장음표시 사용
71쪽
alias committeret mendacium perniciosum, pronuntia do minus probabilem potiorem, quam tamen inferiorem
8ε ἰου 2. Judex etiam in criminalibus, quando agitur de contio. '' demnando reo, probabiliorem sequi debet, ex regula oti.-δο Juris 47. Prae umitur iunocentia, ubi culpa non proba- ινυν tur . Sed Si sint contra reum rationes minus probabiles , Ο.-- is culpa non probatur, quia habetur solum semiplena probatio, quae judicem exponit periculo, ne innocentem damnet. Ergo innocentia praesumitur. Non υεν. 5. Quando vero in criminalibus agitur de reo absol evss' st vendo, judex minus probabilem reo faventem amplecti Ozaz.j debet r quia dum agitur de Vita & capite, requiruntin Modo . ab accuSatore probationes luce clariores, & indubitatae, I. fin. c. de prob. Sed tales non sunt, quando pro innocentia rei stat probabilitas ; hinc melius est impunitum relinquere facinus nocentis, quam thrte innocentem damnare, ι. 5. J. de poenis: & cum sint partium jura obscura , reo favendum est potius, quam actori. Nec obstat propositio damnata n. i.), quia praesumendum non eSυ Sedem Apostolicam velle aliquem poenis addici, cujus
facinora non sunt omnino certa.
CoroII. Praes. Imo. Si Judex advertat, pro utraque z. . Stare rationes aeque probabiles, ob accepta ab una parte munera sententiam pro illa serre nequit ; sed si neutra pars facto, vel jure superare sibi videatur, ca Sam ad superiorem judicem deserat, vel arbitros cum partium consensu constituat, vel transactionem suadeat,
vel rem divisibilem dividat, vel indivisibilem uni ita adjudicet, ut alteri pretium dimidii refundat. stri. Iudex
peccat, si in casu intricato unuin solum vel alterum Auctorem consulat, & sine diligenti examine sententiam se-irat, quia periculo alterum laedendi se exponit. 5rio. Etiam Arbitri, Principes, Μagistratus, & Consiliarii debent in sententia serenda, decernendis tributis, oneribus imponendis , bello decernendo , sequi probabiliorem , quia alias judicium practicum prudens formari non potest.
Advocatus potest suscipere causam minus probabilem de sendendam, quia causam non definit, sed tantum ratio nes pro causa dubia aflert, quas judex discutiat. Si vero causam omnino injustam esse cognoscat, vel in decu su advertat, ejus patrocinium nec suscipere, nec NOS , qui, & clientem, ne inutiles expensas faciat, ad desistendum inducere debet, & plerumque ob periculum T velandi secreta hujus causae, partis adversae patrocinium suscipere non licet.
Me ici g. 44 . Medici & Chirurgi tenentur adhibete medicat, ' mema certa relictis incertis, vel probabiliora di tutiora
72쪽
caeteris relictis: quia ex ossicio, charitate, & tacita con- ρωδή ventione cum aegro tenentur ejus sanitatem procurare Goleo meliori modo, quo possunt; quod non fieret, nisi eligerent probabiliora, & tutiora. Si tamen media certa , & probabiliora non habeantur, praestat adhibere potius probabilia, quam nulla: imo si mors moraliter certa sit, & solum habeatur medium dubium, an profuturum, an obsuturum sit, illud adhibere licet; quia probabilis spes vitae praeserenda est periculo accelerandi
mortem, quae absque eo Secutura creditur.
g. 44'. Quilibet ex Iege Charitatis renetur sequi tu- TαεIαν tiorem, relicta minus tuta, quando agitur de vitando
damno temporali, vel spirituali ab inhonestate actionis : I.
