장음표시 사용
111쪽
mente diuina, siue Sole superinundano illust ammi radios tameia inde ad alios non ei fundati sapiens quidem poterit sortassis a quibusdam vocari; verum pulcer dici non di magis merebitur, quam luna lumen situm 1 nobis auertens. Dona enim diuina niti communicentur quoad eius fieri potest, neque diuina neque bona dici qucunt:eo quod ' tu inde unde procellerunt, degenerent in contrariam prorsiis naturam: quandoquidem boni ipsius iit, quam plurimis sese communicare velle . cuius studia tantam vim Plato
' esse iudicabat ut non aliam caussam quaereret cur Deus mundum omniumque r crum uniuersitatem creasset. Porro tum demum, cum bonum se communicat, pulcritudo eius cmicat, de radiis diuini sui luminis hominum animos porcellit, ocin amorem rari l pit. Quamobrem nec humani animi pulcritudo elucet, niti qui in pectore sun ad hominum aures perueniant, de pereas sormae simulacra ad aliorum animos pertin gant. Verissime sane Cicero, erogantissimeque dixisset: vitioininis decus, ingenium, sic ingenij ipsius lumen eloquentia, i ingenii pulcritudo citra eloquentiam per sic videri ubique possiet. Adstringat ille quibus volet angustiis eloquentiam; ego illam sic metior, ut quavis lingua cum eloquentem dicam, qui propriis vocibus, S apte colla renti bus, bene. prudenterque 1 se cogitata aliis exponit. Qiacmadmodum autona Sol pulcer a nobis non diccretur, si nullum ab eo lumen ad oculos mortalium deque ita pulctitudinem humanam a nemine dicam impleri, qui non sapientiae suae radios petsermonem ad alios sinat venire. Quanta vero vis sit huius pulcritudinis, in iis qui minum Orphei suavitatem potes latenaque stupendana litteris mandarunt, cuiuis per spicuum eli: inter quos Horatius: Silaestres homines sacer interpres . Dcorum Caedibus, victu foedo deterruit Orpheus: Dictas ab hoc lenire tigres rapido que leones.
Dii ius cir c Amphion Thebanae condator arcis
Saxa mouere sono teludinis, cr prece blanda ilia Ducere quo via D sit haec sapientia et ondam,
Publica priuatis , secernere sacra profanis,
Concubitu prohibere vago, dare iura maratis.
e veluti magno in populo cum saepe coorta est Seditio , saeuisque anim is ignobile vulgus,
Iami faces o fixa volant, furor arma ministrat:
Tum pietate grauem ac meritu si forte mirum quem Co cxcre , silent, arrectisque auribus ad ant: 'ITe regii dieris animos, peritora mulcet.
Cum igitur maiores quoque nostri in hac sententia ossent.& posteros ex asse huius sententiae heredes csse vellent ;prudenter admodum instituerunt, ut pulcrum, de eloquor, in lingua sua eodem nomine significaretur. cal enim ut nomen, pulcrum; ut verbum, id nobis, quod Latinis suauiter sermocinor, designat. Hebraei excalba secerunt, provoce generatim, ita ut tubae etiam sonum hoc vocabulo dicant. Latini idem nomen 1 - . conuertentcs, cx Cab loquor derivant, rectuis, vi significationis primaria conseruata,ca abon. quam si ad omnem sonum, perinde atq. illi, loquelam transtulissent. flinc Calabrem ij dicuntur, qui inter se in utramque partem de Variis rebus otiose suaves iucundosque Ebre. sermones conserunt: quod verbum compositum cli ex calf de abre: quotum hoc rursiis η compositum ex di particula orationis' ad motum hortantis, de meti quod contra, siue ex aduersi, signans, derivatur a verbo Mex, id est, repugno, siue defendo, siue prohibeo: unde apud Gallos phrasis e Francico sermone restat, ut dicant, Ii nsa defendu, pro eo quod Latinus ciscrrct, Prohibuit milli. Quidam, ut a verbia suo, unde descendit, nonnihil differat, Delta geminatae vocali interieccrunt, quo fieret mediet disyli bum,c quo aOider se runt Allemanni commutatione non ipsis modo, sed nobis etiam frequenti. Ex A igitur de Mer fit Auiti Idc mutato duplici digamma in B, quod in compotitiones iliauitatis caussa non raro contingit, fit Ibers quo pro,verumtamen, Germani communiter vitalitur. In com Politis item vocibus ab aduersandi natura non recedens,
112쪽
id notat, quod ei cui iungitur, est contrarium. Sic dicimus Nitortiliis siue riuer-ri Diquod nostris propter sonu digamma molliorem est usitatius pro eo quod recto aduersa- hi.' ' tur. Ita Alle manni Eum Ilier inia vocant, qiii delirat ictum adit ril capiens vocetur, revi uni a. quem nos Milo dicimus: & cum, qui contra quam deberet, de rebus iudicat, Ilio;- ΠΣ viris quam vocem, quia concutium habet duoruid Digamma, in aballo per syncopen mutamus. Quemadmodum autem Ner aliquando idem quod Rurius significat nostratibus, ita & Allemannis abir. intellecta itaque hac voco. id Calabrem sit, & quam significationis sim caussam habeat, no est dissicile pervidere. Qui enim inter se ita colloquuntur, ut alter alteri repugnet, atque rursus alter suam partem velit tueri, idque faciant modeste M iucunde , citra iurgia dc contentiones Calabereti dicuntur, tum quia in contrariam partem disputant, nec prohibent quin is cui repugnatur, rursus dicat, nulla videlicet in liberali otio clepsydra proposita, quae iterum atque iterum dicendi libertatem tollat. Video profecto verbum hoc non inuito Mercurio natum, quo non in contrarias modo partes dicentium consiletudo exprimitur, sed illud etiam notatur,it rum atque iterum ad eandem rem licere ad serre argumenta. Curia ergo Calabra, ve- - iusto Cimbrorum nomine nobis hactenus vittam, locus erat in Capitolio, p ximus ca- is fae Romuli, in qua seniores, penes quos cura crat sacrorum, de antiquitatibus, de fido. M Lrum ortu de occasu, de anni mensiuinque partitione, de sacris ritibus, eorumque caussis, tum etiam de aliis vel ad naturae cognitionem, vel ad mores Rcip. salutares, vel ''
ad diuinarum rerum inquisitionem spectantibus, sermones conserobant. Ex hac igitur, tamquam e sapientum hominum diatriba, quotidianis colloquiis & disputationibus
cxercitatorum, omnis ratio sacrorum , omnis anni mensiumque dinumeratio, velut ex
