장음표시 사용
71쪽
L I B. II. 37 est causam inuenire cur mota luna de ascendente ab oriete in meridie aqua tumescat, rursumq; decrescat luna descendente a meridie in occasum: nam lume teporque ille coelestixa luna desuens luminis comes, quanto magis accesserit ad linea perpendicularem & ad angulos rectos, tanto maiore vim habet de magis calefacit. Contra vero cum a perpendiculari 'linea & ab angu lo recto recesserit,angultimque obtusiorem ess cerit , tanto minoris est vis. hoc in solis radis experimur, & apud perspectivos compertissimum
cst, ob hanc causiam ascendente luna ab oriente in meridiem,accedenteq; eius lumine ab obtu ad angulum rectiorem,aqua tumescit: recedente autem a meridie occasum vcrsius , ab angulo
recto ad obtusum, defluit & dccrescit. At reddere causam cur accedente luna ab occasu ad noctis medium, aqua tumescat,rursius.decrescat recedente luna a noctis medio , orientem versus
infra horizon tem, id verb dissicillimum est. Mi hi iii hac re valde obscura, satis erit si refera quae legi apud probatos auctores: lectores iudicat ut rectene an perperam dicantur.Nonnulli dicunt partem coeli oppositam Radiis lunaribus ab eis assici & mutuare eandem prope vim, quam ipsi
habeantndeoque cum occidente luna pars coeli opposita oriatur, & feratur ab oriente ad meridianum circulum , aquam tumescere , quas per reflexionem quandam lunaris luminis ab lea coeli parte centrum versus. Sic recedente lunδ a.me .
72쪽
noctis pueto,in circulo meridiano ins ab rietontem, partem cinii oppositam moueri a pucto meridiei occidentem versus: idcirco aquam decrescere. Quamobrem tuc etiam maris aestus a luna pendet: non tames quatenus fertur ab homonte circulo, sed quatenus eius lumen ress ctitur a parte coeli lunae opposta terram mareq; versus. Contra hanc quam adduximus causam ambigere quispiam meritb posset: quonia cum luna longὰ sit minor quam terra, umbra terrae prodiens a radiis & lumine lunae, quanto magis sibit magis erescit, neque unqua minui potest: quo fit ut lunae radiu nunquam pertingere queat partem coeli lunae oppositam:idebque ab ea parte reflecti non possunt terram mareque versu obiectioni huic nonulli responder, inquiuntqὶ
cum terra si coelo conferatur obtineat vice puncti,eius umbra quamuis magna,exiguam admodum coeli partem offuscare potest, ac propterea a propinquis partibus fieri reflexionem qua diximus. Lumen etenim ad omne pullum diffunditur. Illud quoq; attentE cosyderandii est: cum coeleste corpus diaphanu sit & perspicuit, aegrὸ ab eo lume reflecti pesse . praetereti miru est curno oculis dispiciamus in Ouscurissimis noctibus vel exigua quandam imagine reflexionis huius, qua de re dicere cogemur non lumen, sed aliam quandam qualitatem reflecti, cuius vi fiat maris aestus . Nobis in hac parte satis fuerit dubitasse, cum ad hac diem nullam causam inuenerimus,
73쪽
LIB. D pςque aeceperimus ab aliis proditam, quae animum nostrum impleat. Illud etia ad hanc diem ignoramus,cur scilicet in mari Tyrrheno neque apud Ligures, neque apud Gallos Narbonensis prouinciae incolas, atque apud Barchinonem in
Celtiberia,ut alios omittam,nullus unquam maris aestus sentiatur, cum tamen in mari Oceano
maximi fiant aestus , & in nonnullis locis maris Mediterranei vi in sinu Adriatico euidetes sint. Velum sui negotium totum hoc de maris aestu expediamus duo recensenda restant quae digna esse sciam. Estum maris pedere a luna omnibus