distincto. Nam quamdiu probabilius judico, quod actio ου otiam vel mihi vel alteri sit nociva ob damnum ab ipso c- 6 i cato sor mali distinctum , non possum serinare prudens ''. i. dictamen de honestate actionis, quia virtualiter ipsum dioirid is damnum eligo ; nam prudens etiam dictamen non remο- ώsimr.vet periculum, vel damnum, quod ex actione imminet. Sic non licet explodere bombardam in objectum, quod puto esse seram, si probabilius judicem , esse hominem. g. 449. Quando a situr de sola honestate objestiva τυρίων actu , Icilicet, an liceat, necne, vel de probabilitate β Φς'
auris; licitum est sequi Opinionem probabiliorem minus jα. iam
tutam faventem libertati, relicta minus probabili tutio- .ia .ri legi favente. Primo enim licet sequi opinionem inter probabiles probabilissimam, uti patet ex propositione Synnichii ab Alexandro VIII. damnata. Ergo etiam probabiliorem, quia in probabilissima aeque ac in probabili manet formido de opposito. Secundo . Summi Pontifices
dispensarunt in Μatrimonio rato, contra tutiorem aliorum opinionem . Tertio. Qui probabiliorem sequitur, agit ex motivo Virum gravem ad assens una determinante: ergo licite agit. Certe si tutius semper Sequendum foret, frustra Theologia Moralis sententias probabiliores indagaret, frustra viros doctos consuleremus, cum tutius ante omne studium omnes norint. Item pecca4sent S. Thomas &' reliqui Theologi, qui non semper tutiores sententias in suis libris proponunt; aggravaretur jugum Christi, & fieret intolerabile ; plures ex nimia
anxietate stultescerent, & Omnis humanus convictus deperiret . SchoI. I. Non obstat I. quosl Mattέ. 7. dicatur an- solutiae. gusta via, quae ducit ad vitam. Et I. ad Thess. S. O- muto probare quod bonum est, tenere . Et: Ab omni 'specie ala abstinete vos. Et Proυ. I 4. υιa, quae υidetur somini justa ; novissima autem o sis cunt ad mortem. Resp. Angusta via est, sed iam
73쪽
angustissima & nulli sere pervia. In priori loco loquitur Apostolus de fratribus prophetantibus, quorum doctrina. rire examinata & Sana reperta, tenenda eSt. In altero loquitur de vitando Scandalo . Locus μου rb. est de ignorantia vincibili. II. S. Augustinus I. de utic ereae e. II. ait: Opinio nunquam est sine υitio. Et S. Gregor. I. s. mor. c. 6. dicit, Sanctos de bonis operibus formidare. Et S. Thomas quodlib. 8. a. II. Illud, quota agatur
contra legem , Semper est nauium , nec excusat per loc , quod est se Andum conscientiam . Re . S. Augustinus
per opinionem obstinationem in errore intelligit. S. Gregorius vult, suod, licet tutius eligamus, ob vanam floriam, & alias circumstantias semper formidare de- eamus . S. Thomas loquitur de lege vincibiliter ignorata , & conscientia vincibiliter erronea. II. Ex opinione probabili non potest formari )udicium practice certum de honestate amas, quia conclusio nequit esse certior principio : imo sequens opinionem etiam probabiliorem , contra legem agens violat legem , & quidem voluntarie cum cognitione malitiae. Ergo peccat. Resp. Ex opinione probabili formatur conclusio practice certa per judicium reflexum, & dictamen moraliter certum, scilicet: ille non peccat, qui facit, quod prudenter judicat objective esse licitum: sed qui operatur juxta opinionem probabiliorem, hoc facit: ergo non peccat :hinc in tali casu adest cognitio malitiae, sed non formalis , quia lex in vincibiliter ignoratur. A. IN Schol. 2. Litigant hic Theologi cum magna animo--. rum contentione, an licitum sit in concursu duarum Izι; .is opinionum de honestate objectiva actionis sequi prob stelicta bilem, minus vel non tutam, relicta probabiliori saltem
pro β- tuta , vel magis tuta. Ante solutionem hujus quaestionis certo teneo: I. Laxas sententias in doctrina morali, quae sub ementito nomine probabilis sententiae a nonnullis Casuistis inventae sunt, tamquam morum corruptelas omni studio esse vitandas & execrandas, quarum proinde plures merito sacra Sedes Apostolica justo anath mate confixit. I. Rigoristarum non minus opiniones
Christianae doctrinae morali periculosas existimo, utpote qui nunquam probabilitati assurgunt, & in desectu certitudinis directae semper & ubique tutiora eligenda esse
contendunt, Sicque onera obligationum nimium accumulant ; cum e contra Probabilioristae probabiliorem sententiam etiam minus tutam velut absolute tutam approbent ; in quo a Rigoristis differunt. His suppositis, restat proposita quaestio resolvenda contra Ρrobabilistas, qui volunt, opinionem minus vel aeque probabilem &minus tutam in concursu probabilioris in praxim deduci .
