장음표시 사용
361쪽
336 'caput XII. . ' . bet, sed tamen alibi vel quia spem propinquam per artem suam, aut haereditatem ad illa habet, debet resti .
ruere, quia solum per modum mutui accepit.. Ido. Gra vis solum necessitas ad auferendum alienum non susticit, juxta prop. 56. ab Innocentio XI. damnatam, ne homines graves sibi necessitates fingentes ad surta alli. .ciantur; peccatum tamen aliqualiter minui videtur, praesertim, si dives rogatus suit, qui in tali casu ad eleemosynam dandsm obligatur. otio. Si filius in domo paterna instar famuli laboret non accepto Salario, non potest illud clam surripere utendo compensatione , quia necdum certum est, quod illi salarium ex justitia debeatur: si quid . tamen subinde ad honestam recreationem surripiat, non videtur esse ad restitutionem obligatus, quia pater solum quoad modum est invitus. 4to. Famuli ob tenue salarium non possunt uti occulta com- , pensatione, juxta prop. 37. ab Innocentio XI. damnatam; alias lata via furtis aperiretur, & famulus paciscendo de tenui salario libere cessit juri suo ; secus esset, si ab extrinseco coactus fuisset
Fαν de . 3.76O. Fur tenetur ad restitutionem rei alienae domi-βeν re' no faciendam : EZech. 55. υ. I 4. Si egerit poenitentiam, V ' pignus restituerit ille impius, rapinamque reddi
derit, υita υiυet. l alio est, quia sur non habet ullum titulum, quo rei alienae dominium sibi vindicare possit,& res semper ad suum dominum clamat, qui rationabiliter est invitus , si, Sibi non restituatur . Ergo ad eam
restituendam tenetur,' ut servetur justitia commutativa
R.,bi. CorυII. Proct. Imo. Fur tenetur restituere rem alienam ωα.etir extantem; Si tamen sine manifestatione criminis, & alio σφευν. gravi damno res ipsa restitui non posset . putat Diana,
susticere, si valor rei restituatur. 2G. Si res aliena apud furem tali cosu pereat, quo etiam apud dominum periisset, v. g. incursu hostium, ad nihil tenetur: secus, si apud dominum non periisset, vel si periisset, per injuriam v. g. surtum periisset. 5tio. Si lar rem alienama Iteri donaverit, consumpserit, perdiderit cum, Vel si ne culpa, aut si eam vendiderit cum, vel sine lucro, vel damno, debet ejus valorem restituere, licet res quocumque ex capite apud dominum periisset; quia
simpIiciter causa est, quod res non amplius existat. 4to. Fur tenetur restituere lucrum cessanS, ac damnum emersens. Item tenetur restituere rei meliorationem tum intrinsecam, tum extrinsecam, Si nimirum res aliena , dum inique detinetur, melioretur, J. r. ex vitulo fiat vacca, vel pretium rei crescat: uti si medimnus frumenti eo tempore, quo sur abstulit, constiterit 6.
362쪽
De Virtutibus Cardinalibus . 53 iforenis, tempore Vero consumptionis 9. florenis, debet solvere 9. flore nos: si autem antea conStirerit 9. florenis, & tempore consumptionis 6. forenis, obligatur
6. flore nos solvere, nisi dominus eo forte tempore vendidisset, quo 9. florenis constabat. Variante vero valOre rei intra tempus injustae ablationis, & consumptionis, satis est pretium illius rem poris, quo res ablata .restituitur , refundere'. 5to. Fur tenetur compensar ideteri oratione in , & restituere omnes fructius percepto. ,
naturales,'& mixtos, etsi .consumpti sint, nec inde s ctus suerit ditior: fructus vero industriales non tenetur restituere, quia sunt fructus propriae industriae. . f. 6 i. Ex hactenus ditati constat, quid pro laesione ς-juris alieni in specie restituendum sit; restat modo utrio qui taliqua de obligatione, causa, & culpa, personis obligalis, ordine, tempore restitutionis in genere, & causis ab ea excusantibus dicamus. Igitur Restitutio in genere est actus justitiae commutativae, quo res ab alio accepta redditur, vel quo damnum proximo irrogatum reparatur .
