa principia, sunt quatuor elementa, & partes similares, quae sunt infinita secundum ipsum, & sunt contraria illa principia: quia contraria secundum substantiam.
136쪽
& sic per illud uerbum , aut contraria, circumscribit Anaxagorae opini nem. ideo diuisio est per contraria: quia dicit principia inlinata, aut eiusdem substantiae aut non eiusdem subitantiae . de haec est uniuersalior expositio . sed obstat Simplicius Alexandro : quia Democritus ponit principia rerum naturalium contraria,& contraria secundum positionem, ordinem , & figuram : quia in positione est contrarietas, & secundum sursum, &deorsum in ordine: quia prior, & posterior in figura, etsi secundum Aristotelein non sit contrarietas, ponebat tamen Democritus contrarie ta te: quia
dicebat, aliqua sunt rotii da, aliqua triangularia, ponebam; contrarietatem uacuum, di plenum . ideo per uerbum, aut contraria, non potest circumloqui opinionem Anaxagorae: ideo Alexander aliter exponit, quod Aristoteles per contraria circumloquitur Democritum: quia ponit Democritus infinita esse principia eiusdem substantiae differentia, forma, aut contraria , id est quae principia sunt contraria, uel secundum positionem, uel ordinem, uel figuram , uel uacuum, & plenum . sed obiicit Simpliς ius, quia non eritdiuisio percontradictoria : quia tantum erit unum membrum, scilicet si infinita aut eiusdem generis dii ferentia, figura, uel etiam quia Aristoteles in tioccatalago uult recitare opinionem omnium antiquorum ;& si hic inon eo suisset opinionem Anaxagorae , et set diminutus . ideo aliter Simplicius quod per illud uerbum,aut contraria, postumus intelligere Democritum,& Anax goram. ii per contraria intelligamus contraria, positione , ordane figura, intelligit Democritum: si uero intelligamus contraria in siil,stantia, quae nosunt eiusdem substantiae, circumloquuntur Anaxagoram. ideo facit diuisionem p cr oppositum, & sic textus non redditur mancus . sed ego obiicio Simplicio: quia Aristoteles textu sa. huius primi comparans opinionem Anaxagorae ad Empedoclis opinionem, dixit, quod Empedocles no posuit qua
tuor elementa contraria, Anaxagoras posuit contraria. nonne Empedocles
facit etiam principia contraria λ quia ponit elementa quae sunt contraria socundum qualitates. dixit ibi Simplicius, quod illud uerbum , aut contraria, proprie appropriatur Anaxagorae . ideo sensus est ille Themistit,& Porphyrii, quod per contraria circumloquitur Anaxagoram solum . sed dicetis nonne posuit Empedocles contrarietatem in elementis Dico, etsi posuit contrarietatem in elementis, tamen posuit omnibus modis i quia posuit tantum secundum contrarietatem qualitatum . Anaxagoras posuit in elementis contrarietatem secundum omnem contrarietatem , quia secundum
qualitates&c. Secundum eius principia substantia alia. etsi Democritus p nit contraria in principiis, illa non est propria contrarietas; sed est contra rietas secundum relationem: quia in positione est contrarietas relative, scilicet sursum & deorsum, in ordine prius S posterius, quae relative Opponunatur. in figura non est contrarietas secundum Aristotelem. uacuum,& plenum non sunt contraria uere & positive, sed priuatiue . ideo merito illud uerbum contraria tribuitur Anaxagorae, ut inquit Porphyrius,& Ioannes Grammaticus. sed dubitat Simplicius: quia qua vito si est, praecedit quaestionem quid est . secundo Post. cur ergo prius non proposuit quaestionem, an princia pia essent, quam quaereret, quot, & quae sunt principia Z peruertit ergo ordinem, quem ipse docuit. tripliciter respondet Alexander, quod omini illani quaestionem , an sint principia, quia est munus mathematici .dὶ philosophus naturalis accipit ut dignitatem . secundo omisit, quia est manifestum: quia, sicut non quaeritur, an homo est, quiamanifestum est, ita hic de esse princi piorum