74쪽
Do Conscientia o Legibus. Posse. Quamvis vero quaestionis hujus resolutio in praxi sit admodum disticilis, cum opinio aliqua objective probabilis in certis circumstantiis probabilior subjereve essa queat, & cum probabilitas subjectiva secundum cujusque intellectum etiam speeletur, & quod uni probabile, alteri probabilius videatur ; hinc necdum clare intelligo,
an haec quaestio tanti momenti sit, quanti eam aestimavit doetissimus quidam ΡrOsessor, qui hanc meam notam , quam in prima editione hujus mei opusculi Theologici apposui, dodie impugnasse dicitur, ouamvis ejus
Dissertatio vel Theses ad manus meas necdum devenerint . Licet autem hanc quaestionem in citata mea prima editione problematice solum tractaverim, & Lec O-rum judicio causam hanc & controversiam decidendam reliquerim ; facile tamen unusquisque advertere potuit,
tum ex rationibus, tum ex resolutione plurimorum casuum in decursu occurrentium, me pro sententia Probabilioristarum stare, quam proinde modo absolute amplector , & Probabilistarum argumenta dissolvo . Quare sit Schol. 5. Inter duas opiniones inaequaliter probabiles Rariano nunquam sequi possumus minus probabilem minusque y qtutam, relicia probabiliori. I. Quia Deut. 26. praecipitur, ut ex toto corde & anima ServemuS mandata. Et tiari. . Matth. I. via ad coelum angusta esse dicitur. II. S. Augustinus I. 5. coni. Donat. ait, eum graViter peccare,
qui in rebus ad salutem animae pertinentibus certis incerta praeponeret. S. Chrysostomus. lom. 44. in natis. ait, populum debere veriorem eligere. Et S. Thomas quodlib. 8. a. IS. dicit, plures Praebendas recipientem ex contrarietate Opinionum periculo se exponere, & sic
peecare. III. Juxta regulam juris, in dubiis tutior pars est eligenda. Deinde Probabilismum modo saeculo I 6to. Matum represserunt Summi Pontifices. Sic Alexander VII. a. I 659. damnavit Apologiam Casuistarum Probabilis tarum, & a. i664. Apologem a Caram uelis pro licito usu .cujuscumque opinionis probabilis. M a. 1665. damnavit hanc propositionem: Si liber sit alicujus junioris smoderni , debet opinio censeri probabilis, dum non comstat , rejectam esse a Sede Apostolica tamquam' impro-sabilem . Et a. i666. damnavit alias 45. propositiones laxas probabilitati innixas . Item Innocentius XI. alias 65. proscripsit, & inter alias hanc Ab infidelitate excusabitur infidelis non credens, ductus opinione probabiti. IV mequens opinionem probabilem non potest sibi sor-
mare conscientiam moraliter certam de honestare formali
sui actus, ne quidem ex principiis reflexis ; nam illa princi- pia: Qui probabiliter operatur, prudenter DPeratur: Le .
