장음표시 사용
101쪽
LIB. III. Fδsecundu Abstatias. Itaq; in primo illo momento quo incipit esse mixtum, incipitit etiam esse sese
Inς elementoru: refractae tame pro natura mixti, in 'naquaquo mixti portione: ita tamen ut vn
quaeq; in suae materiae portione loge magis inhaereat ret,in qua fixa sit,quam in portionibus copaxium elementorum..o fit ut in distatutionem mixti longe facililis unaquaeque portio elementi ad naturam pristinam reuertatur quam aliena, alterius videlicet elementi. Postquam satis dictu uto de proposita quaestione,quonam pacto sci-icet elemeta sint in mixto corpore, quod ex eis . generatur, pauca dicenda sunt de qualitatibus primis, ex quibus conflatur complexio secunda,
scilicet quaeda qualitas primis proxima. De primis qualitatibus id primum inquiri debet, quod proximum atque assine est ei quod iam peregiamus de elemetis: an scilicet,cum ex quatuor priam is essiciatur complexio secunda qualitate conflata ex Nixtione primarum remaneant qualit tes primae, an potius corrumpantur: & u remandant,qubnam pacto remaneat3Puto enim nitulum ambigere qualitates primas post conflatam complexionem,remanere aliquo pacto,nec omnino intercidere. Nam experimur mixta corpora, quorum unumquodque suam habet complexionem, calefacere, frigefacere, humectare, de exiccare pro cuiusque natura: hae autem actiones fieri non possent, nisi in eis esset vis caloris caeterarumque primarum qualitatum: non ergo
102쪽
DE ELEMENTI sintercidunt. verum nonnulli atbitrantur remanere quidem in complexione qualitates primas, non tamen actu sed virtute,ita scilicet ut conssa. ta complexione confestim corrumsantur qualitates omnes primae, laq; complexio remaneat, in qua vis sit omniti qualitatum illarum : itaque vi complexionis in mixta corpora agere actiones omnes primarum qualitatum . Horum positio, meo iudicio dc experimento, sensui & rationic5tradicit. Etenim sensus nullus circa proprium
sensibile decipitur, si & medium & organu sensus secundum naturam se habeat. Cum ergo sensu tactus si mixta corpora tetigerimus percipi mus qualitates illas primas, calorem inquam &frigus,humorem & siccitatem:velle contrarium adstruere asserereque nullam ibi actu esse harum qualitatum sed virtute tantum, est experimento sensuique contradicere. Ratio etiam idem nobis suadet: nam qualitates primae fiunt velutielcmera quaedam complexionis,cx illis etenim conflatur complexio, sicuti mixtum ex elemetis. inesse ergo actu oportet complexiones quae faciut in reriam quamque propriam esse sermς cuiuslibet mixti, saltem in prima mixtione elementorum sunt qualitates primae ad certum gradum in diumque redactae. Dispositio verb quae facit materiam propriam cuiuspiam formet non corrumpitur,esse te desinit adueniete forma, imb remanet & ab ea conseruatur forma in illa materiae
portione, ita ut illa dispositione recedere pereat
103쪽
L I B. I II. 13 forma. Igitur in prima elementorum mixtione, adueniente forma vix hic remanent primae qualitates,quamobrem remanebunt citati cum co-plexione propria illi mixto. Parique ratione in aliis mixtis secundis tertiisve remanebunt. Dic dum ergo nobis est sub complexione qualibet, remanere actu qualitates primas, refractas rame inuicemque mixtas ea temperatura quς comple aioni conueniat. His expositis nunc a nobis sigillatim agedum est, primum de quatuor primis qualitatibus,deinde de quatuor elementis: eaq; de lysis paucis exponenda quae faciunt ad insti