Sehol. Restitutio disteri a Solution , quod haec non rius supponat damnum irrogatum : a Satisfactiones , quod νδ Iaaec sit magis particularis, & proprie respiciat personam: a Compeusatione, quae est tantum damni illati reparatio. Restitutionem esse actum Justitiae conam triativae, patet ex g. 7. o. Schol. Radices restitutionis sunt 1. Obligatio restituendi Oritur ex re accepta allina, quocumque modo ad aliquem perveniat, quae semper clamat domino suo, & illi restituenda est. 2. Ex in- ἡ justa'acceptione, qua quis Vel Scienter, & injuste occupavit rem alienam, V. g. surto, &c. vel quando quis damnificando re sua proximum privavit.. g. 762. Bestitutio rei injuste ablatae, aut damni inju- Reiii/υ, ste irrogati, vel in re, si Sit possibilis, vel in voto, si iρ in re sit impossibilis, est necessaria ad salutem: ad . Rom. IS. N. 7. Ne ire ergo omnibus debita. Et S. Augustinus ep. D . ad IIIaceae ait: Non remittitur peccatum, nisi restituatur ablattim. Ratio est : Qui non restituit, cum possit, Voluntarie perseverat in peccato,
contra haec legis naturalis praecepta: Alteri ne feceris, quod tibi fieri non vis. Et: Suum cuique tribuendum. Item omissio restitutionis est furtum virtualit gr, seu acceptio rei alienae continuata. Ergo sicuti fur, sic ille, qui non restituit, salvari nequit. Achol. Dices I. Christus Luc. II. Pharisaeos arguens solstinis rapina , non meminit restitutionis iaciendae. Rom. Hoc tur οπις . Praeceptum per Se jam sciebant; unde necessitas elee 'ii' - ano synae solum intimabatur, utpote cui lotiones suas
363쪽
debet, ne re. . sibi ablata restituatur, quia re in saviani aeternae saluti suris praeserre nequit .. Lem. Hoc solum renet in extrema proximi necessitate, quam non patitur. , oui rem alienam ex malitia retinet, quam tollere
potest. III. Rachel furata est. idola patris Sui , Gen. 5 i. . David abstulit oves & boves in Gessur & Ger Zi, I. Reg. 27. .& omnia bona Miphiboseth dedit Sibae, a. Reg. I 6. sine facta restitutione. Resp. Non pauci Bachelem surth . accusant: alii vero exeusant , quia secit jure compensa tionis, eo quod pater ejus Laban eam dote sua priva verit. David jure belli abstulit oves , & boves. Ejus agendi ratio erga Viphibosoli excusari nequit ; sed cerrum eSI, quod restitutionem non omiserit, vel ident vel aequivalens reddendo: sane in restitutionis partem computari potest, quod eum cibo regio aluerit, .& soriate Miphiboseth in distra Elionem medietatis bonorum
Coro II. Priarii. imo. Restitutio est facienda. sub peccato gravi, si materia sit. gravis; sublevi, Si materia si rlevis; qui absolute nequit restituere, si doleat de peccato, & voluntatem restituendi habeat, si posset, salvari potest . Ido. Obligario restituendi ex re accepta non durat, nisi quam ilia res ipsa durat, & extat, vel sor- maliter in se, vel virtualiter in aequivalenti, seu frectu& eisectu relicto: ex injusta vero acceptione durat, licet 'res interierit, nec virtualiter amplius extet, quia iniquitas soli nocenti nocet. 5tio. onseSsarius, Si ex. gravi culpa, & crassa ignorantia de obligavit poenitentem ab onere restitutionis, tenetur in desectu pomitentis ipse reStituere, quia po*itive ad damnum proximi concurrit, nisi in sequenti tonsessione de hac obligatione poenite iserem monere pOsait: si vero solum negative se habuit, tacendo, & non imperando restitutionem, ad summum peccar contra Osticium suum, vi cujus tenetur procurare bonum spirituale poenitentis, non vero temporale ali cujus tertii; unde cum non peccet contra justitiam, Sed Iantum ccntra charitate in , non renetur ad restitutio sinem . . Hanc tamen reς ritutionem Ill. D. Godeau illis con
sessariis injungit, qui ex malitia, metu, vel culpabili
