장음표시 사용
621쪽
nuncupatum, in Hetruria prima fuit disciplinarum tedes, E qua doctissimus quisque ad
Rcip. gubernacula accersebatur. Quonia ergo pueri omni u eorum quae ad c0mmi edi priuatam hominum salutem spectant, hic rudimenta capiebant,& primos ad mai Ia progressus exordiebantur; voluit Ianus vortumni signum in media urbe collocare, qua Omnes 'hortaretur & commonefaceret, Deum esse in omnium studiorum laborumque initiis pia mente orandum, ut quod aggrederentur, felici successii pri
IDEM aliam urbem constituit, summam istius Thuscorum regionis curiam, cui quia omnes tu agistratus, non fauoris suifra is, scd iuxta cuiusque eruditionem consti- his. αwi vellet ut nimirum is honoratissimus esset qui plurimum sientia valeret, vetuloniae isti . nomen dedit, vine deducta a zom-l a V qua compotica dictiorie,scientiae pramium n bis signatur. de hac Silius libro Octauo:
Maeoniaci decus quondam Venilonia gent ia:
Bisenos Leprima dedit praesederet res,
Et iunis totidem tacito terrore Dares. Haec altas eboris decoram: hono e cundo, Et princeps TDrio vestemtrae xuit ostro, Haec eadem pugni adcendere protulit
Quo loco hac urbs oliva fuerit non video constare inter scriptores : pleris'. tamen pla- ruis M. cet, Viter bum e Longliola Vctulonia,& Tyrrhena volturna a Desiderio factum esse: qua de re cui aegroti veteris somnia legere lubet, Anniuin consulat, qui mire se torquet qua de causia Desiderius urbe viter bum nominarit. Nobis id clarissim uesticium et ex bini non aliud significet, quam ampliorc structura; quam secit, dum tria opidula uitiis. vetusta uno muro cinxit, mediis inter illa spatiis etiam comprehelis,ita ut nihil opus sit xvii. Cabal illicis Aniiij nugis, qui ut varias de Vitcrbi nominς opiniones adduxit, ita risi mitinus' setoriit in F. A. V. L quas notas in mimis Vit cibictibus cudere Desiderius permisit: sed ne in his quide quisqua inuenit, quod ulla ex parte ad vetu accedat nedia contingat. Nos necesse non habemus,ut quae recci ora sunt Ogygiis illis teporibus examinemus: satis est Vetuloniae antiquit nomen ad Origine eam vocasse, de qua patefit, magistratu apud Hetrus os scientiae non nobilit stis aut diu triarum praemia fuisse. Suspicor interim Longhulam principio vicum dumtaxat vetuloniae suburbanu fuisse, in quo ei qui ina sistratum et initurus, insignia darentur, quibus ornatus vetuloniam intraret. Eoon euim praemium; puli dc syncopto nimi, inaugurationem significat, qua quis sollemni ocui. ritu publicam aliquam accipit potetatem. Quo si, ut minime illi abet rarim qui Lon phulam Hetruscorum cum adspiratione in secunda syllaba scribendam esse iudicaue runt ita meis caussam, cur ita faciendum esset, ignoras ciat. Volturnam dictam opinor fiat. - concise a Voltorrena, quod plena rviribus Get, ad armamenta oc bellicas machinas. tum etiam ad vibis principis consciuandam securitatem. Verulonia igitur nomine suo nobis indicat, verum id esse,quod cum ath, tum Diodorus scribit, maxima non ceterarum modo, sed militaris etiam disciplinae apud Tyrrhenos praemia suisse consi ituta, in quorum monumentis id piaecipue notandum, de omnibus principibus de ciuitatibus pro illusti imo exemplo habcndum , maximos de splendidissimos honores non diuitiis, non generis nobilitati, non fauori; sed sol, si ientiae de petitiae reipublicae domirisque bene administrandae deberi. O utinam totus Christianus orbis vetuloniae nommen mereretur: non haberemus has quibus oppii mimur, calainitates, de totatum regioni m euersioncs. Sed valeant lamenta nihil profutura. Quandoquidem igitur de aliarum artium, Se huius ciuilis scientiae, qua homines apti fiunt ad pacis de bellicialium ne tenendum, apud Vol limos standamenta iacerenturi rectissime piissime i. factum est,ut apud eos maxime Vortonanus inuocaretur: quo puerorum studia sic promoueret, ut inde quam plurimi sun in is honoribus digni existerent. Quando autem signum hoc Roniam, Sc a quo translatum sit, non admodum liquere Πι - - cerno. Propertius Annio sic videtur intelligendus, ut a Lucumone, su ppeti Romulo scietire, voluerit allatum fuisse; pio terra quod dicat, VOrtoninum inter proelia non re se . si r enitere Volsinii j desciti: quae tamen verba sic capi possunt, ut dicat, se non poenitere inlci proelia quod Romam comigrarit; co quod Romanorum virtus tu proeliis maxime
622쪽
eluxerit, & summam ostenderit urbis prosperitatem. Per me tamen licet, ut ad pro
