장음표시 사용
631쪽
, . bis hioponit inspiciendo i sed eorumst iam dena onstrat prudentiam in nominis M.
verssm video me mox rogandum , num M ceterae a lyi p tici vetustasii a nomina, iis uarinti Conservarunt lane. Sc Ver quidem omnino no ras est: quod Varro vel frendo, vel 1 virore deduxisset, nisi loties vidisset oblisare, apud quos ait ro ς Vident dici. Nobis mire significat aeristem ' riem, a mari quod est custodio di tueor . Prex. quia adii temperios mortalium vitam tuetur atque custodit. I mat lcs ctiam aD πm natur, a Mex qiuod est defendo: quoniam is e capite suo e regio defendat. .Alludit prieterea per cognationem litterarum W&B ad aper istuc ae 'l' 'od signo de partu dς: ππ. notat: quo iis, ut veris etiam illa dos exprimatur, qua cete is antas parethus hin stimς
praestat. Quoniam vere, semper optamus, ut grata ac is tempc ies reuci latur DCc.vIΠ-. quam nosi; satiat, vinctii iterum eam nobis adesse velim : factum est, ut Me r pro I aere et iterum siue rursum in usum venerit. Tribus igitur xationibus primus linguae nostrae fa in anni partem Iosa vocavit, una, quia tum aer temperatissimus est: variu νώι
blibator rmod rari tantibus satis crederetur, Galen alictoritate docui cin.: saronis tamen . Mysam lubentius ausculto, qui sum mana hanc aciis xemperie hi sumina suavitate estitiaitat Non alios prima Erescentis origine mund I uisse dies alium ne ha ise tenorem Crenderim: Ver ind erat, ver magnus agelat orbas , GY lubernis parcebant flatibus Euri. Cum primum lucem pecuis ere, virum Ferrea progenies duris caput extulit aruis, Immissae ferae siluis , cr sidera caelo:
Nec res lune tenerae possent perferre laborem
nostrae fabricatoris consensum Si non trota qui iret pruini calore - Inter , ct exciperet caeli indulgentia terras . O. admirabilem doctissimi poetae . de primi linguae Qi miis enim veris originationem apud Latinos non haberet: sic tamen cam expreuit, ut cli ius non post et, dum dixi primos teneros rerum exortus hac caeli indus sontia opus esse, quo res calciris & img bris mediocritate conseruarentur metet itaque a matri id est, custodio de conseruo deductum esse, si quis Maronem docuisset: an non putamus eum in maiorem sui admirationem venturum fuisse, agniturumque aliquid diuini in poetis esse, cuius instinctu meliora, quam ipsi met existiment, carmina fir quenter effundunt. Atque haec iit prima ratio a temperamenti praestantia desumpta, ob quam prima pars anili Nere vocetur. Altera accipitur ab eo significatu, quo Metearietem notat. . lis enim in Arietem ingrcssus veris facit principium: quia notius est apud Astronomiae peritos, qu1m ut opus sit longiore explicatu . tertia caussa delitescit in vicinia W 3c B. Cum enim Iones re dicunt in mentem fiobis vocant Dit siue vaex
quod est produco pario, signo . ver enim plurimum patit A gignit inter omnes anni
parto, adeo ut haeeratio vel prima haberi merito possit, tante tit in derivatione littera prima in cognatam transeat. Quarta catilla his accedit: Quia cnim rursus, quod Mittetiam dicimus, Sol nobis nouum annum reducit, de iterum calorem suum vivificum tam propinquum nobis reddit, ut frigora caloribus ullatim cedant, dei pa terrae gramina, arboribus comae, hominibus vigor id alacritas redeat: non male hoc tempus mcer est nominatum: propterea otiod omnia ca iterum e praestentet quae semper cupimus iterum adesse. Iones duplex digamma in Bela imitari fit Latini si inplex digamma retinuerunti quoniam 5c hi Sc illi duplici hac littera carerent. P EN. Hoc demum est exinumn dc ini igne vocum fabricandarum artificium, quod non unam lai tum , sed multas rationes ob quas rebus non na conueniant comprehendit i hoc, ii quam, est origines de inuenire dc cxplicare. Perge igitur, quaeso, ad cam, quae sola restat, partem, ut Autumno totius anni in erpretationem debeamus. CORO p. In hac verea ut vobis probare possim id quod - - .sentio. Estas enim citra omnem controuersiae ullius suspicionem ab aestu dici fidei AEquamuis Varro dubitet, an ab αι derivetur. Sed hic ego primum intei rogabo, undeta aellus
632쪽
aestus dicatur: quod si ab αἴθε deducant, rursus quaeram, quinam haec vox aestui in rino comicniat , in quo nullus canor aut ardor dominatur. Ego finὸ longὰ aliud aestu nomine significari puto , ratione de Cimbrico sermone ducia, in quo Paest per dipitatb guin pronuntiatum, immodicam festinationem notat. Sive igitur ad aquam,sive ad ignem reseratur, aestus ingentem celeritatem qua unda undam , & flamma Eam mam , S festiens vapor vapor in trudit de impellit citra ullam cellationem, notabit: ita ut aestus dictus videatur ab Dac stiloui id est, celeriter impello, per geminatatum litterarum ad simplices reduetionem . Pin ric igitur aestus cum ad calorem refertur, dicetur ingens ille seruor vibrationem quandam stacti luminis circa terrae superficiem in campis ostendens, in qua maxima cernitur vis celeritatis, a qua ad calorem etiam' alium cst translatum, extra tamen germanam notationem. Mare item alius suos ha- , re dicitur cadem ratione , uia perpetuo agitatur, unda undam protrudente. Hinc . .,- a stuo, quod est agitati, deari quietum esse: quod non ad flaitimas tantum, α fervidos vapores, Oe maris perpetuum fluxum de re luxum , sed ad ventos etiam, de hominum animos applicatur, qui aestuare dicuntur, dum nulla ilico itatione aut proposito qui scunt. Sic Syrtes Horatius vocavit aestuosas, quod celerrimis aquarum vorticibus agi tentur. Hanc significationem Cicero scite admodum expressit in quaria vcrrinarum: . Itaque aethiabat, inquit, dubitatione, versabat se in utramque partem , non solum mente, verum etiam corpore. Nec minus proprium verbi usum Horatius ostendit, dum testinas hominum mutationes describens sic cobcludit:
Zui mra cum pugnat sententia secum, tauo petiit oemit, repetit qMod nuper omisi ,
A Ffiat, se mira di con enit ordine toto: . , Diruit . aedificat, murra quadrata rotundu. Numquam igitur Grammaticis credam, aestum ab ital dici, nec promi E calorem Ggnificare, sed vehemcntem agitationem siue ea in aquis sit,si in ventis siue in vaporibus, quos caniculatibus maxime diebus celerrima quadam vibratione micare videmus. Quod si ita est, nulla ratio permittet, ut aestas ab aestu dicatur, nisi id ei proprium
. faciamus, quoil eri commune plurimorum 1 de anni parrem maxime constantem ab agitatione nominemus. Videamus itaque quid aestatis nomine vetere notarunti. Serilius apud antiquissimos in duas partes annum diuisum fuisse scribit, hiemem de aestatem, idque virgilij docet auctoritate siccanentis:
Nunc veneranda Pales, magno nunc ore sonandum.