propemodum compertum est. Caetersim nonnihil etiam sel facit ad concitandum maris hunc aestum : quod singulis quibusque me sibus obse
uamus in quadris lunae. Nam cum post plenil nium nonaginta gradibus ad istem luna acces.serit,necessu est eodem temporis vestigio lunam ab orientis puncto in horizonte eo recto cluem tonstituimus astedere ad meridianum, selemq; a puncto mediae noctis versiis orientem descendere,ut ita dicam: sicque deinceps eadem propd ratione post lunae coitum, cum luna ab 'riente codem puncto ascendit ad meridianum circulu.sel a meridiano descendit versiis occasiam: quo tempore,bis inquam singulis mensibus,exploratum Venetis omnibus est, vel nullos fieri
vel incertos quositam. Ex quo quiuis facile coiicere potest,selem etiam nonnihil operari ad crcitandum & sedandum maris aestum. Aliud scia
74쪽
DE ELEMENTI stu dignum reor esse, aestu maris incipere ab eius filii do,ac subinde ferti versus. superficiem. Hanc rem ego facili coniectura deprehendi cx nostris nautis, & iis qui obseruat ostili portus nostri,ubi cedificatae sunt duae turres illae quas duci castclla vocamus:obseruant hi quotidie cum ς stu ma re intumescit,inquitque pcr illud ostiu in liqc nostra aestuaria post sex circiter horas, adhuc aquamati; in nostra aestuaria influente, qui motus est
crescentas astus, aquam tamen iuxta turriu muros diminui,ac iam per semipedem sere aut paulo minus aquam decrcuisse, antequa incipiat res vere,ac in mare ex aestuariis retrocedere. Cum ergo simul decrescat,& si, perior maris pars oculis subiecta influat,nulli dubium esse potest quin
principium reccssus & constipationis aquae ut insundo . Hactenus dixisse nobis sussiciat de ei mento aquae. Nam cur aqua semper ex Bosphoro & Hellesponto defluat, tauquam refluat, Omnes sciunt fieri eae copia si toru, qui in pontum insuunt. Nunc ad terram postremam omnium descedamus. Terra in Emo mundi loco,in centro inquam sita, grauissima est,in qua nullum sit leuitatis vestigium. Sicca quoque cst & frigida,
maximeque omnium constipata & densa : ncuti cnim raritas ignis maxima in omnium,ita terrae densitas cst summa. Item natura est neque lucida neque diaphan a. sed maxillic omnium opaca& impervia lumini,nccno maxime omnium est,
inepta ad motu lation m que omne. Vnde semper
75쪽
per immobilis perseuerat.Terram puram,neque aliena qualitate affectam taeque immixtam ali nis corporibus inueniri posse iuxta mundi centrum, sicut ignem purum iuxta coeli concauum , facilὰ nobis persuadere possumus. Na cum pars
ea terrae nullu corpus contrarium attingat a quo
assici queat cuique possit immisccri,& ibi maxime sit constipata & impervia, non es: mirum ii diuturno tempore ibidem pura & intacta perseuerat: semper enim rem corruptibilem immortalem perseuerare,impossibile est. Propterea che-dedum est maxima vi terraemotuum, huiusque generis accidetium, ut omittam coelestes radios& vim coelestis qualitatis, interdum fieri ut alieni corporis vis ad centrum usque perducatur aqua partes illae assiciantur, affectaeque& E loco
moueantur,aliis succedentibus,d demum corrumpantur. Verum post ingentia temporum inaterualla haec fieri censendu est.Terra igitur iuxt centrum costipata, pura est, ideoque proportione quadam respondet igni, grauissimum scilicet leuissimo. Supra has terrae partes quς centro propinquae stant,quicquid reliquum est terrae, plurimum aquς admixtum habet,non nihilque aeris.