137쪽
piorum .sed utraque responsio falsa est: quia quod sint principia , & quot,
& quae, non possumus scire, nisi ex transmutatione, quae pertinet ad philosophum. quod ita sit, probat, quia Socrates de nouo generatur: ergo prius fuit subiectum, quod est materia se forma, quae de nouo generatur.& talia sunt principia: ergo esse principiorum ,". de quae sint ex generatione, di corruptione declarantur, scilicet in corruptibilibus: quia in ceteris ex
motu locali esse suorum principiorum, di quot, & quae sint, demonstrantur. ideo tertio dicit Alexander, quod esse principium, & quo i, & quae sint: quia non cit alia via , quam uia generationis & corruptionis e sed quia eadem solutione soluitur esse principiorum, & quot sint principia , ta quae quia ex generatione , de corruptione , ideo omisit quaestionem esse principi rum. addo, quod omisit illa: quia esse principiorum erat magnopere notu, cum principia sint subiectum m hoc libro, etiam, quia antiqui non ita de illa dubitarunt. Est secunda dubitatio: quia diuisio uidetur manca, quia, cum dixit, aut unum, aut plura; si unum, aut mobile, aut immobile debuit dicere ; si mobile, aut finitum magnitudine, aut infinitum ; si immobile , code pacto . etiam cum dixit, si plura aut finita, aut infinita debebat subdiuidere ; si finita, aut mobilia aut immobilia; si infinita, eodem pacto: ergo diminutus. quod autena debebat ponere istas subdiuisiones, probo: quia unumquodque horum membrorum habet proprios lautores. ideo cum iste liber sit, uecatalogus, debebat enumerare omnes istas opiniones. quod autem unumquodque membrum habeat fautores, ostendo, quia Hippasus,& Heraclitus ignem, Tales aquam, Diogenes uero,& Anaxa mander posuerunt unum mobile ,& infinitum, Diogenes aerem, Anaximander medium inter aquam ct aerem, uel ignem, & aerem: Parmenides non posuit unum immobile finitum : Melissus nnum immobile infinitum: Empedocles uero posuit plura finita mobilia: posuit enim quatuor clemeta, & litem & amicitia: Timaeus aute plura finita, Δ: immobilia, scilicet Deli, ideam, & naturam: Democritus de Anaxag plura infinita mobilia: plura autem infinita, & immobilia nemo posuit : cur ergo no enumerauit omnes istas opiniones λ De primo dicit Alexa.
quod tacuit illam subdiui nem: quia erat impossibilis illa diuisio , quod unum sit & infinitum, & immobile: quia excluditur infra, quia non datur in finitum. ideo tacuit illam diuisionem, nec est diminutus: quia possibile tarum positiones uult enumerare; sed contra debuit enumerare opiniones an liquorum, cum sit ut catalogus, & uult refellere opiniones illorum, di accipere, si quid boni dixerint: cur ergo non enumerat λ ideo aliter alii dicunt, ut Alexander, quod non posuit, quia illa diuisio non uariabat generationem, quia si principiu unum immobile, & infinitum, ex his non potest fieri generatio : quia ultra infinitum non est aliquid: si uero unum, & finitum, generatio fit alteratione . ideo , quia non uariabat generationem , me illud princispium sit finitum, siue infinitum, sed contra, quia non omnes ponent fieri ge nerationem alteratione: quia alii raritate, & densitate , alii concretione &segregatione: ideo dico, ut Averro es, quδd per illam diuisionem, quo ad multitudinem, si plura sunt principia uel finita, uel infinita, innuit illam diuisionem esse unum, scilicet an principium sit unum mobile, & finitum, uel infinitum , i ta de immobili. De secundo dixit Alexander, & Simplicius, & Auerro es, quod nullus posuit plura principia infinita, & immobilia: sed oppositum dicit Simplicius,& non recordatur sui dicti: quia dixit, quod Timaeus Putoni posuit plura principia, di immobila. posuit enim Deum, ideam, de