Incipiens stabulis edico in massibin herbam Carpere oves, dum mox frondosa reducitur aestas. Hie certe hiemem tantisper produxit, dum aestas inciperet , quasi vel a statis pars esset Idem alibi quoque ver aestatis nomine comprehendit in hoc versu: At verὸ Zephyris cum laeta vocantibus aestus. In quo quis non videt, de primo vere, sub aestatis nomine locutum esse: quod tamen' 'tari, ad modum alienum a vocis proprietate iudicandum esset, si ab aestu caloris aestas dici sitim. retur. Rogabo igitur meam Hermathenam, ecquid habeat quod simul & veram vocis originem ostendat, δί poetam antiquitatis studiosissimulta nihil contra dixisse, atq. illa postularet. Dixi modo hiemis nomen homines admonere nolbium, ut domi maneant, ad frigora & c teras aeris iniurias vitandas , sed hoc etiam, ut curent ea omnia ad mansi habrin. per quae liceat hanc dona esticam cochleae vitam perferre. Idem quoq. alterum nomen militer, quo nunc utimur,indicat i quoniam frustra quis cum hortetur qui nihil reposuit ad futuram necessitate ut ea quae lucratus fuerit, absumat. Quamobrem si in litetne ad ignem desidendum,&conuiuia sub tecto celebranda: necesse est partem anni
Te, perquam copiam omnium corum nobis comparemus, quae ad eius inodi geniales dies ide laetas compotatione , Sc luculento focos requiruntur. Hanc nemo nescieaestatem esse , qua semper hominem impigrum csse oportet, atque αμνον, ut Hesiodus ait: quo domu in hieme omnibus necessariis habeat instructam,
velut ingentemformicae se is aceruum, Cum populant, hiemis memores, tecto . reponunt.' Haec igitur anni pars quae victui conquitendo repotiundoque ad hibernos usus est apta
633쪽
vocatur aestas: quod vocabulum si in duo diuidas . viii testa zo idem dixeris vernacu x lo nostro sermone, quod Latinus suo dicor et , alimentum de pabulum coacerua e menim nobis non hominum modo, scd omnium animantium, immo non animantium tantum omnium, sed omnium corum quae mitri utur, pabulum cli & alimentum adeo
ut ignis etiam materiam A fomitem comprehendat. Quamobrem qui dicit, Ita Tao coaceruationem omnis generis alimentorum designat, hoc ipso de ignis pabulum, quo in hieme maxime opus cit, complectens. Quis mortalium aptius queat unica syllaba exprimere Omnia ea quibus ad desidem &otiosam hiemis vitam opus est cui cum alic-ra syllaba Eas accedit, ostenditur non satis esse, paucula quaedam seruari & condi: sed
integros aceruos alimentorum cile congerendos. Eas enim non iucmuis ac u lignificat sed cum qui totam domum seruate ac satu rare possit: quod de sormula Ichnaearudictionum statun se prodit. Sat enim nomen ci,nuersum per vcstigia deducit ad eam mensuram, quam as liue aceruus ad ustim hiemis conger edus requirit. Ex quo de illud M. rvrspicuum. Latinorum S. it,&Satis, de Satura nostra lingua Latinis remis ille quando quidem character nostris peculiaris eos huius debiti reddat manifestos.rito item ii con uertas, mox docebit qua via omne pabuli genus sit acquirendum. Sae enim idecli quod misero. Quocirca qui volet alimentum necesse habebit ut serat quod conuertio clarissime domo nitrat. Quid hic adhuc artis deiideratur: Quis umquam Latinoru tantum maestatis nomine mulleriona quaesivisset An non duabus syllabis omnia complexus eii architectus quae plurimis praeceptis Aphilolbphi& poetae tradideruntiatque id tanto vocum sormandatum artificio', ut in lumina breuitate syllabaru maius id sit & longe excellen.
tius, quam ut ulla alterius linguae vox cum iis queat comparari t Nunc igitur videmus, quam conuenienter eivmologi ae Virgilius Alitatis nomen ipsi ctiam Vcri commiscariticam re v terrimorum conluctudinem sccutus,cmus iam olim Latinis nulla ratio, nulla caussa. de ne caussae quidem coniectura ulla constabat. Qitantum cnim temporis ell, quo hiemis necessitatibus potest prouideri; tantum int figitnus astatis nomine cona- .