ignorantia de onere restituendi poenitenteS. non admonent, quia eo riuri silentium alieni damni causa est. 4roo possessor bonae fidei, postquam certo eo gnovit, rem a se hucusque possessam esse alienam , tenetur eam restituere si adhuc extet: si autem eam bona fide consumpsit , & postea resciat, sui Sse ali erram, non tenetur restituere, nisi id, in quo se elus est ditior ratione rei,
alie Raa, nisi sorte hoc praescripserit: sic qui vinum sur-
364쪽
L Virtutibus Cardinat i bus . 333 1lvum bona fide ebibit, alias de sito vino bibiturus , te
ne tur pretium ejus restituera. Item possessor bonae fidei tenetur restituere fructus naturales ex re aliena perceptos, qui e ipsa rei Substantia proveniunt, 'uti gramina : & mixtos ex rei substantia, & hominum industria simul provenientes, uti segetes jam perceptas, si adhuc extent, vel quantum inde ditior saetus est, si non extent ; nisi legitime praescripserit: quia res Suo domino fruitiscat, licet possit detrahere expensas non tant utrine etessarias & utiles, sine quibus res periisset, vel deterior facta suisset, aut fructus in tanta copia non protulisset, sed etiam voluptuarius ad aestimationem laboris r 1 ructus vero mere industriales non tenetur restituere , qui cedunt suae industriar. 5to. Ροssessor dubiae fidei tenetur serio morali diligentia inquirere, an res Sit aliena : manente vero dubio speculativo , practize se. reSOlvere, & rem retinere potest, quia in dubio melior est conditio possidentis : potest etiam eam Vendere, monendo tamen emptorem de periculo ad damnum avertendum . Si oborto dubio negligat inquirere, & postea dominus comparoat, tenetur non solum rem, Sed et nanai ructus consumptos vel alienatos a tempore Oborti dubii & neglecti inquisitionis restituere, quia tunc fuit in mala fide.
g. 65. Ut .ex injusta acceptione oriatur Obligatio re- auarirstitutionis in sero conscientiar, ante sententiam judicis cu/ρ requiritur culpa Theologica , & non sumeti mero juridica. I mo. Quia damnum sine culpa Theologica . illatum requira. non est voluntarium , sed mere sortuitum, velut ab νμη amente datum. Ergo sicut non tenetur amens, ita necis, qui nullam culpam Pheologicam admisit. Unde ine. Fn. de injur dicitur: Si seire debuisti, ex facito tuo
injuriam Uerosimiliter posse contingere. Ubi sermo est de culpa per ignorantiam vincibilem commissa, quae est Theologica . udo. Damnum per meram culpam juridicam illatum non parit obligationem restituendi ex re accepta, quae supponitur non amplius existerer nec ex injusta acceptatione , cum non intercedat injuria forma lis. Ergo jure naturae non adest obliθatio reparandidam nun per meram culpam juridicam illatum. Interim tamen in conscientia quis tenetur ad reparandum damnum ex culpa mere juridica datum, ex legibus positivis humanis, & civilibus, quae tamen modo post Semetentiam judicis obligant. . Schol. Culpa Theologica est quaevis ostensa Dei: GI- culpata iuridica est omissio diligentiae, qua proximi damnum iuri impediri potuisset, sive sit peccatum, Sive non. Culpa νιὸ γjuridica alia est lata, seu omissio diligentiar, a pruden
365쪽
tibus con4 muniter adhiberi solitae: alia est Iatior , seudolus praesumptus, seu omissio debitae diligentiae, unde damnum proximi praevidetur, licet non intendatur. Culpa latissima, est dolus apertus, seu Omissio debitae diligentiae, ut proximo damnum inferatur'. Culpa juridicaleυis, est omissio diligentiae, quam prudentiores, & diis ligentiores adhibere solent. Culpa Imissima, eSt Omis
siti diligentiae exactissimae, quam diligentissimi adhibere
Coroll. Praes. imo. Ad incurrendam Obligationem restitutionis stinicit i ulpa juridica . i. Quando quis ad hoc
se speci ili ter obligavit . 2. Ex legibus positivis humanis& civilibus, uti ex lege Aquilia, aliisque quasi delictis
