장음표시 사용
131쪽
gens autem est inimicorum ordo, sicut amicorum Docentlic, coniungens. Est & ordo voluntarius dissimilium discentis. coniungens, satio docentis & discentis: vi causae, de Vendentis si 'iud oritur a causa. Ratio vero vendentis die-c, .m,niis n)ςntis, Ut contrariolum. Est & oido voluntari Γ, ratione disii militi id mis disiunges, ratio perseque Persequetu tis ecfugientis. Pei seqi ens enim sugientem pei se-ofugientis. quitur coniuncte quidem ratione voluntariae anfectionis dissimiliter, sed seiungendo coniuncta. Mariti autem & uxoi is assectio ni edia quodam modo esse videtur inter naturales & voluntarias, ut de Vtrarumque particeps, & disti militudine definienda. Nam maritus uxoris est maritus, &vxor mariti uxor. Mediam 5c vicini habent assectionem. cum similitudine definiantur. imperans vero dc obcdiens partim naturale est imperat enim semper piae stantius deteriori in uniuersb: partim voluntariucum pactione quadam diuites imperant, pauperes Vero obtemperante partim mistum , cum publice decretum fuerit, ut imperent prudentiores Cum
igitur sui paucis complectaro tot sint assectiones: iquacunque harum cum aliquo coniuncti simus, aboler fiunt: ipsa affectionis forma ossicium aduersus eumdcre- voluntaria, periemus de conseruabimus: siue id ille conserueti mutabitis. liue non in naturalibus ossiciis piaesciti m. Nam voluntariam ast Elionem etiam alter, bona malaue voluntate dirimete potest, amicitiam mala, inimia citias bona. Etenim voluntas eam allichroni in constituit: naturalem vero non voluntas, scd itura. Quamobrem si amicus noster ob prauam vi lint
tem fit inimicus: solii it a flectioncm nostras , nec iam ei debemus amicitiae ossicia, qui amicus esse de- Necessitudo stitit, de inimicus esse voluit Verum si pater impro paterna. ba voluntate suerit, patris affectionem non soluit voluntas. Ea enii vi naturalis est, oc non voluntaria: sic talis asscetio est erga patrem, non utique erga b num patrem. Et si igitur malus fuerit pater, tamens ossicia quae patri debentur, ei praestanda sunt. O- , nanibus itaque modis est obsietuandus dccurandus.
132쪽
ut & vitae nostrae post Deum auctor, de quod eius
cura Jc caritate muniti huc usque processimus. Est& cura parentibus reddenda, ut quam ab illis miltiam acceperimus, gratis animis atque uberiorem elisura: eorumque mandata alacriter exsequenda, omnia iis exceptisq iae animi vitia prouocant. Haec enim citra eorum offensam, quantum seri potest σηimo recusanda sunt. ut quae patri animorum displiceant: cedendumque illis est caeteris rebus omnibus, tam externis, quam ipso corpore. Nam si fortuitis dominis, argento numerato dc corpora & peculia seruorum parent: quanto magis parebunt cadem illis, qui naturales ortus noliri auctores erunt 3 Quare dc verbera patrum aequioribus animis serenda sit ni filiis, quam seruis dominorum : multoque magis conuicii im aut contumelia. Itaque veteres Patria ot Romanorum leges, tum excellentia naturae consi. apud derata. tum Iaboribus quos filiorum causa parentes RomaMos. capiunt expensis, tum eo etiam consilio, ut liberos
omnino patriae potestati subiicerent fretae scilicet naturali parentum erga liberos pietate,& vendendi illos. si vellent, potestatem dedere parentibus, dc impune occidendi. His vero antiquiores ita venera- xx sunt parentes, ut Deos appellare eos non dubitarint. Sed quamuis in hoc diuinam excellentiamrqueriti, patres appellare deos sit desitum: fratres tamen patrum Graeci adhuc 5 ιώους,quasi diuinos,no vi Romani) patruos appellant, ut demonstrent. quam rationem parentum aduersus liberos esse eX, Qualis fui,
istiment Sunt autem officia aduersus patentes,tum patremfu quod aequa sunt, praestanda potissi inum,Vt ea ratio' ris,lati, ipse ne voluntatem nostram naturae consentaneam liberos tuo conseivemus: tum diuinae vindictae ratio est experieris: benda, quod consentaneum est sore ut tales liberoxii erga nos ani mos experiamur, quales nos aduersus parentes nostros pi aebuerimus. Quod si frater te Uria semiae erit, tu aduersus fratiem naturalem assectionis rema. 0 dinem conserua.dc pactionem uniuersitate rerum inuectat bitra initam,quae tibi Eos,&non alios sa .
