장음표시 사용
211쪽
tena: multitudo haec , utcunque magna, ne- hilum quidem minuit ulterius addendi potenviam , 9 nihilo propius ad finem acceditur inexhauriae numeri cosae, ubi tantundemsaddendum superest, ac si nihil omnino demeretur, atque infinita haec additio . aut si cui vox illa magis arridet, numerorum addibilitas, men- 'ti adeo manifesta, ea est, opinor, quae nobis exhibet maxime dilitia tam perspicuamque infinitatis de qua plura in capitis sequenti '
durationi , oe numero tribuitur .
QUt scire cupit, quodnam si genus cui no
men in itatis imponimus , de ea re haud fieri potest certior , quam considerando , cuinam amente magis immediate infinitas tribuatur , dein quomodo mens conceptum ejus formare soleat. Finitum & Ιinnitam . mihi videntur a mente con-sderari , tanquam modi quantitatis & in primariasgnificatione iis tantummodo rebus tribui, quae partes habent, quaeque per minimae cujusdam partis additionem aut subtractionem augeri vel minui possunt : id genus sunt id ae spatii , durationis & nuin ri , quas in superioribus capitibus tractavimus . Fateor equidem , nos non posse non certo, scire, Deum immensum , cujus, a quo sunt Omnia, esse ratio' ne non comprehensibili infinitum; cum tamen primo' Tom. II. i O isti
212쪽
αio De In ita, . Lib. II. isti & supremo enti Meam infiniti tribuamus , in in
firmis nostris & angustis cogitationibus, Primario il- Iud iacimus durationis ejus bc ubi quitatis respectu ἔnaagi vero figurate , puto , potentiae illius , sapie tiae , - bonitatis , & aliorum attributorum respeetu , quae proprie inexhausta sunt & incomprehensibilia &c. quando enim ea vocamus infinita , hujus infinitatis non aliam habemus , nisi , quae respectum habet ad numerum , sive extensionem actuum aut objectorum potentiae , sapientiae , & bonitatis Dei, quae nunquam tanta aut tot concipi possunt, quin attributa haec ea semper exuperatura sint , utcunque in cogitationibus nostris in infinitum multiplicem tur. Haud mihi sumam , ut demonstrem , quomodo attributa haec in Deo insuat, qui captum nostrum i finite excedit : continent procul dubio in se possibilem omilem persectionem: hic vero, inquam, modus est noster ea concipiendi , hae nostrae infinitatis illorum ideae .
Finiri ideam facile nanc cimur . CVm finitum igitur & infinitum a mente conside
rentur tanquam expansionis & durationis modificationes , proxime considerandum est, quomodo mens
ea nanciscatur. Quod ad Miti ideam spectat , non
de Dieu: Actes Ou objets , qui ne peuvent jamais Etre suppotes en si grand nombre, que ces attribuis ne solent toujours bieriau de la , quoique nous les multipliΟns en nous memes Ruec' une infini E de nombres multiplicεs sans sin , cui addit 'ὶ. in Sic intextu Aliglicano et uι multipθ ιωm in euι Thou si far as e can , au the inuituo ol etidus nuriare , va let dicere, verbum ad verbum , multiplicamus in nobisi ι sis , isnec possumus, cum insnitate numeri , mel numeri toniti . O scuritas , quam te lores invenient in his originalis verbis mihi confert, si mea traductio eamdem sortem currit. COSI E.
213쪽
cap. XIII. De Ini state . -i ' . magnam habet difficultatem; partes extensionis, quae senfibus obversantur, ierunt secum in animum tiniti id am ; 9 iuccessionis periodos, quibuscum tempusti durationem vulgo metimur, uti horae , dies , ' M anni sunt terminatae longitudines: dissicultas est, scire, unde aeternitatis & immensitatis interminatae istae ei oriantur, cum objeeta , quibus affecti sumus ,
nullam cum immensit te lita proportionem habent. III. In iti id am quomodo nanciscamur. OUilibet inam habens determinatarum quarundam longitudinum spatii, Verbi gratia, peris, se ideam istam iterare posse ; eamque priori addendo pedum duorum ioeam emcere, & per tertiae additionem pedum trium, atque ita deinceps per i finitam additionem, sive iri ejusdem pedis , aut si
visum fuerit duplae aut alterius alicujus ideae iungit dinis cujusdam, uti milliaris, rerrae Hanaetri , aut ombis madni ; harum enim quamcunque s bi sumpserit ,εe quotiescunqus illam duplicaverit, eamve' alio quo- 'dam modo multiplicaverit , & suam pro lubitu an pliaverit Meam, haud in eo casu talis additionis ad finem propius accedit, quam erat hi initio ; potentia enim spatii ideam per ulteriores additiones amplia
di , cum eadem sempei remaneat, hinc Drusi in iuictam sumit.