ti damnis vel nostra, vel nostrorum culpa, vel per anima ia nostra illatis, ubi saltem post sententiam judicis in conscientia ad reparationem damni Obligamur . staeo Damnum per culptim venialem iIlatuis in foro conscientiae Saltem ex parte juxta proportionem culpae resarcien dum esse videtur ; unde transactio suaderi potest . f. 64. i. Ad restitutionem obligantur quicumque po- misistivi Sitive et scaciter cooperantur ad damnum proximi, hocoo ,sa- verSu expreSSi: Iussio , Consilium , Couseusus, Pa o , - - Lecurstis, Participans . . Uti patet ex hac propositione 9. ab Innocentio XI. damnata: Qui aseum moset, aue inducit ad inferaudum domnum graυe tertio, non tenetur ad restitutionem istius damni. Cujus ratio est ἡ quia o inneS hL sunt causa moralis damni: ergo idem est ac si damnum intulissent ; adeoque illud reparare te
I. Ex negative vero concurrentibus , quales sunt IJutus, non obstans, non Manifestans , illi' solum te nentur ad restitutionbm, qui ex contractu, vel quasi contractu obligantur 9d damnum aVertendum, quia extra contrarium illi nuta tenentur ex justitia ad impediendum alterius damnum, sed tantum ex charitate: ergo peccant quidem contra chari tatem, non vero contra justitiam commutativam , cujus proprius actus. est restitu
Coroll. PraEI. Imo. Mandans Si anteeXecutionem manis datum .serio revocet, idque innotescat naandatario , non tenetur ud restitutionem , si mandatum executioni m*ndetur secus est, si revocatio non innotescat. Si fi ius
nomine patris nescientis damnum inseri, quod postea pater ratum habet , peccat quidem pater approbando, sed non tenetur ad restitutionem, si nihil in usti lucri ad eum pervenerit: nec sua rati habitione faciat, ut damnum magis inseratur, vel jam illatum non resarciatur, quia causa damni non fuit. Mandans vero tenetur
366쪽
estituere in solidum; stri. Consulens tenetur ad restitutionem in solidum, nisi vel ante executionem consilium esset caciter revocaverit, vel bona fide dederit ad negotium feliciter gerendum, ex quo illo utens damnum Passus fuit. 5Do. Consentienr, qui suo suffragio alterum
movet ad illationem damni, uti Consiliarius iniquo tributo subscribens, tenetur ad damna compensanda : qui vero ultimus sert sta stragium pro re. injusta, dum sus- sciens numerus suffragiorum jam adest, peccat quidem, Seci non tenetur ad reparandum damnum , nisi sorte contradicerado , alios ad mutandam sententiam movere posset. έto. Palm, qui adulando , laudando, exprobrando
inducit alterum ad damnum inserendum , tenstur ad restitutionem , si sit causa efficax: Iati ans vero post
damnum illatum , peccat quidlin contra,charitatem , sed noli tenetur ad testitutionem , nisi sorte laude ad nova damna interenda excitet, quae resarcive debet. 5to. Otis at: re Arstim, tenetur ad restitutionem , si damni sicci . to ira defendat, res surtivas cus ludiat, nisi quis in soli-ru ine habipans reciperet furem ad evitandam mortem sibi intentatam . 6to. Participans, iniquae' actioni praebencio auxilium, comitando iurem pretesidii causa , scalas
tenenGo o c. tenetur aci re; titutionem: non vero tenetur usura uas pecunias domini sui numerans , nec rusticus
1netu adactus . iniquas praedas militis vehens, quia haeacti ones De I Se ima lal non sunt. Imo. Circa COOperanteS neg9tive, famulus advertens alium suum conservum domino suo iurari, & tacons, non tenetur ad reStitutionem, licet peccet contra charitatem ; quia duminus domesticis suis invigilare debet, nisi sorte famulo custodia rei specialiter commissa sit : si autem extraneus su-retur, & famulus taceat , tenetur ad restitutionem , quia contra .extraneos iam uti res domini defendere debent.b o. 'ter cooperantes negative, restitutioni maxime obnoXli sunt Principes, Magistratus, & belli Duces &c. Si non impeUiant furta &c. Consiliarii non impedientes iniquam constitutionem; Tutores non impedientes damna pupillorum, quia hi ex ossicio, & quasi contractu
