장음표시 사용
91쪽
prius in uniuersim de elementis,3c qualitatibus his primis dicemus , quae ad tractati onem hanc pilirimami faciunt, sigillatim deinde de natura harum primaru qualitatum, necno sigillatim de
quatuor elementis ea dicemus,quae si quis igno rer, mixtionis rationem probe intelligere no poterit. Primum ergo quod de qualitatibus primis venire in dubita potest, illud est: an scilicet qua- litates hae primae sint elementurum substantiae& naturae & formae , per quas elementa sint, veAlexander Aphrodiseus illustrissimus author in scholis Perip teticorii opinatus est. Paucis huic quaestioni respondemus, qualitates has primas,
substantiales sermas de naturas elemetorum esse
non posse. Nam nulla substantia est sensibilis pet se , t dicit Philosephus in secundo de Anima. Nulli autem dubium est,quin hae primae qualitates sint perceptibiles tactui sensibiles:substantiae ergo este nequeuti item clim unumquodque elementum simplex, duas habeat qualitates ut
diximusὶ vel ergo una tantum earum erit forma substantialis , dc altera qualitas dc accidens, aut utraque erit elem enti forma. Si una rati,in dix ris es. formam,& alteram accidens statim apparet figmentum id esse. Cur etenim eadem ratione altera quoque non erit qualitas 3 Item cum quatuor sint elementa necesse erit unumquodq;
eorum unam sibi qualitatem vendicare, ut substantiam & naturam: atqui fieri potest, ut verbi gratia siccitas sit natura terrae eiusque sistantia,
92쪽
DE ELEMENTI seadem tame siccitas pura& immixti in igite sit accidens: sic caliditas in igne substantia in aere qualitas. Amplius,si ex terra generetur ignistrigiditas tantlim pellitur,siccitas remanet: forma ergo terrae stabstan tialis remanebit. Q up pacto terra ignis esse poterit ξ Qubd si dixeris utramq;
qualitatem esse elementi substantiam, nimirum unam quanque formam & actum, suum ess e c5- sequitur: utriniae igitur harum qualitatu, seu messe substantiale consequetur. At cum esse unum dicat eandem naturam uniuscuiusque elementi, erit non una,sed duae substantiae: via que & eademateriae portio crit atque existet per duo esse:
quod omnium maximὰ est impossibile: iureque ineptus haberi possem, si vellem hoc ostedendo
diutios immorari.Vnumquodque igitur elemerum corpus est simplex, compolitum ex materii
simplici & forma maximὶ simplici, habetq; sita
grauitatem & leuitatem, quibus mouetur ad locum natura sibi debitum,& in eo quiescit: habet item duas qualitates primas, quarum vi agit dc patitur, generatur, corrumpitur, & mixtionem facit mixtorum omnium. hoc in Ioco illud non est praetereundum, qualitates has primas esse in elementis simplicibus intensissimas,& secudum
omnem earum latitudinem, non tamen secundum omnem agendi vim. Etenim si in elemento quopiam aliqua earum remissa esset, vel ergo hoc contingeret ob mixtionem qualitatis conitariae,vel absque ulla contrarij mixtione. Sicuti contingit
93쪽