Nosra Darii idea in ita est. Hoc modo, puto, mens sparsi ini iti ideam adi-
. piscitur. Alterius concderationis est exquirere,
utrum mens interminviti ejusmodi Darii Meum habeat, O u actu
214쪽
octu in se existentem, cum ideae nostrae res existere , haud certo evincant: quoniam vero in liiijus rei mentionem incidi, dicendum puto, nobis Proclive esse , cogitare , spatium , in seipso, actu interminatum esse, ad quam opinionem nos 1patii sive expansionis L a naturaliter ducit . Cum enim a nobis consideretur , vel tanquam corporis extensio, vel per se existens ,
ine solida ulla materia illud occupante i ejusmodi enim spatii vacui non solum ideam habemus , verum ostendi, puto, e motu corporis, existentiam ejus necessariam etὶ impossibile est, ut mens aliquem istius finem invenire aut concipere quidem posset, aut quidisti moram & impedimentum inferret in progrestione per spatium, quocunque cogitationes suas extenderit . Tantum abest , ut termini quidam corporei , etiamsi muri sint adamantini, menti obsistant , dum in spatio & extensione ulterius progreditur , ut sic MIiorem potius aditum ipsi aperiant . Ubicunque enim corpus illud attingit, ibi extensionem reperiri nemo dubitabit; atque ubi ad extremos corporum limites ventum erit , quid est , quod moram facere ,& animo persuadere possit , ipsum spatii finem ultimum jam attigisse , cum ipse contrarium videat ;imo quando novit, corpus ipsum eo moveri posse . Si ad motum enim corporum necessarium esj , ut Ipatium inane, vel tantillum, hic sit in ambitu corporum, & si possibile est, ut corpora per inane illud alium moveantur; imo impossibile ut ulla materiae particula aliquo moveret, nisi in spatium inane, perspicuum est , aeque possibile esse , ut corpus in spatium vacuum progrediatur, ultra extremos cnrporum
omnium fines , ac in vacuum inter corpora disseminatum ; puri enim spatii id a sive intra corporum confinia. vel ultra reperiatur , eadem plane est , cum
s in Videte piaehium Lucretii textum hic superius relatum.
215쪽
Cap. XVII. De Infinitate . . ' , Ianon essentia , Verum quantitate tantum differant , adeo, ut ubicunque mens se per cogitationem sistat, Vet inter corpora aut procul ab iis , in uniformi hae spatii idea nusquam limites , nusquam finem invenire possit ; hinc ex natura , & uniuscujusque partis idea, illud actu infinitum esse necessario concludendum me non durationis .
UT per potentiam , quam in nobis percipimus , quoties libuerit, spatii ideam aliquam iterandi,
immensitatis ideam nanciscimur ; ita ex eo , quod possumus repetere cujusdam imagitudinis durationis Meam, quam una cum infinita numerorum additione in mente habemus , ternitatis ideam consequimur . In nobismet ipsis entiri experimur , mn magis P rvenire posse ad finem iteratarum ejusmodi Mearum , quam ad numeri extremitatem , quasi s bi minime attingendam esse, unusquisque latebitur. Hic alia etiam quaestio longe diversa ab ea. quae ad nostram aeternitatis ideam attinet , venit discutienda , utrum nimirum . Ens aliquod Neole sit , cuius durati' fuerit aeterna Qui cum animo suo consider l, esse aiiDid nunc ex
Bens , fateri necessum habebit , mri Ens , quod ab
aeterno duraverit . De hoc vero , quod alio in loco tractatum erat, hic non amplius addam , verum assialia pergam , quae ad ideae nostrae constarationem spe stant.