tenentur ex jυstitia alterius damnum impedire . Item CustOGes Stipendio ad custodiendas res domini conducti: USIUiaeS tamen pecorum, Vinearum, Stagnorum, &Sylvarum non tenentur restituere poenas, quas dominia sic epis ent ex delatione lignantium Sc. dariana tamen ex Onussa delatione orta compensare debent, si sint magni momenti, & dominus rationabiliter sit invitus; cc ideo non tenentur deserre pauperes moderate ligna
caecientea ob pr*sumptam domini licentiam. 9no. Si plureS Sine conSpiratione, sed tantum casu concurrant ad
367쪽
damnum inserendum, singuli pro sua quivis parte ad restitutionem tenentur: si vero mutuo consensu damnum
intulerint, vel si singuli ita influant, ut cujusvis influxus se solo ad totum damnum sufficiat; vel si influxus sinsulorum sit causa necessaria, ut sine eo damnum non neret; singuli tenentur in solidum, ita ut si unus pro
parte sua non restituat, alter totum restituere teneatur.
iomo. In damnificatione lucrativa primo dobet restituerire is, apud quem res ablata extat vel in se, vel in aequivalenti, unda factus est ditior, vel quam mala fide consumpsit. Deinde in desectu prioris tenetur mandans, in ejus defectu positive cooperantes, & denique in eorum desectu cooperante ς negative , ex contractu obligati. In Uione pure damnificativa, v. g. combustione domus, si plures aequaliter concurrant, qui liber debet restituere, partem suam, & io desectu aliorum, totum: si unus mandavit, ille debet restituere, & in eius desectu executor. Omo. Μiles particularis, qDi in Dello injusto umbem depraedavit. tantum. obligatur ad damnum a se illatum , quia reliquus exercitus tamen damnum intulisset: si vero miles' particularis cum aliquot commilitonibus domum expoliat, tenetur ad restitutionem insolidum, quia quivis miles damnum saltem impedira
Domἰo. g. 765. Restitutio regulariter domino rei fieri debet; res enim clamat, & devincta est suo domino , cujus jus in ablatione, & damnificatione injusta laesum suit: ergo illi restituenda est. CO OH. Praes. Imo. Debita certa domino suo restitui debent, vel si mortuus sit, ejus haeredi; si autem nutilum haeredem reliquerit, nec de rebus suis disposuerit, tamqum bona derelicta debitor ea sibi retinere potest ejuxta Amicum de Iust. & alios , quorum sententiam non facile sequendam arbitror, cum jure civili fisco Ecclesiastico in Clericis, c. I. Success. ab Intest. Saeculari vero in laicis cedant, I. 6. f. de jαν. fisci. Si quis verorem depositam, commodatam , emphyleuticam acceperit, eam depositario &c. restituere debet, qui jure suo privari nequit, nisi certo praevideatur ea re abuSurus, vel consentiat, ut domino restituatur. Si quis vero rema possessore malae fidei v. g. iure acceperit, & emerit ;per Se non suri, sed domino restituere debet, qui solus in eam jus habet: quod si tamen emenS a io modo pretium suum solutum recuperare non posset, putant multi, hoc pretium eum repetere posse, permittendo, ut fur rem recipiat; tum quia jus ad suum pretium haber; tum quia non tenetur ad conservandam rem domini cum tanto damno . ado. Bona incerta cfmparata ex delicto,
368쪽
Do VirtatiIus cardinalibus . 55 v. g. surto, iniquo pondere, & mensura, si facta dili