75쪽
quae probabiliter judicatur non existere, est insufficienter promulgata, & invincibiliter ignorata, adeoque non obligat ; sunt incerta, & a Gravissimis Theologis negantur. V. Unusquisque tenetur in materia fidei & morum sincere quaerere lutentem veritatem , & ad eam niti, quia Religio Christi est Schola veritatis, & hoc ollicium probi viri &recta ratio exigit. Sed qui sequitur id, quod probabilius credit esse falsum, non quaerit sincere veritatem, nec ad eam, quantum Potest, nititur. VI. Sententia minus probabilis in conflictu probabilioris, non est proprie, solide, & expedite probabilis: tum quia vis motivorum senistentiae minus probabilis eliditur a sortioribus imotivis probabilioris : tum quia vir prudens nequit assentire Opi nioni, quam probabilius salsam, quam verum etiam comparative ad se )udicat. VII. Agens Juxta minus probabilem υgit imprudenter, quia posset, & deberet dehonestate sui actus ob motiva urgentiora dubitare : item non vitat transgressionem legis materialem, quantum potest, & viam pandit innumeris laxitatibus, pro quibus sere semper stant rationes probabiles. Vid. Ill. D. Godeau G. Mor. & alios plurimos in not. citat. . Sohol. 4. Ob)iciunt Probabilista: I. Νulla adest lex obligans ad sequendam opinionem probabiliorem, quamvis maior sit persectio. Resp. Non agitur hic de maiori persectione, sed de aeterna Salute, dc peccati mortalis periculo, quod semper vitare tenemur. II. Esset onus intolerabile, & obligatio morali ter impossibilis, si quis ante actionem teneretur in sententiam probabiliorem inquirere, & obnoxia infinitis scrupulis, adeoque lex impracticabilis opposita suavi jugo Christi. Resp. Inquisitio probabilioris sententiae docto ex bonis Morasistis, rudi ex consilio docti Theologi facile alleviabitur : qui vero legitimis seu r)tionabilibus scrupulis animas per minus probabiles sententias liberare nititur, salsa eas se vitate decipit, & mortem eis conciliat. III. Non possumus habere integram rerum moralium certitudinem, ad quam proinde Deus nos non Obligae, sed solum ad operandum cum morali certitudine, ad prudenter agendum ex honesta & licita ratione . Resp. Opinio probabilis in concursu probabilioris . nec moralem certitudinem habet, sed dubia evadit, cum qua nequidem prudenter agere quis potest ob periculum peccati. IV. S. Ausustinus relatus c. Ego solus d. s. rati ues probabiles ait sufficere ad regulandum judicium prudens. Et Summi Pontifices dispensarunt juxta Sentemtiam probabilem , relicta tutiori . Resp. S. Augustinus non loquitur de operatione, sed de Scripturarum canonica
4uctoritate, quam te dicit admittere, si a viris gravi-
76쪽
bus cum probabili ratione gravi nulla stante pro con- arario, asseratur. Summi vero Pontifices probabiliorem, etsi minus tutam in dispensando secuti sunt. V. Probabilis mus graves habet propugnatores, necdum fuit damnatus; imo in editione tot librorum eum defendentium tacite ab Ecclesia probatus. Resp. Probabilis mopraevalere debent Evangelium, Traditio, Patres, & Concilia . Ecclesia vero, etsi necdum universi omnes libros Hobabilis mum defendentes damnaverit, nunquam tamen approbavit; de quo suse disserentem vid. Ili. Godeau
Nani s. In dubiis tutior pars est eligenda. Sic c. I. SAgni casti, de Homic. in dubio an Sacerdos occiderit hominem, debet censeri irregularis. Idem, c. Ithud, de Cier. excomm. & in multis aliis locis Iuris Canonici, statuitur. II. Omnis prudens in negotiis temporalibus
eligit tutiorem ergo multo magis in negotio animae. I H. Ex lege Charitatis tenemur observare mandata Dei, quantum possumus: sed qui non sequitur tutiora, norrobservat mandata Dei, quantum potest: ergo tenetur