oraculo quodam Pythio, petebatur. Nec equidem dubito,quin priscis illis temporibus, quibus Romani adhuc nullis opibus florerent ad hanc curiam conuenire homines soliti sint, noris luna ut sacra annuiue dimensiones di Imrciat: sed praeterea etiam, ut in ea seniores de rebus honestis inter se disserentes audirent. Apud vetustissimos Graecos Le. hastatae celebrantur pro locis publicis, ad id constitutis de ordinatis, ut in iis Itomines vel ipsi dissererent, vel disserentes audirent: quae qualia suerint, si de sanctis laudatisque . n. . ratis priscae moribus aestimemus, pro eo atque par ini non poterimus negare, plena fuit se omnis eruditionis a maioribus per manus acceptae, Se illius quidem tanto sincerioris, quanto,qui tum vivebant, primis hominibus,a Deo ipso omnem doctis veritatem erant viciniores. Hos credimus disputare consueui sic cum de rerum principiis, de uno Deo,
de variis eius ministris, de caelorum voluminibus, dbque eorum dimensione, de omni eorum quae sub Luna sunt, diuersitate: denique de omnibus iis quae vel de diuinis vel naturalibus veniunt in quaestionem, tum etiam de virtutibus amplectendis, fugiendis que vitiis, dc de animo a carceris huius corporei vinculis s luendo, SI Omnibus iis qua vel ad publicam vel ad priuatam singulorum selicitatem dirigere possunt. Quid autem Piniam de eiusmodi exercitatione, S: eiusmodi colloquiis, posteriora tempora,a graui veterum disciplina foede degenerantia de ad profligata libidinis mores delapsa, senserint, de huius aetatis hominibus, S praesertim huius urbis Antuerpianae, licet aestimaret qui nihil magis ridiculum ducunt, nihil magis despuendum, quam de rebus ad solidam veramque sapient lana spectantibus sermones habere: adeo ut Philosophi nomen eo loco sit, ut apud mulierculas etiam de cuius iis generis nebul unculos pro stolido& inepto usuris pcturi nec apud hos solos,in quibus ob imperitiam haec in sania posset tolerabilis viderii sed apud eos etiam qui si immo magistratu, non dico quam bene, funguntur. Hos dum vitio, non possum non illius Persiani recordari: Hic ali us de gente hircos Centurionum. Dicat, quo saris ea sapio mihi: non ego cino
e quid frchesi , arumnosis Solones, obstipo capite, o figentes lumine terram,
Murmura cum secum, c- rabiosa silentia rodunt,
que exyrrecro trutinantur verba labello,
grati et ueris meditantes somnia, gigni De nihil, nihil, in nihilum nil posse reuerti. Hoc G, quod pallii: cur quis non prandeat, hoc e P.
113쪽
Hos populus ridet, multum torosa iuuentus
Ingeminat tremulos naso cristante cachinnos.
Sed quid de sapientiae professoribus dico 3 Nonne videmus quo loco sit apud vulgus
nomen Paparum,quo nihil venerabilius non modo priscis illis id gemis temporibus, sed Hieronymi etiam de Augustini a te habebatur' Druides iam cos vocari audimus,
quibus nihil abiectius, nihil vilius, nihil sordius potest cogitari. Quid multis 3 quanto
quaeque res si apte natura pretiosior, quanto apud cordatos viros pluris habenda, quanto maioribus laudibus extollenda, tanto magis a plebeis ingeniis,& nihil praeter sordida S contemnenda admirantibus , qualia sunt plurimorum , ne dicam omnium, uno aut altero, veluti coruo albo , cxcepto ; conculcantur, de pedibus, haud secus ac sputa, proteruntur. At laaec notiora. pro dolor, quam sint latius docenda. Hoc igitur modo, α hac via quae olim in Lelchis ante Hesiodum de alios vctustii limos scriptores differ bantur, in contemptum abluerunt , atque inde factum , ut leschae pro nugis in usu cile coeperint, Nu vero hoc commentum quis molam ese credat, Hieroclem e primo Phi- .losophicorum libro testem de nuncio, qui dicit olim laschas vocatas sui se cathedraso conventicula, in quibus quae ad s.piciat iam pertinent disputari si lent. Herodotus
pro ipsa disputatione qualis in Lessebis haberi solet, usurpavit: quo quidem modo in Euterpe dixit, ex aliis sermonibus ventum sui se in Leschen de Nilo, id est, in ea quae
de Nilo inter naturalium rerum studiolos quaeruntur. Hinc ε χα ca vocavit quae indoctorum hominum conuenticulis frequenter agitabantur. Hesychi, Miles' compei dium Leschaeum exegetem, id est, doctorum, bc 'bscurarum rerum explanatorem interpretatur te quo facito est videre, quis olim usus fuerit Lescharum. Iam & Apollo quem Plu tarchus Graecoria Ex elem vocat, quod in dubiis rebus veritate explicaret, dictus est Lesichenorias, teste CVrnuto,non aliam ,ut moreor, ob caussam, quam quod Apollo omnis luminis, non ex torni tantu,sed intoni etiam, quo mens nostra diuinitus illustratur, dator crederetur. Nos Spiritum sanctum ad idem diuina lucis donum impetrandum inuocamus; quem Cimbrica Apollinis nomenclatura aptissime dici posb, quia nimirum omnia revelet, cum in Saxibricis: indicaui, tum alibi clarius docebo. A Lesche, fit Adoleschia, vox aeque atque eius matrix ad nugas de garrulitatem signinseandam a melioris dominae irris bribus detorta: non aliter atque hoc saeculo apud Ita los paedagogia, quam ipsi corrupto suo sermone Pedanteriam vocant, in summu veniecontemptum : cum tamen boni paedagogi partes cae sint, ut haud sic iam, an quidquam inter homines si potius magisq: Qenerandum i nisi fortallis praeclara Respub. laudabitur,& eius sundamenta contemnemur. Quid vero fuerit Adoleschia priscorii, quamuis ex Leschae significatu satis pei spicuum videatur: tamen spero non ingratu sore verae antiquitatis amantibus, si diligentius examinetur. Longius equidem me video cita-gati S Calendarum interpretatione,& a sono vocalis E ad rerum imitationem adhibendo, sed quid refert quo me rerum series trahat: modo intra limites eos consistam,
ut quidquid adsero, id faciat ad linguae nostrae cum artificium tum antiquitatem ρ Qui Etyniologicon Graecis scripsit, satis sic rulum praestitit, quo nominis caussam, quo garrulitatς in vulgo intclligi videbat, explicaret; quem csistitere,& sequi, per me cuiuis
liberum esto: mihi interim liceat meam etiam censorum verutis obiicere opinionem.
