장음표시 사용
321쪽
ponit quicquid vel scribit. & nri scripturam. Ex his conterutram facias, Hebraeisienos, an illi nobis tradiderint scribendi rationem; atque adco utra lingua prior iit & antiquior habenda. Quando igitur lucta lentis rationibus nunc mihi videor euicisse, primam scriptioi .is originem a Deo linguae nostrae contributam suisse, totamque eam orationcm, quae litterarum notis recensendis nuntii pata est, ex ea interpretationem accipere
debere, tempus est ut caussas reddamus, cur suam quaeque littera sortita sit figuram.
E R v M quo id mimis euestigio aggrediar facit illa dubitatio quam
mox ab initio hic video exoriri. Magno enim plurimorum applausit ab Hebraeis iactari stio se rectum scribendi progrcssum tenere;Latinnos & Graecos dum contrario ductu pingunt, prorsus a primis ex randorum characterum inlli tutis aberrare. Se enim a dextris ad sinistra in scribendo progredi. primi mobilis hac in re ductum sequentes: eos qui exaduersi, litteras scribunt, planctarum siue erronum cursum tenere: & quanto ille quam h natura conuenientior est, tanto suae scriptionis modum csse praest.imiorem. Argutum ita me Dialectica amet, conclusionis genus, de una cum Diopete Troianorum Palladio e caelo, ut puto, delapsi ina. Vt tamen hunc
Gordium nodum voldi tibi iam vel gladio dissecem , non Alexandri illo quidem , sed
veritatis praefari oporici, quaestionem hanc in eo maxime versati, An litterarum muli rum dei riptio per versiis rectos deducta ad dextram debeat tendere, an ad sinistram. Cum igitur nec Hebraei nec ceteri ulli versus suos in circulum regredi faciant, sed petrectas lineas porrigant, non video quid nobis sit cum orbiculari motione. Quid quod ne similitudo quidem ulla ab orbiculari ad iccium progressum, ad la anc qi iam agimus rem transferri potesti cum ille ex se in se redeat, hic a termino quopiam ad alium tendat, non mini s illi dissiliuilis, quam idem ab alio differt. unica cli Latinorum & Gra corum figura quam circulus absoluit, in qua liberum cuiuis est ut a dextris ad sinistra. de hinc rursus ad dextra procedat: verum ne illud quidem aut necessarium aut pluribus v statum, cum pl. iique in hac littera exaranda a superiore parte dextrorium ad inferi rem dc ab hac si ristrorsum ad superiorem calamum reducant: quod non citra magnam caussam facere vidcntur. Clim enim haec littera quandam aeternitatis habeat significationem, dc in aeternitate consideranda & ad res creatas deducenda ab ipso apice incipereo iteat, & hinc descendere usque ad infima eorum quae rotunditate hac continentur, de rursus mdc gradum referre ad sit periora, nec ante consistere quam ad ipsum redieris patrem uniuersorua non potest figura eius melius delineari, quam si hunc mentis nostrae motum, atque adeo ipsius opifici Grdinem, dum depingitur atque so natur, imintetur. Quod si id quod nos supremum dicimus, quisquam dextrum vocare velit, uti memini a Ioanne Sacro bullano rudimentorum sphaericae contemplationis auctore sic tibi: dicam nihil mea re se ire, quas sibi quisque in rebus aeternis de diuinis similitudines fingat: modo mihi quoque concedator, id quod reuera supremum est, supremum vocare: non in sgura tantum lautus clementi vocalis, sed in tota etiam rerum uniuersitate.