ea sequi. IV. Illa opinio est eligenda, quar nullum duin bitandi locum relinquit, seu cui nulla subest suspicio, quod tes sit illicita ; alias exponeret se quis periculo peccati. Sed haec est opinio tutior. Ergo 'est eligenda. id. cit. Ill. Godeau Th. Asor. rom. I. g. 4bo. Dictamen ultimum practicum ad honeSte operandum debet esse saltem moraliter certum , ita ut ex- cludat omnem prudentem formidinem de opposito. Nam prom-Imo. S. Thomas I. I. q. I9. vocat conscientiam appli--
cationem scientiae ad iniim : sed scientia non patitur V secum sormidinem de opposito: ergo nec conseientia practice praefica ; consequenter debet esse moraliter cer- bee. ta. 2G. Qui habet dictamen ultimum tantum probabile, hoc ipso judicat, illud, quod agit, probabiliter esse illicitum g. 44o. Schol.): consequenter exponit Sepericulo peccandi, & peccat g. 445.).r Schoi. Non obstat I. Qui probabilius practice iudi- σαν-- Lat, id, quod agit, non esse peccatum, facit quoa est 'r' in se moraliter: ergo nuen peccat. Resp. Hoc salsum est . 3 Supposito enim. judicio probabili vel probabiliori, potest quis per judicium reflexum moraliter certo judi---, non esse peccatum g. 4 I. Coroll. Π g. o. sc l. i. obj. 5.). II. Certitudo morulis in
haberi nequit. Resp. Non qotest quidem
ha eri, quando agitur de peccato materiali; secus si agatur de peccato sermali. III. Hoc modo non opera-
77쪽
. . . cespui uimur secundum conscientiam probabiliorem, sed sem. per secundum conscientiam rectam . Ilesp. Non operavimur secundum conscientiam probabilem tamquam diaetamen ultimum, & regulam proximam actionum ; opea ramur tamen Secundum probabiliorem Iamquam objeactum ultimi di Elaminis . CoroII. Praei. Ineto. Illicitum est operari secundum opi nionem alienam , quam quis judicat speculative & practice esse falsam ; quia nequit sibi sermare prudens dictamen praeficum. Qui judicat, alienam sententiam esse faliasam, quia non penetrat rationeS OppOSitas, quam tamen. scit a viris doctis & piis defendi, eam sequi potest, cum dielamine reflexo moraliter certo, judicium .de falsitate oppositae sententiae deponendo . 5tio. Sola probabilitas exatrinseca Doctorum non fundat opinionem praelice tutam sed tantum. concomitanter simul cum rationibus, quas operans vel scit asterri ab iis, Vel prudenter praesumit. Ob. Infidelis censens, Catholicam Religionem probabilius veram esse, licet Suam probabilitar veram esse creadat, tenetur probabiliorem sequi, Fidem Catholicam amplediendo, juxta propositionem 4. ab Innocentio XI. damnatam, quia agnita veritate probabiliori Catholica Religionis, tenetur inquirere in motiva credibilitatis, ut veritatem inveniat: Catholici vero. Omne dubium excut re debent, quia evidentiam credibilitatis habent. Stanto vero sola 'probabilitate Religionis Catholicae, Infidelis non tenetur eam amplecti, quia illi prius catholica Reia ligio debet apparere evidenter credibilis, uti patet ex prop. vi. ab Innocentio XI. damnata debet tamen im mediate inquirere , ut Veniat ad a3nitionem vetae Fidei quam etiam propter Sisna credibilitatis evidentia eorto inveniet; vel illustrationem a Deo petere, quam illi Deus non denegabit. 5to. Religiosui , sui non certo, sed probabilius solum judicat, esse illicitum, quod Sup tior praecipit, poteSt & tenetur Obedire, quaa praesum ptio est pro Superiore. 6to. Consessarius nec potest dunec debet contra Suam propriam opinionem se consor-
mare opinioni sui poenitentis probabili, illuni absolvendo: ordinarie quia ilIe est Judex & Doctor, nisi sorte poenitans sit vir pius, prudens, & sorte doctior ipso Consessario, ut proinde merito ob. rationes graves ab illo allatas dubitare possit, an non poenitentis opinio sit proarbabilior; unde deposito dubio eum poterit absolvere Ita Cl. Ρ. Ricci Th. Mor. tom. i. tr. i. 7timo. Pet se loque , d. etiam suscipiens Sacramentum tenetur Sequi tutiorem do valore Sacramenti, ob reverentiam iis debitam