Quanta sit Cretensis disciplinae vel antiquitas, vel apud veteres admiratio ; nemo. qui Platonem legerit, ignorat : de, si Thucydidi credimus, nihil cst ipsorum apud Graecos imperio vetustius: quod c0 lubentius ci assent nur,qubd rc x eorum Minos non stolii niantiquissimu apud inferos teneat tribunal; sed etiam dignus habitus est, ut ipsius quis esset auditor & secretos cum eo dc familiares haberet sermones. AEquii igitur est, vi ea quae apud illos vel legibus,vel antiqua consuetudine fiae ant sancitria priscis admodum temporibus sui se deducta credamus. In his est, quod Elianus secundo variae historiae libro refert, Cretensi nimirum senatusconsulto statutum fuisse, ut pueri leges cum
suaui quadam cantus modulatione ediscerent: quo Sc animi corum nautici concentus oblectamento ad discendum inuitarentur: Sc quae didicissent, ea facilius memoria i norent: tum etiam, ne si quid corum quae vetita essent, commisissent: ignorantiae haberent excusationcmi Deinde secundum discendi gradum, Deorum livmnos. te
itum, sortium virorum laudes proponere ibi ere. Hinc ego colligo, priscis in usu suisse.
114쪽
Lr 3 i t ri. stomnia cum moria, tum sapientiae totius praecepta syccinctis c ratiunculis tradi eonsuevisse, ob eam qua Alianus explicauit caussam. Quamobro cum in Leschis antiquitus de pucri, de iuuenes, depaliter omnis aetatis immines docerentur: dici coepisse id genus carminaάω. χιας, ab uti , quod est cano quasi diceres cantiones in publicis hominu in conuenticuli, audiendi discendique gratia factis, cani consuctas. Ad hoc genus aurea Pythagorae carmina ni tuo refcruntur, vel ab ipsis illo silentia magistio, vel a discipitiis
ad memoriam adiimandam ςoncinnata. Sunt qu cxisti ructui, totam Homeri pi e imex eiusmodi cantionibus in Les his particulatim ab Homeridis cantari si litis congo Ostam cile atque consuta 'i, opera, ut quidam tradiderunt, Cynaethi in Cluo nati, qυι de μυμ multa carmura de suo inscrit, quo ex multis partibus unum corpus consueretur. 2Ehamis Lycurgum ait primum cx Ionia totam Hon eri pocii in Spartam importasse, ac postea Pisistratum uniuersamcollectam in Iliadem de Odysseam fuisse partitum. Huc
Pindarus videtur respexisse, dum H ων ἐπεων όρ δευς in Nemeis v .it quos Gellius iminum consarcinatorum cantores vocaret: Quamquam Philochorus id loric referret ad omnium carminum compositione, quae consutura quaedam vidctur id quod docendum, versus Hesiodi do, quo nescio, crus operc citantur: -- ω ἐγω U Osui est αριδρι
Quibus se dicit de Homerum in Delo cantionem nouis hymnis consuisse. Quidquid huius sit, de siue a ράβδοe, id est, virga, quam canentes tenui sic dicuntur; sive a ραπτω, quod est suo, Rhapsodi nonacia solliti sint di saltem apud omnes costat, ornmna Hierologiam , omnem sapientiam priscis seculis carminibus tradi sistore; qui mos ad Parinen idem vique de Empedoclem durauit: qua de re facium aio, ut id genus carini
na quae in priscis teschis canebantur, Adolcschiae dicercntur: quae vox a re sanctissima, magna posterioria in alatum pervcrsitate ad nugas cfluan stata, ab iis haud dubie apud quos sana doctrina pro deliramento aestimabatur: quoruni hoc seculo utinam non tam innumerae mytiades inuenirentur. Prisca igitur cum doctrina riam fide Graecus Oda rum Dauidis interpres , is τίς in ρλάλα- αι λεχήσω dixit, proco quod eis, contriuio in mandatiς tuis meditandis canendisque versabia: ubi Hebraeus textus vel bum habet, cuius radix itidem nostras est: mo enim, cuius futurum hoς loco ponitur, pro ἀδολελη- . homonymiam habet exco natam, quod vocales in prima lingua mutatae lign incationem varient; quoniam stolidi ridem est quod meditando qumebat, stacliti locutus est. liue dixi. ιziit it ingemiscit. Tres igitur lias diuersas diuersarum vocum signiscationes in .vno uci conluderunt, dum vocalium discrimcn non animaduerteretu: deTau litteram finalem omisserunt, ne ternarium liti rarum , quem curiose nanus affectant.excederent. Pi ima itaque vcibi huius significatio a tollit' id est. inquirebat quod ad animum transi tu ni idem cit quod diligenti meditatione inuestigabat; palam facit quid sit ἀύολήχω. uxta interpretis Graeci sententiam : reliquae aperiunt,quantana obscurita rein pariat vocalium neglectius. Ne tamcn & ego ab corum sectatoribus, qui Ad Ieschiaria de hoschas ad garrulas nugas transtulerunt, Aristophanica derisione, ut Ado- Iesches explodari; discussa omni remora, quae me diutius in hac laudatissima antiquit, insuetudine tenere posset, ad ipsam Hymologiam vocis λε vi accedo: de qua cum
alii alia sciti serint iis ad veritatem proximus adspirauit, qui ἀπό τις λεγ ω , id est dico,
vocem deriva Verbum L cgo, Graecorum dc Latinorum cst commune,sed non eodem tit mare a
significatu . cum illis prodico, sit in v lii: Latinis vero idem signi licet, quod scripta cognosco. sue de scupio pronuntio, vel, quae sparsa sunt, in unum redigo. Certe virum- fit. que u thum de utrumque verbi significatum de sermoneat ostro manavit, qui Eden iis a.