lium cc tra Sabinos in foro commissum dumtaxat referatur , quod V omnus se dirucit vidisse: quod Annius ad signum militare Lucumonis resci t, quasi tum in soro non steterit Vottonini signum, sed tantum in pilo suerit portatum: quod tamen non satis apte cum persona flatuae, cui vciba sua Propertius tribuit, congruere vidctur. Vtcun: que rea lia beat, quisquis primum Romam Vortonanum ex Het iuria trai tulit, is una uia. h. Videtur impetu maiestatem transtuliab,&eam Romae firmasse. iam est,rem minimi Σ.- absurdum sit cogitatu . vel a Iano, vel a Saturno ipso illo tempore translatum fuisse. Mo- cium instinctu diuino Saturnia acciperet superbam Romae nomenclaturam, qua pracia illi urbi portendebatur, de qua se prae ceteris omnibus quae umquam solent vel suill urni, iactare posset. Li m enim idem est quod iacto potentiam inquavis reperi F, viris cienda Idcriuatum a carri vocali breui quo is significatur cui magna est iacultas ad .. . quiduis prompte cragendum : quae vox composita est ana, quod est cito A: proin μοvi. ite, de , I id est, circum: quasi di retur, is qui prompte sic circum it; qua re, cum ad alia. tum ad militaria facinora maxime opus csse, quiuis intelligit Hinc na citi, Melisi priori vocali noui, promptus robustusque dicetur : cui versa viti cunt rarium signat de peculiari linguae nolliae formatura . nor enim ad omnem pertinet imbecillitatem nile suc a IUM & thoim illud dicitur quod imbecille cst ad tacturia. quod
inuit. Latini molle dicunt. Hinc item IDori pro violenta occisione, qua robur omite tot
mcitii. litur: ab cadem origine 1 orter, quod in minimas partes est confractum Latini disset, M bum de Mortem .ab eadem radice duxerunt. A noni si conmiti, pro eo quod e .lisuri L iobuste & cclcriter sui sum dc deorsum vitio citioque sese mouere. a quo coimnis de M Mimnia. nomniet tr. pro iis qui viribus his praediti sunt, Ab codem adin deser, quo pulchrum
. notatur, fit ferroiii, dccxempta Per syncopen syllaba, frona, pro co qui Graecis di- .citur καλος κ' αγγος. Herodotus pro finii cri seuoc dixit, propterea qudd diga ma careret, dc yrtilon interiecit , quod Graeci, frequens os t. Ex iis igitur quae milud disti principiis, perspicue essicitur, Godui nostras esse vocabulum, de a nostra lin- a ad alias transiisse: quoniam in ca de prima radix, de voci fabrica ipsi peculiaris iniicia itur. G ci i uta pro potentia i impliciter posuerunt: nobis, dum vocalis longa est, non potcntiam, sed iactantiam virium designat: ita ut Roma de Iar aena rum lingua nihil aliud significet, quam vi bem hanc talem fore, ut sie de pol ntia iii prae caeteris omnibus iactare pollit. vcrum coom aliud praeterea nota , illam nimiurum lactis vaccini partem quae pinguis sinia cit, butyri de casei naturam continens. Hinc sortalle fabula, Romam a Romulo conditatis,& Romulum educatum suisse non matris suae lacte , sed robustissimo lactis vaccini alimento, quod Lupa, id es , publica meretrix ipsi dabat, non de suis mamillis, sed de vaccinis uberibus mul lum . . Quia enim ex assiduo lactis bubali usu, e quo nec casicus, nec butyrum sit extractum,corpora fiunt robustissima: non male a noni, Asom pro lacte est usurpatum. A Gozmpto lactu Ruma Latinis vcnit in usum, pro mamma. Lupa porro meretrix est, non a sera quadrupede ita nominata, quod quidam putauerunt: sed a Tua, quo populus simi scatur, c res, quod cit contentum reddo. Empat igitur, unde Latini Lupa s erunt, ea dice tur quae non unius, sed totius populi tib ini satisfacit. Quicquid igiturde Roma de Romulo scribitur, id totum ad fabulas de allegoriam reserendum existimo i cum Romae nomen non a Romulo aliquo processerit, scd aperte Cimbricam habeat originem, perinde atque Baiae, Gaieta, Circe, & quartaplurima alia vocabula vetusta. Sollemnis nic est ignoranti e praetextus, de urbis nomine conditorem comminisci , quod nemo melius nugivendo Annio praestitit. Clini primum regem ignorarunt, Romulum tibi
finxerunt S lane omnes Romanorum reges Romuli poterant vocari, ob eam caussam,
quod nominiit, unde Romulus , cum significet qui Romanae vibis custodiae est inauguratus. Noque enim Romum primur, regem osse voluerunt i co quo a hoc ii men nihil praeter potenti ae iactantiana notaret: Romuli vero appellatio illud adderet , ut legitimo ritu adsummam potentiam euectus videretur. Sed de his aliis so lasse latius : nunc non esio haec de Romae nomine attuli , quam ut verisimile se ret, codem tempore Vort omni signum traiiuatum cile, quo Saturnia Roman im
623쪽
Quid quod Se hi versus ciari sunt,&modo expositi. de suae restituti integritati,
Haec me turba Iuu.1I, nec templo iator eburno:
a Romanum satis eis 'se videre forum. Videbat enim sorum Romanum e vico Iugatio, e quo omnem felicitatem urbi ad spirabat. Hae quondam Tiberinus iter faciebat , ct aiunt, Remoriam audisos per vari pulsa sonet. D postquam i se suu totum concessit alamnis,
Vertomnus verse H r as amne deus. Inter duas caussas quae vulgo ferebantur de vortonani nomenclatura, liaec prior est in eo posita quod dicerent, deum a conuerto flumine dici,cium Tiberinus duorum infantium Remi de Romuli misertus undas suas retraheret atque retro verteret, ne Mavo tium semen summergeretur. Fabula de expositis infantibus, lippis de tonsoribus nota.
Tiberini potius nomen examinemus, de quo alij aliud prodiderunt. T. Liuius Albulam Tiberini nomen accepiste dicit a Tiberino rege, Capeti apud Albanos succei re, qui in hoc flumine fuerit submersus: quod Seruio non placet. Virgilius regem quidem Tibrim facit, sed ubi regnarit, non addit:
Tum mansu Ausonia , cse gentes venere Sicanae,
Saepius es nomen posuit Saturnia restas. Tum reges, as eri immani corpore Tibris, quo pisi Itali fluuium cognomine Tibrim
Diximus, amisit verum vetus Albula nomen.