' Cur aliae ides non evoces sam in ira ris . SI verum est, infinitatis id am hostram oriri a Dotentia, quam in nobismet observamus ideas norustras infinite repetendi, rogari potest, cur Ma aliis,
216쪽
perinde ac spatii Je Aurationis icis , a nitatem tri- Lamus , cum non dissicilius sit , has frequenter inanimis nostris , quam δlias , repetere ; nemo tamen de dulcedine aut albedine infinita cogitat unquam , etiamsi dulcis aut albi saepe adeo, ac uinae sue diei id am iterare potest ὶ Ad hoc respondeo : Omnes ideae, quae considerantur tanquam Partes habentes, quaequeiar additionem aequaliam aut minorum partium ca- unt incrementum , saepius repetitae nobis infinitatis ideam exhibent , quoniam cum interminata hac repetitione fit ampliatio continua , cujus nullus finis De potest. In aliis vero i sis haud res ita se habet; amplissima enim extensionis aut durationis idea, quam nunc habeo , minimae cujusdam particulae additioneauoescit ; persectissimae vero , quam habeo , alae al- hedinis purissimae, aliam si addam minoris aut aequa- Iis alboris , albioris vero , quam habeo , ideam addere nequeo) nullum facit incrementum, atque ideam meam ne hilum ampliat ;. diversae itaque ideae albedinis , &c. gradus vocantur . Ideae enim Issae , quae partibus constant , augeri Possunt per quamlibet minimae particulae additionem ; sn vero albi itaeam sumas 4 quam nix heri oculis exhibuit , & aliam albii sum Δ alia nivis portione , quam liodie intueris ,
easque in mente conjusgas , in unum quasi coalescunt, nec albedina idea omnino intenditur; etli minorem gradum albedinis majori addamus , tantum absumus ab augenda , ut eam contra minuamus . Ideae istae . quae non constant e partibus, nequeunt ab hominibus ad quamcunque velint Ti . nec ulterius extendi , quam a sensibus receperunt ; spatium vero , duratio j &repetitionem augmentumοῦ reciPrant , in m nte relinquunt id um loci inliniti, an quo plures collocyi possunt nee ubivis concipere possumus ult*rioris addis
toni sue progressionis impedimentum , quapropter
217쪽
Cap. XVII. De Ini stare. ais cogitationes istae ' solae mentes nostras ad infinitatis cogitationem' ducunt 75).9. VII. Discrimen inter spatii in diuitem oe Dasium
ETiamsi nostra infinitatis isa oriatur a quantitatis
contemplatione , & infinito isto argumento, quod Potest animus in quantitate essicere per repetitas ad-, ditiones , quarumcunque velit partium istius. ; putot'men nos in causa esse , quod in cogitationibus nostris magna oriatur coniusO , quando infinitatem ad
jungimus cuidam ideae quantitatis, quam menti inesse , O A posi
s s) Posse dicere, credam, quod albedo, ac dulcedo tax ἱ-
pendeat semper ab eadem , vel quasi eadem modificatione Org no senis io nostro excitata, plurimum intra eosdem arctoa terminos mens semper dulcedinem, vel albedinem sibi rgraese tet, quam ob rem cum in variate observet album vel dulce , rascit ulterius illud excogitare ' Ceteroquin dulce , ut ejusmos Percipiatur , oportet determinatam mutationem producere , ut rra quod non est amplius dulce , sed potius e contrario aspe rum Vel amarum . Julepium e sacchato efformatum, si spiritur ultra limites , dulce non est . Quid ergo accidit nihil aliud quRm maior particulatum diluentium privatio , quapropter putes in saccham contentae, quae nerveas fibrillas quodami determinam modo cxcitant, majorem acquirunt vim di mutationes frimclair. ff. r. lom. II.) ; intensores preducendo postum viscitant ingratum ac amarum . Forsim idem eveniret, si daretur albedo ultra limites. Et revela, nix inten se alba visum laedit, & mul
toties colorem lente concisum ea habere , . Videtur . Cum ergo
Numuam has corporum qualitates ultra quemdam gradum vidurinuta , idea ulterioris gradus nobis deficit non ita dici poteude extensione, & duratione ψ has qualitates indiscriminatim mus augeri ad nostrum captum , si eminentim gradu eas excin RixRmus , passim repetitis ob vationibus eju ΟΦ inveniemus.
Ex hia fit, quod anima faciliori modo in infinitum eastem Ringeri, potest repraesentarg.
218쪽
Posse putamus, atque ita non aliter de infinita quantitate , quam de spatio , aut diuatione id inita ratiocinamur : nostra enim infinitatis idea , cum sit , ut arbitror , ina in ite austescens , Hea Vero , cujusdam quantitatis, quam mens habet, cum in ea tunc terminetur id a utcunque enim magnδ sit, non potest major esse , quam revera est ) infinitatem ei anne fiere , est mensuram statam ac definitam crescentiquantitati accommodare ; Puto itaque haud inanis subtilitatis esse si dicam , caute distinguendum esse
inter id am infinitatis spatii , , ideam spatii infiniti prior nihil aliud est, nisi mentis infinita progressio,
Per quascunque velit repetitas spatii ideas; aetu vero in animo habere spatii infiniti Meam , est suppone- Te , mentem antea pertransisse & aetu contemplari omnes istas repetitas ideas spatii, quas repetitio infinita nunquam in universum ipsi repraesentare potest, quod contradictionem plane implicat. f. VIII.