vi urpat ac pro eo quod Latini legere dicunt, de pro eo quod Gracis est λεγε D. Prima verbi noxatio est quam Virgilii is expressit: legitis fores, cir humi nascentia fraga. Hoc enim proprie apud nos eli itis: a quo mox facta transsatione, transiuit ad litteras
scriptas, quas legere dicimur,dum ex iis dictiones componimus, siue eas esseramus, tuo non cineramus; quia nimi rum eas sigillatim ac pias in unum conferimus. Praeter has
duas notiones aliud adhuc ram nobis signati dicimus enim, Ut heri seu ita cibat id cit,
115쪽
accepit praecepta ad mores formandos, vel ad doctrinam comparandam spectantia; qua praecepta cum fiant dicendo, factum est, ut Graeci λ ω generatim pro dico usu pent. Qui verosciam, an Graeci x Latini a nobis, an nos ab ipsis acceperimus8 Eadem
nempe norma ad quam cetera vocabula examinamus : ut nimia iam eius linguae sit primogenium , cuiu9 propriam peculiaremque consuetudinem in vocibus fabricandi sequitur. Ees S Gil se inuicem conuertunt : quorum illud ab hoc manavit, quia in hoc ratio prioris inuenitur. Cum cnim stiri factum a linutatione Tau in Sigma non linguae nolitae tantum, sed & Graecae saepius admissa, idem signet quod numero . atque
is qui numerat, per lingulas unitates cat, ut ex iis unam summam faciat: nomenclator
artis suae cile pii tauit, hinc verbum alterum deducere, quo id significaretur quod dixit Virgilius, a ui legi tusio s. dc, Iuuems seriti. &, Corpora Di DK a. quandoquidem qui
sic legunt,per unitates procedunt, quod est numerare. Hinc deindc eadem vox a , pro eo quod est litteras colligere, quasi in unam summam connumeramus. Praeterea quia is qui alterum docet, hoc in primis spectare debet, ne ipse erret in loquendo, atq. idcirco doctoris potius egere , qtiam doctor csse videatur : factum est, ut Eo in usum venerit, pro eo quod est praecepta tradcrc, cuius bis tandem ea sint cruditionis: propterea quod selectis omnino verbis opus sit ei qui dum multa dicit, peccare tame nolit. Ex hac ita l. posteriore loquendi consuetudine Graeci acceperunt,ut uis pro dico ponant. quamuis latius icinc significatione extendant; nec male, quod quacumque de re quis dicat, ve ba legat,ex iis orationem, velutis immam quanda vocum, componendo. Quid quod, ut bene quis dicendi munere perfungatur, necessarium sit non solium annumerare verba, sed etiam e multis seligere quae orationem componant. Numquid hic sermonis nostri faber solitam silain in nominibus recte ponendis curam reiecit' numquid dotamitauit Z Nemo,credo id dixerit, aut sciat modo quanta vis sit numerorum moratione.& quanto verborum delectu iis sit utendum qui aliorum pectora volunt 'formare. Eo itaque non solum id est quod Latini Lego dicunt, scd sic etiam in usum venit frequenter,ut sit DO re,&quauis in re tradcre praecepta. Quamobrem dissicile non erit,unde sche dicatur,inuenire. Dixi modo Apollinem Lelchis praesidere, atque eas uiuifico mentis lumine, omnia e tenebris cruente, illustrare : a quo nomen loco ad quem docendi discendique caussa veniebatur, omine faustissimo, inditum est. -- stlituit enim ad amussim notat doctrinae lumen , perinde atque stolisthi in Solis lumen. Hinc igitur abiecto altero Sigma duplici lota in i intranseunt ei quo proprie significatur doctrinae lumen impertiri: tametsi a sapientiae calumniatoribus detortum lit ad deriasionem. Nunc & illud clarum unde Apollo Leschenorius vocetur. Phornutus sic dictu opinatur, quod diem dc horas nugis tractandis det: quo nihil nugacius. Nobis ilicsci iunidem est quod doctrinae luminis origo: quae vocis ratio quam Apollini conueniat, qui non videt, is cum noctuis in clara Solis luce, quam diu velit, hallucinetur. Illud tamen hic Phornuto debemus. iuod cius testimonio Les clienorum Apollinem dicendii esse, alios docere possimus: atque perperam apud Suidam δe Lilium Gimidum I schecim rium scribit qua in re in Suida Cleantia em citante haud dubie mendum est transscribentium errore inuectum; quod miror Lilio iis suboleuisse. Verum hic errorem errori nectens, dicit apud Pliornutum Apollinem vocari Lolcsenari tun : cui lectioni ipsus Phornuti interpretatio repugnat. Nunc igitur quid Lesciae sit antiquorum, quid in ea seri soleat de debeat, unde originem vox habeat, aperui : & id quidem Curiae Calabrae
occasione ,quam equidem apud Romanoruue ustissimos nihil aliud reortitisse quam Leschen Graecorum, nec ad alios ustisaccommόdatam. Non i itur misium ad Curiam Calabram plebem solere conuocari, quo ea discerent quae ad sacra Adierum nuncupationem portinerent: cum Calabrim & idem fuisse, vel ad eundem saltem scopum spectasse, videamus. Quia vero cal pro dissero, a Cal quo pulcrum notatur, descendit: stactum ut Cal verbum pro illo etiam ponatur quod Latiis voco dicunt . Ea enim erat pristis religio ut faustis ominibus omnia exordia constare vellent: & idcirco, cum rerum cognitio a nominibus incipiat, ipsi lincat pro voco positae iant , quo , quidquid dicerent, pulcre procederet. Hunc huius vocis vllim , Ut provoco Cal ponariis, Angli hactenus a vetustissimis suis parentibus Britannis retimierunt: apud nosset e longa desuetudine obsoletum. Ex hoc sonte καλω Graecorii, a quo Romani se suum calo
116쪽