Sed utcumque tandem de quoquo modo haec dicantur, quid inde ad Hebraeos, apud quos nulla littera inuenitur quam integer circulus abibluat Taceant de primo mobili planctas accusare desinant, qui aeque a suis dextris ad sinistia, S: inde ad sua dextra redeunt, atquc ipsum primum corpus: tametsi contra primum mobile obliquis cursibus ferantur. Venim hac alterius loci: nec quicquam faciunt ad id quod in quastionem modo vocatur, quae de recta litterarum serie describenda non de orbiculari in se regres sione tractat. Repulsis igitur Hebraeorum sophistarum nugis, nos ipsam rimemur veritatem: quae non aliunde clamis existet, quam ii quid scriptio iit, breuiter definiatur. Ea namque iuculentissima est demonstrandi via Se ratio, quam fornaae rerum de quibus agitur, ostendunt. Quamuis itaque ipsa verbi scribo interpretatio satis declaret quid siescriptio,
322쪽
OBER rii. ii scriptio,& ad quod genus rerum ea spectet: quo tamen nihil scrupuli relinquatur apud
quemquam, sed omnia sint expedita δe libera ab omni obstaculo, non verebimur rursus incurrere in illorum criminationem, qui nos nimium didascalicos , nimium t esse curiolos in minutiis qui biitque exili limis discutiendis non semel obiecerunt. Respondebo enim illis quod alias crebro seci. in paradoxis, qualia omnia mea sunt, docendis nihil mihi videri nimis accuratum i nihilque tam planu in ut non plurimi Oiscndantur. Quid ' an non frequenter audiui a viris Latinae, Graecae, Hebraicae de assinium lingua ii
peritissimis , me rationibus niti admodum firmis, & talibus, ut cas vel rcuccre vel trangere nequeant; sic tamen adduci non post e,ut ea quae docere nitor probent, atque veraci se sateantur Apud hos igitur num quidquam nimium csse potest,qui ne illa quidem
quae vident videre volunt, aut saltem fateri sese quae vident vidcres Sed dicet quis, de optimo iure dicet, apud id genus homines non curio am modo in docendo prolixitatem, sed omnem omnino oratione, litana uis succinctam, nimiam csse: quandoquideperinde cii siue surdo canas, siue contumaciam ab errore liberare concris. Nos tamen si non aliis , at nobis ccrte 3c Musis canemus. Scriptionem ergo eam vocabimus siue actionem, siue operationem. quae lincatum ducui litterarum nominibus convcnienti,
sermonem Sc cius partes ob oculos ponit. Neque enim hic de quibusvis notis cuiusuis arbitratu excogitatis agimus; sed de illis dumtaxat quae vim nominum quibus Hebraei in litteris enumerandis utuntur , cxprimunt, δί aptis te conuenientibus corum significationi exponunt figuris. Verum de his,ut dixi, in singulis elementorum nomenclaturis disputabo,demonstraturus suam ad quodque nomen formam quam aptissimc quadrare ; nec melius artificiosiusque pollerem per litterae cuiusque vocabulum denotatam depingi oculisque subiici. Quemadmodum igitur in figuris accurat illima ratio habita est, ut nominibus litterarum responderent i ita in tota sermonis per id genus notas delineatione conuenientia quaedi de concordia cile debet sermonis de scriptionis laudsccus atque pictura retra cana quam oculis ostendere molitur quoad eius ficii potzst,studiose imitatur. Qua de re fit, ut si quaeratur an dextra an sinistram vorsus scriptionem sol iis 3tia
progredi oporteat, consulenda sit natura sermonis, atque diligenter videndum , an lO- cutionem ad nos ipsi,s an ad alios dirigamus. Nam si nobis ipsi loquamur, scriptio ad .
nos tendat necesse est: i in aliis per sermonem cogitationes nostras lignificemus,quis novi det sermonis delineationem a nobis cxterius porrigi debere, si picturam quidem rei pictae velimus conuenire. Quod si in Panathcnaicis virgo quaepiam Mineruae peplum sua acu pictum olfedili et, in quo deam sic dest ineas let, ut auersa a gigantibus ad caelum
contendere videretur: au non eam omnes spectatores explosissent, ceu contumeliosam
de impiam .co quod Palladem non inuadentem, scd sugientem texui si Quis non exsibiici cum pictorem , qui eum qui soras progrediatur lic nobis delineci, ut facie inhab at porta: aduersiam 8 Cuin igitur nemini iit obsc urum , quin sorino mentis sit interpretatio, de qua Aristoteles titulum Hernienias mutuatus cst; non potest non per- Ω-.ariis spicuum esse, eum a nobis exterius destinari ,& idcirco in ipso pingendo eam seruadam esse rationem delineationis, ut clare demonstretur exterius tendere locutionem. Quid insinius qnam sibi quemquam loqui, & verbis significare quid mens intus cogitor at l. meditetur Haeccium sint perspicua, reliquum est ut consideremus dexti simiae an sinistrum exterius dicatur: ut hac quaestione decisa liqueat in utram partem tendere ca debeant quae lic pingere volumus, ut a nobis cxlcritus ad alterum proficisci denotentur. Quid dcxtrum sit, quid sinistium , ut cuiuis videtur liquere, ita peniti iis conli- si , deranti non admodum facile fuerit definire. Plato hoc partiti in homine discrimen, ii consuetudini& educationi adscribit, cui mi ἀ-. natura ipsa videtur reclamare. Quida an non bruta animantia solo sblius naturae instinctu atque ductu prius dextrum pedem mouent quam sinistrum' in hominibus item dextra validiora cernimus linistris. non solii de consuetudine exercitationis, sed ab ipso mox ortu. Iam nulla in re natura frequentius monstrum producit quam in dextro Msinistro. Cum enim illa pars corporis dextra animalibus sit in qua hepar venam cauam vel emittit iuxta Galen ira, vel iust ipit lecundum Aristotelis sententiam , non raro v demus in hominibus euenire, ut pars ca dcxtram manum habeat,in qua lien sedem habet , quod alius quo nomine velit appellet, equidem monstrum vocare non verebor.