138쪽
naturam. etiam Zeno Eleates posuit plura .& immobilia, quem Aristoteles consutauit sexto,&octauo Phy. textu xx. ideo dico, quod gratia breuit iis di irii sit.&non exposuit illam subdiuisionem, scilicet si plura principia finita uel mobilia, uel immobilia, itidem si infinita. Sed dicetis, cur magis dixit principium unum aut mobile aut immobile, et postea: si plura, aut finita, aut infinita, cur mobile, au t immobile, non attribuit ipsi uerbo, plura, finitum, & infinitum, ipsi uerbo, unum. Dico, ut Ioannes Grammaticus. quod potuisset attribuere finitum, aut infinitum uni ; sed non attribuit, quia uni
tali magis competit motus, quem infinitudo : quia ex unitate motus uen mur unitatem motoris; no autem ex finitate, & infinitate multitudini magis
cogruit infinitum, quam motus. ideo illo pacto diuisit. Alia dubitatio , quia Parmenides, & Mellitus non dicunt principia rerum naturalium esse unum, di immobile ; sed dicunt ens esse unum principium. ideo primo de gener tione, & corruptione ponentes principia rerum naturalium dicunt, quod sunt duo calidum,& frigidum. quomodo ergo imposuitAristoteles illis, quod dicerent unum esse principium, di immobile, & cum dicunt ens esse uniana &. immobile, recte dicunt: quia loquuntur de ente intellectuali, quod est unum . & etiam declarauit Aristoteles ii. Metaphysices ultimo ubi dixit, nouolunt cntia male disponi unus ergo princeps, qui est primum principium intellectuale, ponuntq; immobile illud principium: quia primum est,& ut octauo Phy. dixit Aristoteles, necesse est primum ens esse immobile. Parmenides posuit finitum immobile finitum secundum potentiam, ut etiam Aristoteles octauo Phy. posuit Deum finitum secudum potentiam: Metistiis posuit, infinitum secundum potentiam , ut Theologi ponunt. dicunt enim Deum immensam, ac uastam potentiam habere: non ergo discrepant a ueritate: Cur ergo Aristoteles reprehendit sic eoru opinionem. Dixit Ioannes, quod di si non loquantur de principiis; Aristoteles uult tamen de medio tollere hanc sententiam, ne causa esset aliis errandi , scilicet quod putarent unum tantum esse principium rerum naturalium, ex quo unum sit secundum Pammenidem : secudum tamen ueritatem bene dicunt, nec contra Aristotelem. ideo recte Plato in Timaeo dicit, quod digna est sententia Parmenidis natatore ut sub mergatur ad occultiora sensa intelligenda; sed contra hanc exposi tionem instat Simplicius: quia dicit Ioannes Grammaticus, quod Parmenides,& Mellitus unum prinei pium reru naturalium , sed unum ens intellectu te, sed contra: quia Aristoteles textu set timo tacit, quod eadem dicant de: ente, & de principiis, itaque si ponant ens esse unum, ita & primum esse num, ubi dixit, eodem etiam modo quaeriint. qui quot sunt entia quaerunt.' ideo dixit Simplicius, quod reuera loquebatur de principiis. sed duplex principium unum intrinsecum, alterum extrinsecum. ipsi autem non loquuntur
de intrinseco: quia etiam ipsi ponebant duo principia intrinseca, scilicet calidum, & frigidum; sed loquebatur de extrinseco, scilicet de primo fine, quod quidem principium est unum , N immobile: quia cetera sui ipsius gratia mouentur. Ideo ipsum immobile necesse est . ita etiam dixit Aristoteles prumum motorem, qui est principium extrinsecum, esse unum, & immobile. ideo no discrepant abinuicem. Dicetis ergo Aristoteles tantum supersciem uerborum reprehendit, quod uidetur absurdum. Dicit Simplicius concedendo , quod tantum superficiem uerborum reprehendat, di hoc, ut e medio tolleret causam errandi aliis. Ideo non fuit absurdum.