mutuatos esse arbitrantur. Nos prius super hac re Macrobij verba ad seribemus, quam sciarentiam noli rana aperiamus. Priscis, inquit, temporibus, antequam Falli a Cn. Fl uio seriba, imittis patribus . in omnium notitiam proderentur; Pontifici minori haec prouincia delegabatur, ut nouae Lunae primum obseruaret adspectum, visamque Regi crificulo nuntiaret. Itaque sacrificio a rege δc minore Pontifice celebrato, idem Pontifex calata, id est, vocata, in Capitolium plebe, iuxta Curiam Calabram, quae casae Romuli proxima est, quot numero dies a Calendis ad Nonas superessent, pronunti bat : Et Quintanas quidem quinquies dicto verbo Cato, Septimanas repetito septies praedicabat. Verbum autem Cato Graecuin est, id est, voco; SI hunc diem qui ex his diebus qui calarentur, primus esset, placuit Calendas vocari: Hinc de ipsi Curiae, ad quam vocabantur, Calabrae nomen datum cst: M Classi, quod omnis in cana populus vocaretur. Haec ille. Non possit in satis demirari, cum verbum Cato nusquam alibi linvsu apud Romanos esset.ad has res signiticandas accersitum fuisse, quas nullas in omni
Graecorum memoria, ut angulos omnes cxcusserint, Latini per uestigare potuerunt. Transeunt una cum rebus nomina agentibus ad gentes,ut in plurimis cum priscis,lum recentibus videmus contigisse. Verum illud nescio quid monitri alat, certe mihi solidum non tinnit, indo peregrinum nomen mutuari, ubi nccres cadem, nec nonacia inuenitur. Quid, malum. hoc ell, o sapientissime Ponti sex. Calendas Graeca voce nuncupare ii nullas omnino Calendas Graeci noluerunt: adeoque id verum sit, ut ad Caialendas Graecas ea sutura dicantur,quae significare volumus futura numquam Elam quid hoc rei est, quod non satis habeas,noua de inaudita voce rudes indoct.e plebis aures os-fendere, nisi verbum insolens, de sortasse a nemine intellectium, non bis, veluti cram n bis coctam, sed duodecies repetiuisses Quis hoc, inquam, faceret Graecorum in suo καλαῖ' Nemo proscistis, nisi vel ineptissimus, vol prorsus ins mus. Necesse igitur habes, o diserte sacrorum praeco, aut aliquam grauem tantae absurditatis assignare cauiselam: aut fateri, te non fuisse satis ab interpretibus tuis intellectum, sed aliunde te Calendaruim nomen accepisse, & aliud intepetitione Calo mysterium indicasse, quam vel varro, vel Macrobius, vel horum etiam magistri si,mniarint. Suspicor cquidem, ω sere credere cogor, de recta nominum interpretatione, ab ipsis Cimmeriis petita,
sente Italiae antiquissima; mensem bifariam olim suisse distributum; de priorem quidem partem a capite, posteriorem a sine nomen accepisse: Priorem autem durasse, alias alia temporis mensura, proco ac Luna alias tarde, alias celeriter in orbe suo sertur, de vel hanc vel illam obtinet ab Ecliptica latitudinem : eius tamen initium illud semper suisse momentum, quo se Luna primum oculis hominum ostendisset:cuius obseruandi onus Pontifici minori incumbebat. Opinor equidem primis illis de antiquissimi io minibus, mensis mitium ipsa coniti iactione fuisse terminatum: sed labentibus una cum moribus, ipsis etiam altibus & scientiis, a Luna viti sumptum fuisse cxordium : quia nimirum vera liderii m duoru in supputatio minus esset nota apud sacerdotes: a quibus
si hac aetate anni mensiumque calculus peteretur, misere esset mortalibus caecutiendum. Quia igitur finem certum, de certum initium ignorabant; oculos consul bant,&quicquid temporis silens Luna absumpsisset,id praeccilenti mensi tribuebatur: quo fit, ut tantisper finis ignotus maneret, dum noua Luna comparuisset. Tum igitur lausio Omine priori mensi valedicentes, Calendas pronuntiabant: de sequentes dies a capite mensis incipientis, fausta item capitis acclamatione, per Quintanas Sc Septimanas edicebant. Cal-md cnim Cimmerio sermone pulcrum finem notati Cal-liost cessu, pul rum caput. Hinc perspicuum, quare quoties Quintanas vel Septimanas pronun- έ. ibo. . Uaret: toties Cal ore repeteret: quoniam nimirum precaretur, ut caput mensis, quod
illis diebus consitabat, pulcre belleque succederet. Deinde dies mensis ab Idibus sequentes a sine nominabant, singulis Cal ciid adiecto: quo pulcer finis fausta acclamat ne rogabatur. Falluntur itaque Romani, opinati totios καλω Graecorum fuisse repetitum, quoties Quintanae de Septimanae nominarentur; quo nihil ineptius,inco quidem iudicio, posset excogitari . taim illud prisco Cimmeriorum ritui cons Entaneum: singulis diebus taustam appendere acclamationem: prioribus quidem, Luna adhuc cr stente a capite: posterioribus vero, decrescente lumine a fine. Quemadmodum cnim
Latini Salue, de vale, inter se usurpabant, ita Cimbri faustum diem inter salutandum
117쪽
DER MATHENAE precari solenti quem morem & nos hactenus obseruamus, de omnes nationes, quπLatinum sermonem Teutonico corruperunt, an oliratibus, a quibus phrases suas habent, sum erimi. Sollemnem ergo Veterum consuetudinem Ponti sex sequebatur, dum singulis diebus selicitatem precaretur, modo a capito, modo a fine votis nuncupa tis. Quamobrem Cato toties resticatum non fuit vitra Graecorum,nec ficticium Calo Romanorum, in solis errantium antiquariorum commentariis visum, sed a Cimmeriis Booti una cum sacris ritibus in Capitolium inuectum, quo pulcrum caput notabatur. Doctcaput est, cui in compositione adspiratio tollitur, M Tau frequenter apud nos in locutione perit: quod quamuis ibi lemne non esset, in hac tamen dictione ob significationis ignorantiam factum fuisset quia nimirum creditum iit,a καλω Graecorum cam ad Romanos ventile. Cal-cito vero faustum siue pulcrum finem signaro, nemo dubitabit, qui corum quae de dictione Qui annotaui, in qua tenuis in mediam frequentissime mutatur, non sit oblitus. Ex hac etymologia clare cognoscas, qua de caussa Romani diligenter religiosoque semper cauerint, ne ante Nonas & Idus Calendas nominarent, ceu id mali ominis esse censerent. Quis enim non videt, ceteris enumeratis, optime felicissimeque bonum finem succedereZAnnotauit hanc Romanorum consuetudinem Turnebus , licet nominis Calendarum ignoraret significationem: qua perspecta, non