rutum mixtorum negotium. Nam si naturae corum omnium diligeter recteque fiterint a nobis inuestigatae, magna nobis fundamenta erunt ad superstruedam omnem tractationem de mixtione. Exordium sium arn a caliditate,quae omnibus
iure est praeferenda: quoniam longe praestantior est caeteris omnibus. Caliditas omniti primarum qualitatum prς stantissima quodam modo aemulatur excellentiam coelestis qualitatis. Nam&maxim cactiva est, omnium quoque mixtorum generatrix: utpote quae primum sit proximumq; instrumentu coelestis virtutis, de qualitatis: omnia etiam quae mixta sunt dis luit, adeoque ca teris primis qualitatibus praestat, ut si conferatur caliditati, omnes habeant vicem materiae &Patientis, calor verb sit ut ossiciens causa, & ut so
ma. Vt autem in summa concludam: natura caliditatis haec est,ad agendum omnium de essica-
104쪽
cissima de potentissima: contra ad resistendum omnium maximὰ infirma,& imbecillis, vim caliditatis in agendo prςter rationem quam tetigitimus, ipsius perfectione& cognatione quadam ad coelestem vim sensu & experimento quilibet
facilὰ experitur. Si conferatur ergo caliditas frigiditati, caeteris omnibus paribus, virtus caloris in agendo longe logeque maior est quam virtus in agendo frigiditatis. Item virtus activa calidi- ratis superat non tantum virtutem in agendo frigiditatis,sed etiam in resistedo. quo fit vi calidiatas,Vt quatuor,& ut tria s sumedo gradus latitudinis harum qualitatum,non gradus virtutis,seu in agendo,seu resistendo)aget & superabit nigi ditatem ut quatuor,imo fortasse etiam Digidit, rem ut quinque. oniam virtus activa caliditatis superat virtutem resistedi stigiditatis etiam maioris latitudinis,quoad intentionem qualitatis inquam,non autem actionis, siue ut ita dica)activitatis. Hi namque gradus disserunt inter se, ut inna ostedam. Caliditas quae tam magnae vi rutis est in agen do,minimὰ tamen resistit corru-penti: hoc tum rationibus, tum experimeto prodatur. Etenim quiuis experitur,si fuerit vis stigiditatis superans caliditatem,dicto citi is rem calidam nigefieri, confestimque caliditatem corrumpi : n5 item hoc videbit in stigiditate,aliave qualitate. Mira etiam ratione hoc natura esscit.
Nam si elementum ignis, in quo praecipuὶ viget calor, in resistendo non deficeret tantum quantum
105쪽
tum superat caetera in agendo,proculdubio omnia iam conflagrassent vi ignis absumpta . Item cum resistentia sit ex forma quatenus est in materia, sicuti actio pendet a forma prout est a m teria absoluta : cum caliditas sua natura parum habeat materiei, ab eaque mulitim sit absoluta, idcirco in agendo effcacissima est,in resistendo
vero impotens. Nam eius materia utpote pauca& disgregata habEnsque formam ab lutiorem
materialem, tamen cito vincitur ab agente alio, sicque facile exuit caliditatem. Item calor,si frigori conferatur,habet rationem naturae vitae, &habitus: frigiditas verb,priuationis de interitus: quod clarius patebit cum loquemur de mixtione. Si vero conferatur caliditas cum forma, duo haec passiua de materia. Caloris etenim est componere S congregare homogenea per concretionem Paliena verb separare. Haec de calore in uniuersium dicta sint, quae cum de mixtione tractabimus magis illustrabutur. Sequitur calorem
frigiditas,quae in qua activa est qualitas, habEtq;.