139쪽
rb LV DO VICI BUCCA FERAT AE LECTIO VIGESIMA SEXTA.
S v p E R textu praedicto erat quarta dubitatio latinorum: quia ex uerbis su sequentibus, ubi dixit, eodem modo quaerunt . habetur quod ens conueriditur cum principio ,&diuisit Aristoteles principium peruuialia,& multa. &ita ens per unum, & multa diuiditur. Dubitant ergo, quia Aristoteles uidetur innuere, quod prima entis diuisio sit per unum ,& multa , de ex hoc loco elicit diuus Thomas, quael . undecima, articulo secundo prirnae partis, quodens prima sui diuisione diuiditur per unum, & multa, dubitatio est: quia Aristoteles 6. Metaphysices textu primo, diuisit ens multiplici diuisione. aliqua
do ens in ens extra animam , dc ei ς intra animam, & ens extra animam in per
se, di per accidens: aliquando in substantiam, & accidens: aliquando per unum, & multa. ideo dedit locum dubitationi inquirendo , quae nam sit priama entis diuisio; sed haec quaestio non est ad propositum: quia Aristoteles nodicit, quod ens conuertatur cum principio ; sed dicit, quod nomine entis utebatur pro principio. ideo qui diuidebant ens inunum, de inulta, errant, ut si diuiderent principiu, non dicit quod ens conuertatur cum principio: quia tamen ipsi mouent dissicultatem breuibus me expediam. esh enim quaestio metaphysici. Dico supponendo, quod ea est diuisio, quae datur per intimum de his, quae continentur in diuiso , ut animal prima sui diuisione in rationale, & irrationale: quia sunt differentiae interiores animalis: deinde diuiditur in mansuetum,&immansuetum: de sic successive . secundo suppono, quod triplex significatio entis latissima, quae comprehendit imaginabilia, possibidia, & existentia. latior quae significat possibilia, & existentia ad huc minus lata significat tantum exilientia: S in hoc non pono differentias, inter ens, Rexistens: quia entia, di existentia differentia grammaticali differunt, ut de-aelarauit Averro es in disputatione disputationum. unde isti latini errant po- me lites differentiam in ter esse essentiam, de existentiain, ut diuus Thomas in suo tractatu deente,& ellentia,&loannes Scotus secutus ipsum differentia tantum grammaticali differunt. unde ista propositio, Socrates estens; So-ήrate mortuo , est falsa: quia illa propo sitio est uera tantum cum constantia subiecti: quia sicientia proprie est existentia. de his autem, quae non existunt, non habetur scientia, nisi ex suppositione, ut primo Post. dixit Aristoteles, Morum , quae non sunt, saepissime contingunt demonstrationes ex suppositione , ut de tonitruo, di de eclipsi. de istis enim fiunt demonstrationes supponendo, quod sint. de hoc est duplex modus dicendi. primus diui Thomae, lo-αo allegato , quod ens, prima sui diuisione, diuiditur per unum,& multae quia omnes aliae diuisiones includunt istam,& ista non includit alias: ergo Prior: declarat, quia intellectus diuidens apprehendit primo diuisum esse unum i deinde multitudinem diuidentium: ergo prima diuisio est per unum, de multa: sed dicetis Aristoteles quinto Metaphysices, & ibi diuus Thomas dixerunt, quod ens prima sui diuisione, diuiditur per se,& per accidens a quomodo ergo per unum , di multa λ dicit diuus Thomas, quod ens in rei ue. ritate diuiditur, primo in per se,&per accidens. hic uero dicit, quod sui .prima diuisione per unum di multa, respectit diuisionis secudae: quia cns diui citur, ideo praedicamenta, non quod sit simpliciter prima diuisio. sed Ioamnes Scotus contradicit huic opinioni: quia unitas dicit persectione,&perfectior est multitudine ,& persectio attribuitur quantitati, ideo dicit enssui diuisione primo diuiditur per quantum ,& non quantum: quandum ue ro per