133쪽
rentes fratres atq; cognatos destinauit. Illud etiam, considera, ut ille te vel aeque vel inique tractet. noncise penes te: tuum vero munus esse penes te. Quare non esse considerandum . quomodo is te tracte et sed quid tu facias,ut naturae congitientei Villas. Ne-
quecnim illius dominus es, sed illud ut tutosiacit .
natantis exsequare. In eo enim S detrimcntu tuum,& emolumentum situm est. Nam ille quidem utcunque segesierit, te non laedet, ii utilitatem & damnum in te ipso quaesieris. in ista in externis rebus collocaris, id damnum non si ater, sed tu ipse tibi d deris. Atque etiam considerandunt, si lenitate & caritate tua fratrem amicum tibi secetis: binas assectiones permissa , mirabilem effecturas es e coniun-
ficta d, ctionem. Ossicia porto erga bona rima artium do scipulorum. ctores eadem sunt. quae erga parentes, & fortasse
cum aliquo cumulo: quod hi altores & curatores no corporis nostri, sed nostri ipso i iam tirnt: idq; nec naturali necessitate, ut parentes tum apud brutas animantes, tum apud homines, sed bona volunta-
te,diuinam bonitatem imitante, quae animas in o tum delapsas eo unde Venerunt, reducere conatur.
Illud etiam praeterea habent ossicia aduersiis magistros,quod omnibus eorum praeceptis,tanquam dia Aristoteles r uinis edictis, est obtemperandum. Earum enim rerum doctor, quae secundum naturam nobis conuom s δασαέες niunt nihil praecipiet,nisii quod ad hunc finem reseratur. Si vero parentes nostri bonarum etiam artiuu doctores fuerint: tum binis assectionibus coniun- σώτων sus diis, etiam officia utrisque debita praestanda ei unt, νον. οἱ ipsique ut diuina quaedam imago adorandi,quod αοἱή i ut essemus, Jcut bene essemus, hi non seciis ac Deus τὸ νω auctores fuerint. Iam amicitiae ossicia, quae dc hono- πι ρεἴ f. rabilia,&utilia sunt,quam breuissime percurramus. Amisoriun In his primum est delectus : alterum, tractatio, ocessicia. optima tractatione conseruatio amicorum, Unde r. uniuersum amicitiae bonum exsistit. Ac delectus quidem agendus est, motum similitudine considerata. Disu milia enim non facile in amicitiam coa--lescunt,
134쪽
lescunt quamuis utraq; bona esse videantur. Mores enim nigidiores &stabiliores, non coueniunt cum agiliolib. & seruidioribus. Deinde videndu . quem. ad modum veteres ilios amicos tractarit is,cuius a- icitia expetimus Tertiuest, ac potius Sc primum Ric medium dc ultimum,utrum brutis cupiditatibus pareat, an utcunq; in eo ratio dominetur. Huic con-lequens est, ut appetitiones spccten tur,virum hae ad res honestas de probatas bonis serantur, an vero ad iucundas & foedas & hominum vulgo placitas: p q-.tereaq; num moderatae tractabilesq, sint appetiti nes& declinationes. rectaeque rationi facile pareant, an vehementes 5: emi aenes,& ad id quod ipsis placet arripiendum semper incitarae 3 Tales enim omnia suo arbitratu cogentes, no sunt idoneae ad amicitiae Au rham coniunctionem. Atq; ea etiam ingenia, qui summu bonum in rebus externis collocat, ut in opibus,aut προ
corpori b. aut ciuili auctoritate de gloria, ne ipsa quidem apta sunt ad amicitiam. Nam cum haec diuidi micitiam. possint, qui ea vehemetius appetit, plus capit,& mi
nus relinquit utiq; , ut amicus pariano obtineat. Ac is . . im pecunia corporibus id quidem clarum cit. Sed .
cc gloriolae captator unus sciricet,Vult Ilorere gloria. P .