g. 445. ), nisi minus ruta sit probabilissima g. 449. ,
Ol. Licitum est contra scrupulos stricti tales πων
78쪽
De Conscientia oe Logistis . G
lari, etsi perseverent: quia scrupulus non est judicium determinatum , sed inanis apprehensio g. 44o. Schol. ). Ergo stare potest cum judicio practico de honestate actionis, quod hoc ipso fit, quando quis inanem apprehensionem ceu scrupulum contemnit, & contrarium agit. CoroII. Priarii. Imo. Causae Scrupulorum intrinsecae ex parte animae Sunt I. Ignorantia, qua qui S inter tentationem , & conSensum non discernit. 2. Occulta super
bia , & tenacitas judicis . 5. Nimia Justitiae Divinar apprehensio, & modica confidentia in Divina Misericordia . 4. bimia sollicitudo apparentiam peccati fugiendi& plenam certitudinem habendi, hoc vel illud non esse peccatum. 5. Nimia austeritas, & morosa fuga omnis
humanae conVersationis. Causae extrinsecae ex parte ani
mae Sunt I. Permissio Dei. 2. Tentatio daemonis. 3Conversatio frequens cum scrupulosis. 4. Lectio Mora listarum sine judicii discretione . Causae ex parte corporis
tunt: Complexio frigida & melancholica, & dehilitas
capjris. sedo. Signa scrupulosi sunt I. Pertinacia judicii. u. Frequens mutatio sententiae ob leves rationes, & incon Stantia ac perturbatio in agendo. 5. Reflexiones imperimenteS Innumerarum circu instantiarum . 4. Timor peccati in actionibus etiam honestis. 5. Signa externa motus & gestus ridiculi. 6. Perpetuus timor, an Confessio bene peracta sit. otio. Remedia contra Scrupulos sunt I. Iudacter contra eos 'perari. u. Judicium Con-1essarii , ad quem tamen in singulis actibus recurrere non eXpe .lt ; ecι reguliS ab eo praescriptis ipse scrupulosus utatur. o. Sequela proborum, & doctorum virorum , &illius, quod ipse Scrupulosus alteri prudenter Suadere vel
et . A. ei ire Domino in bonitate, & simplicitate
ς' 'i ga otu ,.quod animum perpetuis reflexionibus implet. 6. Oratio ad Deum pro obtinenda animi tranquillitate . 4'. Principia Confessarii pro scrupulosis
sunt I. An poemtens, vere, ex qua causa, & in qua materia Sit ScrupuloSus. u. Consessatius sit patiens ac cum gra Vitate resolute sine hetesitatione , & sine data ratione suae responZionis respondeat, scrupulosos Superbos arguat, pusillanimes ad spem Divinar Μisericordiar ani mei, Gubia in benigniorem partem interpretetur , do
', epin , bona fide procedit, adhibita mediocri
diligentia non errare , & dubium in alio rationabile a Scrupuloso contemnendum esse. 3. Oret diligenter pro tuo cliente. 5to. Princ Ia pro ipso scrupuloso sunt I. On tenetur quidquam repetere in Consessione, nisi de omissione certus sit: hinc facta semel Consessione generali, non amplius confiteatur generaliter, sed sola peccata, quae ipsi postea adhuc incidunt. I. Non credat,
79쪽
se peccasse mortaliter, nisi certo sciat, se plene con- sensisse: maxime, si continuo tentationi re istat, & doleat; imo pro scrupulosis sustitit, tentationes cum contemptu rejicere, & ad alia oblecta se convertere, quippe non tenentur per actus positivos illis resistere: sane si scrupulosus consentiendo, se plene a Deo avertisset, non tam cito & faciliter ad Deum converteretur ob summam malitiam peccati mortalis . Uid. meas Instituti nes Theot. Μνsticae tom. I. ubi plura de scrupulis sese
g. 452. Regula morum externa est Lex quae est prae- η ceptum Superioris justum & stabile, communitati perfectae impositum, in commune bonum ordinatum , ac legitime promulgatum.