suam vim in agendo,item que in resistendo longe tamen diuersam ab utraque vi istiusta odi caliditatis. Nam quamuis frigiditas magnam habeat in agendo essicaciam, minime tamen conferenda est cum vi caliditatis: in resistendo verbcontra , longe superat resistentiam caliditatis. sicque natura proportione quadam compensat ac librat vim utriusque qualitatis: quae cum sint
inter se cotrariae, alteraque alterius interitu machinetur:
106쪽
DE ELEMENTI schinetur:hac moderatione libratur ut pcrpetud perseuerent. Caeterum cum eam quam diximus in agendo vim habeat frigiditas, loge tamen diuersa caloris stigorisque actio. Nam calor veluti instrumentum est primum de per se totius naturae c estisque qualitatis, qua congrcgantur homogenea ad generationem conseruationcmque mixtorum omnium . Frigiditas cotra cum seveluti priuatio habeat, habet etiam in agendo vina priuatiuam. Nam frigus congregat tam home- genea, quam heterogenea, constipatque omnia,& vnumquodque reddit suapte natura immobile ac veluti mortuum,ut ita dicam . Eicnim li-cuti motus indiciu est vitς ita immobilitas mortis & interitus. Qira de causa supra diximus calorem collatum frigori ,habere rationem naturae& vitae: fiigus vero interitus. per accidens frigoris activa vis facit ad operatione naturae. Etenim cuna calor non quilibet sed teperatus, Vasia, pro
rerum naturis,lcmperatione fiat naturalis δc accommodus omnibus mixtoiu generibus squod latius in fine explicabitur huiusmodi temper . tio nullius alterius vi fieri potest,pr terquam frigiditatis . Ea namque ibia calorem refrangit de
temperat. Item facta mixtione ex concretione caloris naturalis, massa tota vi frigoris constipatur & cogitur, sicque perficitur & diuti is per .
uerat. Saepenumero ettia vi frigoris circuquaque
obsistentis per antiperistasim calor cogitur in unum, multinue & generat δύ concoquit, qua de
107쪽
L I B. II I. 1s de causa rigore hyemis 3c niuiiun terra inelitas
fecinctatur coacto intra se calore, dc frugum radices augentur robiirque capiunt, uberibus inde segetibus frumenta proueniut. Insuper alia quoque ratione frigus operatur ad rerum coli seruarionem: quoniam vi frigoris arcetur calor e traneus,a quo est corruptio putrefactioq; mixtirum omnium. Multis ergo modis,per accidens
tamen & secunda quadam actione , frigiditas plurimum facit ad naturae actiones . amobrem meritb dicere valemus frigiditatem quoqι
quodammodo esse instrumentum naturae non
primum & per se, ut est calor, sed secundum de
per accidens. Post frigus humiditas sequitur Asiccitas, par alterum primarum qualitatum quae sunt inuicem contrariae , ut caliditas & frigiditas. Vis huriniditatis in agendo longd in serior est vi frigidi Γtis, & maximὰ vi caliditatis: in resistendo tamen superat vim utriusque, adeo ut nonnulli existiment si in quopiam cortare suerit humiditas coniuncta calori aut frigori, si qua ab eo corpore fiant, non ab humiditate fieri eam, nctionem, sed a frigoris calorisque vi ob adiunctari, sibi humiditatem. Aristotelesque in exo dio statim quarti Metheo: si verba tantum spectantur, videtur hoc dicere,similiq; ratione produnt de exiccatione: verum cu ratio & sensus couincat nos,ut fateamur si fuerint duo corpora ubcissim aequalia in calido & frigido, quoru altera.