genti inquisitione dominus non innotescat, debent dari pauperibus ob praesumptam domini voluntatem. Si ve to dominus in particulari quidem ignoretur, sciatur tamen in coinniunt, uti sciunt Caupones, Bistores &c. qui iniquo pondere, & mensura concives suos defraudarunt, licet nesciant quos in particulari, communitati laesae restituere debent, minuendo pretium, Vel augendo pondus, di mensuram. g. 766. In restitutione facienda ordo inter credi rores observandus est, ita ut unus alteri praeierri debeat , &quidem in conscientia , quia unus creditor hauet rus prae alio, ut suum sibi restituatur . Coroll. Praes. Hic ordo restituendi sequens est. Si debitor habeat bona sufficientia ad Omnia debita solvenda , ea solvere tenetur: Si autem non sit Solvendo, r. l estitui debet res aliena apud debitorem adhuc extans. 9. Ex bonis debitoris solvi debent funeralia , medicamenta , & alimenta sibi, uxori & liberis impensa. Item quod pro saciendo inventario, custodia supellectilis, &consessione testamenti impensum suit. Item merces operariorum , & famulorum ad necessarios usus conductorum. 5. Creditores hypothecarii habentes pignus vel hypothecam praeseruntur aliis creditoribus chirographo, vel instrumento publico, vel testibus munitis. Plura Juristae. Vid. Insp. I. E. tom. S. g. 976. Schol. g. 767. Si obligatio restituendi proveniat ex re accepta, restitutio fieri debet, quamprimum moraliter fieri potest; quia praeceptum non retinendi est negativum, quod omni tempore obligat. Corest. Pract. Qui habet certum restituendi propositum , sed restitutionem ex gravi causa differt, nequitargui peccati mortalis, nec Absolutione privari, maxi, me si ex mora laeso nullum damnunt inseratur. g. 768. Restitutio ex re accepta potest fieri in loco debitoris, quia debitor bonae fidei. Gebet manere indemnis. E contra restitutio ex injusta acceptione debet fieri in loco creditoris, quia possessor malae fidei debet laesum servare indemnem , di in integrum persecte restituere .
Coron. Praes. Imo. Si domino a possessore seu debitore bonae fidei res sua in alium locum transmitti debeat, expensis domini id fieri debet, & si in via quocumque modo sine culpa mittentis pereat, domino suo perit. 2do. Qui tenetur restituere ex delicto , sumptibus suis rem ad locum domini Iransferre debet, exceptis tamen iis expensis, quas ipse dominus; facturus suisset. Quod si vero transferendo rem in locum domini maiori. 5Maeum In itit. Theot Irim. II. Υ
369쪽
res expensas sacere deberet, quam res ipsa Maleat, ad deserendum non obligatur. . 69. A restitutione excusat impotentia . tum physica . quando quis nec in re, nec in spe habet unce possit restituere ; quia juxta regulam 6. juris iis 6. nemo potest ad impossibile obligari: tum moralis ς quando quis absolute quidem solverε potest, sed restitutio valde difficilis redditur propter jacturam animae ς Vitae,
famae, libertatis; justi status, aut bonorum temporalium; qua impotentia durante, creditor non potest esse
Corial: Praesd imo. Si quis ob restitutionem lapsurus
esset in desperationem ι & filii ob inopiam in susta; &
latrocinia; vel same esset periturus, durante periculo potest disterre restitutionem, aut. Omittete; nisi sorte creditor ita similem necessitatem lapsurus esset: imo si debitor& creditor actu solent in aequali necessitate, debitor restitutionem omittere posset, quia melioris est conditionis ; quod tamen de extrema solum neeessitate intelligenduiri est ψ quamvis etiam in hoc casu nonnulli Doctoreg dubitenta udo. A restitutione excusat jactura libertatis vel famae necdum amissae; nisi per tertium si-he infamia restitutio fieri. possit .. Stio. Excusat , jactura justi, & honesti status; si nobilis deberet omnia bona vendere, necessarios famulos dimittere ς civis primarius