prehendi. Quocirca Ver, quo sociatam, quo butyrum & caicus, quo flores varis de var ast iis asparagi condiendi reponuntur i Primam allatis partem facere dicctur. Neque voti Automnus potest ab huius vocabuli latitudine cxcludi; qui, si qua pars alia, cgrcgic apisitimeretur hanc allatis novienclaturam; crina in eo non alia modo fructus,scd ipse ctiam suavillimus uvarum liquot condatur. Errat itaque Sciuius, dum in bipartita illa anni diuisione Automnum hieme comprehendi tradit : neque bene cxplicat locum illum,mmida sol gitia, ac hiemes orate serenas. in quo poetam praelicenter putat ibistitia pro solstitio usurpasse. Ego nihil ambigo,
Virgilium Solstitis nomine Solis apud nos in Cancro stationem intellcxisse, quod alte. ω . . rum Solstitium absentia potius Solis, quam Statio nobis sit vocanda: atque hac ratione
iustisse,ut agricolae pluuias circa aestiuaotnnium annorum lolliitra orarciat quo cum alia suaui imbre succrescerent, tum frumenta etiam maiorem molem ante messem adipiscerentur. Non male Seruius illud quidem unimaduerterat, annum a priscis in duas par. rcs diuisiim suillic sed partitionem ipsam perperam per aeqVinoctior uincirculum absol. uit sex menses litemi, sex itidem aestati aflignans : cum Virgilius Automnum otiam
statis nomine pii mo Georgicorum apertissimc ad hunc modum comprchendat:. i cinia ne sates, atomo or sidera dicam,
l l a liae sigilanda viris , vel cum ruit Im Uerum Ver' Hinc & illud elucescet,cur vetustissimi homines ante Olympiadusu computationem, insutii traaslatcs pro anilis posuerunt i quod Seruius in illud virgilii annotauit: . I U
. omnibus errantem se terris es fluctibus aestas. 'Nam gemina statim ex iis quae de aestatis origine dixi, caussa emergit: altera, quod
aestas maiorem part anni complectatur: altera, quod cam anni parrem, qua domi otiosis erat desidendum , indignam ἰudicarent quae anno annumcraretur: quoniam id remporis,quod ultra senium reliquum esset, illi conium potius capulare quam pars anni videretur, quippe in qua nihil vitae terrae superesset, Sole vitae datore per circulum Ff obliquum
634쪽
obliquum longi Inie remoto. Quid quδd de tertia dari ratio potest ex urbanorum lio
minum & mercatorum vita desumpta: quos sit interrogemus, quam partem anni victui & opibuς quaerendis dedicandam ex illiment: respondebunt, ni fallor, non hanc aut illam partem: sed integrum annum : cui quidem hominum generi totus an- nus aestas potest nominari: quandoquidem nullum tempus vacuum csse sinant ad ea coaceruanda, quae non nisi victus cauisa recte quaeruntur. Et certe pauperes&aerumno si agricolae, quales plerique omnes sunt Campani Brabanti, nullam sic anni patiem otiosam habent, ut cana possint integram genio suo consecrare. Quamuis eni in terra clausa iit: tantum tamen sub tecto habent negoth, ut nullus desidiae locus relinquatur. Quid igitur miri, aestates pro annis olim computatas fuisse, si tot, cur id fieret. rationes de vocis interpretatione cliciantur. Nomen quo nunc nostrates pro allato utuntur, eandem prorsus cxprimit sentcntiam. Samir enim dicitur a Scin quod no bis est multa in unum colli : a β, aliis quod est coniungo: propterea quod is qui multa in unum aceruum colligit, semper aliquid coniungat. stam facit mas de quo in Got danicis scripsi. Boni conuersum Inos facit, id signans, quod vel sparsum iacet, vel indignum est ut in si immana vcniat. Ex hac peculiari nobis vocum formatione liquet, a ,om ad Latinos Summam venisse , non e contrario . dimur itaque coaccruatorem si girificat . qualem unicuique aestatem csse debere, si pluribus doccam , ineptis sina vox enecem prolixitate. Id interim admiratione dignum, tam egregie antiquum aestatii
nomen, & hoc hodiernum, inter se conuenire; nec minus vetus nomen hiemis. ω hoc. quo nunc viii mir, ad vetullissimorum poetarum sententias quadrare. Nunc igitur ad Vort omni verba, qui vulgo credebatur omnibus vertentis anni fructibus pratidere, atque idcirco , cium vertens annus rursus cerasa attulisset, eorum pii- mitias Vortomno offerri: 3c item primas spicas, adhuc humente& quasi lactente semiane praegn. ites: nec aliter vitas,limul ac nigrescc Ciam coepissent. tum etia pruna autom-naha, quae maxime laudandi, propterea quia condita toto anno seruentur. Nobis ingens prunorum varietas est, ut Romanis quoque olim Plinij tempore, qui tamen arbitratur Catonis aetate praeter siluestria nulla cognita sui sic : quod an firma collectione concludat . mea non refert: id sutem inde liquet, de nominis origine Latinos non esse interrogandos. cum verisimile sit, peregrinum fructum p egi in una secum nomentulisse . Graeci κοκκυμ λα vocant; de id quidem , ut Nicander indicat,quasi κόκκυγος ωῆλον. Quid autem cuculo cum prunis sit, ego me nescire fateor. Panem cuculi me . dici nostii Oxyn Dioscoridis vocant: fieri potest ut principio, cum agrestia dumtaxat pruna nota essent, cuculi mala suerint nominata, id est digna hominibus tardis. de qui nec domum , nec pomarium haberent: propterca quod gustantibus acerba sint & ingrata. Galenus inter alia, quae suibus potius agrestibus, quam hominibus alendis apta dicit, Brabula numerat: quo loco satis clare significat, se de prunis ii stris agrestibus intelligendum . Haec igitur cuculi mala primum dicta existinio, & de horum similitudine idem nomen ad