Nam dc maria intra terrae oras continentur, &sub terra maximae simi sipecus longe lateque diffusis, aqua & aere plenae , adeo ut maxima tectar pars supra aquas emineat. Quod ab optimo sapientissimoque rerum omnium opifice factum esse iure quilibct existimare potest,ob salute anu
76쪽
malium omnium persectorum, quae ob spirandi
necessitatem, naturaeq; eorum qualitate, neque viuere,neque ali,neq; generari possent. Etenim
quamuis si per se naturam spectes elemetorum grauium& leuium) terra omnis undique aquies obruta circunfus ue esse deberet: sicuti omni
ex parte aer aquas ambit,acremque ignis,ilemq; igneum elementum corpus aethereum. Nihilominus ratione finis, ad conseruationem scilipet animalium persectorum, factu est a natura,praeter horum corporum nexum, ut terra haec superficies emineat. emadmodum in paruo muri-d6,animali inquam,multa consistunt praeter na- tutam materiae,ratione finis: ut sinciput, os durissimum& maximὸ terreum ac propterea Vr ue,positum in suprema parte hominis. Caeterum praeter hanc rationem a fine sumptam,alia etiam
ut reor inno incommode adduci potest. Etenim cum solis,lunae, caeterorumque omniu syderunt rad ij, quin potius uniuersi coeli lumina in unum
cogantur in hoc mundi centro, ubi terram aqua attingit, nimirum necessum est vi caloris sycorum fieri quandam terrae & aquae mixtionem,ac quadam terret elementi fermentatione exteri rem hanc terret partem rarescere & intumescere:
quod quotidie fieri cernimus in panis cofecti nea pistoribus sermento apposito. Quin omnis
ratio colendorum agrorum ad hoc praecipuectat ut arationibus,stercorationibus, pastinati nibusque terram fermentet raramque essiciat,ac
77쪽
LIB. I I. 6. perviam aeri,aquae, radiis solaribus, aliisque huiusmodi: ut horum omnium mixtione ει opera ali,generatique valeant fruges & plantae.Ideo vicaloris syderum tumefacta terra aquae immixta, aquiaque humore dc terreis partibus in vapores δρ exhalationes re lutis,impulsa est undique s perficies terrae in exteriorem partem, adeo ut in plurimis locis aquae emineat, dc ingentes specus intra se habeat, aqua dc aere plenas. Itaque ratione finis accommodata fuit natura dc situs causarum agentium, quod semper natura sagacissimὁ facit. Nullus namque mihi persuaserit quorundam sententiam,qui aquae marisque se perficiem esse terra eminentiorem, vique quadam diuina
contineri aquas ne terra undique obruatit. Nam& siladet ratio,nihil violentum esse posse per
tuum, dc sensiis testatur: ciim undique flumina defluant in mare, proculdubio mare depressius esse superficie hac terrae quam colimus. His etgo de causis terra mari eminet,& si alia quadam ratione dici posset aquam circuquaque terra a bire . Nam csini aer hic quem colimus omni ex parte semper innumeris vaporibus plenus sit,u por veris sit aquae disgregatio: nimirum hoc pacto haec quoque terrae superficies, quam maria non tegunt,ambitur aquis, id est, vaporibus quisiint aqua disgregata de rarior essecta. Ex hoc facilὸ etiam diluere valemus aliam quaestionem.