Sunt qui hunc Tibrim Thusciae regem fuisse dicant. Seruius totus est in fossa quadam Syracusana, quae a captiuis Atheniensibus de Afris facta, Tibris dicta sit . quasie in . quia per contumeliam hostium esset excavata ad vi bona muniendam i ad quod spinent in nimio plus sibi placens,mihi nimis valde frigens,Theocritum aduocat, quem equidem Thymbridos in primo Idyllio mentionem fecisse scio, Tibi idos
non recordor. Fuissent vero Sicanae gentes tam ab omni ratione alieni, ut flumen anac nissimum leprosundissimum, vel fossae intra Syracusana moenia a scruis faciae compacrarent, vel per contumeliam putarent nominandum Z cum ex omni historiarii in memoria discamus, omnes vias a nouis colonis iniri solere, quibus loci numina propitia sibi sole putarent. Nobis tam absurdis Se a communi sensii abhorrentibus coniectivis nihil opus est: quippo quibus prisca lingua de perpetua ieiuna consonantia ipsam ostendat veritatem. Ammianus Marcellinus, de recondita ritualium librotum, ut videtur, disciplina, Romam , si memoria non fallat, non semel appellat urbem aeternam: quod etsi nec ab hoc, nee ab alio auctore fide digno dicium csscti satis tamen ex ipsis publicis Ianis constitisset, in quibus perquatuor anni partes aeternitas semper exprimeDatur. Iam quid tibi Anna Perenna volebat, quid perpetuus vellae ista is, quid duodecim vultures Romulo adscripti: An hi aliud significant, quam certa tuturorum prouidcntia, cuius vultur symbolum gerit,icsitimo de rite inaugurato Romano imperio duode narium addici, quo apud Cimbros absoluta aeternitatis de totius machinae mundanae computatio continetur ' Soli enim Cimmerij ad duodenarium xsque in numerando progrediuntur, nullius ante numeri nomine repetito: cuius rei caussam, si Deus adspiret, alias aperiemus. Optime itaque de doctissime ex abditis sacrorum eo licum a canis eii illud in oratione quadam Scipioni a Liuio attributum : Si ego, inquit, morerer ; mecum exspiratural cspublica, mecum casurum imperium Pop. Romani erat Ne istuc lupiter Opt. Max. scierit: urbem auspicato diis auctoribus in aeternum conditam , stagili huic & mortali corpori aequalem esse. II ac item spectat illud quod in
hoc carmine Propertiano habemus, votum, quo vortomnus Optat: Sed Deiai Hugm sator, ut Romana per auum Transeat ante meos turba togata pedes.
624쪽
Clarius id ipse Iupiter Veneri apud Maronem promittit:
Inae Lupa fulvo nutricis te mine laetus Romulus excipiet ientem, se Mavortia condet Uinnia, Romano que suo de nomine dicet.
His ego nec metas rerum, ncc tempora pono:
Imperium sine fine dedi. Haec de Pontificum scriniis suppilata esse, quis non suspiceturi
A n eodem ergo, de Saturniae arcis , de Albulae fluuij nomen permutatum arbit j.-,--. nixit; A illiu quidem caussam ostendimus, huius iam in manibu, tenemus. Tempus uia .ri L omnia domare, nemo est qui nesciat: atque hac de nota Graxo cuidam τυρ dictus est. quam eandem cius violentiam pulcerrime Ouidius expressit:
Tempus edax rerum, thue inuidio a vetustas
Omnia destruitis, vitiata cie dentibus aeui
mustatim lenta consumitu omnia morte.
Quamobrem qui urbem aeternam esse omnibus votis expetebant, illud nomen guiniunt posuerunt, quo de deum flumini praesidentem orarent , ut fluminis beneficio ad-U--isi id uersus cariosam vetustatem Romam defenderet: de una ominarentur id quod oras sent, sese consecuturos Nihil profecto est quod opida vel diutius conseruet, vel diruta iacilius reparet, suam magni fluminis de profundi commoda nauigatio; quae non solum a superioribus locis magnas adfert vitae commoditates, sed illa etiam per mare suppeditat , quae uspiam omnino terrarum queunt inueniri. Quis nescit quantum Londinum Tames acceptum serre debeat, cuius i nescio per tot saecula regni totius habuit principatum Sexcenties Ant ver piae nomen periisset, nec sciret ut nunc, ubi Cimbri Galliam invasuri impedimenta deposuerint, nisi Scaldis aduersus validos mordacis aeui dentes perpetuo urbem defendisset. Quid opus multis in re perspicuat Flumina quamuis non omnia praestare possint quae ad aeternitatem requi runtur; tantum talum ad eam faciunt, ut vix quicquam inuenias quod par habeat momentum. Cum igitur urbi sese perpetuo de potentia sua apud exteros iactaturae aeternitatem precarentur conditores; ad eam impetrandam cum alia quampluriama prudenter pieque cogitarunt, tum eam quoque flumini dederunt nomenclatu- iram qua genius cius A moneretur Sc oraretur, ut ciuitatem contra temporis iniuriam conseruaret . Quid enim aliud est Cp ruer i quam is qui contra tempus rem quam-
T. Mis'. piam defendit Ex Cpauer Latini Tiber fecerunt, ac deinde Tibris. Ex et mei . quod est contra tempus defendere, sactus est Tiberinus. Auditisne hic nihil egoismis. ' coactum, nihil longe petitum, nihil quod non mox a quouis intelligatur 3 Rursus num quicquam pol si aptius fumini tribui, num quicquam magnorum altorumques luminum naturae congruentius optari, quam ut urbem adiacentem importandi e portandique commoditate tueatu, aduersus longi temporis omnia consumentis eda-c talem Iam ut amnium perennis ad nauigandum usus opidis conciliat perennit tem : ita vicissim celebres Ac florentes urbes amplissimum nomen fluminibus suis p riunt, pro beneficio accepto maximam nobilitatem reponentes. Videte, quaeso, quam late pateat haec nominis ratio: quamque vel Iano filio vel Saturno patre digna videatur. videte ex aduerso, nihil absurdius, nihil a sana mente remotius, quini cogitare, vetustillimos illos aurei saeculi homines fluuiis ad maximos mortalium usus a Deo os t. Max. factis di comparatis, nomina infausta A mali ominis aut ad conti
meliam , aut ad absorpti cuiuspiam exprobrationem dedisse : quorum illud sat endum elset, ii Seruio: hoc, si vel Liuio vel Virgilio crederemus: cum certo sciamus, ne sericae quidem aetatis hominibus eiusmodi nomenclaturas placuille. Si miles, si dux mali nominis displicebat Romanis: quae tandem i m pudentia est, sanctissimis i psorum
maioribus hanc silue insipientiae& vecordiae, siue impietatis inurere notam , ut dicantur amni suo, quem patrem vocant, nomen secisse iam abominandum Abiit haec tanta contra maiores iniquitas: quos certo mihi persuadeo non citra magnas rationes prius nomen immutasse, nec umquamina mutaturos fuit se, nisi auspicatiusta felici indere voluissent.