domestica pruna traiisiisse, quae iam non cuculoruin solum, sed hominiam etiam elegantium poma vocari mercrentur. Possiet quis sit spicari, ab eo cuculi mala nominata pruna omnia generatim suisse , quod aluum laxant reddanti qualem quamuis &abae aii , tamen accipitrcs prae ceteris maximo habere solent, inter quos cuculus vix contemptissimus numerari potest, rostro dumtaxat similis de plumis, ceteroquin timidissimus, de caloris semper indigenς alieni. Quamobrem pomum aluum ciens, Coccygis potuit proprium dici, quod al-ini in molliret, Sc liquidam redderet, dc praetcrea viscera refrigeraret. Hinc de illud videtur factum, ut Siculi de Rhodu omne prunorum genus Bra byla nominarint, qu si βο ι βολα , ut Stephanus in linguis rationem assignat: quae si vera sit, communi usui, quem Galenus in Brabylorum nomine secutus est, repugnat 1 cum harer poti is adstringant, quam soluant. Pruna nos Primiam vocamus, quas Pur innitens id est. mera cuacuantia: ea nimirum catissa, qua Brabyla Siculis dicuntur, quia ad nihil aliud
conducere vidcantur, quam ut cuacuent inscriorem ventrem . Quamuis ergo inter Coe mala de Bra byla illud obseruatum a plerisque sit discrimen, ut illa culi rum arborum sint, haec siluestra iam: Brabuli tamen clymologia illis magis conuenis. quae aluum lubricam reddunt; Coccymesi contra illis, quae succosiuit vehementet
635쪽
adstringente, ac prorsus inamoeno .nec aliis, quam cuculis pro cibo quaerenda, qui ta
quod si velitis ex tempore Latinum, sic habet:
IDO Pedes circa, circa Atera undique nrati
Danitia obuolui, nobis fund hue supern
Depresii ad terram Brablorum pondere rami. Non permittit hic nobis poeta dubitare, quid Brabylorum nomine intellexerit, optima videlicet pruna, de ii interpreti credimus, ipsa adeo Damas na, de quibus Martialis: iSume peregrinae carie ruo a sene DPruna, Iolent riri soluere ventris onus. Quibus versibus videtur expressisse& Brabylorum de primorum originem . si illa quidem β-icodii, id est, voracitatis saburram depellentia, haec vero pur-riumni, id est, me
ra vacuantia, pro eo ac vocabula post re videntur, interpretemur. G taxi igitur videntur vel neglecta vel ignorata vera nominum ratione, contra quam debui sient, Brabyla pro agrestibus accepi se, quae Galenus inter stomatica medicanacta immorauis: quamquam non absurdum crit, si agrostibus quoque ventris deiiciendi vis tribuatur eo tempore, quo pleno autumno ad tardam deuenerint maturitatem, nihil fortasse tum Tama indis, siue dactylis acerbis Indorum vel sapore vel facultate cessura. Nec cyntemnenda Omnino, tametii cuculorum mala dicantur, non solum quia faucium detonsillarum inflamna tionibus egregie resistun t; sed quia a Marcello etiam ad calcul rum remedia vocantur. Latini itaque Prunorum quoque nomen nostrati linguae a
ceptum terre debent, tametsi N pro Madsciuerint. Quod si dii scilius sibi persuaderi
sinent: dicant , unde Rumicis nomenclaturam accepcrint, multo ipsis, si vera dixit Plinius, quam pruni antiquiorem: vel adserant caussam de sermone suo: vel fateantur aliunde in ciuitatem Romanam venisse. Quid est tergiueriandii, Rumicis vocabulum Iti m. ex antiqua lingua reliquii esse, si Gunii nihil aliud est, quana quippiam vacuum reddo: uod qui nescit Lapatho conuenire, is nec facultates eius herbae nouit qua nunc vulgo e vim. e Graeca voce Lapatientia vocant: nec scire videtur, nomen hoc a Mi , id est, vacuo, factum esse. Idem igitur Cimbricε Rumex , quod Graecis Lapathon notare, manifesto tenemus: e quo quis non videt liquere. Rumicis nomen ab codem cultima quo uim &Piunum derivati,&utrumque vocabulum nostras esse de prima Italiaesti gua apud Romanos relictum. Inanis apud medicos opera luditur, dum contentione magna quaerunt, quae sint Damascena dicenda 'cum nihil reserat, quo olim nomine poma, quo nunc vocenturi modo Me facultatibus coriam nihil sit controuersiae. Quae quis volci aut Damascena aut Armeniaca nominet idum hoc saltem nobis re mittat, ut non liis Damascenorum loco utamur, quam iis quae lubricam eaςiunt aluum: non aliis item Brabylorum Galeni loco , quam iis quae strennuam adit tingendi vim gustantibus ostendunt: quae nominarim Cerea ,&circola, cerae color; quae C lumella onychina, onychis splendor os flandit.. D ε Ceratis apud antiquos maior dissensio: Romanis cotendentibus. a Lucullo pri- o , - -- munio Cerasunte opido allata suisse; Graecis Diphili Siplinis testimonio docentibus, se ij -- multo ante Lucullum sibi cognita fuisse qui Milesia ceteris praeseu, Theopli rastus ceci se te sic cerasum describit, ut prorsus maximam cana arborem depinxisse videatur, quam Bononiae saepius sub nomine maioris toti consi eximus. Fuerunt qui putarint Cratae gum ab ipsi, descriptum, Cerasuin nostram esse quam vere, non iudico: id interim displicet, quod siluestrem mespilum videri dicat, de succo mespilum rescite. Quicquid huius eii d saltem negari non potest, exiguam prorsus huius arboris notitiam tum apud Graecos, tum apud Romanos antiquiores fulisse; de idcirco neque nominis rationem ab
636쪽
videritur debou Pomonae ad hemisphaerium nostrum reuertentis Et quia hanc ita
