장음표시 사용
141쪽
ma,quod a frigido liquescit euanescente & eu
porato calido, cuius vi crassius effectum erat. Nonnulla verb corpora sunt quς nequeunt co
gulari neque a calido neque a frigido, ab utroq;
tamen crassescunt. Qiraedam vero neque co
gulari neque crassescere possunt, scd semper fluuda perseuerant. Ea quae aeris plurimum habenti. habentque etiam plurimum lentorem, crassescunt a calido & a frigido, a neutro durescunt, ut oleum. In quo multum est aeris, ideoq; aquae supernatat. crassescit interdum aliquatenus a calido & a frigido, qlioniam partes nonnullae aquosae vi caloris resbluuntur,cogi tamen & durescere non potest, quia habet multum terrae, sed plurimum aeris, quo praecipuὰ natura olei constat: a frigido vero non durescit, quoniam aeris vis stiperat, qui obfrigus crassescit, ut in niue & in pruina conspicitur: non autem durescit ut grando. quae ex aqua essicitur:ita conspicimus oleum frigore coactum habere quandam speciem niuis viridis. Nonnulla etiam quamuis aerea, quia tame valde tenacia & glutinosa sunt, nequeunt durescere sed crassescunt, ut mel, eo quod neque caliditas aquae iuncta humiditati exprimi potest vi frigoris propter tenacitarem& lentorem . neque etiam vi caloris partes aquae resolui queunt oo renacitatem. Postrenab nonnulla sunt corpora fluida quae neque caloris neque frigoris vi durescunt crassiorave fiunt, ut acetum: in quo quamuis paucissimae sint partes
142쪽
DE ELEMENTI sterrestres,itεmque calor ille a quo acutum saporem habet, adeo implicitus est per totumq: diffusias, ut vi frigoris exprimi non possit: ideoque continet partes aqueas ne densentur a frigore, &ob paucitatem partium terrcstrium contineri non possunt partes aquae ne diffluant. Quapropter neq; etiam a calido durescere crassescereve potest acetum ob exiguitatem partis aqueae terrestris. Nam quae coagulantur a calido, necesse est ut habeant terrae plurimum, quod constare possit parte aquea ob calorem resoluta. Praeter haec quae hactenus a nobis exposita sunt quςdam inueniuntur coagulata,quae prius a frigido coacta sunt, deinde a calido perfectam capiunt duritiem & compactionem,ut fictilia omnia.Nonnulla contra prius compinguntur in unum a calido, demum post actionem & concoctionem calidi perfectam coagulationem capiunt a frigido:huiusmodi a natura sunt metalla dc lapides quorum duritiei extremam manum imponit frugidum,licet eorum mixtio & coactio facta prius fuerit a calido. Ex his quae hactenus a nobis sunt
exposita, facilὸ intelligi potest quaenam mixta
potitas sint terrea,quae item potius aerea. Coagulationem liquefactione lue mixtorum corporum sequuntur plurimae aliae dispositiones, quibus apta vel inllia sunt ea mixta corpora certis
quibusdam pallionibus. Mardam etiam dura corpora molliri possunt & inflecti, quaedam minime. Ea inquam in quibus humor aqueus pro pler
143쪽
L I p. III I. 73pter coagulationem non ita resblutus est atque euanuit,quin tantum eius reliquum sit 3c in tota
ea massia dispersum vi ,i ignis dissolui nequear,& si ob paucitatem multasq; partes terreas quibus est implicatum nequeat liuere, haec utique igne molleserint, ut ferrum, Ut cornu:quamuis ferrum violentiori igne adhibito liquescat. item nonnulla mixta aqua asipersa madescunt, ut lana& huius generis alia, liquescere tamen non pos. sint. Quadam contra in aqua posita liquescunt, aegre tamen madesciit, Vt nitrum, fat. Nonnulla in aqua & madescunt de liquescunt, ut laternondum in fornace coctus, similiaque terrea mixta. Ea quorum partes terreae glutino tenaci inuicem compactae sunt, poros tamen habent maiores aquae globulis, in aqua posita madet ut, non autem possunt liquescere. Contra quorum partes terrae lentore glutinoque carent, poros tamen habent neque ita exiguos ut sint aquae
imperiiij, neque adeo magnos ut sine iniuria dc scissione aqua per eos meare possit: in aqua posita non madescunt, sed Qtuta ab aqua liquescuta Terrea verbquae glutinum habent.& poros latos madescere pomini, ut latores incocti, rursus quae compacta sunt glutino non admodum tinaci aliisque minores poros habent quos sti-biens aqua diuellit Giquescunt & luuntur ab aqua: nonnulla flexibilia sunt, contra alimia flecti nequeunt, ut iunci virgaeq; virides, inflexibulia non possunt flecti ob siccitatem. Nam humi-
144쪽
DE ELEMENfIs dum cst terminabile termino alieno, sicc si contra, neutra tamen horum igne mollescere pos.