625쪽
tus diuitiis suis sit, nec amem mare eas deponere velit, qum multis fluminibus receptis , plurimis torrentibus ad immensum auctus x ipse plenus intumescat, fleonat si lanos montium colliumque,quibus coercetur,sinus impleat, Ec inundet. N-inil enim AIM A
nihil aliud lignificat, quam omnia repleo : e quo Digamma in Bela transiens, ut solet frequentissime cum olim , t .m hodie apud Hispanos Albulam secit. Quam vero alii eum sinam repleat, Plinius docet, certo argumento colligens, aquarum altitudine 'natui cedere Nilo, fluuiorum maximo i quas non mirum cst cum habere, cum infra Aretinum Glani o duo&quadraginta flumina absorbcat . praeter sentes & torrentes, quos infinitos clitii ac rupium anfra bis quibus continetur, est undunt.Verum primi illi numinis accolae, ut in flumine i ullam altitudinem dc plenum alueum nauigationi rem commodum videbant, ita ingentes illas inundationes, dc omnes valles & campos vicinos tumido undatum aequore complentes, non admodum sibi utiles re sentiebant: eoque hac quasi oblitterata naturae notatione nomen illud indiderunt, quo selo
omnis votorum flamma contineretur , Ut bis nimirum contra ipsius temporis iniurias
defensio sempiterna. Primum ergo Tiber , inde Tiberis, post Tibris syncoptos sit. Titi oris .uius dictus est, de ab infinito tignificandi modo et trai Tyberinus euasit. Quantam vero aliquando plenitudinem aquarum omnibus vicinis campis ad serat, Romani huius aetatis norunt, quorum urbem quae in campo Martio de vaticano maxima sui parte hoc tempore sita est, totam aliquando inundat 5 replet: tametsi duplo nunc altior sit ca planities, qu1m olim fuisse videatur. Vidi ipse in sero Romano pauimenta marmorea erui, de quibus coniecturam seci, quantum ex aedificiorum ruinis altitudinis solo accreuerit. In campo item Martio, praeter ceteras structuras, ipsum Pantheum , dc columna Hadriani ,3c obeliscorum bases, qui ante Augusti mausoleum olim stabant, nune iacent i clarissime demonstrant, quanto altior ab illa aetate terraeuaserit. Ad haec enim superbissima opera olim crat adscendendum , nunc ad eorum pauimenta multis gradibus est descendendum : quae res coniectandu relinquit, quanta altitudine apud priscos illos de primos urbis conditores soleat flumen attolli, si nune etiam in talo tot gradibus sublimiore altissimam aliquando aquarum molem dissutia dat, ita ut pelagus, non fluuius, esse vidcatur. Quamobrem vetus Albulae nomen bene illud quidem indolem nioresque fluuij cxprimebat , scd co minus placuit, quod ominosum inauspicatum videretur , damni in is quam x talitatis libens notationem. Nec existimandum, , colore nomen datum luisse: tum quia tanto tamque alto flumini, tantumque aliquando pelagus attollenti, diminuens vocabulum minime con gruebat: tum quod flavus, non albus, cernatur, ut in re oculis subiecta Horatij testi monium omittam. Retuli nunc igitur Tiberino patri has pro aquis suis, quas itar triennium bibi, gratias: ut posthac postliminio iure ad veras nominum suorum rationes pos- , sit redire, de se a calumniatorum iniuriis vindicare. F A Lx E N. Egregie. Quin tu potius gratias agis multo maximas Vesuuio, cuius beneficio saepius Graeco caluisti GORO P. Hoc tu utriusque nostrum nomine facies, cum aeque, aut magis etiam, optimi liquoris parenti sis obligatus. Sed estne aliud
quod in hac inca Tiberis etymologia displiceat 3 FALKEN. Id unum hic reprehendo, quod tam diu hanc pristae Cimbrotum siue
Ianigenarum theologiae medullam quae iras tibi origines suppeditat, nobis inuideas.c o R o p. Id curat scilicet aut Hippoclides aut Falhcnburgus, qu m mox ego, qui- . bus domi meae mecum fruor, ea in publicum proiiciam omnium pedibus proterenda. Sed haec erunt,ut Deus volet. Nunc ad historiam quam Propcrtius hic indicauit,quam
vos melius, quam ego, recitaretis.