323쪽
3 Hi ERO OLYPHI CORVMQudd si manibus re pedibus id accidat, maior erit ab ordinaria naturae constitutioner si. dii cellus. In his itaque in quibus contra ac in ceteris dextrum habetur, manifestum estiton tam consuetudini quam naturae dextii de lini siti in corpore diiserunt iam ad ic t ibilia.. , 7 oportere; cum iii iis nulla cura de cxercitatio cilicere queat, ut non ca parte lint robu-
stiores& ad motionem promti ires in qua splen collocatur. Adde quod quidam sic a. natura sint comparati, ut utraq. manu aeque valeant, at l. idcirco ambi dextri de sint ocC., semia. vocentur. Non co interim instias, magnas quoque vircs citc conluetudini, quam lu-- benter fatebor alicram cilc illam quidem naturam; scd tamen sic alteram, ut de secunda iit, de minus virium habere censeatur. Verissimum enim illud est, Naturam expiatas furca, tamen et Iae recurret.
Ex his quae quotidiana nobis experimenta demonstrant quaestio cxistit, in quo dextri desinistri in homine, ut decete iis taceamus, pii cipium sit collocandum . Nam si vel in . corde, vel in hepate,vel in cerebro id ponas , ne is ario consiteberis aut idem in omni- . bus dextrum csse, aut has primarias partes non in cadem sede in omnibus homin bus locari. Atqui de cor& hepar de cerebrum eundem situm in co habet qui ordinario de communi hominum ritu dextris de uini sitis partibus praeditus cit, atque in illo qui contrario modo partcs has postidet. Cum dextrum de situli runt propria sint animalium ad progrediendum natorum, in iis oportet vel iblis,uci prius quam in aliis,huius discrimi r sitimis is nis caussa quaeratur. Quoniam autem dcxtrum in latitudine, si usum dc deors im in longitudine,ante de retro in altitudine capiuntur, de haec omnia in peculiaribus motionibus considereia tur, ita ut Superum quidem nutriendi, Dextrum progrediendi,Ant rius sentiendi principium sit; videamus quibus iii strumentis progrestus fiat , de a quo principio dcscendat. Aristoteles dextra omnia in animalibus calidiora dc validiora decisicaciora esse dixit, atque adeo in agendo tantum , non citam in patiendo, dcxtrum notari ide ideo non inueniri in sentibus qui patiuntur ab iis quoru Occursu in auciatur, nihil contra in ipsa actionis edentes. Idem auctorcst, dextra viscera omnia pratiantiora de nobiliora esse sinistris: ut hepar liene, rencin dextium rene sinistro , de id quidem in calore de propriis operationibus. Quando igitur prima caloris sedes in corde cit,oc inde
per venas tamquam per canales totum corpus irrigetur, de sanguinem uti alimentum suscipiat atque etiam e corde nerui oriantur, iuxta eiusdem sententiam ih corde dextridc sinistri ratio quaerenda crit. Atqui cor in omnibus hominibus eundcm litum habet, ac parte sivi dextra qua venam cauam ad hepar emittit, calidius est, ii credimus cidem magistro. Quo fit, ut iaccdum mihi liqucat, cur quida contia ac cetcri partem dcxtram eam habeant in qua lien est. Medici partem cordi, sinistram calidioris lainguinas δί eius qui per arterias sertur statuunt officinam, dc neruos negant a corde exortii. Maior igitur hic controuersia dc altercatio aperitur, quam ut tota hoc loco iit persequenda. Satis . esto eam indicaste. I)orro cum motus ille cuius proprium dextrum de sinistrum Arist teles secit, a neruis oriatur; necessc fuerit, ut nerui cius partis in qua hepar est, calidii res sint in omnibus corporibus in quibus idem est viscerum sitas: unde rursus cilicitur, ut nemo vel ambidcxter esse, vel laeua manu pro dextra uti de naturae quidem ratione isti cui rei quotidiana aduersamur cxperimenta. Nos igitur vis ccrum colum quae admotum cum in quo dextrum de sinistrum spectantur, nihil faciunt, nulla habita ratione , ad neruorum exordium adscendemus: oc in co partem illam considerabimus quae spinae medullam emittit , propterea quod ab hac iactui manus dc pedes tubuentes pro-ccdant,vii rami a primo trunco in cerebro radicato enati. Quoniam vero certis morborum argumentis deprehendimus alteram huius partem citra alteram laedi impedirique polle uti in parat, ii alterius lateris videmus: dicendum vidctur,communem dc ordiri riam naturae regulam esse, ut ea medullae pars quae hepar propius adspicit. validiores calidiorcsque ranios enuti. it quam aliora. Verum in paucis contra euenire de id cile internaonstro a recen cladum: cuius caussa vel e patris semine, vel cx vlcro matris petenda; non vero cx hepate vel dextio cordis ventriculo, uti Aristoteles videtur seniisse. aiiod si nunc 'lterius roges qui dextrum in io sit ponendum, breuiter dicam. Aristotelis r PQ,-- A . tionem hac in re mihi ncquaquam Probari. Vt enim caelu in animal statuat, nullam i in ora viam inueniet qua oriens caeli pars potentior 5ccisicacior ad naouendum dicatur