M. μ -- consuetudo tantum, scd consuetudinis etiam ratio scietur. Multo autem naturae coimis oui Ubi uenientius mensis bipartito distribuitur, quam a Graecis tripartito: cum Luna imm-
qu in in eodem statu consiliat, quod illi mediae partis nomine videntur indicaret sed n Q. semper, dum videtur, vel crescat vel minuatur: atque idcirco crescentis diebus a capi te, decrescentis a fine nomina tributa, de utriusque quidem ea religione, ne a Pontifice citra faustam acclamationem nominarentur. Porti, quo magis constet, Calendas 1 nostratibus traxisse nomenclaturam; videamus quid Nonae, quid Idus signenti & qua de lingua queant habere interpretationem. Latini Nonas, quasi novas, a noua luna,q iidam dici voluerunt: alia quod nonus dies esset ante Idus: quorum illi,praeter litterae V in N mutationem, cuius nulla ratio dari post et, hoc etiam falsitatis arguuntur, quod Nouus priorem corripiat, Nonarum nomen producat: hi vero frigidi sitiit, gum N nas ab Idibus nomen habere dicunt, cum hac ratione frustia Nonae in mense computarentur: quandoquidem, sicut octauo Idui, ita nono Idus Jc decimo Idus dici posset Quod si id a nemine factum sit, cur quaeso a numero nomen erit, quem exprimere nul--. la consuetudo permittit Nonae itaque dicta antiquitus Nomae, quam scripturam
Scx. Pompeius ut veram agnoscit, tametsi caulsam prorsus ignore quo suo monitu N - viam milii aperuit ad certam vocis originem. noli enim dicimus pro Nouo Latinorum, quod a nobis sunt mutuati: quoniam apud nos vocis ratio, non apud illos, cxtet. ut nou. cnim, vctus est; cuius contrarium noui praeposita negatione, qua se-out sicut Oit,is , EL contrarium h bet nait Set Diri. Idae vero, siue s a dicimus, vel per diphthongum, vel si a xv. citra , sicut contrarium cius rui I vel rinis quo proxime sequens notari modo dictum. Nounae igitur dies fiant nouam Lunam proxime sequelates:quae interpretatio ut nostratibus est apertissima, ita rationem liabet nihilo obscuriorem; nihil ut dubitandum i . amplius sit, quin vocabulum iit a priscis Cimbris in Italia relictiim. Idus per ei diphthongum scribendum esse , ex illorum opinione coniecto, quos Macrobius ait Σάσου ei. vocem deritiasse. Eidus ergo dicuntur ab Ci quo ouum apud nos signatur;&d . quod est intumesco, siue turgesco; de mas quo cxclusio notatur. Luna enim post diu chotomiam siue dimidium plenitudinis absolutum, ex altera parte ad ovalem curuitatem turgcscit, intumescendi finem tum factura, cum plenum suum orbem compi uerit. Is igitur dies, qui omnem ulterius turgendi progressum cxcludit, Ei-di-ws, de
int ius. syncoptos, Eiduus; sive,ut alia pronuntiant,Eidous dicebatur. Ni siue extra signat,t - . . ad tempus aeque atque locum spectans. Optime vcro ratio intumescentis Lunae liabe-
g b xurie 'quamdiu illa intumescit, tam diu etiam humida accrescant: quod non
in mari tantum operae pretium est obseruare, quod ad Lunam aestus suos moderatur, sed in plantando etiam, deserendo, de materia cadenda, & in medicamentis dandis,Maliis non paucis magnam habet considerationis utilitatem. Quid quod non figura tantum ad ovum recte comparabatur; sed ipsa etiam oui natura votorum orationisque ad Lunam tesseram serebat. Praeter enim argenteum candorem, humorem vitalem intus
118쪽
L i v E R i r i t. 8s conclusum seruat, qui caloris somento animal producit, e quo rursus ouum, x rvrsius animal, ad infinitum usque. Haec igitur Iduum appellatio Deam monebat, viliumiduomnium rerum radicate,s rindeat Quo ab otio seri videmus, conseruaret; atque omni ubertate tum sobolem nostram, & animalium nobis utilium , tum terrae fructus, s cundaret. Sed succurrit laic quiddam quod risum mihi mouet. Arbitror cnim Cimmcitos hac, qua indicaui, ratione non soli im Idus bono nomine ab ovo S tumoris auctu nuncupasse; sed praterea etiam ouum obtulisse: cuius tam exigui muneris cum sacc dotes pocnitet i; ab ovo in ovem victrina & nomen Sc ritum commutasse: quandoquidem, ut ita facerent, ipsi ci in nominum vicinitate commoneri viderentur. Neque enim in .Latino santum sermone, scd in Cimbrico etiam, inter ouum & ouem magna est similitudo : quoniam ouum , Oi ouem signat; a Quorum posterior , Graci L , i
diphthongo diuita: Latini interiecto Digamma. Ouis se runt: ab Civero Qν Graeci Latini item, Digamma interic , Ouum. Hebraei videntur nomine sitio ipsi ina vorum G-. crescendi in Ouo expresiisse, si ad primam linguam caussa reseratur: rra cnim a quo μ' o PI quill aliud est, quam Ioni 'id est crus cc siue cr scit: quod optime Lunae in gibbumi tumescenti congruit: quod nomen Rabbini pro testiculis etiam ponunt, propicr testiculorum &ouorum similitudinem, non in figura tantum, sed in humore quo ueconsistentem, qui utrobique potestate vitam habet; atque iccirco bene audit: me iue mali quo incrementum in ambobus generibus optamus. Duplex autem W in Beth ansire, unum cside frequentissimis: quia ceterae gentes duplici digamma nostrati carent. Hanc autem vocis originem Deus ipse videtur confirmasse, tum omnipotenti suo verbo generationem consecrauit, dicens, Crescite, es multiplicamini. Et lia e qu: dem deo ae lduli, quam ego ab Idibus, quibus pro ovo immolabatur, dictam csse; non con G- - tra, Idus ab Iduli, existimo. Quam porro Tu id ost, intumcico,& augcor interno quodam motu, Lunae conueniat, Dianae nomen demonstrat, qua nihil aliud dcam oramus, m quam ut omnia perpetuo incrumcnto promoueantur : quod notum est ex iis quae de anna M ana modo dixi. Verum ne ullus omnino sci upuliis hanc opinionem retardet,
quo minus ad firmam probatione apud cruditos possit peruenire; Macrobij sententia repellenda. Nobis, inquit, illa ratio nominis vero propior cxistimatur,vi Idus vocemus diem sui diuidit mensem. Iduare enim Etrusca lingua diuidere est, unde Vidua.quasi valde Idua; aut vidua, id est, a viro divisa. Huc ctiam Horatius allusisse videtur:
- Gaudros, Idus tibi sunt agendae,
ut ita mensem Veneris miris .e
nit Aprilem. Advocant de Hat 3 camassaeum, iiii δὶ o sim: hii e Idus appellat. Ego hos omnes tanti facto , quanti ipsam rationem, qua ita ut crederent sitiit adducti: quam totam in eo stilo posita video, quod Iduo pro Diui do, apud Tuscos in usu fuisse clicant, nullo interim alio exemplo asscrtione hanc suam confirmantes: quo sit ut eam non pluris faciam,quam si nihil attulissent, cum nihil sit facilius, quina in etymologiae ignorantia ad Sabinos vel Titscos confugere,& ex lingit, ignota illud petere argumentum, quod nec ipsi probare, nec alij oppugnare peritis sermonis eius testibus possint. Miror qui factum sit, ut Antistius Labeo , diligentissimus, Gellii etiam testificatione antiquitatis inquisitor, Etruscam hanc vocis originem ignorarit, sed scripserit, viduam non cain tantum dici quae nupta aliquadosuiuet, sed illam etiam mulierem quae virum non habuisset ι atque ita viduam dici quae sine duitat itivi vecors, qui sine corde; vesanus , qui sine sanitate: quam sententiam in Posteriotuin libris ab ipso scriptam Priscus Iabolenus etiam iuxta doctus ac vetus Iurisconsultus iacidauit: quamuis recentiores quidam , in quibus Alciatus, Macrobis peregrinitatem maluit, quam Labeonis aestica excmpla complecti,non parua, ut equidem centio, iudicii leuitate. Latini cni eneratim sic vocem accipiebant,ut viduum quiduis diceretur quod altero carcini: quod Horatius siccutus, cecinit, I ladum pharetra Risit Apolla. Hinc de illud Paulli: viduertas calamitas dicta,quod viduet bonis. Hoc tamen Labeoni non assentior , cam quae maritu non habuisset, viduam dici posse; propterea quod Vae particula priuatione potius hic quam carentiam, ut sic dicam, signate videatur, ut est
varius in compositione eius usus, quem Gellius in Veiovis interpretatione annotauit. 4si verum
119쪽
ts u ER MATHENAEvcrui renimuerd ego nec vanum Macrobi j signaciatis, eo soli im excogitatun ut esset quod de Idpum vocabulo probabilitor diceretur,recipio: nec rursiis Antistio,licet multito votui fori,accedo: quia nulla videlicet sit dictio, in qua vae in i breue transisse videatur. Sed de hac cotrouersia illud elicio, Viduae nonae nec Latinos,nec Tuscos, sed Cimmerios habere natales, qui nobis non apertiis mi tantii in s uni, veruinctiam ingentes antiquitatis thesauros recludunt: ita ut gratiae habendae sint Macrobio, qui nos ad hane compulit inuestigationem. Nilial cnim prolixum aut superuacaneum nobis lilc ccs ei dum, e quo M sancti prisci temporis mores, de antiquissimi sermonis rei uiae in lucem c untur : propterea quod omnis nostra opera ad hoc co ndat , ut 5 quae prima lingua sit appareat: & ex eius interpretatione vetustae maiorum sapientix lumen ignoran-ma i. tiae nostrae dissipet nul m. Vidua igitur dita a cst a Tolinei duplici littera, qua Latini
a . in carent, in simplicem commutata. Midue autem compositum in ex ruit quo album si-
gnatur: le thu quod duo signiscat, alterum idem cst quod coniugium contraho, alteruteneo siue seruo. Composita itaque dictio Midue adempta asipiratione,& cius caussa te niti in mediam commutata, non aliud est, ac si quis dicat, mulierem vel quae nupta sit ipsi albo vel quae ipsum album teneat in vestitu. Alcmanni diu ust dicunt, tenui littera retenta. in qua voce com positionis partes clarius cernuntur; in quas hoc nomen si luci dum csse, alterum ciusdem gentis pro eadem re nomen, urit frauit , apertissimc demonstrat: quo quivis albam mulierem intelligit. Considerandum crgo quis olim viduarum fuerit vestitus. Plutarcinis in epistola qua uxorcin suam de morte filiae consolatur, ni gras vestes viduis tribuit. Seneca, quod lugentium vestitus ater esset, atrum luctum in in is Hercule starente vocavit. Pullus item color, qualis ut plurimum cst terris nulla rubrica, aut creta, aut gypso, aut aliis pignaciis c iucco aliquo peculiari genitis; insignibus luctui
Naari. u. comaeniebat. Vnde pallati lugentes sum vocati: nisi quod vox haec plebeis etiam non ro ei in ti, numquam tribuatur, iis nimirum qui lanea veste pulla, citra fullonum de tinctorum operam parata tegebantur. Hoc genus coloris sponte sua in ovibus natum, nos a fletus sevire . lugentium, Criscum nominamus, varias eius species agnoscentcs, pro coac vel plus
vel minus ad album aut nigrum accedit; quo discrimine Monachorum aliquot collegia distinguuntur. Adeo autem Romani ab hoc colore abhorruerunt, ut nemini pullato, vel atrato, ad eonuiuium accedere fas esset: quod ut plene intelligatur, non erit abs re, Ciceronis super hac re verba in medium proferre : Atque illud ctiam , inquit, contra Vatinium inuectus, stire ex te cupio, quo consilio, aut qua mente seceris, vein epulo Q Aris familiaris mei cum toga pulla accumbercst quem umquam vid ris , quem audiueris, quo exemplo, quo more scccrist Dices, supplicationes te itulas non probasse. Optime. nullae fuerint supplicationes. Vid ne me nihil de anni illius caussa , nil ut de eo quod tibi cum summis viris commune cile videatur, sed de tuis propriis sceleribus ex te quaerere Nulla supplicatio fuerit, cedo. Quis umquam coenavit atratus3 Ita enim illud opulum est funebre, ut munus sit funeris epulae quidem ipsae dignitatis. Sed omitto epulum, populi Romani scitum argento, vesic, omni appo alii ornatu l. visendum, dic quis umquam in luctu domestico. quis in funere familiari coenavit cum toga pulla8 cui de balneis exeunti praeter te,toga pulla umquam data inrClim tot liominii millia accumberent,cum ipse epuli dominus Q. Arius albatus