sunt ut ferrum: quia in lignis rcrra & aer superant humorem aqueum,non superinfusum dico, sed intrinsecum ex quo compositum est lignum. Nonnulla stangibilia sunt in partes magnas, nonnulla comminui facile queunt in partes exuguas & minutas. Item quaedam scindi possunt, necnon etiam frangi, igna lapides vero frangi queunt, non autem H indi. Omnis huius ge-nctas accidentium causa est inporis eorumquestu, item in modo quo partes terrae inuicem cohaerent. Nam quorum pori in longum fiunt protracti partusq; terrae glutino aqueae tenaci perlongum inuicem compactae, scindi possunt non
item frangi. QAsed si humoris glutinosi pars resoluta sit, ob nimiam siccitatem pori noui fiunt etiam in latitudine, sicq; frangibilia sunt. Lapidum vero pori ubi rari sint & in omno partem diffusi, faciunt lapides frangibilcs: ubi vero crebri & frequentes, cominuibiles lapides essciunt
non scissiles aute, quia non certo ordine in longitudinem protracti sint, neq; etiam ut diximus in lapidibus partes terrae cohaerent tenaci gluti no aqueo, ut in lignis. Pari ratione atque ex eadem causa quaedam sunt malleabilia ut plumbu, ferrum, & pleraq; omnia metalla: quaedam mi ni me.Quod cotingit ex hum iditate aquea,constipata tamen a fiigiditate intrinseca in qua est lentor Stutinum. Illa vero quae sunt terrea autaque a
145쪽
L I B. i II I. 7. aquea abs ue lentore, malleo extendi non posissent. od siccum humido aqueo glutinosis
fuerit etiam admixtum aeris quantum sit fatis, ininusque terrae habeat,fiunt corpora quae etia in manibus fingi possunt in diuersas formas quas retinent,ut cera huiusque generis alia:haec poros habent intraneos intra quos partes compressierecipere se queunt & contineri. Item praeter has qualitates & huiusmodi alias nonnulla mixta accendi & inflanta mari non possunt, licet ferueant, ut omnia aquea : quaedam contra inflammantur sed flammam non emittunt, carbones .