tura habet singularem cum erga se praerogativam , tum erga homines benescentiam visum est maioribus nostris, inde dare nomenclaturam quo cum gratias referre non possent tanto munere dignas, ostenderent tamen gratum animum, ipso nominis monumento in aeternum apud Omnes & audiendo, &testificat tiro hanc alborem est equae primum arboreum socium post tristem hiemem mortalibus ostendit, de eo ipso nunciat, i an verbis, sed reapse, tempus alimentorum redire. Iaco idem quod re-
uertor, de reuerti facio , cssse scitis:& Tri nisi i ii ante intellexissetis alimenti omno genus notate. modo de iis quae dixi , potuissetis doceri . titer-ata ergo nihil aliud est,
quam faciens reuerit alimentum . Longas autem in breues csse mutatas, non admiror; cum Ad nos, quo vox imonosyllaba seret, tima ex uterata secerimus, magna
c. UM H diligentia breuitatem ubique affectantes. Bene itaque pro veris signo Cerasses posuit, de multo sane eleganti iis . quam ipsemet poeta potuerit suspicari: quoniam non fru-ί .... Dia eius modo hanc laetissimam anni partem designo, sed nomine etiam sito polliceatur, mi se reducere tempus alimenti coaceruandi, id est, xitatem. Quod dulces cerasos dixit, id se ii sane tam bene, de mea sententia, ut nullum pomi genus sit quo luben-
, -- tius vescar: sed tanta nunc est varietas tum arborum, tum fructuum, tum s.ὶporum : ut
vix aliud genus inuenias in qua natu iae benignitas tanta luserit de luxuria& diuel sitate . A pedali enim aut paullo plus clianaaecerasi altitudine in altissimas arbores& latissiima ramorum tabulata progreditur, tantum abest, ut quod de Cratae. Theophrastus dixit, huic aiboi i generatim queat applicari. Iam in hac tam varia copia sunt Mamara cerase, omnium minima, non illa quidem lamo insita , ut Plinius tua aetate factu commemorat, sed de suo semine citra adulterium nata, qualia apud Tridentinos non uno loco memini videre.
Em haec quidem de gratissimi alimentorum reditus symbolo. Nunc ad Mora,
quae adultae a stati tribuuntur: quorum nomen non minus cst , qua in cerasorum. ol M-- -- scurae originis. Excutiant Romani, excutiant Graeci omnia sua scrinia: volvant& reuoluuant omnes suas antiquarias merces, A minima etiam, si velint, scruta recenseant non
inuenient tamen quo Mori vocabulum queat reserti. Nobis in promptu est, sapientissimae arbori nominis rationem a lignare sapientiissimam : & haud scio tamen an sapientiorem an maiore artificio comprehens ni . Romae nomini & robur & robotis iactantiam subesse , paullo ante di bina. m. Dictum item suar vocem versim contrarium eius notare quod proria, quae cum Hvm- est, significabatur. Quamobrem non una ratione Morus nomen suum est sortita. Mo , Istuctiis Principio fructus adeo omni robore caret, ut neque cortice tegatur, nec osse intus fi O nietur, sed solo si icco & came constet. Deinde tam imbecilli nexu pediculo suo haeret , ut frequenter vel leuissima a iniuria decidat ante maturitatem. Iam maturo quid mollius, quid citius computrescite Soluit ut i nox velut in lutum quoddam : & terra quae luto constat, pari ratione Moor apud nos vocatur : eo quod & mollis sit, & inualida ad pedes animalium sustinendos. An non maxima igitur de caussa Morum ab imbecillitate & molt: tudine nominandum videtur: M si necdum haberet nomenclaturam , num ab alia nota eam dandam putaremus, quam ab ea perquam a cet
iis pomis omnibus disteri discrimine prorsiis immani t Et haec quidem de Mori
rei M istuctu ab imbecillitate nominato. nune ad arborum. Haec praeter ramorum fragiliis talem illud habet peculiare, quod Romano nomini maxime aduersatur: quia nil ni-riiiiiii uiri me fit inter omnes alboros aut superba aut iactabunda. Cum enim ceterae
arbores quain possunt citiis me.vires suas in germinando,& iese tollorum ornatu deco randis , ollentent; haec sola nihil properat, sed omnibus ceteris praeci irrere perivisti tandem in medium prodit, & sese tam spisso vitore vellit, ut inii modestia esset lingi Dii,de eo sese iactare pollet. Quid porro consequitur hae sua modestia, & Fabiana tar ditate Illud nempe, ut longissimiam vitam conscq ratur,& materiam praestet ad mutatas aetates duraturam. Ronius praecoci sua iactantia dicitur periise : Motus contra, . modestia scia tendit ad aeternitatem. Non igitur ob eam tantium caussam arborum satapientissima dici potest, quod non ante germina protrudat, quam ae litius calor certain praestiterit contrairisus secuta latent: ledea etiam Iat oue,quod minime sit iactabunda:
637쪽
vrRTVM N v s. - Μquandoquidem nullum sit sipientiae maius indicium,quam modestia Ic matura tardiras: nullum stultitiae& vanitatis certius argumentum, quam ploriabunda arrogantia. Quaero nunc, utrum arboris maior sit sapientia, an maius artificium ipsius nomenclatoris, qui non naturam s.lum fructuum vocabulo suo expressit, scd ut illismum etiam praeceptum ad vitam prudentra ag ndam , tum arboris exemplo, tum nomine ipsi iactantiae ex diametro repugnanti cadem opera construxit. Sciebat nimirum stu- stra nos naturae secreta scrutari, nisi ea ad satia vitae morumque instituta reseramus: cum nihil scientia prosit, quae non recto tramite ad summum bonorum contendat. Ncs. io unde Mori nomen ad Alexandrinos venerit; cum ccteri Graeci hoc pomum συκαμον voccnt: tametsi non immeritos hspicari queam, id de occultiore sacerdotum lingua, quae eadem cum nostrati era emanasse. Cetera quae de Moris dici possunt, in vulgus nota sunt, tum degeneribus, tum de soliorum ad scrica utilitate, tum etiam de stomatico medicamento ex immatutis eius pomis parando: ita ut haec nihil debeant nos demorari. Propertius non contentus his enumeratis fructuum primitiis, quibus vertente a no Deus hic solet ornari: ulterius coronam c pomis factam ad iecit, quam insitores votorum rei soluere consueucrunt, dum ictici successu inuitas pyros mala, vel malos