140쪽
ro per sui tum ,& infinitum. finitum in decem praedicamentis, ideo dicit, quod ens sui prima diuisione diuiditur per quantu, & non quatum: & per quitum nota intelligit magnitudinem, sed perfectionem iuxta dictum Augustini. diuidi tur per quantum perfectum, & non quantum, & tale non . quantum
est, quod non habet perfectionem, & tales sunt relationes in origine: quia nullam dicunt persectionem, quia, si dicerent perfectionem, patet, quδd non esset infini tae perlaetionis: quia si relatio filii, quae est filiatio, diceret persectionem, illa non est in patre: ergo pater Deus non est infinitae pers etionis , quod est contra omnes Theologos i diuiditur postea quantum infinitum, & in infinitum. infinitum est Deus. est enim infinitae uirtutis, ac poten-.tiae. finitum in decem praedicam dita diuiditur; sed quod dicit Scotus deuiata uia philosophi: quia Deus secundum Aristotelem non est infinitae potetiae, octauo Phy. etiam relationes dicunt persectionem: quia entia ut entia, lanx hona ,& perfecta. ens enim & bonum conuertuntur. illae enim relationes in diuinis ex natura rei distinguuntur secudum Sco tum, & argumentum eius sophisti eum est: quia, si illae relationes essent persectae: esset ergo aliqua persectio in filio, quae non in pater. concedo formaliter: ergo Deus non est et infinitae persectionis. Nego consequentiam i quia de si illam relationem uirtuali
er non contineat, eminenter tamen continet. Exemplum, si ponatur Deus ex una parte: ex alia totus mundus, adhuc Deus esset perfectus, immo persectior toto mundo; sed dices mundus addit persectionem Deo, qua est Pe sectus. Dicis , qudici Deus illam perfectionem continet, & persectiori modo
quam miradus: qtria meminenter,&indepeladenter continet: mundus ue .
To dependentere dico ergo, quod ens habet multas diuisiones. unam per modos intrinsecos: aliam per quidditatem: aliam per passiones. si loquamur de diuisione secundum passiones erit per unum& multa; si secundum modos intrinsecos eritper se ,&per accidens. ens enim non habet essentiales disserentias, quibus diuidatur cum sit omnibus communius, sed tantum habet
modos intrinsecos; si per quidditatem diuidatur erit diuisio in decem praedicamenta. & omnes istae sunt primae in suo genere. Dicetis, quae est prima simpliciter: Dico, illae quae datur secundum modos intrinsecos : quia assim it rur magis diuisioni, quae per intimiora datur, ita simpliciter diuisio entis per se, di per accidens erit prima Sc. Prosequitur Aristoteles, cum posuerit diuisionem principii per unum ,& multa. ostendit antiquos, qui adhaerebat illi opinioni. & aduertit primo , quod philosophi eadem divi sione usi sunt de principiis: quia, & si aliqui dividant ens hac diuisione: intelligunt tamen perens principium. quod hoc sit, declarat Simplicius: quia Melissus, qui dicebat , ens esse unum , accipiebat per ens principium; quod tamen principium est externum, & est substantia perfectissima, & propria, & erat qinitae potentiae,&talis erat Deus .animaduertit secundo contra quos debet philosophus naturalis disserere, & contra quos non . & dicit , quod contra Parmenidem, di Melissum, qui ponunt principium unum,& immobile, non debet disserere philosophus naturalis: quia nullus artifex debet contra negantem
sua principia disputare ; sed qui ponunt ens immobile destruunt principium
naturale: quia tollunt motum: ergo maiorem declarat exemplo: quia si geometra ponat punctum esse indivisibile,& quis repugnauerit, non amplius disputabit geometra; sed delegabit hoc munus demonstrandi aliae scientiae superiori , scilicet superioris, uel communis, id est metaphysicae, uel di