Animi vero bona quae indiuisa ii habet penes quos is . .c sint,ut virtutes, ut icientiae, si alter eorum sit parti-- ceps, in altero adeo non minuuntur, Ut augeantur etiam. Simul enim excitantur dc inflammantur haec in animis eruditorum dc bonorum virorum,dc aliis communicata multiplicantur, de velut silicis de calybis attritu lux una veritatis de honestae vitae inde emicat. Praeterca amici in verum bonum intenti,de ad rectae rationis normam res sitas dirigentes, Vna regula utuntur diiudicandae utilitatis. Nam utrinque de bonii commune est, dc una recta ratio. Cum autem in amicorum animis regula sit communis,
quae utilia de noxia diiudicet, itemque iucunda dc molesta: coniungi eos inter sese est necesse,omnemque dissensionem de tumultum tolli e medio. Sin una communi regula rectae rationis non usi ambo
135쪽
hs S I M P L I C I 1 isuerint, diuelli eos est necesse. Ae delectus quidem
Tractatio amicorum est talis. Tractatio autem &conseruactionsir- tio,vno verbo ut dicam, id quod rectum est, tenebit. luatio ami- ' Sic igitur utendum est amicis, ut eos uti nobis vocorum. lumus. Ac beneficia quae a nobis in illos prosci:
scuntur, extenuanda sunt cogitatione nostra: contraque amplificanda, quae in nos illi contulerint. in delictis autem contrarium faciendum est: illorum- que extenuanda sunt , nostra exaggereanda&improbanda. Proprium vero nihil existimandum est, quin idem nostris etiam amicis magis conueniat: dc principatu libenter illis est cedendum, quasi no- bis ipsis cederemus. Siquidem amicus, veteri pro-
uerbio, alter ipse est. Quia vero fieri n6 potest quin homines aliquando delinquamus, & alii alios os deun m in sendamus t amicitiae institutum totis viribus est grat Am- tuendum,delictumque leniter castigandum,ut vere aureo illi praecepto pareatur, ,3 Crimen ob exiguum tibi nefuat horis amics
di reditus in gratiam firmus & fidelis tam verbis quam re ipsa declarandus, ne peccati conscientia ei qui peccauit, de reliquo suspectam faciat amiciti
am, non credenti eum qui offensus sit, eandem retia nere voluntatem. Illud vero perspicuum est non amico tantum, sed&eius necessariis beneuolentia am&officia praestanda esse, ut eorum coniunctio nobiscum non minor quam cum illis ducatur: nec absens minus, ac potius magis est curandus quam praesens quod mihi de meo quodam amico constat. Vt autem paucis complectar, si verus delectus agatur, &quasi sundamenta amicitiae rite iaciantur iam ipse ille cordatus amor eam ad conuenientem
usum perducit, & amicitiae ossicia facile perdocet. Ultro enim amicus sic amicum tractans,ut seipsum, Amicitia omni fungetur officio. Quantum vero in amicitia. commenda- insit boni, & quod ea bonorum sit causa: prolixam ris. id quidem desiderat commemorationem , sed tamen pauca. dicantur quae in mentem veniunt. Aς primum,
136쪽
primum, Vterque amicus duos habebit animos, totideiuque corpora: nec dubium, quin externa etiam quae dicuntur bona communia. Quod si plures tales amici fuerint, unusquis'; multis augetur &ani in is de corporibus & fortunis. Igitur oc in rerum naturae inquisitione magna lux veritatis ita con-' iunctis animis illucescit: S in virtutis usu, si ea quae in singulis excellunt, incommune conserantur de
usurpentur, una quaedam integra dc persecta virtus cum publice omnibus, tum separatim singulis facii e contingit, quae & a numine illustretur ob persectionem. Accedunt tuta cosilia dubiis temporibus,& actiones constantes, prudentia simul dc potentia corroboratae. Iam peregre profectus amicus suis per amicum adest, bonoque animo est: non tantum vivens, sed& moriens, quasi una cum iis aetatem degeret. Quanta vero in hae re suauitas inest Z Quid enim iucundius amici conspectu, sermone, actionibus t Fides vero atque fiducia nec ob cognationem tanta esse potest, nec ob principatum, nec ob pecuniae magnitudinem, quanta propter synceros amicos. Alexander certe interrogatus ubi thesauros su- . os haberet,amicos suos demonstrauit. Est & paedagogus optimus,amicus. Nam a nemine quisquam ob delictum minore cum offensa quam ab amicoarguitur: neque veremur quenquam sic, neglectoomcio aliquo, ut amicum. Res laetas Jc secundas auget amici praesentia, curas dc solicitudines nemo aeque leuat dc consolatur: tutaque est ad optimam hominum tractationem exercitatio. Nam dc princeps locus amico libenter conceditur, de eius delictis facile ignoscitur, dc quae sentias citra sucum dc vere amico dixeris. Pro acceptis autem beneficiis di beneuolentia gratiam alacriter animo referre studeas: nec humanitas de bonitas erga quenquam pari liberalitate de benignitate,atque aduersus amicum declaratur: nec periculi tactus aeque promtus,
vel cum periculo capitis. atque amicus reperietur.