quain occidens, quando caelum sic suis partibus omnibus iiiiii laribus constat, vin
324쪽
maior vis uni quam alteri parti tribuenda videatur, ad motionem localem ciendam: nec celerius pars orientalis quam occidontalis seratur , ncc item prius illa quam lia equeat cieri: tametsi motionis principium caelo tiibuas. Quid quod caelo a princilio interno nulla pars vel oriens iit vel occidens , sed tota h. c res ei tribuitur colitione eorum quibus sidera oriuntur, de idcirco sit cxterna. Iam cum dextrum 5e sinistru ni priorem dii furentiam , quae sit peto & inscio continetur, requirat; si Peripateticus verum assciat, necessario constendum, non magis dextium caelo quam superum inesse. At superum non incli, eo quod non nutriatur. Quamobrem si dextrum & fini trum in caelo quaerantur, per sdiam comparationem ad ca quibus dextrum est de sinistrum in eo poterunt inueniri. Quocirca si dextrum a calore decisicacia ducas, Sol iii calo suo dextra pars erit; Sc item in reliquis ea pars quae plus vitium liabet. Sed hoc absurdum, nec pertinet ad motionem localem. Rcstat igitur, ut si in caelo dextrum de limitrum collocetur . ea ratione qua in animalibus progredientibus
dextrum illud sit quod ad mouendum , sint ilium quod ad qui cicendum magis idoneum videtur i& id quidem in latitudine, in qua sola dextium de sinistrum conlideratur: Latitudo autem corporis spliarici ab axe ad circumfercntiam computanda. Quoniam enim Malliematici lineam dc finiunt imaginarium puncti ductum, sit perficiem ρ- ρομή, . ductum lineae corpus ductum superficiei; videndum quae superficies ducta spliaeticum corpus constituat. Id Euclidesccterique Geometrae definierunt , dicentes globum illud eae corpus quod nasi itur e ductu superficiei: quae fixa diametro tantisper mouetur, dum eo redeat unde principio coepit moueri. In lioc motu si dextrum quaeras, periph ma dextri pedis rationem habebit, axis vero pedis sinistri. Quod si in medio perii heriae
inter polos Solem colloces, Ec una cum superficie moueri intelligas, pars unde n:ouoii incipit, i rminia, a quo, pars ad quam mouetur, ouaeque maxime dillat, terminus ad quem suerit: dc quia id a quo animal mouetur posterius cli, id ad quod, anterius i res plane contra fuerit sibi putanda quam Aristoteles sccit. Fingas enim cum ipso caelum moueri coepisse, δί illum ei se Orientem , unde motionem secundum latitudinem exo ditur ι certe perii heria dextra erit, axis sinister, Oriens posterior ,δc Occidens anterior. Quando enim homo piogreditur dextro pede, sinister quiescit:de si continuo dextium pedem promoueat. sinister axis id partium circa axem rationem subibit , dexter circulum absoluet: haud aliter atque in circino cernitur fieri, in quo ii roges uter pes dextersit, quis non eum dextrum vocet qui mouetur ac circuna duciturZRelicia igitur hac consideratione dex & linistri in caelo cx politu paritum ipsi ingenito, transeamus ad comparationem eam quam Aristote cs committiscitur, ut vid licet caelo ex collatione comporis humani, cui globus circumscribatur, consideretur: vulc.itnulque quam feliciter hoc ei successent. Sumit illud dextrum esse a quo motus incipit, atque cx co colligit orientem dextrum csse . & occidentem sita illium: quod cli absurdissimum : eo quod dextrum de similium non inter terminum a quo & terminum ad quem a quoquam statuantur, nec statui quidem possint; cii in ca quae progrediuntur naturali ductu ad anteriora serantur, & inter ante de post dextrum de suillium nequeat computari, nisi haec de quibus agimus positus disci intina coni undantur. Quis rogo ferat, si homo dicatura dextro progredi ad sinistrum, cum ipse sermo p aque natur a clamet nos anterius Pr si citi. termino a quo posternis relicto inepta cit itaque haec Atlantis descriptio,&pro sus cali motioni repugnans. In ceteris enim dum pars dextra mouetur, sinistram quiescere oportet; quod heri in axe A periphcria dixi, S in circino clare cernitur. Quamobrem Peripatctici argutiis relictis, quibus Pythagoreos oppugnat: nos aliud consilium eiusdem secuti, quo