Exercere artem mechanica mi artifex vendere instrumenia sua, ubi restitutiσ differri, & solutio per partes fieri potest, quia in his casibus creditor debitori subvenire debet, nisi ipse sit in simili necessitate. 1 Iiqua tamen status diminui id non excusat a restitutione; ideoque absolvi non debent, qui nihil de luxu ludis conviviis &c. sibi subtrahere volunt, ut debita solvant. Item si status. sit injustus, per furia & usuras acquisitus, manet oblitatio restituendi cum ja6ura status, ad quem debitor nullum jus habet: Do. Licise etiam differtur. testitutio ob damnum , creditori reipublicae vel tertio veatosi militer inde eventurum , quia non soret ad utilitatem creditoris. 5 o. Cessio bonorum, quando debitor solvendo. impar creditoribus sua bona inter se dividenda relinquit non plene liberat ab onere restitutionis, sed debitor ad plenam solutionem manet obligatus, si ad pin- uiorem fortunam pervenerit; quia per hoc flebile beneficium creditoses non privantur jure suo, & ignominia
cessionem concomirans solutii est in poenam contrahentis debita supra vires suas. 6to. Obligatio restitutionis omnino tollitur, I. Per impotentiam pespetuam . u. per
interitum rei juste acceptae, & in individuo debitae, si eodem modo apud dominum peritura su sset; secus, Si
370쪽
ne Virtutibus Captasnatibus. 359ihius te ablata sit. 5. Per remissionem creditoris liberam
sine vi, fraude, vel metu extortam. compenSationem factam creditori, si quid ille tibi debeat, vel
creditoris creditori , quo modo solvitur obligatio in io-ro interno, non vero semper in foro externo. 5. Perlegitimam praescriptionem g. 759. & g. 69i . .
g. 77o. Ex hucusque dictis satis quidem colligitur, quomodo jus suum cuique tribui debeati & quomodo jus alteritas laesum repatari possit. Verum quia frequenter contingit, ut tum ex malitia alter alterum indemnem servare nolit j tum ex ignorantia, quando partium jura magi S sunt obscura, quivis sicile litem obortam dirimere non possit: ideo salubriter judicia instituta suerunt , . in quibus jus dicitur, & justitia legitime administratur. Est ergo Iudicium sententia cum auctoritate prolata de . i' eo , quod justum est. Schol. i. Judicium l. althd est Ecclesiasticum, Guod stuo . ad judicem Ecclesiasticum spectat, quando contenditurpi pde rebus, Vel causis , vel personis Ecclesiasticis: aliud est Saeculare , quod ad judicem saecularem spectat, ubi eontenditur de rebus saecularibus, vel inter personas laidas. 2. Judicium aliud est petitorium, in quo de rei proprietate , vel alio jure agitur aliud possessortam , quan do de sola rei possessione, vel quasi possessione conten ditur I 3. Aliud est ordinarium ι & solemne, in quo or do , & forma juris servatur, scilicet uisereo in jus citato libellus sive intentio actoris in scripto edatur ; deinde litis contestatio fiat, juramentum calumniae praestetur , si petatur ; postea probationes proserantur,. & dentum sententia a judice in scripto proferatur: aliud est extraordinarium ι summarium , in quo simpliciter de
ano sine solemni strepitu & figura judicii sola rei veritate inspecta proceditur ; ubi tamen semper reus citari debet ue data ei copia desensionis i 4. Aliud est judicium Civile , in quo actor suum , vel alterius commodum yri' vatum prosequitur: aliud est Criminale, in quo agitur in causa criminali ad vindictam, & poenam publicam Corporalem, vel pecuniariam fisco applicandam i aut ad officii privationem. Sciol. 2. Personae, quae in judiciis interveniunt, aliae i9r ρη Sunt principales, scilicet, Judex, Actor, & Reus: aliae
accessoriae, nempe Testes, Procurator, Seu Advocatim, euisitae
ASSessor, Tabellio. Judex est persona publica ad id constitutus, ut securidum legis praescriptum, vel loci consuetudinem populo jus dicat: alius est ordinarius , iqui ex officio universitati causarum praeest ; alius de emgatus, cui Vices suas ordinarius commisit. Abiter excola Sensu partium constituitur. Actor in criminalibus Acin