. Spoetii in iti nullam Meam habemus. Hoc fortasse paulo clarius erit , si in numeris
spe stetur . Numerorum infinitas , ad quorum additionis finem nobis haud fas esse appellere, nemo non videt, & cuivis diligenter attendenti liquido patet e utcunque vero clara sit ita a haec infinitatis numeri , nihil magis est perspicuum , quam absurditas ideae actualis numeri infiniti . Quascunque in animis ideas habemus positivas i patii, durationis, uel numeri qualitercunque magnae sint eae, nihilominus sunt finitae , quando vero supponimus residuum inexhausu in , a Quo terminos omnes removemus, & in quo menti indulgemus infinitam cogitationis progressi nem , ita ut Eunquam consummetur idea , ibi nostram infinitatis Adam habemus , quae etiamsi quodam-
219쪽
Cap. XVII. De Iinnitate. 2IT modo clara esse videatur , cum in ea nihil consideremus , Praeter finis negatio rem , attamen cum in
animis nostris spatii . aut durationis infinitae ideam effia e re velimus , idea ista valde obscura est , &confusa , quoniam e duabus Partibus constatur , quae valde inter se diversae sunt , s non plane contradi-etoriae . Formet quippe in animo sibi quivis spatii
cuiusdam aut numeri Meam utcunque magnam , manifestum est , mentis cogitationem in ista idea terminari , quod tamen in iratis Meae repugnat ; ea enim in imoninaria progressione in finita conssit . Uti R. opinor, accidit, ut tam lacile confundamur, quando argumentamur & disserimus de infinito spatio aut duratione , ikc. quoniam cum talis ideae partes non percipiantur esse , prout revera sunt , inter se Tepugnantes , pars alterutra semper consequentias confundit , quae a parte altera desumuntur ; scut dea motus , non ulterius progredientis , quempiam torqueret, qui a tali idea argumentb ducit, quae perinde sonat , ac si diceretur id a motus quiescentis ς
ejusmodi mihi videtur esse isa spatii , vel quod idem sonat numeri infiniti i. e. spatii aut numeri , quem mens actu habet , & proinde contemplatur , & terminatur in eo, atque spatii sue num ri , quem in constanti & infinita ampliatione sive progressu cogitatio nunquam attingere potest. Utcun- . que enim ampla st idea spatii , quam in mente habeo , haud major est , quam in eo temporis articulo , quo eam Persentio , etiamsi momeyto proxime insequenti eam duplicare possum ; atque ita in infinitum , id enim sol uni infinitum est , quod nullos h het terminos , eaque infinitatis Mea , in qua cogitationes nostrae nullos invenire possunt 76 .f. IX.
γο) Si mihi numerum repraelento , sta mentem in ipso ma
220쪽
sis De In ιtate . Lib. II. g. IX. Numeri Mias exhibent clarissimam in iratis inleam . EX omnibus vero abis Meis, opinor,ut superius dixi, aseis suppeditur maxime heres evom instincta ue instituitis ideam, cujus capaces sumus. In spatio dirim ti duratione cum mens persequitur Meam infinitatis, numerorum ideis & repetitionibus utitur, uti millimum , milliarium, aut annorrum, quae tot dem sunt ita ae distinetae , quas numeri oseime pro hibent , ne in confusum ruant acervum, quo in casumens summo in errore versatur, eumque , quot v
luerit , notarum longitudinem spatii de durationis milliones in unum addiderit , clarissima , quam adipisci potest , id a infinitatis , est numerorum infinite addibilium eonsusum illud & incomprehensibile residuum, in quo terminus plane nullus , circumscriptio nulla invenitur 77 . . q. X.
mero; per consequens partes numer; a prima ad ultimam percl-Plo, secus eas non numero, neque numerus diei potest. Sic spatii ouantitatem dico, quatcnus extensionem internesco ; si non consia sero in ea finem, quantitas non est. Hinc recte ait Lockius In his ideis mens confundi debet: percipit enim numerum innumeris iam quantitatem incommen rabilem, quando dicitur nu nerus quae nus numeratur , quaptitas quatenus commensurabilis est . Non Deus dici poto de durauione: ideam durationis habemus, quatenus consideramus ens hoc illove tempore perdurans , per Co sequens quatenus extitit comparativo modo, aliter duratio inre
nosci nequit . Vides ergo , quod mens in his . ideis debet eo tradictiones concipere simul, & in eis immorari. . ' 77 Considerariar munerorum quantumvis ad libitum acerisit, men semper se sistit in quadam additione , aliter non amplius percipitur , nec ulterius progreditur. Haec quaecunque sit interempta pregrino clarissima, inquit Lockius, suppeditat nobis ideam infinitatis, at dubitari posse , censeo , quod haec confusionem potius pariat, di hinc, non clarissimam nobis sitat infinitatis ideam