ceniet unicuique in suas cientia credendum Cile, Astronomos rogc- D. - semus quid dextrum,quid sinistrum in caelo appcllenti Apud hos profecto longe alia ratio iudextri supputatur, in qua naturae ductu obseruato, anterius de posterilis in motu locali inter terminum a quo Ad terminum ad fluctu constituuntur; atque ita Sol progrediens' , mri Oantorius trectat, quo fit dextrum eius latus Septentrionem, sinistrum ad meridiem versat. His consentiunt Poetae vetustissimi scriptorcs, quorum hac de causa auctoritas non est negligenda. illis igitur quia in sita scientia versantur, his quia primo homini a Diis edocto proximi fu uiit credere debemus. Colmographorum clara est sententia cxiis quae de longitudine de latituduie locorum scribunt, quorum lio intor polos
325쪽
M circulum aequinoctialem capitur, in incridiano supputanda; illa inter orientem le' occidentem, in aequinoctiorum circulo consideratur, uti in progredientium spatiis in tiendis seri debere natura ipsa demonstrat. Quod ad Poetas attinet, nihil dubis suillet,mmeri nili Simplicius Homerum ad Peripateticam tuendam absurditatem aduocasset. v - sus quos indicat, adscribere placuit: κ
Praepetitas mandas ausum tu credere pennis, ego nil moveor, nec me cura vita moratur,
Sive ata dextra volent, seu tendant Solis ad ortum; Sthesini ra petant, seu captent no iis opaca. In his non duae tantum plagae , ut Simplicius existimauit, sed quatitor enumerantur; quod alios quoque seniisse Eustathius testatur, quos tamen nec de constructione veri, rum, nec de intelligentia vcrsuum reprehendit. Quid igitur necessio est sic Poetam capere ut solus ab omnibus aliis x ab ipsa natura distentiat Clim enim Poetae Soli Apollinem aurigam dederint, non potuerunt committere ut non partem caeli Arcticam dextram , dc oppositam facerent sinistram . Neque alitor Homerus stati iere de his potuit, quando Auroram orienti luci praeficit, de eius duini mortalibus lumen reddi crebro cantati quae dum cx orientis cardine emergit, necessario dextra sui parte vergit ad S ptentrionem. Virgilius, diligentillimus priscae veritatis inquisitor, clatillime quid haede re sensetit, his vertibus osten dit:
-- i. ciuinque rencnt catum Zonae: quarum et na corusio Semper Sole ru5ens Or torrida semper ab igni eis, num circum extremae dextra Duaque trahuntur Caerulea lacie concretae atque imbribus at S.
Cui dium vetustissimos scriptores in iis quae de mundi exordio, diluuio, de astrorum p situ cecinit diligenter secutum esse res ipsa declarat: adeo ut non delint qui eum Mosis libros legille su spicctur. Apud hunc Apollo Phacthontem recturia Solis iter docens, iam ter alia cognitu non minus utilia quam iucunda praecepta hoc cliam cxponit: Neu te dexterior tortum declinet ad anguem, . Neve sinisterior pressam rota ducat ad aram. Hoc loco nemini obscurum esse potest, dextram totam eam vocari quae ad Arctos sp elat, quos draco maximus vallis sinibus intortus comprehendit: sinistram quae calipariem oppositam respicit, in qua Aiae monumentum stellis coii signatum videmus. t. Uisi Anguem autem Septentrionis plagam tenere Maro declarat his versibus: aximus his flexu sinuoso Habitur anguis Cirrum, per duas in morem fum n, s C rctos,
repos Oceani metuentes aequore tingi.
Ouidius item priore libro dextrum de sinistrum in mundo sic descripsit, ut inter polos latitudo, quae hoc paritum discrimen facit, contineretur: Vis duae dextra caelum , totidem . sinistra
Porte secant Zonae ; quinta est ardentior icta, Sic onus inclusam numero distinxit eodem Cura Dei, tot dem plagae restare premuntur. Varro tamen orientem sinistram mundi partem, occidentem dextram facit: posticam Septentrionem, anticam meridiem: quem Plinius lib. undecimi capite octauo imit tur. quam caeli pariitionem collatione eorum sibi finxerunt,qui sese ad meridiem conuertunt: ut illa nimirum dextra dicantur quae nobis sunt ad dextram. Verum haec ratio
plebeia est, de a poe:is non alibi quana in auspiciis& auguriis usurpata. Sic apud Plautum coruus a laeua cantat Euclioni. & apud virgilium sinistra cornix monet a litibus abi linendum et se. In caelo cursiis ipsius solis considerandus qui ab oriente in occidentem progrediens, necessario Austrinam partem sinas irain habct, Arcticam dextram. Hinc
326쪽
A o 2 1 n et R i i I. 37 Hinc Lucanus: Ignotum voL. rabes venissu in orIem,
Vmbras mirati nemorum Aon ire simis ras.