pyra, vel alias arbores divisi ita natur ae poma ferre coegerunt. lyomosam aut in vocat ponis1. -- coronam, quae vasib generis poma continebat quae varie s c diuersitate insitionum
m xime solet oriri quae facit, ut non sat sani hominis mihi cile videatur, siquis huius xtatis vel mala, vel pyra, vel alici ius genctis dilacria cx insitione poma ad veterum nomenclaturas cogere nitatur. Nouille cuiusque succos eo iudicio, quo simplicium p--- , medicamentorum facultates fiunt cxarvinandae, id ver9 dignum iudico in quo i, rum retur. Quid mea rcfert, quae suci in t Sestiana , aut quis sucrit Sestius, primus vel m-stor vel arboris iniicctor Nilita prosccto, quantum cgo quidem vidcre possum: aut saltem non pluris refert, quam scire,suis fuerit Laurentiolus, a quo Taulicias pimi: aut quis Wilhelmulus, a quo PMelitris permi aux quae Elisibellia, a qua Tirebit pertii vocantur. Habuerint Romani orbiculata delicatissitiva, habuerint Melimela, habuerint Mattiana,Mandiana, Piccna, Amerina, Syriaca,Pclusiaca, Quiriniana, Seiania, Pt rania, Mustea, de sit scininis pl'cet, habuerint etiam pannucea : num mihi ob hanc diuersitatem laborandum , quae illorum quibustum ni stris conueniant Insana est omnis inqui utio, in qua inuentionis nulla est regula aut certitudo : insanior etiam illa, in qua nec certa via est ad veritatem, nec ulla γtilitas ctitatiis iniicntae. Scimus Sestia- D' na poma, live,ut Columella hici, Sextiana, non vino Cestiana, ut male apud Gale set 'num vocantur, inter ca numerari: quae a it ringendi vi tum in stomaticis medicamentis, tum etiam in stomachicis allcctionibus c relaxatione natis magnam habent
utilitatem: Ea tamen de caussa nobis minimc disputandum, quae sint Sestiana poma: ne nobis vana quaerentibus, illud quod Cornario, nisi memoria fallat, in hoc pomo accidat, ut Siniana Hesperidum mala credam'si x tandem cum Mattianis etiam confundamus, a quibus credi possct Hispanos hoc ici porc omnibus malis nomen mutuari, quo vidcantur omnia paria Mattianis olim laudatissimis. At hoc aget dum, ut inueniamus mala, quae . dili ingendi facultate non cedant sestianis, qualia quam plurima reperiuntur: α nisi inveniremur, ad Appil imitationem, aliis malis Cotoneo insitis fieri possent. Mattiana a Mattio dicta, illo sortasse Cato, quem C. a is, .lumolla de re rustica scripsisse tradit, quae Athenanas a vico quodam Aquileiae vibr- cinci,adserta dicitii Plinius Valerianus non parum commendat ad pulmonis de ieci
notis affectibiles, addens oc sanguinem reiicientibus conuenire : c quibus notis comi icio, adstri ingendi vi una cum grata quadam dc pingui dulcedine praedira fuisse.
Haec Domitianus vespere non raro citiasse sertur. quo loco Martianum codex meus habet , ut vitioso ctiam In Macrobio legitur Martianum, pro Mattiano Nitor quod in mentem venerit Natali de comitibus , ut Battiana in Athenaeo veri rei pro Mattianis: vel haec sunt, vel horum loco edi possunt, quae nos Dol-erseni Hispani moda, vocant. Nominum quorum diueriae admodum sunt de leuci aliquando occasiones i nulla cura habita, sc tamen, ne quae apud veteres sunt maptores. negligentia nostra corrumpantur , ad ipses virm animum perpetuo conuertamus,
638쪽
cc o V E R. T V M N V s. de ad eas usum ipsorum dispensemus. Sic nec magni nostra interest, Galenum in re
sico malo, quod Citiium suo tempore nominari ait, non sat proprie seminis nomino illud etiam si acculentum comprehei disse, in quo vera semina continentur: cum satis aperte inter verorum seminum siccam x calidam sacultatem. de huius succi acidi viares, magnum collocci interuallum . . FA LREN. Nimis angustis spatiis nos includis, si non ulterius aut dubitare aut inquirere licebit, quam tui Themisones pςrmiticiat. Quid quod mea non interest, i c. opinor etiam ipsius Flemingi,quam pomum habeat facultatem,modo gustanti gratum sit. Hoc mihi malimcxpediri, quo ucsc Dipnos pluita: quoque in Laurenti, conuiuio v. t ficum torserunt; quae nam ea sities mala quae Hesperidum apud poetas vocantur. de ceteris sanc, quae hactenus primus m0rtalium nobis aperuisti, dc nunc ingentes gratias agimus, de pro eo ac debemus perpetuo habebimus; qua tamen multo habebimus maiores, si hac etiam accessione beneficium cumulatius reddas: quod teco magis facere decet, quo Vortomni corona elegantior reddatur. C O R o P. Quandoquidem video mihi lianc imponi necessitatem , ut totum lioc pomeridianum tempus nugis meis transigatur: non magni facerem, qua de re me loqui citetis; ia si viderem non fatis spatii diem hunc nobis daturum ad ea qua super Icliquis Properti; versibus cogitaueram, explicanda. Nec cil sane quod Athenaeo addi poste vitiatur, qui vclcrum liac in re diligenter enumerauit sententias; dc inter cos Pamphilus, Diis apud Laccdaemonios Hesperidum . mala apponi sol cre, prodidit illa quidem gratillimum odorem spiram, verum non vile sui apta. Meminit cic Aristocrates in Laconicis, cadem Hespcndum de Persica mala faciens, de quibus Diphilus Siphnius sic est locutus, ut ab alias Coccymala vocari dicat, nec mali succi cile , immo plus nutrire, quam cetera mala: quo quid sibi vclit, ipse viderit. milii bis per omnia videtur aberrare, si de Persicis siue Medicis malis loqua