LI B: III. tacotingit in lumine quod remissius est interdum, nullum tamen contrarium habet. Si prius dixeris, statim sequitur corpus illud simplex no esse: non enim in puro simplici elemento quaepiam mixtio esse potest. Si secundum dixeris,id cotingit primo absurdu, quod in qualitatibus primis habentibus contrarium,ponitur remissio absque temperie contrarij, quod etiam in secundis Aristot. negat, inquit enim in Topicorum libro te tio : Albius est id, quod est nigro impermixtius. Et Galenus in libro complexionum in compluribus locis. Deinde si verbi gratia ignis propinquet aeri, utique cum caliditas ignis sit summa; aeris verb remissa, ignis aerem calefaciet in momento temporis . Nam ubi non est contrarietas, nequit esse resistentia: & ubi non est resistentia. non potest esse motus continuus,& quantus, Vesupra diximus,du loqueremur de motu elementorum in vacuo: calefactio autem omnis,alter tio est. Nam in tertia specie qualitatis,est motus alterationis: alteratio ergo quaepiam erit in mo- meto temporis. Amplius, calefactus aer ab igne ad summum usque gradum, eritne purus aerianimpurus 'Impurus dici non potest,nulla etenim in eo est qualitatum mixtio . Purus ergo aer erit summὸ calidus. Amplius,si ex aere & terra,co rupta humiditate aeris, de terrae frigiditate, fiat
ignis,ut dixit philosephus in a. lib. d. generatione, & corruptione , eritne caliditas ea summa3 diffiteri non potes,quoniam est ignea: at ca erat
94쪽
DE ELEMENTI sin aere corrupto. in alae igitur eli summa calidiatas. QMd si quaeris cur aer non ita calefaciat ut ignis. Dicimus hoc fieri ob humiditatem adium etam, quae caliditatem obtundit siccitatem
igneam,quae calorem acuit. Sed de hoc latius intra . Caeterum quoniam mixta corpora fiunt ex elementis,in quibus ostendimus esse substantiales formas, bc praeterea qualitates primas, praeter grauitatem & leuitatem: confestim quaestio insureit, An scilicet cum ex elementis mixtione quapiam fuerit corpus mixtum generatum: formae substantiales elementorum,& qualitates primae remaneant in eo mixto corpore,an potius tu formae,rum qualitates primae eorum corrumpanturr Ac demum quonam pacto sint in mixtor Α-. uicena vir silmmus ut Averrois refert in lib.te tio de coelo) quoniam elementa sunt mixtorum materia,arbitratus est in mixto corpore elementa esse in actu perfecto, quantum attinet ad se
mas substantiales: neque in Armis illis fieri mixtionem , sed elemeta inuicem misceri ob primas
qualitates,illisque mutua actione reductis ad teperaturam,quae complexioni cuiusdam corporis mixti conueniat,generare mixtum illud corpus.
Haec viri alioqui magni positio euidentissima ratione conlatatur.Nam si in actu perfecto formae sibstantiales elementorum remanent in mixto corpore, utique fieri non posset ut in eo mixto alia esset forma substantiae praeter illas Quicquid enim aduenit enti & substatiae in per se existenti,
95쪽
genti,accidens est, non substatia. Nisi vellemus
cocedere via uiri idemque corpus habere duplex esse, ac proptcrea non esse vitum. Itaq; sequitur expositione Avicenae, mixta corpora omnia n5 esse una nisi ob complexionem & secundum a cidens:ab talute vero & simpliciter unumquodque mixtum esse plures substantias, non autem unam. amobrem beatus Thomas vir doctis. simus,omnesque forὰ Latini senserunt in mixtis corporibus non remanere formas elemetorum in actu, sed tanterna in potentia & virtute cui sic dicam). Est ergo horum sententia, in unoquoq; mixto corpore, terra & aqua, item aer de ignis, non tamen actu. Nam in mixto nullius elementorum est forma & substantia actu, sed potentia dc virtute: quoniam firma cuiusque mixti, procius tempore cotinet vim Sc profectionem omnium elementorti. Haec sententia licet non pos sit improbari ratione ita