108쪽
stlogὁ humidius altero,& maius mole, procul dubio humectari siccius ab humidiori. Contrarium namque omne in contrarium agit, si potentius fuerit. Aristotelis vero dicta in eam sententiam sunt accipienda, ut calor exiccet per roselutionem & evaporationem partis aquae humidae factam vi caloris: parique ratione humes ciat per colliquationem partis aquae coagulatae priris. hic frigus quoque exiccat & humectar,n5 quod humiditatem per se aut siccitatem gen ret : sed qudd vel vaporem in aquam cogit, aut calorem fugat & exprimit, quem propria humiditas veluti formam materia consequitur pariatErque evaporat. Sic ergo calor & frigus hume- faciunt & exiccant, per se autem humiditas humidum facit, & siccitas siccum : vis ergo humiditatis in agendo non est admodum magna, in resistendo contra humiditas vim magnam h bet, qua ratione quodammodo rependitur debilitas infirmitasque eius in agendo: humiditas vero collata caliditati, eam vim habet ut obtundat calorem,scuti contra siccitas acuit. a dei aer quamuis nihil habeat frigiditatis scorpus namque simplex est ac propterea nequeat vi frigiditatis calor in eo remitti, ob humiditatem tamen sibi propriam logὸ obtusiore calore habet,
quam ignis: obtudit igitur calorem humiditas. attamen sui infra dicemus P propria materia caloris qua nutritur & seruatur, est humidu . Inde euenit ut naturalis calor vim habeat trahendi ad sa
109쪽
se humidum: vicissimque humidum vim habeat
non attrahendi,sed consequendi calidum: inter se namque se habent calidum & humidum, ut
perfectio & perfectibile. frigori collata humiditas non eo pacto eam obtundit quo calorem,sed quoniam crassiorem reddit frigiditatem,ac propterea parum idoneam penetrationi. Idcirco noper se, sed per accidens frigiditatem obtundit
humiditas: siccitatem vero humiditas formabilem vel terminabilem facit, ut infra dicam . Per humiditatem namque corpora omnia facile te minatur termino alieno, proprio vero minimE. haec de humore. Sequitur siccitas quae minimam omnium vim habet in agendo, maximam om-- nium in resistendo. Qis ratione ut in aliis, ita in sicco fit compensatio quaeda virium: utrumq; experimento facilὰ comprehenditur. Nam si siccam rem quampiam,vi lignum,marmor, pumicem proximam feceris rei humidae, utique humiditas longe citius assiciet lignum aut pumice, aliatur ab eorum siccitate : facilius tameim illud corpus arescet, quam siccii ve latur in aqueum: hae sunt siccitatis vires. Ideoq; siccum definiui esse illud quod terminatur proprio termino, dissicilὸ vero alieno termino definitur. Verum quidam hoc in loco dubitationem adferunt: nam ignis siccissimus est, tamen formatur & terminatur facile termino alieno, continentis inquam. Nonnulli summi viri quaestio nem hanc ita seluui: inquiuntque propterea si
110쪽
DE ELEMENTI scum ignis & terrae facilὸ terminari posse,quoniaignis licet possit densari,xarcsicri tamen amplitis
nequit: maxima etenim raritas Omniu corporia,
est raritas ignis. ite terra quavis possit fieri rarior, fieri tamen densior nequit, densissima naq; omnium est. Cotra humiditas aquae & aeris possunt deduci in utram partem volucris,vel .s ad mai rem raritatem,vel ad maiore densitatem: idc5q: terminabilis est alieno termino. Hanc ego solutioncm non improbo, verum quoniam, si recte diligentcrque res dispiciatur proculdubio videbimus non in eam sententiam definitiones illas
humidi& sicci adductas esse: sed proculdubio
reserti ad formationem & terminationem, quae fit a continente, ideo id addam: siccitati s apte natura & per se conuenire, ut constipet corpus
illud in quo primb & per se est, indeque non effici,ut terminati queat, de definiri termino alieno: sed ut proprium terminum sitamque finitio- .ncm obtineat,aliena respuat: sicubi vero sit sicci-ras, non primo sed per sequelam quandam , ubi id quod primo inest illi corpori, obstiterit costipationi siccitatis, nil mirum si corpus id alieno
termino terminabile est. Quamobrem clim si citas insit terrae utique terram c5stipat,quae cum a Digiditate adiuncta non disgregetur, in ea re manet id quod est siccitatis.Ideoque non terminabilis aut finibilis est terra termino alieno: in
igne verb siccitas est secundarid quasi assecla caloris. Etenim ignis primo Sc pct se calidissimus