Describit eos Arabes quibus vlt a Tropicum aestiuum habitantibus umbrae, dum Sol in Cancro versatur, Austrum versus meridiani horis porriguntur: qui, dum apud Romanos multo citra sideris viam militarent, mirabantur umbras in solstitio aestiuo ad dextram mundi partem, non ad lini stram siue Notiam serti. Quando igitur clarum est Ateiicam, caeli partem dextram , Notiam vero ei oppositam sinistram vocari: atque ex his testimoniis constet qui sini Homeri versius quibus quatuor caeli partes descripsit, intelligendi, reliquum ell ut videamus, utra harum tartium vel intcrior vel exicrior vo- Ecetur,ut co initento quaellio nobis proposita decidatur. Ne recedamus ergo a poetis, apud quos certissima sunt v iustissimae lanigenaruna disiciplinae vestigia . Horatium in rati. consulamus , qui Satyrarum libro secundo luculentis limana nobis reliquit testificati nem, ea in caelo interiora vocari, quae ad Austrum ab AEquinoctiorum circulo siue ise-merino declinant. 5 contra exteriora quae ab eodem tendunt ad Septentrionem. Eius verba haec sunt:
Mue auris radit terraeae, seu bruma niualem Horati, ιμ- Interiore atem gyro trahit.
Estqliis quam tam hebes ut hic non videat interiorem gyrum eum vocari, quem Sol insignis maxime ad Aultrum vergentibus describit Nihil stae mihi magis perspicula invideretur, nisi Dionysium Lambinum insigniter hoc loco cespitasse cernerem. Is enim
dum ad interiores circulos diei refert breuitatem, & candem circulorum magnitudinem in brumalibus diebus de aestiuis reperit, tandem eo coactus est confugcie, vi H ratium dicat necessario epitheto rem distinxisse ,& idcirco non interiore tantum gyro, sed die niuali quoque brumam denotasse , ita ut, niti niualis mentionem addidisset, interior gyrus aeque aestiuis ad Cancrum circulis atque hibernis ad Capricornum conueniret. Eadem circulorum dcscriptione alium quoquc locum eodem Satrrarum libro declarat, qui sic habet:
Tu comes exterior i postulet, ire recuses. Verum turpiter utrobique hallucinatur Grammaticus, dum doctum puluerem indoctis lineis perturbat. Nescio prosecto an Lambinus Turnebum , an Turnebus Lambinum in errorem traxerit, hoc scio, in dextri de sinistri,interioris de exterioris, honorati ris & mimis honorati loci discrimine annotando,utrumque cx diametro cum veritate pugnare. Si quis igitur me prolixitatis accuset, is animaduertat me tam illustrium virorum auctoritate compulsum fuisse ad totam hanc quam tracto materiam diligentius accuratiusque versandam, Scopinionem meam maiore opere muniendam; utpote
quam viderem horum arietibus de vineis oppugnari. Prius ergo illud quod priore loco cx Horatio citaui, bene a me explicati latius cui dentiusque demonstrabo: qua in re, quoniam imaginem Solaris cursus propius quam ipsit in Solem Grammatici poterunt intueri, a Circensibus ludis argumenta ducam. Circum Soli consecrari Tertullianus tariis. s. si restis est. de idcirco eius effigiem in medio spatio de templi fastigio,vi eius verbis utar, emicare. Atque hinc adeo obclisci in Circis positi , de quibus p6st nobis iterum agendum. Cassodorus quatuor diuersi,scolores quibus agitatorum distinguebant ut factio nes, ad quatuor anni partes refert ; quos exponere, M symbolicae rationi applicare, non est huius loci. Satis esto docuisse, Circum dc agitatorum certamina ad Solis honores pertinere, Se iis quoddam esse Apollinarium quadrigarum simulacrum. Quamobrem si dextrum & sinistrum, exterius de interius in Circo inuenerimus i non poterit ignorari qua ratione eadem in Solis cursu sint collocanda, si nobis quidem per aequos iudices a sacris signis, ab antiquissima Etruscorum memoria repetitis, ad ea quae denotantur, argumenta ducere licebit. Et quid ni liceat 3 cum Ouidius ipse sidetis decumum ad Circisti ucturam com pararit, ad hunc modum canens:
Hellerio positas in lutore metas
Si quaeratur itaque utra pars dextra Circi fuerit, quis non videt a quouis responsum iri, . D D eam
329쪽
G H Do cam quae agitatori a carceribus egresso ad dextram esset: dc eam dextram rotam quae dextris gradibus vicinior decurreret8 Verumenimuero, ne in tenebris micemus, id diligenter conliderandum, quadrigas dum e carceribus emitterentur in dextro Circi latere,currere, ac dum ad metam venirent Ad lini lirum latus circumagi solerc: quo nimirum Phoebo quadrigas ab oriente occidentem votius agenti simileni curium tenerent.