que ex eis fiunt. huius ordinis fiunt ea in quibus plurimum est terrae dc nonnihil crassioris auris porosque habent quos ignis silbire potest. Illa vero in quibus plurimum est acris, terraeq; admixtum & aquae modicum, inflammatur & flammam emittunt. Nonnulla quoq; per se aegrὰ inflammatur, coniuncta vero ligno arido aut lino confestim flammam concipiunt & emittunt: in hisce aereo humido admixt' est aqueus plus qua modicus parumq; terrae,idcirco per se ob huini-ditatem nimia inflamantur aegre, adiuncta verbsiccae rei cito famam concipiunt; eo quδd ionis suaptὸ natura siccii est. Ideo clim multa hi mi ditate,quauis ad ea sit, parii est sicci,aegre prodit fama. haec superius latius a nobis exposita sunt, ςum de mixtione terret elementi loqueremur. Item ad igne nonnulla apposita vapore emittur, aliqua fumum, sussitum alia,nonnulla nidorem;
146쪽
alia fuliginem. Vaporem aquea,fumum suω tum quae aerea sint, nidore unctuosa ut oleum, fuliginem ea quae cum acre lentoreq; plusquam modicum terrestris partis habent Hae fere sunt qualitates seu dispositiones mixtorum corporu,
quibus pro materiς & agentis qualitate inuicem differunt aptaque vel inepta sunt ad patiendum. Ex quibus facile dignosci potest de materia &essiciens eorum, ac propterea qualis nam sit eorum cuiusque complexio. Quam partem Arist. ii, quarto Metheo. praeclare complexus est. Ego
paulo infra pauca quaedam perstringam. Accedo
nunc ad complexionem eiusq; genera, paucis'; hanc rem omnem perstringam: quandoquidem accuratὸ latεq; de coplexionibus tractauit Gale. opere ad eam industriE confecto, & de complexionibus inscripto. Complexio secunda qualitas est conflata ex mixtionibus primarum qualit tum , qua mixtum corpus agit certa actione, dc patitur certa passione.Nam cum temperamento primarum qualitatum fiat complexio, nonnullae
verb activae sint ut caliditas & frigiditas, duae quae supersiunt passivae, humiditas scilicet de si
citas, necesse eu ut harum omnium natura reluceat in complexione quae ex ipsis conflatur. Pereomplexionem ergo mixtum corpus & certa actione Uit pro cuiusq; temperamento,& certa item pamone patitur. Complexionum genera Galenus nouem positit, quorum unumquodque latissimum est,innumerosque gradus sub se continet.
147쪽
L I B. II I I. 73tiner.Prima omnium est temperata,quq duobus
modis potest intelligi, aut scilicet complexio in
qua qualitates primae quatuor coaequatae inuicesunt,adeo ut ne puncto quide aliqua earum alias excedat,sed posita sit in medio. Alio modo dic,
mus complexionem temperatam & qquam eam quae operationi maxime omnium sit accommodata, & praecipue cuiq; generi conueniat: sicuti selemus dicere quidpiam aequum esse secundum proportionem Sc aequalitatem geometricam,in qua costituta est iustitia distributiva,ut in quinto
lib. Ethico. Aristo.tradit. Sic ergo dicimus complexionem temperatam & aequam quae operationi cuiusque speciei conueniat. Prior illa complexio temperata una est tantum, quia consistit in medio quatuor qualitatum quod unum est tantum. Posterior haec temperata est multiplex, pro natura scilicet quarumcunque rerum. Prior illa si ita medium affectat ut contrariae qualitates ita libratae sint de elementa contraria,qubdunum in aliud compar non habeat proportionem maioris inaequalitatis minorisve, nimirum huiusmodi temperata complexio in rerum natura inueniri nequit. N am complexio conflatur ex mutua actione qualitatum contrariarum, hic vero ita libratς ponuntur ut unam alteram comparem agere nequeat. Item si caliditas frigiditatem longὶ superat in agendo, in resistendo Verb magnopere saperatur, utique non possint ita inter se coaequari de librari ut neutram ait
148쪽
DE ELEMENTIsram agat. Quod si huiusmodi aequalitas atten