To ivxi illud spatium quod inter Palatinum collem dc rupem Tarpeiam iacet, rata olim paludibus de stagnis serdum erat, Tiberis restagnatione perpetuam illuuiem inuehente. At postquam Romo dc Romulo hic expositis, Tiberis recessi a suo benigne to cum daret,ne semen scilicet diuinum periret atque Lupa, quos aleret, infames haberet ccopit locus paullatim deiiccari: cui hominum qu . curam credidei ini accessisse qua ' 'Dilum sit, ut una lata fossa per medium diacta plurimum utrimque uliginis sit ex liau
num. Quod autem hinc habitabilis terra: cst paratum, id Thulcis cessisse, propterea
626쪽
fortassis, quda hic locus propter fossam quae in Tiberim ducebat, iis maximὰ idoneus
videretur qui nauali rei oc mercatui operam darent; quales Tyrrhenos luisse , paullo atrie demonstraui. Nam totum illud stagnum a Curtio lacu inter Tarpeiam rupem.& Pallanteum, SI Auciatinum, ad flumen usque pertinens, non parum utilitatis urbi praebeb.it: tum quod nauigari posset, tum quod omnes pluuias,omma cXcrementa omnes lordes, omne lutum undique susceptum in TibeAm exoneraret . Ouidius de lacu Curtio quaedam ad hanc rem facientia cecinit , quae abs te, Falhenburge, velim recit. arii co quod recentiorem habeas poetarum quibus cum quotidie loqueris, memoriam quam ego , quem iam ad triginta prope annos ab ipsi rum regione exulare A sculapius cocgit, ne pili quidem faciens, hanc rationem patri suo semper gratissimam fuisse. rA εα s. Mihi prosecto numquam lic videris medicinam fecisse , ut non ali quando ad florida horum prata excurreris. Quamobrem mallem hac mei interpellatione sermonem tuum non abrupisses , quem tantopere cupio continentem esse ut vix quicquam ausim interrogare. Ne tamcn oc ipse nunc in mora sim, versus quos ni moria ictaeo, habete:
Hoc tibi nuxe fora sunt, udae tenuere paludo: Andanti fossa madebat arua. FCurtius isse lacus, sccas qui siuifinet araου,
ne sibi da est te us: sed Licu ante fuit.
Ioa Velabra solent in circum ducere pompam,
Nil praeter salices crassat canna fuit.
Saepe suburbanas rediens conuiua per undasCantat, cT ad nautas ebria verba iacit.
Nondum conueniens diuersis iste figuris
Nomen ab auerso ceperat amne deus.c o R o p. satis est versuum. Nam hoc unum volebam Ostendi, paludes hic olii risuisse, de in medio carum corriuationem aquaru , quae vclabrum dicebatur, quasi Uui. lcbrim , id est foeda aqua, qualis cilc solet tum in paludibus, tum maxime iis locis ad quae undique foeda illuuies defluebat. Hac de re Tarquinius cloacam , teste Plinio, hoc iplo loco tantam fecit , ut uchi, foeni ea capi posset, in quam cet cras cloacas deria Puta aqua. uabat. Bene igitur Tibullus pullam aquam dixit, propter lutum &sordes omnis generis ad milias: Ast qua Velabri regio Patet, ire silibat Exiguus pusta per vada tinter aqua. Non est igitur Velabrum a velatura, ut varro voluit, dictum: cum remis potius in eo, qua ui velis locus esset, ut ipse quoque Propertius annotauit. Neque ab aliis putetis Velabrum nomen accepisse, quam ab iis a quibus vel Tiber, vel Albula , vel ipsa Roma sumpsit appellationem. in quo nihil mirandum, diphthongum ui in e longum esse mutatam: propterea quod ea, ut de aliis quibusda, Latini carerent. Ea igitur parte Velabri uua ficus erat Ruminalis, aqua refluens liccum locum infantibus reliquit. de qua Ouidius:
obor erat, remanent vestigia : quaeque vocatur Rumina nunc ficus, Romula cus erat.
rALn . Satis perspicio, quid Propertius dicat; nec ad eam rem opus est interprestatione tuae Illud mallem nobis ex officina tua Cimbrica depromi, quid Ouidius velit cum sua illa ficu Romula, quam sic ante vocatam suisse, quam Romulus illic iacerer, videtur indicare. Et sunt qui nescio an ex Varronis auctoritate, licant, ficum hanc Ri minam consitam a palloribus fuisse, ut adeam Rumina: deae sacrificarent , quo lactis ubertatem augeret. C o R O P. Si perspexisses. ipsemet caussam explicasses ob quam ficum hane pastoros Romulam appellarim. Modo exposui , Sc vos mihi negare noli potestis, moni lac integrum, & totas nutriendi vires retinens, vocari. Ab hac igitur significatione Gamul ficus haec dicta, ob eam caussam , tuba esset electa ad lactis custo murus. diam de tutelam: non aliter atque Romulus, dum ab urbe Roma nomen ducit ut , is est qui sollemni ritu electus est custos, & protectori ornanae ciuitatis. FAL REN MQuid ficui cum vaccis egregiam vero lactis tutelam de prorius ficulneam. c o R o P.