tur ; quorum nCc cortex, nec caro, nec succus, nec laniina bonum succum generatomis possunt; cum prorsius ab alimentorum mediocinat ad insignes excessus declinent: irem cuius scia is qu.c sunt,non video quis medicus ad boni succi copiam augendam queat adhibete, nisi idem sol te pharmacum dicat & numnientu . Plulotimus in alimentorulibris Persicum malum pingue dc mili accum csso,dc oleum ex eo exprimi poste dicens, de coi tice cum carne videtur locutus. Quoniam vero apud Lacones aliud nomen ii buerunt; cquidem crediderim illud minime idem cum Graeco prunorum nomine fuisse: sed scribendum esse Coccornata, non Coccymala, agram irriuirum, qu.r acti Persicorum maloru succo commenturi de ab ipso illo acido Oxymela, id cli mala ac to a tuisse nominata. Ab Atallophane igitur Grammatico in linguis non maledictum suerit. κο-ο nominata suisse apud Lacones Oxymalai Persica , siue mala acetosa Persica: cium ciuia id lit, a quiuuidani Adrya eadem vocari, maximam mihi mouet
suspicionem .lucc nomina non bene ab ipsi, fuisse distincla. Nam videtur de prunis age tu,qu. π ακρόδρυα ctiam dicuntur,dc syncopios αδρυα,nec non & μ ρυα, quali iaολώ. tu qua nomina clim ante liraby lis siue prunis lint tributa,vertor ne paru ad medica ma la ficiant quae hic ab Athenaeo dictitur. Sed relinquamus lias trica , quibus veteresim
plicitos videmus ad qua ramus, an Pcrtica, siue Medica, siue Ahyria sue,ut post dicta tria mala. iunt Curia eadem sivit cum I csiperidum malis, an diuersa. Iuba Mauritaniae rex. in iis, quae de Libya scriptit, Curia ait Hesperica mala ab Altis vocari, deinde Herculem,
aurea mala in Graeciam tui ille , nonii ne colorum secuto. Hunc quidam audiendum. negant , isserentes Citrio nomen apud veteres non reperiri , quod Mi Galenus vid unindicare; describi tamen arbo in a Theophrasto sub mali Persicae siue Medicae nomino quae necdum ca rum state patriam tuam egressa esset: Tantum abest, ut intimica rore Carcre ca putem , quae nescio quam ad Bacchum de Coc malis de Oxy malis Peisicis Athen iis adduxit. Cum igitur doctissimus Theopli ratius Medica mala quam optime libro quarto, ut vidisse vos nihil dubito, depinxerit, nec Hesperidum, nec au rcorum secent mcntionem malorum, iam dixerit Graxiae iam olim ab Hercule illata non inihi persuadere,vcra ea esse quae multo post Iuba commentus est. Quod si vel minima suspicione tactus fuisset, haec caesi e mala, quae Hesperidum de aurea di
cuntur: nu' opinor tam nobilem apud Graecos fabulam allentio transitiset. Verum voine cxpec iam , sud Siram colophonium adducam Theophratio pruri consensuri
639쪽
Urgilius, dum quae singulis regionibus peculiaria sint oc prorsus sua, hanc arborem vi.
Medorum propriaru de Italiae nccdum illatam, depingit:
edisseri instes Fuccos tardiimque saporeis
. . . Ficis mati, quo nou praesemius τί ii P Pocula siquando saeua infe re nouercae, Miscueruntque heu. u. ct non innoxia merba, uxilium venit, ae membris agit atra venis vis ingens arbos , faciemque simia ma lauro, Et si non alium late iactaret odorem, . Laure erat , folia haud vitas labentia ventis,
Flos apprima tenor animas or olentia Messi Ora fouent Ego, cr senibus medicautur a clis. . . . mSeruius auctoritate Appulei; de arboribus scribentis,co propensus est,ut hanc arborem quae Ilic describitur, Citrum esse neget: quod cur faciat, non video : cum Theophrasti de Virgilii dclcriptio egregie contentiant & inter se de cum malis nostris Citriis. Pimbus ninus inepte Rhododaphnen hic describi credidit. Miror sise tum huius sit pinu iudicium, Sc ab omnibus medi orum pueris deridendum; tum illius aut vecordiam, quod potius Appuleio, quam Plinio accesseri aut negligentiam , quod buius libros inspicere non curarit, in quibus claris verbis expressu ita est, Cittium a Graxis malum medicum vocari. Video etiam in tardo sapore Grammaticos v de tardos csse, nec sat poctae acumen assecutos. Ego sic locum intclligo, ut putem. Vir ithim cum arbore cxpollulare, quod tam felix naalum de tot dotibus nobile, tam tarde Romanis dederi eguitandum. Sit igitur hoc nobis lirmum, Medicum siue Persicum Graecorum malum a Theophrasto Sc Virgilio bene depictum, Citrium malum Romanis vocatum fuisse, de Plinia Galeni grauillimorum testiuin auctoritate : quicquid interina vel Seruius,vG ςius dux Appuleius obganniat. His accedit Sc Pamphilus in linguis illud quidcmbonciet latus, apud Romanos Citrum vocari i sed in eo pariter cinii Iuba seductus 1 vcritate, quod idem Hosperidum malum putarit: quod equidem proisus nego ; quoniam nec Theophrastus diligent inius Medicae mali delineator, nec Virgilius hunc imitatus , tam antiquam pomi huius nobilitatem ullo modo subticuisset ii hoc aureuui Herculis malum apud poetas celebratum existimaslset. Elegantistimus hic poeta cum . nusquam non diuina reconditae eruditionis oracula promens ubique sui sinulis sit, tunito illa Eclogae parte minime dormitauit: D A. Malo me Galatea puti, lasciua purea: ,
Et fugit ad salices: se j e cupit an m iri. L
Et iterum: M E. a Wod potui, puero Lestra ex arbore lecta
urea mala decem mi , cras altera mittam.