evidenti,quemadmoduAvicennae positio, non tamen omnino fatisfacit rationi mixtionis,& definitioni elementi, quam in fronte huius opusculi posuimus. Etenim ea ex quibus componitur mixtum, materia quaedam' sunt mixti illius corporis. Materia vero diflcri a contrario & priuatione , quia materia remanet post generationem factam, contrarium vero δίpriuatio non remanet. Qua ergo dicit quod formae de substantiae elementorum, secudum suum esse omnino non remanent, sed omnino percut: videtur auferre rationem de naturam miscibilis,
96쪽
ae potius facere iniscibilia contraria quaedam,o
uibus mixtum generetur, quam ulla materiam mixtorum: propterea elementum id esse dixismus,ex quo fit aliquid cum insit. Quo igitur pacto clementu erit, si omnino suo non insitὶ Amplius, mixtum omne distatui potest in cle menta, ex quibus est mixtu: atqui quomodo dic solui in ea poterit,si in ipse omnino non sintZeaque mutatio si fiat, listblutio appellari non poterit: sed mixti corruptio,& elementorum gener tio . Idcirco reor ego Averrois de hac re sententiam , magis veta item esse rationique magis consentaneam.Inquit is auctor in tertio libro de coelo,Formas elementorum sorinarum substantialium imperseetissimas,idebque plurimum recedere a natura substantiae, & accedere ad naturam accidentium: ex quo fieri ut more accide
tium frangi,imminui Sc remitti queant ,rursusq; si cotingat , intendi & fieri perfectiores. Sicuticospicimus calidum intensius & remissius, item frigidum magis minusue fieri. Clim ergo more accidentium possint formae clementorum frangi & minui,utique quamuis destituatur per certam imminutionem qualitatum ab esse substan- tiali,remanent tamen formς illae in quopia acturnam cum ab esse sitbstantiali recesserint,iam sui ita imperfectae, ut amplius praestare non queant materiae, in qua sent, esse substantiale . Itaque si . verbi gratia ignis immutatus sit adeo, ut forma
eius substantialem,e*ς substantiale destituat,ge
97쪽
LI B. D I. Soret forma ignis imminuta vice accidentis,sicque igne corrupto mixtum generabitur, quod tameiure poterat dici igneum seu ignitu, ob formam ignis ipsi inexistentem, imperfectam tamen &refractam. Quae tamen non in eam sententiam accipi volumus, ut scilicet fateamur dari certum quendam gradum quo minimo consistant et menta , suo minori verb constare non queant.
Ium rei & substantiae per se existentis daretur stimum instans, in quo est, quod tamen filsiana esse Aristoteles ostendit in octauo Physicorum, sed in bonii sensiim capias velim nostra haec dicta,quisquis legeris ea.Imminutio vord & in se
ictio haec elementorum seu formarum elementarium , multis innumerisque modis fieri potest. Nam tum fit immutatione utriusque qualitatis, tum tantium alterius, quin etiam rarefactione Sccondensatione,diuisione nimia, caeterisque huius generis immutationibus compluribus. Cum ergo mutua actione passioneque elemcta sic inuicem stacta fuerint & impurata, ut null0m eorum propriu esse,per quod est,conseruar queat: tunc vi caloris proprij& coelestis qualitatis sutincta dicam) conssatur sorrna media mixti corporis, generaturque mixtum in quo simi elenitata in actu,non perfecto ut posuit Avicenna, nec non corrupto, Vt Latini sere omnes Peripatetici Ienserui, sed testacto,adeo ut illς serinae vice potius habeant accidentium quam substantiarum.