627쪽
e o R o p. Prisci illi viri statuis non sere utebantur, ipso etiam Varrone testiscato. s uiri Romanos plus annos centum de septuaginta, Decis sine timulacro colit ille. Quod si ut verum est, quod de lano δί Nocho, siue Saturno suspicandum . illud nempe, Diluti piis. que ac purum Dei cultum citra simulacra placuisse, atque haec prae pia posteris . o tradidisse, ne Deum vellent alit eius ministros statuis imitati , ne videlicet ab ipso nu- mine, quod non viderent, ad id cultus transiret, quod oculis obiectum esset: qua in re quam lubricus sit mortalium lapsi is, qui necdum intelligit, cum frustra quis ius cipi.it docendum Dionysius Halicarnalicus SI Plutarchus Numam templa quidem tradunt erexisse,sed nulla simulacra in iis collocasse: Simulacra vero a Tarquinio Prisco de Graecanica vanitate luisse Romam primum allata. PLEMING. Quorsum haec dicas, ne dum video: hoc interim clare cerno. te tibi ipsi ad uersari , ii haec quidem, quae modo ex his auctoribus adduxilii, vera credas. Quid cnim abstudius, quam docere, Vortomni statuam tempore Romuli in Urbe collocatam tui sic, vel cliam antea multo stetisse:& modo eos laudare, qui negent Romae ulla ante Tarquinium fuisse simulacra 3 Quod si lias mihi tibias consonas olei des, nae tu te egregium praestiteris musicum. COROP. Satius, ita me Vortonanus amet, fuisset, nullam Romulae ficus facere mentionem; quam in hanc incidere difficultatem. Vcrtim quandoquidem vox semel ei nissa reuocari non potest: agite, exquiramus aliquid : non quo ego a contradictione liberer, sed quo graues hi scriptores ostendantur a Propertio ic Ouidio is digenti iliniis Romanae antiquitatis inquisitoribus non dissensisse. Arduum prosccto negotium est: vix video, qua parte aggrediendum . Conabor tamen: Conatum vorti in nus promoueat. Aio velum csse, ante Graecam Tarquini; leuitatem nulla Roma Deoium timulacra suis te. Sed nego, nulla fuisse symbola siue statuas symbolicas, quibus sanae sententiae notarentur. Vortomni statuam non semel symbolum vocavi: at simulac tum esse, id tui mest, effigiem vel siniilitudinem alicuius referre, id vero numquam vel dixi vel dicam. Diuersa hominum vota diuersis formis indicabat, non ip lini Deum , ad qucria tota usi ta-8
tendebant: interim tamen hoc monens, Deum nec marem n cfeminam osse, nec
huic vel illi similena, sed omnibus adesse, ad ca promouenda studi quibus quisque
auxilium eius aduocaret. Praeterea quemadmodum prisci homines lymbolis corum quae agenda esse monebant i ita deinde de licuit S rcceptum suit, si inulacris de ima- - ώ gmibus, non minus quam litterarum notis, res gesta, repraesciatare; non quidem, ut Mis; ψιώ. cuiusquam in iis fieret adoratio, aut cuiquam picturae aut sculpturae diuinus cultus cx hiberetur: sed quo memoria rerum praeteritarum oculorum adiumento resticaretur. Vt enim verba de sermones per aures ea nobis significant quae in alterius mente vetassentur, ita pictura , siue litterarum ea sit, siue simulacroruin, per oculos suggerit quae voces aurium medio menti imprimunt. Nihil itaque illicitum aut nefarium est aut insimulacris, aut imaginibus pii lis; modo non ad alium usum accommodentur, quam ipsae litterae de voces, quae non miniis signorum habent naturam, atque illa de quibus disputamus. Qua igitur de caussa simulacris Sc Dci demini tirorum eius veteres illi abstinueruntὶ Plui imae sanu rationes adferri possent: quarum apud Plutarchum caest una, s -- quod nefas putarent, praestantiora deterioribus assimilare: altera , quod Deum non P Ο aliter quam mente attingi posse existimarent. Noscam primariam de praecipuam dicimus, quod intelligerent, quam corporeae sint hominum cogitationes, quam omnis επι ni nostra corrupta natura a Deo ad creaturas sit procliuis, quam Daemon perpetuo agat, ut insidiis& fraudibus suis ad idolorum cultum infirmos animos trahat,& a quo. uis potius auxilium petere suadeat, quam a creatore. Quia igitur hunc periculosiss-mum de prorsus hominum animis lethalem abusum omnibus modis vitandum putabanti malebant simulacra nulla esse, quam illorum occasione quemquam a vero Dei cultu aberrare. Vcrumenimuero quia ex altera parte cernebant, homines tam tardos esse ad mentem e corporeis tenebris ad caelestem luccm cri radam , neque ubique de 'sem per doctores adesse poste, qui ad diuina incitarciat: ad eam ventum est iententiam, ut simulacra quidem nullius crigerent, sed symbola quaedam collocarent. quorum ad- --λ spectu homines monerentur, oculos iemi r sursum attollendos esse ad Deum olim mum creatorem de seruatorem: quorum innumero Vortonani signum vetustissimum . . . in Italia luisse credo. Graeci vetullissimi 1 Cimbris primis Athenarum dc Spartae con-
628쪽
v E R. T v M N V s. s. m. ditoribus Hermas retinuerunt, quos ad eum modum formabant, ut quadratae pilae caput imponeretur, quo nimirum omnes monerentur, omnem rerum humanarum s
' init cim , quam quadrangula figura notat, a capite pendere. Quis enim, cum caput vidcret, non cogitaret, quod'nam illud caput est et, cuius, qui statuam posuissent, in mentem venire vellent. Post cum litterarum usus latius propagatus esset, sententiae quaedam bieues his Hermis inscribebantur, ut cas homines ab ipso capite proficisci cxilii marent. Hinc factum, ut quae sic vera essent, ut ab ipso omnium capite prosecta viderentur, ea Hermae Tris inegillo inscriberentur, cui hac via multa millia librorum
fuerunt attributa : cum tamen nemo umquam vixerit, cuius hos libros proprios esse