Quod si exercitum ex amicis conscribere liceret:
137쪽
multo pauciores, facile pluies hostes profligarent. Si quis ergo se erga amicos hisce rebus solerter exesecuerit, & ob amicitiae caritatem citra molestiam consuefecerit: facile cum tempus postularit, iisd aduersus alios etiam homines utetur, eadem om-cii ratione seruatas Est& illud animadueisione dignum, amicitiam naturalibus etiam affectioniblis φυ- conserre desiderium, caritatem. &praestandi ossi-mς νόμου, cii alacritatem. Nam & fratres, di liberi, dc maritus s. dc uxor, nisi amici inter sese fuerint, quamuis Spi- αγα. cteto obtemperantes,naturali affectioni tribuerint ρεπις αἰ-- quod decet, taulen id nec alacri ter, nec hilariter, nec κης. vltro denique, sed veluti coacti facient, tanquam necessarium aliquod & urgens munus obituri: non autem singulari studio incitati, nec eas res ut praecipua bona amplexi: sed ideo aggressi, ne ossiciosito defuisse videantur. Cur autem amicitiae affectio tantam vim habeat. illud in causa est, quos consilio & voluntate suscepta est. Nam quae a v luntate non pendent .ea naturali sunt affectione deuincta. Voluntaria vero arctiore vinculo sunt astri- D. Iohanes: cla,quod rationis Si voluntatis facultas, animae na-.μῆ α αααοῦν tura superior est: & uni, omnia ad unum redigen- τὸν αδελφὸν ti, propinquior. Etsi autem ea quoque magna dc admirabilia bona sunt amicitiae quae exposuimus: ν - pleraque tamen humana sunt. Quod vero in ea maximum est, maximeque diuinum,ignoratur: quod sincera amicitia mentes amicorum in unum contrahens, meditatio pulcerrima est diuinae coniunctionis. Neque enim fieri potest, ut ad geniorum de Dei coniunctionem perueniatur, nisi ea quae est inter cognatos animo φ .ntecesserit. Recte igitur Pythagorei prae aliis virtutibus amicitiam colueruntaeanaque vinculum omnium virtutum esse pronuntiar uiri. Nam si una quaevis abfuerit virtus, ades se recusat amicitia. Quis enim in ilistus, aut intemperans, aut timidus, ac magis etiam vaecors,
buni quod est in amicitia expax esse queati Debet igitur, qui amicus esse vult, semetipsum repurgare,
138쪽
quantum fieri potest, a brutis affectibus, ae tum iiii simile quaeiere: idque inuentum amplecti,quasi di
midio animae suae alteraue corporis sui parte reperta. secundum sabulam Aristophanis. Atque haec amicitiae desidetio tributa sint, quam vel in paucis
cernere optabile est, nostra aetate propemodum penitus e vita mortalium profligatam. Sed eo redeundum est. unde discessimus, Scaffectiones reliquae persequendae, quarum meminit Epictetus. Cum enim ex assectionum discrimine ossiciorum diserimen reperiendum esse dixi siet: Sie, inquit, &ab assectione ciuis, ossicium erga illum est reperiendum. Est autem quaedam ea quoque cognatio. Nam si communis mater est ciuitas, & patrem simul ac Ciuumatrem reptaesentat: ea ratione quasi fratres quoc cia.dam esse ciues,constat. Est & illud in promtu, inter omnes germanos ciues s de inquilinis enim non loquor) etsi longinquam cognationem, tamen quandam intercedere, quanquam cognatio ei undem originis, necessitudo satis ampla est. Magna enim est ingeniorum similitudo, non in iisdem modo ciuitatibus, sed etiam nationibus iisdem. Cives igitur sie tractandi sunt,ut cognati . dandaque opera, ne qua re necessaria egeant: de disciplina eorum pro virili curanda, ut is quoque fructiis ex eis capiatur, ut& apud bonos viros habites, nec invictu &cultu corporis tuendi causa quicqtiam desideres, dein periculis auxilio non destituaris. Pupillis quidem& viduis parentis loco esse debes. Potest enim alius girccunia,alius pro auctoritate magistratus, alius per amicos, alius bono consilio, alius Opera corpori , arte iuuare,
alius denique ut caetera deficiant omnia animi saltem propensione,&aeque prope dolendo ciui suo