datur penes quantitatem & molem elementorum ex quibus mixtum componitur, sic etiam complexio temperata es fici non potest. Nam cum clementa activa ignis videlicet, aerque maiorem vim habeant quam passua, necesse est ut mole passiva superent activa, ideo materia mi-Σtorum corporum sunt aqua & terra, & maior terrae copia existit in plerisque omnibus quam aquae: mole igitur terra & aqua longe sit perant ignem & aerem. Amplius cum omnia mixta constantiam quandam habeant, impossibile est constantiam hanc fieri, nisi terra & aqua,aerem ignemque in cis superauerint. Nullo ergo pacto in rerum natura inueniri potest huius generis temperata & librata complexio. Proximam tamen huic complexioni temperatae in qua vir- . tute & gradu qualitates primae maxime sint Co quatae,arbitratur Galenus esse hominis complexionem , quod ess caci sui reor) argumento adstruit. Inquit enim: Cum sensus tactus non percipiat qualitates tangibiles nisi excedant gradu dc intensione qualitates ex quibus constat &- confectum est organum tactus, oportet enim recipiens carere ea natura quam recepturum
est. iccirco necesse est tantb praestantiorem esse tactum, quanto magis recesserit a qualitatibus' extremis & redactus ad medium sit: sed homo praestantissiinum omnium tactum habet, Unde
est etiam prudentissimum animalium: Igitur
149쪽
LIB. IIII. 7s necesse est ut eius complexio sit propinqua complexioni illi mediae in qua libratae sunt & coaequatae qualitates, eo quo diximus modo. Quod la secus esset ut nonnulli perhibent dc recederet humana complexio plurimum a medio versus calidum & humidum, & frigidiora animalia & sicciora homine, quae plurima sunt,excederent etiam hominem tactus perfectione. Uerum de hominis complexione magis propὁ disserere ad hoc negocium institutumque nostrum non pertinet, sequamur ergo in hac parte Galenum,constituam usique complexionem hominis maxime accedere ad temperiem,in hocq; superare omnia mixta corpora. Hocque mensuquodam lato amploque dicamus. Doniam in hominis complexione magna est latitudo, adeo ut hominum aliqui dicantur complexionis temperatae, qui sunt admodum rari: reliqui vero homines sunt complexionum recedentium a tem perie versus aliquod extremum, magnoperoque inter se discrepant. Sed nos crassiori Minerua
ponemus humanam complexionem esse maxime temperatam, aliorum verb corporum mixtorum intemperatam esse. Temperatarum genera a Galeno ponuntur esse octo in homine,
parique ratione a nobis poni possunt octo genera complexionum intemperatarum quae mi xtis corporibus praeter hominem conueniunt, cuius speciei selum teperatam complexione ad-scxipsimus, quavis uniuscuiusq; si eciei mixtoru
150쪽
corporum complexio temperata sit,& aequa operationi quam natura habet. Octo genera intemperatae complexionis haec fiant, calida inquam tantum, aut tantum Digida .humida quoque tantum,aut sicca tantdm,haequatuor unica tantii in qualitate recedunt a temperameto. Aliae quatuor in utraque qualitate intemperiem habent. Quaedam enim est calida & humida, alia calida & sicca. Item aliqua frigida dc humida, alia frigida de sicca. si colligantur, octo
crunt intemperatae complexionis genera. inueniri autem posse coplexiones intemperatas pro-
pterea quod unica tantum qualitate excedunt remperamentum, facilε probatur. Nam si calidum inueniri potest cum summὶ humido.itemque cum summe sicco, cur ergo si fuerit aequalitas inter siccum & humidu, calidum exuperare dc excedere tempera metum non potest ὶ Consimilis est ratio de frigidorite de humido & sicco,
comparatis calido & frigido. A verrois tamen in opere quod pulcherrimu fecit de medicina conaturGalenu refellere,quod libenter facit cupotest, liligentemq; operam praestat ut demonstret Galenum errasse. Inquit igitur A verrois in eo opere quatuor tantum esse genera coplexionum intemperatarum, ea. f in quibus excessus est in duabus qualitatibus. Nam,inquit,cum humidu& siccusint materia calidi & fiigidis ut nos etiasupra ostendimus) impossibile est inueniri formam sine materia propria, quare necesse est si calidum