Turnobus nec equellii disciplinae, quae defensionem exteriorem postillat, uti quilibet, non dico cquos, scd lixa intelligit, nec Solari decursioni, nec priscis Circensium ludorum monumentis conuenientia prodidit, dum agitatores dextrorsit in equos circa meram agere solere tradit. Quamuis vero cuiuis perspicuum iit, Solem ab ortu ad SNptentrionem declinare, & dum ad occasum vergit Austrum vessus, S: idcirco ad sinia stram cursum deflectere, eaque de caussa eandem viam de rationem in Circensi docvrsu tenendam suilla, uti in caelestis decursionis simulacro: addidi tam c duas Circi picturas Una cum agitatorum de quadrigarum imaginibus, quas, ut veras cile omnes intelliugant, edoctissimis Philandri in Vitruvium commentariis mutuatus fiam. tua cimm I N his claic ob oculos positum videmus, quadrigas e carceribus ad metam per dextram Circi partem cursum tenere i S medium septum , in quo metae de obeli cemnuntur, ad sinistram relinqui, ita ut necessario in rcflectendo sinistra rota interior cu rat,&ad metas propius quam altera pertingat. Neque enim prisci illi ludorum auet res tam crant stupidi,ut quotidianam Solaris decuclionis viam non animaduerterent di notarent Jectam alieni ab omni iudicio, ut quem viderent, cuin in simulacro de Soli sacro Sc maximis sumtibus suinino i. totius populi ibidio exhiberi iblito , non imitandum sibi putarent. Demiror ergo supinam Turnebi, viri ceteroqui priscorum rituum
doctissimi,c sim negligentiam tum audaciam in illo Ouidia versia interpretando, qui est
M tiem in altera tertis Amorum libri elegia: Nunc strangam metas interiore rota. in quo,ut modo dixi, tuteriorem rotam dextram esse contcndit, contra atque Solis docursus&cius imitatio in Circis de sacro ritu fieri consteta, ac claris imaginibus a priscis ad posteros transmissa, temonstrat; contra etiam quam omnium aurigarum conluctudo, ab ipsis naturae rudiment. ad nostram usque aetatem progressa dc pcr tuo durati ra,declarat; apud quos interius Se ad se equos attrahere,nihil aliud eli quam eos trahere
ad sinistram: Ne exterius ad dextram. Porro quoniam Lambini de Turnebi, A si qui corum sint pedissequi, auri oritate premor: non fuerit abs re rationum mearum ponderi sacoma aliquod adiicere, quo lanx illorum magis eleuetur. Advocemus itaque Vi gilium ad partes , de in eo pulcerrimum locum ab crrore tueamur, quo necessario absit corrumpendus qui iuxta Turnebi sentcntiam eum velint interpretari. Describiti, Σ, hic nauale cortamen, de id quidem ad Circi ludos comparatum: quod ut fieret, metam constituit in mari, haud secus ac si in Circi spatiis naues decursurae essent . qua de reversus hi leguntur: in procul in pelago fixum, θumantia contra
Llitora: quoὰ tumidis stimmersum tunditur olim Fluctibus: luberni condunt ubi sidera Cori. Tranqui o silet, immota atto itur unda Campus, cF apricu flatio grati ima mergis: Hic viridem AEneas frondenti ex ilice metam Constituit , signum nautis pater; unde reuerti Scirent, longos ubi circumstinere cursus. νεν n* Dem Et haec quidem de meta. In certamine vero depingendo inter alia luec canit dicta, Puo tandem mihi dexter abis' huc dirige cursum, Littus ama, or laeuas stringat, sine, palmula cautes; ltum alis teneant, dixit: seia caeca Menarus O , Saxa timens, proram pelagi detorquet ad undas: duo diuersus abis iterum p pete ais Menarte:
Cum clamore Das reuocabat: ct ecce Cloanthtimat picit instantem tergo, or propiora tenent .