mus Menalcas cum magna attcnuatione munelira ad amores suos mittat : primu dicis,
Ego potui : deinde addens, siluestra ex arbore se Za : ut sibi nihil proprium, nihilque
Rum ostenderet: poliremo, vilis Sc siluestris muneris, quod numerari non merebatur nun crum exprimens, una conscisus partium illum quidem cise in tam nihili dono: odi se cras hodiernam paemulam alteris decem compeia laturum' Qui, rogo, haec quadrant. Mum Citrio , quod necdum gultu insiti Romanis dederat ξ MClius ominemur, qu m. poctam tam decori immemorem sui illa, ut decem Curia pauperrimus pastor Se mittat ita vile munus esse falcatur . cum eo tempore vel tria a primario homine non ruris, sed
ciuitatis Romanae ipsi Augusto gratissimi muneris loco dari potuissent. Quid quod ne Claudu adhuc tempore ait Italia Citrus coleretur, Columella alioqui tradituro , quipam scienda tractandaque esset. Martialis multo post eam de hac dote celebrauit, zu i l. q quod
640쪽
quod in Assyria pomis numquam careret: quod ita esse, Palladius dicit se post in Sardiano MNeapolitanotandis suis deprehendisse , ceu rem in Italia de locis vicinis non ant Evillam. Quamobrem ne id quidem mihi Democritus, quisquis is lacrit dipnosophista, peti iaserit, Antiphanem veterem Comoediarum scriptorem in Boeotio subdo Curio malo esse intelligendum, dum Baiorum suum amatorem, ut equidem coniicio, sic imtroducit puellae loqueptemr Καὶ περὶ μιν γαλι θον τὸ ψ λεγγον,
In his vertendis Natalis in ipsb flatim limine impegisse videtur'. aedis, ut velit,
Sit sane in 'um mel loqui de opsonio, Ceu cum beluone sermo ' i sta aeri
Hac virgo mala pulcra , lustra per deos. Non 3 item Atlenas misit haec rex seminar Genm put. uesteridum, per astrum C pri se,
Esse aurea haec dicunt. Tria at tantum modo Sunt pulcra, rara, rara ubique gentium, Pretiri muri.
Hos versus Eriphus non tam ut suos faceret; repetiuisse videtur, suis quibusdam addititis, quam ut trium pomorum donum ab Antiphane inductum derideret. Neque inditicare videtur, Medica poma a Boeotio amicae sitiae data , cum vix oboli faciat. At pluris fuissent tria citria tum temporis Athenis, quam triginta obolii Ac sertasse pluris, quam triginta drachmae. Deinde mox liquet ex comparatione Granatorum quae Eriphus aureis Hesperidum malis opponit, minime vel ab Antipitane vel ab Eripho de Caeriis fuisse cogitatum: sed de viliore aliquo genere ,quam sint mala punica. Quod si recte quis consideret quae ab utroque dicta sint, videbit, ni fallor, Meliboeam nil uli aurea poma facere :& ea quae de aureis pomis a venere in Cypro plantatis serebantur, ad punica mala detorsile. Sed valeat Eriphus cum sua rustica Meliboea, quae Dianam a virorum consortio alienam , quam Veneris sidus iurare mauult: ex quo solo perspici potest, omnia ea quae Veneris sunt, ab ea contemni, de vix obolaria ce seri. Ego aliter longe Antiphanem, quam Dipnosbplusta iotelligens aio, elegantissime Mingeniosissime eum in tribus aureis pomis versatum esse: tum quia ad numerum spectat, tum etiam quod eorum semen dicat non ita dudum a rege Athenas mis
T sum esse. Ternarium enim amoris vinculo conuenire, virgilius etiam nouit multo
T. et . ante omnes & Latinos &Graecosi ple Salomon funiculum triplicem dicens dii ficilius
ισι -- t. rumpi. Iam poma veneri sacra esse, de ea quidem Cydonia de quibus Comicus agit, mox apertum reddam. Quo autem Boeotius ruthicum Sc exile munus magis innien- ι . daret , addidit, non de vulgari Cotoneorum genere haec mala esset sed omnium loni pulcerrima; de quo pluris fiant, semen allatum dicite Persia: quod mirum non est, cum hodie quoque Cydoneorum ea praeilantissima sint de maxima, quorum semen ex Luittania usquead nos assertur. Porro quod a Rege dicat semen venisse amarulentum, habet criminationem Athenienses nescio quos, qui regiis pecuniis quas per aurea mala indicat, se sinerent corrumpi. Nili: l igitur minus hic cogitatum est, quam de Medica malo: potius cogitatum est de auro Persico, quo Graecise non raro allici linebant, ut Persarum magis rebus, quam patriae suae studerent: quod ut salse admodum a Comico obliquis verbis S aureorum malorum mentione notatum est; ita parum bene ab eo animaduersum , qui collegit poma haec Citrea fuisse ex eo quod semen e ditione regis fuit set allatum. Certe si Antiphanis iam aetate arbor in Attica fuisset,idq. tam cominu