R 'ρε - - Schol. Lex. respectu materiae, quam respicit, alia est' i erans, alia prohibens: hinc praecepta legis alia sunt a firmatiυq, quae bonum imperant: alia nsgarisa, quae malum & inhonestum prohibent. 2. Relate ad Legisla- . torem, lex alia est naturalis , alia positiva. 5. Positiva, alia est Disina, quae in υeterem Iudaico populo inveteri Testamento datam ; & in nomam a Christo in Evangelio latam dividitur: alia est lumana, quae vel est Ecclesiastica, lata a potestate Ecclesiastica ; vel et Iis , lata a potestare civili: de . his in subsequentibus. d. 't.. . . 453. De ratione legis est , ut seratur pro commu ιὰ f.,bia nitate & in bonum commune, tamqnam proprium finem e Nam lex in hoc differt a praecepto, quoia praeceptum
solum unum vel alterum privatum respiciat. Ergo de
bet serri pro communitate, & quidem perseeta g. 452. ) ;
quo nomine intelligitur multitudo hominum inter se unitorum, in qua, qui praeest, habet jurisdictionem po- , liticam ad graviores etiam poenas infligendas. Deinde lex respicit totam communitatem, quam in bonum finem dirigit g. ). Ergo finis ejus debet esse bonum
commune; inordinatum enim foret, quod bonum totius ordinaretur ad bonum partis, cum totum non sit propter partem, Sed pars propter totum . Certe in hoc Rex disteri a Tyranno, quod Rex bonum commune, Τyramnus bonum privatum spectet. Ergo etiam leges Regum& Tyrannorum in eo differunt, quod illae bonum commune , hae privatum attendant. DIυαο- Schol. Pseudopolitici cum suo Μachicivello docent, Wr Hς' esse essentia legis, 'ut feratur in bonum publi- cum, sed sufficere, si in unum bonum priatum Principis seratur. I. Quia alias non esset obtemperandum legibus , nisi de recta intentione legislatori' constaret: & sie subditi animarentur ad rebelliones, dicentes, se iniquis legibus gravari Resp. Praesumi ' debet 'recta legislatoris
80쪽
intentio, sit opus praeceptum sit justum, & reipublicae utile. Et rectitudo in mente legislatoris non spectat ad , essentiam legis sed sola bonitas operis injuncti: unde subditi rebellionis ansam male arripiunt, maxime, quia in dubio 'praesumptio stat pro legislatore.. ΙΙ. Leges tributorum dantur pro bono privato Principis. Item seruntur leges in bonum privatum, v. g. Mupillorum, militum dic. Resp. Princeps in tributi spectatur ut caput reipublicae, quam sine magnis expensis adminiStrare . nequit; hinc expedit, ut pro sustinendis publicis oneribus aerarium ejus locuples sit. Leges pro pupillis ultimato respiciunt bonum commune, quod exigit, ut qui ex desectu artatis sibi satis prospicere non possunt, per leges sint tuti a staudibus. Milites vero per leges fiunt par ti ad defensionem patriae. III. Reges vocantur domini, subditi vero servi: dominus autem disponit de bonisi servi in propriam utilitatem. Resp. Reges sunt domini, non dominatu servili, sed politico S civili; ideoque non imperant subditis ut mancipiis, sed liberis. . Ut lex obliget actu , requiritur aliqua ejuS. promulgatio : lex enim est regula actuum humanorum
s g. 452. . Sed actus humani per illam regulari non
possunt, nisi innotescat per promulgationem 4 29. D. I. . Erbo aliqua promulgatis requiritur. Porro no cpromulgatio pro diversitate legum diversa eSt. Lex aeterna, & naturalis promulgatur unicuique per dictamen rationis. Lex Divina positiva subinde promulgatur per internam revelationem, uti Prophetis; subinde per externam propositionem Sine solemnitate, Sicut ChriStus. eam
promulgavit suis Apostolis; subinde eum solemnitate, uti Lex Vetus in monte Sinai, & Νova. in die Pentecostes. Lex vero humana semper cum aliqua solemnitate promulgari debet, quia homo legem proponere debet ut persona publica, ad quod aliqua solemnitas requiritur . Schol. Promulgatio non videtur esse de essentia legis, sed tantum conditio insupplebiliter requisita , ut lex actu obliget. Nam promulgatio se habet ad legem, ut applicatio regulae ad regulatum: sed applicatio regulae non est de essentia regulae, sed supponit illam constitutam; ergo etiam promulgatio . ,
. g. 455. Potestas legislativa competit vel illi, qui cu
ram communitatis gerit, vel ipsi communitati. Quippe qui curam communitatis gerit, vel ipsa communitas de- Det prospicere bono communi. Ergo hujus vel illius est, leges condere, quae prospiciunt bono communi.
Deinde lex habet vim imperandi, & coercendi. Sed nul- , Ius privatus habet potestatem multitudini imperandi,