vellent: id unum hoc titulo notabatur, quae libris illis continerentur, O prorsus Per, esse diuina, & ipso omnium capite digna. ha-man enim nihil nobis aliud significat, quam publicum monitorem . At cuius hae statuae monebant i Nempe ipsius capitis. Qua de caussa Hermes etliuit vocatus est, id est caput, quod Graeci diphthongo haecarcntcs, Thcut dixerunt. Sed de his alias, si Hcrmus ipse volet, magis serio. Ceterum ut omnia in peius ruunt, nec quicquam tam bene cita maioribus institutum, sta irarum quod non posteritas corrumpat, ex hac ita uarum simplicitate prorsus symbolica, MF si utilissima, in maximum idolorum Oceanum misei i mortalcs ceciderunt, tam graui&' exitiosa ruina, ut totum sere Oibem secum in praecipitium traxerit; oc hactenus, tametii Chiistus nos liberarit, non paucos teneat in alta caligine depressi s. Nunc it , Mia is que liquere puto, quae simulacra prisci illi reiicienda, quas item statuas admittendas iudicarunt: atque hinc concordia existit inter poctas de VOrtonano agentes, & interi tos, qui omnes similitudines Dei 5 Deorum reieceritiat. Revertor ad ficum Romulam i 1 qua me diuertilis. F KEN. Nimio citius quam vellcm, ita me, quae de Hermis ex te nunc primum audiui, delectarunt. Bone Deus, quam infinita hactenus in altis tenebi is sepulta iacent, de quibus tamen intcgra volumina sunt conscripta: Go Rop. IJ paullatim magis senties. Quoniam modo aperui, diligenter cautum fuisse a priscis sacrorum praesectis, ne rudes animi simulacris adimerent onus ramen esset aliquo incitamento, cuius auxilio ad Deum adscenderent: symbola sunt cxcogitata , de in iis eciam plantae 5 arbores, inquas diuinitatis aliqua opinio non videbatur casura. Ficum itaque hanc coinstitutam accepimus, ad quam pastores Rumi - nae sacra facetent, ad lactis copiam impctrandam ; id cst, diuinam potestatem rebus suis adesse vellent, ut lactis abundantiam conssequeremur. Quid enim non possit Deus in animalibus ad lac generandum factis praestare , qui arbori etiam tantum lactis infu-Fiem υσνη diis et, ut quavis parte emanaret' Ficus igitur tessera erat, de qua cogitarent, de instantia Dei bonitate non cetera modo, sed ipsum etiam lac proficisci; atque idcirco ab eo esse ipsius abundantiam petendam , quam hominibus negaturus non esset orant bus, si arbori quidem tantum lactis concessisset nec roganti, nec sentienti, nec beneficium intelligenti. Fici item lacte, animalium lac coagulatur: qua ratione de illa hominum vota tignat, quibus petitur, ut lac plurimum casei 5c butyri contineat i quae duo in lacte multo magis expetuntur, quam eius citra haec copia quamuis profusa. Adiicere possem &alia, sed vitanda prolixitas, quam utut vito, ipsa rerum & copia M. diuersitas trahere secum videtur. Romula igitur haec primum dicebatur: quia eius diuinae potestatis tesseram habebat , quae lacti tum augendo tum conseruando reuera
praeesset. Vt igitur a Roma ciuitate Romulus: ita a Rooma pro lacte, Romula ficus no incia accepit, sed utrumque in Cimbrico sermone: cuius quia Itali, qui externa sua lingua priorem loquendi sinceritatem corruperunt , ignari cssent: fabulas de Romulo MO s mula ficu consuerunt, incertis tamen auctoribus, an haec ab illo, an illa ab hoc nomenclaturam haberet. Auctorum certe ingens dissensio in Romulo de Roma nihil ce rius demonstrat, quam nihil certi de urbis vel origine, vel auctore, vel nomine, nec 1
C raecis, nec a Latinis haberi. RELICTA igitur hac coniectura, qua putatum est, Vortonarium a conuerso Tiberi dictum esse; ad alteram transeamus, quam sic Propertius exponit: Seu quia vertemis fructum perce imus anni, Voriun is rursus credrait esse sacrum.
In horum altero, creditur, pro credidit, legendum existimo lapsu non admodu difficili, ut sit:
629쪽
vER TvMNvM 17 risit: Vort ni missi crassitur ese s crum. ea nimirum sententia Creditur tomni rursus sacrum adesse, quia vertentis anni fructum percepimus. Sunt enim haeduae priores de voltumni nomine opiniones non ad aliquam cci tam personam reserendae, sed ad vulgarem quandam persuasionem, quam mox famam vocabit ,additurus, eam mendaccm csse, de . neutram harum opinionum recipiendam. Annius hic 'aliud egit, de dum somnia sua speculatur, parum animaduertit quid vcl Vortonanus, Vci Propertius cantet: qua in re tam est ineptus, ut cres rationes a Propertio adductas sigillatim veras esse dicat, non agnoscens, duas priores esse reiectas. Cicditum itaque a quibusdam suisse, Vortoninus dicit, nomen inde datum tibi csse, quia anni vertentis fructum iam tum homines perceperint, atque idcirco sacrum ruri iis ipsi celebret, quo gratis cultoribus sequentem annum iterum bene vortat siue prosperet. Agebantur hae in nisi
feriae Octobri mente, quinto Varronis de lingua Latina libro sic docente : quod
quidem rationi maximό congruebat, ut quo tempore vindemia ultima fructuum ι .messis iam esset peracta, Deo gratiae agerentur, quod omnem agit colarum laborem, omnem satum, omnem arborum vinearumque cultum , sic felici suo assiatu promouisset. vi modo totius anni fructum in horreis de apothecis homines haberent. u si igitur annum vertentem. qui cit integra solis a puncto quopiam Zodiaci ad idem te- uolutio, , t vice limo secundo tradit Ammianus Mai cc linus, metiri velimus ex agrorum cultu; nec aliunde annum incipientes, quam a noua semente nec alio fine terminabimus . quam ipsis vinalibus, quae etiam Octobri mense iam vino degustato agi sin in , lere idem Varro tradit. m. Possit ex his Voti omni seriis quisquam suspicari, Automnum de Vortonanum non Dei, sed eiusdem partis anni habere significationem: quod tamen nequaquam ita esse, ex Cimbrica lingua perspicuum siet e qua non solum haec diuersitas clucesccti veru de omnes anni partes e suis nominibus δί nominum rationibus fient illustriores: quas . excepta hieme, omnes hic Propertius fructibus suis vel descripsit, vel indicauit : Aptomnum pomis, Ver cerasis, Estatem moris SI ceteris muneribus suis ornans. Festus scribit quosdam putasse, Autumnum ab augcdo dictum csic'uod tunc homines agrorum mactibus coactis maximas opes haberent. Nos contra dicimus Automnum anni scilium esse.quoniam co tempore & fructus Jc solia ex arboribus cadant, aut in cis, nisi dece
pantur, contabescant: tuin etiam quia calor omnis, veluti in senio exstinguatur,de canae
pruine de nives terram,veluti decrepitu quoddam illicerniu,mox inde suit coopertura . Automnus igitur optime hominis senio comparatur, in quo naturalis vigor omnis clan- Aψε--guescit iam iam stigore totus superandus oc exiluiguendii aut i enim siue audam senium significat nulla omnino litterarum immutation , odem modo quo Dononi pro- ρa πιών.