Iste inter nauemi Oae scopulosis mei
330쪽
Est quicquam qui hic non videat sinistrum nauis latus metae siue sicopulis saxeis, in qu
rum vertice meta erat, sinistrum fuisset Potestne quicquam a Poeta clarius dici 3 . Quemadmodum autem hoc loco laeuum de interius coniunxit, ceu multis poli lectilis committendo a Grammaticis errori reclamans , ita paullo post docet gubernatorem Natcriorem metae proximum inhaeii illa:
Mq. furens animi dum proram ad saxa suburget Interior , clariisve subit Sereepus iniquo, Infelix saxis in procurrentibus haesit. Vide quaeso quam eleganter studioseque diuinus vates Circenses decursonis in nauali
certamine cxprcisserit, quod cum non dubito secisse quo ad delphines in Circo ad Neptuni, curiis equus donum fertur, honorem poni consuetos alluderet, & eorum si- .gnificationem explicaret. Quam densa ignorantiae caligo pulcerrimam hanc tabulam obfuscaret, si quis eam Turnebi pigmentis induceretiverum licet colophonium hoc debeat suffragium videri, quia tamen latius hic error, quem profligare nitor, gras- fatur: α plura illustrium tum potitarum tum aliorum loca corrumpit; cogor paullo altius eum eradicare. Nam non rectum modo Solaris & Circensis decursionis iter peruertit, sed in honoribus etiam apud priscos de loco tribui consilietis ita perturbauit omnia, ut priora posteriora fiant: & quem veteres honorandum csse ccnsucrunt, eum posthaberi dedecorari ue mandet. At quo res haec clarius intelli tur iudicarique posL Grais inisiit, quaerendum, uter locus apud priscos honoratior fuerit, dexterne an sinister siue cxteriorne an interior. Hic Turnebus de Lambinus citra haesitationem respondent, dextrum honoratiorem, de cundem interiorem dictum suisse. Audiamus ergo si placet an μυ- ipsa Tum ebi verba, quae libri Aduersariorum decimi quarti capite 2 . super hac controuersia scripsit, quae sic exorditur : Vs he tegam lurco Damae latus' Scrmonum a.
scribit Horatius: quod quidem illic ab Horatio fingitur ab Vlysse,ut heroo indignum. recusari: de Oppius ait, Deinde post Racilium: nam is latus Cassii tegcbat, quasi responsum ab co peteret, celeriter dato loco , cum se insinuasset, sinistra corripit cum, dextraque bis serit pugione. His locis velut chirographis aut testationibus,tcgere latus intolligimus esse, latus sinistrum alterius, qui vcl aetate vel honore superior cst, claudere . quod qui facit , tamquam pro scuto sit quo latus praesertimque sinistrum tegitur, latus tegere dicitur: aut ut qui in acie nobis ad laeuam a dilat, dum scutum ad dextram Vertimus, nudum latus sinistrum protegit. Addit de Flaccus: Ne comes exterior, si postulet, ire recuses. Quis hic cxterior comes' nempe qui ad laeuam est. Haec Turnebus de alia, inter quae Ovidii locum in quinto fastorum libro turpissimc de audacissime corrupit, lectione gemmana inducta, & ea loco illius exarata quam nulli omnino codices vel typis excussi vel manu scripti, quos equidem videre potui, admiserunt. versus hi sunt:
Ibat, o Glerior si comes unus erat; resiliu in Oin quibus Turnebus pro Interior, seripsit Exterior: quod ego simul ac vidissem admiratus, chielligio plures libros consulo.&inter alios tres in membrana Pergamena descriptos, bene vetustus; quorum Theodorus Pulmannus copiam secit, &simul testis it oculatus, in omnibus Interior, non Exterior, liaberi. Pudet me profecto tam effrontis in auctoribus corruimpendis audaciae, Se tanto magis putat, quod temerarius hic co rector non viderit, de lectionem suam de expositionena ex diametro Nasoni aduersari. Sic enim scribit Turnebus: Ouidius dextrum hominem,qui in honestiore loco est, interiorem putauit, cuni qui ad laeuam esset, exteriorem vocavit. Quid ais Turne 3 Vbi cst mens tua ρ vel hoc uno loco debuisses intclligere, te toto caelo aberrare; dum exteriorem laeuum facis. Ouidius enim docet apud antiquos senioribus summos honores tribui sistere, de idcirco semper honcstiore loco decoratos fuisse. Tu contra sic scedas momnia, ut senem miniis laonesto loco colloces : nisi fortasse versum quem corrupisti se construas, ut comes exterior. leno interior fuisse dicatur. Scd quid nostra, qui verba
u ic supponis intelligast illud certe salsissimum, & quod Exterior hoc loco apud Oui-ium sit legendum . de quod dexter locus fuerit honestior apud antiquos iudicatus. Clim enim modo olitaerimus grauissima Maronis testificatione , de aliis item rati