Nec illud ab hac sententia diducere nos debet,
98쪽
quod substantii magis & minus non rccipit 'tin praedicamctis dicit Philosophus) nam elemeta in genere substantiae imperfectissima sunt, acceduntque ad naturam accidentium: inde fit ut utriusque naturae proprietatem reserant. Nam quoniam cicnieniorum formae substantiae sunt, hoc habent, quod secundum certum & constitutum quendam earum gradum dent esse simpliciter & substantiale materiae in qua sunt,s stituuntque individuum per se existens in determinata substantiae specie, isqv gradus summus cst & indivisibilis, non recipies magis minusue: seri namque nullo modo potest, ut recte inquit Diuus Thomas,ut species vlla seu differentia specifica praedicetur secundum magis & minus de indiuiduis subicctis, quod proculdubio contingeret si forma illa, per qua materia & subiectu in
specie & natura costituitur, reciperet magis misenusiae.Na forma ignis quatenus igne cdstituit,si reciperet magis & minus,aliquis ignis esset magis ignis,alter verd minus ignisndebq; differcita substatialis noesset, sicuti unitas& species,ut numcri,quod tame Aristotcles docet in p. lib. Methaphysices. Natura enim uniuscuiusque rei in liuisibili differentia cosistit. Ens etenim & unudicunt eandem naturam. Sunt ergo sormae et
mentorum substantiae secundum gradum illum indivisibilem, in quo constitutae dant esse su stantiale,& indiuicuum substantiale suae speciei constituunt.Cum uod ab co indivisibili recesi
99쪽
LIB. I M. Sirint per alterationem qualitatuna, quia modum qualitatum habent,& naturam accidentifim referunt, non penitus intereunt more substantiarum persectarum , sud remanent ut accidentia quaedam materiam disiponentia ad receptionem
forinae mixti pcrfectioris elementorum natura. Et hoc pacto, ut elementa mixtum constituunt,
priori modo sunt substantiae .ex quibus corruptis generatur corpus mixtum. Illud vero quod pene omnes Averroi adscribunt, ac fere ab co auth re exprimitur in tertio lib. de coelo, qualitatos scilicet primas esse proprias elementorum affectiones, ita quod ad inductionem qualitatis pariter inducitur forma elementi: itόmque ad remissionem remittatur, paclque passu procedant sorinae& qualitates hae primae, mihi non placet. Nam
cum unaquaeque qualitas prima duobus elemeris c5ueniat, utique neutrius erit propria passio,
si propriu accipiatur in quarto significato: quod scilicet omni soli & semper coueniti sed erit proprium superioris cuiusdam generis in nominati. At cum genus non sit praeter inducti generis species: utique in nominata natura generis induci non potest, nisi inducta forma alterius elementorum vel utriusque. Si utriusque dixeris, cert
impossibile est simul duas substatias eadem simplicique alteratione in eadem subiecta materia
gencrari. Si vero alteram tantum dicas,utra tandem haec erit Z Etenim ea qualitas no minus huicquam alteri conuenit.Quod si dixeris illius et
100쪽
DE ELEMENTIsmenti formam induci,quod tum agit ea qualita te: ut puta si caliditate agat ignis,induci stibinde unam ignis: sin aer agat,acris serinam,ia imitu hoc dici non potest. Nam interdum ex duobus extremis elementis tertium medium generatur, ut Aristoteles in a. lib. de generatione, ut puta si aqua humiditate superauerit siccitate ignis,contra si ignis caliditate superaiserit aquae frigidit
tem : utique fiet aer, non autem aqua aut ignis.
Quo pacto igitur dici potest calefactione ignis inducta esse forma ignis, 3c humectatione aquae inductam esse formam aquae: si pei secta ab lutaque alteratione neutrum sit generatu , sed tertium elementum medium aer sicilicet3 Ex his efficitur , si aqua pura calefiat ab igne, caliditatem in ea recipi, diminuique frigiditatem ad certum vique gradum, sub quo stare non potest forma
aquae,ad quem cum peruenerit alteratio,vel fieri ignem, sicque nihil prioris formae remanere. Etenim nullum clementu potest esse ut elementum in altero clemElo: omnia namque eiusdem ordinis sitiat simplicia non mixta: vel fieri mixtuquoddam tertium,in quo remanet formae aquae in gradu remisso,qui variat pro natura mixti, ut accidens quod dani in ea aquae portione,& tunc immisceri cum alioru formis elemetorum, non
enim substatic amplitis stini: adeo ut in portione aquς recipiatur forma ignis,uicissimq; in portione ignis forma aquae, sicq; fieri mixtione eleme- non tantum secundum qualitates, sed etia