speritatem, Celtam nobilitatem .spmona diuitias quae scri uantur ab Tulla o Ietb in In formula nobis usitatissima. Nec mitum, hanc anni partem vetus Cimbrosia nomen re- ου iovis tinuisse .cium ceterae quoque ex cadem lingua habeant appellationes. Hiems enim fit ab πηνοm. iniit quod extra compossitioncm cst, Dui hi vid est, custodi domum, siue seri, a te do
mi. Fliuolum enim est, Romanos hanc vocem a Graecis mutuari .cum nec apud Graecos septiram.
quicquam significet, nec ab υω, id est, pluo haec anni pars dici debeat: niti tam simus rei rusticae,le medicinae, de omnis denique naturalis philosophiae imperiti,ut pluuias in hie- uui. me optemus. Est nequisquam, qui ignoret, ex halitu calore solis ex humidis corporibus uri eleuato,pluuias in acre concresccret Quod ii negari non potest qui c6uenit victim Sol minimum virium habeat,dc tetra frigore sit mino conclusa ad petrae modum induruit tum pluuiae potis limum fieri dicantur' Calore prosecto opus cst ad imbrium generationem de eo quidem tanto, ut 5c terram aperiat .5 halitus, siue, ut scholae loquuntur, vapores ex eius humore in aerem tollat; nec tamen cana vim habeat, ut quem humorem extraxit eum penitus absumat. Insanivit scilicet virgilius cum diceret, Hiemes orate serenas
urticolae , hiberno Dii ima puluere farra,
Hiemis proprium est, terram claudere, quo semina calore intus in se coacto, ic idcirco stram, -- roborato, solicantur, de vim genitalem auctiorem adipiscantur: quam ad rem Boreae
adiumentum natura adhibuit, cuius in co*stringendo quanta vis sit, si quis ignoret, is mihi
630쪽
18 ORTYMvvs. is mihi vel cum Sardanapalo semper in gynaecio latuisse viderari vel totam matem rivaporariis Germanicis transegisse. Sed audiamus iterum Virgilium: Nec tibi tam prudens quisquam persuadeat auctor,
Testarem Torea rigidam stirante mouere. Rura gelu tum claudit hiems, nec semine iacto Concreta p.rtitur radicem a gere terrae. Optima vinetis satio est, cum vere rubenti Canida venit auis tintis inuisa e lubris:
Prima vel Gutumni Iob frigora, cum rapidui Sol naeum hiemem contingit equis ;iao praeterit aestas: Ver adeo frondi nemorum, Ver mille siluas: Vere tument terrae , se genitaria semina pseunt. Tum pater omnipotens fecundis imbribus aether Coniugis in gremium satae desiendit, se omnes Magnus alit magno commissus corpore foetus. Doctissimus poeta elegantissime nobis depinxit, ad quam partem anni pluuiae sp ctent:& rursus quae nam sit hiemis natura, quam illi mihi Grammatici ignorasse videntur, qui hiemis nomen a pluuiis deduxerunt: nisi sorte primus nominii architectiis huius tam supini erroris sit accusandus. T. rabilius suisset vel a ventis,in quibus principatum Boreas tenet, vel a nimbis, vel , gelu dare nona iactaturam: si ab inconam dis anni liaee pars fuisset nuncupanda. At in iis quia nec bonum omen, nec id quod opta n dum, cernebatur: prudentillime illud excogitatum est nomen, quod ut tempestati hibernae nihil exprobraret, ita hominibus consilium daret fanissimum . Heliodus antiquis proximus, si vera de aureo tripode cantat, vim huius voci silicet eam igno
rarer, optime expressit:. πάρδ' ιθι χάλκων θωκον. ἰ τ δε α λψροώρη χεφε i , ὀπό κρυ υς γργον ist . Haec quid aliud volunt, quam si diceremiis: hieme, cum vehemens frigus homines constringit, accede ad focum , 5 eam domus partem quae calore suo homines detinet in colloquiis & suaui confabulatione. Virgilius velut apicula omnes veterum poetarum flosculos delibans, hoc etiam suum fecit, sed sic, ut multo comptius copiosius que reddiderit:
Hiems, inquit, ignaira colono. Frigoribus parto agricolae pler m I. fruuntur, Mutuaque inter se laeti conuiuia curant Inuitat geniat is hiems, cura Iue resoluit.
Nostrates hoc tempore illud nomen pro hac anni parte in usu habent, quo ipsi im illud quod virgilius cantat, expressum est. Iointer enim nihil aliud est, quam lucium
absumo: cum Min lucrum, Ett absumo signet: quod tamen vocabulum tanto artificio factum est, ut ii citra compositionem intelligatur derivatum a mini quod ventum frugnat, nihil aliud sit, quam ventum faciens. Ninta virin id est, verto&volvo, quod omnia vertat: a quo Latini venti nomen seruarunt. Sed auctor nominis ad pri
rem rationem magis respexit, hac interim non neglecta. An ne eandem omnino exprimit sententiam vox ini- t a monens, eo tempore omnem nostri custodiam in domo consistere; atque idcirco ea aestate cise comparanda, quae ad sedentariam eiusmodi viatam sunt necessaria: ne domum exire, oc Boream scri e cogamur videant modo Latiunt , virum malint videri a Graecis hanc Vocem mutuati eue, maxima cum rerum imperitia, de contra omnium mortalium vota: an vero potius ducant & praestantius, si doceamur , hoc unum adhuc esse ex illis vocabulis quae incorrupta fere ab ipsis Ianigenis ad hane usque durarunt aetatem. Magni si numisma, quod eleganter vel imperat ras curiispiam basilicam. vel aliud quippiam eius temporis expressum habet: at quanto pluris illud fieri debet monumentum, in quo elarc coinitur, o iam longa ac continuatai serie Romani ab ipso lano de Cimmerio descendant, in quibus maioribus impetii sui
acceperunt promittioncm. Nec porto haec vox primos i tuae conditores tantum om