esset, tu intemptu Castoris te cum C. Fidulo atrato, ceteris a. tuis furiis sunestum intulisti. Quod si ex his Ciceronis verbis necdum satis intelligatur,quam tristis soloeat haberi ni set vestitus, & quam ab omni conuiuio excluderetur: addat illud ex Dione, a Domitiano, post cladem quandam a Dacis milictam , domum totam atratam fuisse instructam, in quam Senatorum primates, citra pedissequos comites, noctu iusserit venire, quo tum nigro colore, tum aliis quibuidam percelleret testiculamentis . Lugentibus ergo maxime congrucbat niger amictus, quo animi dolox a Se atras animi perturba tiones externo signo denotarent: quod cum iuris interpr o satis testatum reliquerint in iis quae de viduatum luctu disputarunt: tum memorabili Sc luctifico exemplo docebo. Zorimus Comes quinto Nouae historiae libro narrat, Ioanne Constantinopolitano Episcopo ob odium Imperatricis, sponte digresso exulatum, Monachos Ecclesiam occupasse. & plebem & milites in se irritasse , quod ad consiletas preces non admitterentur: milites ergo furibundos in monachos impetum siccisse, de Ecclesiam occisorum
120쪽
LIBER I iii. s corporibus replesse, ae deinde in fugientes eam secisse persecutionem,ut nemini pare rent qui pulla veste indutus esset, liue ob luctu, siue aliam ob caussam: propterea quod monachi omnes eo tempore pullati essent . atque idcirco a barbatis militibus nullum inter monachos de lugentes discrimen agnosceretur. Ex his itaque perspicuum, atrum& pullum colorem lugentium iitisse, Se omnibus tristibus rebus attributum: unde ille tu area Sivari id est graue de molestuini hic ori illa Orminis quod est plorare,nomina- anuam tur. Latini Pullum undedixerint,Gramatici quaerat: milai Columella, tum pullii holus dixit, pro holere atro , fere persuadet. vico nomine Griscum nostru nigrii intelligam, Grusin. quo Libitinarii nolui fratres, vulgo Cevitae, vestiuntur: ut sit etymologia a Diui s quod sordidia in signat, petenda: quia quae sordibus opplentur, nigrcscans. Niger Vcro sic dici Ni is ..d. videtur elingua quoque nostra, quas ruet ea dc exempto Taxi de more nostroarie-etri id est, non cupio: quoniam a nemine petatur, ut abominandus. Graeci Mi ς pro nigro πως dicunt: ab eadem lingua petito vocabulo. Est enim mel last unde contraliatur . idem ac si dicerem, os ludo onus ac molestiani; quod nigri coloris propriti est. Ater qui nvalde niger est, ab hati a longo,quo odi ii iis natur: cx qua origine Ate Homerica, similiter aspir.at ione utrobi 3 dempta. Ia contrarius color qui laetitiae index est, nostris diciturunt a ruini quo primit de proprie notatur dilatare,iterum purgare,tertio c6secrare: quae Mino romnia ad albia coloni r erutur: eo quod is x oculoru acie dilatct disgrcgado, de animudi latet recreando: tum etiam, quia sacros gaudium decet internu. Sacrificae Cimbrotii voti. albis vestibus utebatur: quo denotabatur, in s cris omnibus hoc in primis,tamquas copuspectari, ut animus expurgetur, dc candiaus dc sincerus ab omnibus sordibus reddatur, de ita purus in puto ucro acquiescat. Album itaq. dicitur ab N quo veteres Cimbri vii sunt, pro eo quod ab omni nigredine purum est,quasi omnis coloris expers. 'N-ab cnim stiri' idem est quod omnino repurgatum,ut nulla macula restat. Dixi alibi rio de Alb differ re eo aucul Npsat abru- Iid est, Omnino superius; veniim hic addo posterius hoc Np. etiam albo conuenire, quia nimirum albedo animi homino in supremum selicitatis locum ducat. Abrup Alpes, de quo in Saxonicis. Albion cx utroque potest deriuati: quia & alba insula appareat,& quia in circuitu sere montibus cinita est, quasi Rip bi cin 'id est, mons fere undique: vel Alb-bi- lid cst, sere undique alba. Nostrato nunc magis in viii habent mit quam rub; tametsi rubm siue Mucii etiamnum a Muc dicantur at Tuim Areque milvi auium pro nymphis quibusdam albis, tum Icili sapparcre, cum dae in es veterum ictoloinaniam apud indociam plebem renouare ni untur. Videmus crgo ut rue v. colorum nomina naturam ipsorum designent, si ea ad Voras primae lingua: rationes examinemus: in quibus illud clarum, Pullum de Album opponi, durn hic ab omni macula purus, ille sordidus vocatur. Quamobrem ut sacerdotes seminae apud Cimbros albis Aia ι
vestibus, Strabone septimo Geographiae libro teste, induebantur quia nimiiu de pura: C
de Deo desponsatae esse deberent: ita viduas quoque candido amictu vcstiri decebat: viduis ρ, quo testarentur, se minime dolere virum ad meliorem vitδm transisse, de se iam non m-- corporibus, sed puris maritorum animis nuptas esse ,δc mu secusat l. sacerdotes quas tam castitatem totius reliquae vitae illibatam velle ipsis custodire. Inter priscas enim de optimas Germanorum familias moris erat, solas virgines nuberc,dc nefas haberi si qua secundas nuptias contraxisset, quod eo factis libellum repudi diuo marito remittere videretur. Tacitus bene id quiaem annotauit; Sic,inquiens,unum accipiunt maritum, quomodo unum corpus unamque vitam. Verum nescio an caussam perspexerit, quam modo indicaui: quoniam sciam, apud Romanos de Graecos nihil constans de animi im mortalitate consuetum teneri: atque inde Getas, de Cimmeriosum stirpe gentcna, vo-mve . -
catos fuisse Athanatizontas,quod peculiari hac immortalitatis fide a ceteris nationibus distinguerentur. Hinc Lucanus: -Populi quos desticis NIM,
Felices errore suo, quos ιδε timorum Maximus haudi et Lethi metus: inde ruenasi In ferrum mens pronai et iris, animi, capaces Mortis, se ignara rediturae parcere vitae.
Quoniam igitur firmissima fide feminae credebant, maritos suos , quamuis corpus deposuissent,vivos tamen adhuc esse, do post mortem ad ipsos reditum sibi patere: perpe ha tuo vestis