Cum enim ea debeat esse inter elemeta proportio,vt aequalia sint secudum materiam, aqua a
78쪽
icita sit longe rarior terra, utique elementum
queu longe maius esse debet terra. Attam comnostris temporibus ex Hispanorum nauigationibus compertum sit undequaque a terra Oceanum ambiri , liquido apparci terram non selum non esse aqua minorem, in ea qua diximus proportione, sed fortasse maiorem : quo fit ut reciddixerimus in mali minimc contineri opanem aquarum copiam, scd infra terram in maximis iulis specubus maximam vim aquae c5tineri. Item uniuersam hac quam incolimus terram, quae tot fontibus,tot fluminibus rigatur, quae ubique vestitur herbis & plantis , aqua plenam esse veluti spongiam quandam. Praeterea uniuersus hic aer plenus vaporibus est, unde Homerus cecinit Dibis superius diximus fluuium occanu undique terram circumfluere. Propterea facile nobis persuadere possiimus, si omnis haec aquae copia in
unum colligeretur, aquam longe maiorem terra suturam esse,pulchreque seruari eam proportionem inter haec duo clementa, qua mundus perdurare queat.Terra haec omnis quae diuina prouidentia ac coitione syderum in hoc centro sit- per aquas eminet, est instar animalis constituta, ut mater omnium mixtorum, ac praecipue viuetium esse queat . Nam & dulci aqua plena est,ut animassanguine: qui ut per venas deductus totu. corpus alit,ita aqueus humor per fontes,per flumina, terraeque fistulas ac meatus minimos uniuersiam hanc terram rigat & alit. Et quemadmodum
79쪽
gum animalis corpus ubique fouetur spiritu, sic
haec terra plurimum intra se cotinet aetherei v poris,& igneae exhalationis,quibus immixta generate & nutrimetum praestare omnibus potest. Aer quippe sponte subit meatus terrae, cu ei aditus patet. Nam ut supra ostendimus, aer facilEtrahitur inferius: natura enim pronior est ad grauitatem,quam ad leuitatem. Itemque ignea pars vapori immixta deorsiam in terra fertur. necnon vi lis 3e syderum c tetra generatur exhalatio ignea. Quinetiam in subterraneis specubus flai tes venti vehemetiori motu accenduntur flammasque concipiunt, Vt ex Ethna Siciliae monte& insulis aeoliis: hinc fontes calidi scaturiunt arerra, quonia aqua iter facit per loca ignita, te ramque sulphuream. Habet etiam uniuersa haec terra habitabilis ψssa sua instar animalis, quibus sustentata noti facila dehiscit : montes scilicet serὸ continuos , qui sui arbitror) mira quadam naturae prouidentia & arte effecti sunt,
tum ut sustentent terram , tum Vt ex eis profluant flumina, quae maximani utilitatem praestant omnibus , quae ex rerra oriuntur de aluntur , usibusque humanis plurimum inseruiunt. Causas vero & materiam ex quibus montes constituti sunt, non quaeremus longius. Etenim fingamus, vel nunc primit m ortum esse inferiorem hunc mundum , vel illius partem aliquam . Nam quamuis Peripateticorum sententia mundus perpetuus est, eius tamen paries
80쪽
DE ELEMENTI svicissim oriuntur & occidunt. Eleuetur ergo ea, quam diximus ratione syderum calorssque concepti pars terrae aliqua , seu tota haec hauitabilis terra,ex aquisque prodeatin ulli dubiu csse debet quin inaequali superficie tota prodeat. Etenim uniformis haec species coelestibus conuenit non terrestribus an quibus multum est priuationis de multitudinis. In syerficie ergo inaequali nonnullae partes depremores erunt,aliae eminentiores: quod ita esse experientia deprehendunt sui terram peruagantur. Nam praeter valles & colles acclivia &decliuia la, unaquaeque continens terra inter duo maria sita medio sui plurimum adsurgit, sensim vero utrimque versus maria demittitur. Hoc ego animaduerti ita esse & in Germania,& in Hispania. Nam venetiis profectus, cum a mari hoc nostro Adriatico iter facerem in Germania, utique sensia percepi ex modo itinerum usque ad eam planitie in qua sita est Ai gusta Vindelicorum,terram acclivem esse. Inde prosectus Belgicam versiis animaduerti sensim terram demitti humiliorEmque fieri ad Oceanum usque. Idem obseruaui in Hispania cum ex Toleto ciuitate in medio continentis illius sita. Vcnetias redirem . defunctus legatione pro nostra Repub. apud Caesarem: nam deprehendi in medio continentem illam eminentiorem esset, quam campi sint Cathelaunici & Barchinon ciuitas . Cum ergo ita res se habeat, illae terrae partes quae aliis eminentiores prodiere , aquam via