subuenire. Ciuis autem, ii etiam vicinus fuerit, aliquanto arctiore deuincitur necessitudinis vin- Vicinio
culo. Vt enim urbem eandem,& familiam eandem, cia. non te mi re neque fortuito consequimur: sic etiam eunde in vi bis locum communi quada ratione sortimur. Maior igitur beaeuoleatia dc familiariiss
139쪽
vicino debetur quam ciui : quaeq; decide dicta senti
uberius Sc cumulatius in vicino obseruantur, eique& communicantur dc accepta reseruntur quae ponsunt omnia. Rebus eorum secundis gratulanduin aduersis ingemiscendum,aegrotantes tanquam domestici curandi: & in omnibus aliorum congrestibus declarandum te vicino in re nulla iusta defuturum,pro virili adiutando. Denique turpe habendae erubescendum est, vicinum ei in re ab aliis adi tum suilla, qua adiuuaria nobis potuistet. Est etiam affectio quaedam aduersus peregrinos, qui ad nos veniunt,ab hospitum curatore Deo conciliata. Est igitur & his suum tribuendum tum ob curatorem eorum Deum, tum propter incrementum humanitatis nostrae, quae non solius necessitudinis Sc c gnationis rationem habere, sed ad uniuei sum hominum genus porrigi debet: tum vero, ut & nos
Virgilii Iu cum fiducia supplicemus Hospitali Deo. diuinaque pitὸν. ho*D prouidentia & ipsi ea conseqtiamur, quae hospiti-ribus nain bus tribuimus. Tenendum enim est, quemque sit. te dare iuWa rectam Voluntatem & bonas actiones mutuare loquuntur. Deo, easdemq; inagna cum usura, dc uberiore quam homilies solent mensura ab eo rependi. Nullo autem modo violandus est hospes: sed si ab aliis violetiir,summa vi defendendus. Eum enim ope humana dei tirutum, curator hospitum Deus magis ocrespicit&ulciscitur. Est dc in eo negotio cuius conficiendi causa venit,adiuuandus ab eo qui potest, devictus egenti praebendus pro facultatibus : & in morbo iuuandus est hospes, quantum licet, & in Militum os reditu ad suos quoad postis. Atque etiam militis.
Dia. ossicium, inquit, ex affectione erga Imperatorem est reperiendum. Conuenit autem &iubenti aliquid statim parere, ob subitas bellicae rei conuersiones:& fortiter pugnare cum iusserit Imperator, quasi iii ipso posita sit victoria exercitus: & pro eius salute discrimen capitis adire, quod uno milite caeso parum in bello ei parti nocetur: duce autem inici fecto, vel victores eius nailites statim & animis corici . dunt,
140쪽
a COMMENTARIVS. I idunt,& non secus atque oues opilione carentes. lupis inuadentibus alii alio diffugiunt, ut non castra tantum .sed ipsa etiam patria. duce in bello caeso periclitetur. Idque declarant ea quae Cyri moriam, ut a Xenophonte scribitur,consecuta sutat. l'o
puli etiam cum principibus ciuitatis quandam esse Populi os V essectionem, perspicuum est, &ossicia illi affectioni
congruentia. Legitimis autem & germanis pii iacipibus parere in omnibus populus debet,& alacriter obtemperare, dc venerari eos, ut qui proxime & secundum Deum maxima in rem pii blicam beneficia conserant. Ueri enim principes ab animo suae cura Magistra. tionis munus auspicantur, di hominis parte. per tus o M. uagantur: & quod de medicis dixit Hippocrates,in principibus copiosius videre licet. Nam ob alienos , , casus priuatis non quidem doloribus assicientur, si , , Epicteto pareant: sed curas de labores iubeunt, remfamiliarem negligunt, occupationibus detinentur, quibus &a sui ec rerum meliorum cura abstrahuntur.Neque vero magistratibus obsequi tantum, sed di operam qui possunt nauare debent, atque cxlii ι- mare in iis niti salutem ciuitatis. Sin autem Verbo Fal diristi. tantum principes erunt, dc magistratus Oricia ne- ρes. gligent: improbandi illi quidem erunt, ut sulit im-robi: sed quod magistratui conuenit, eis praeabitur, ut dc principatum eis deseramus, oc iis in rebus pareamus, quibus animus non laeditur. Sed ad reliqua Epicteti capita conuertatur oratio, ne cum eius declarationem mihi propositerim,