장음표시 사용
51쪽
B. Ist D o R V s D E G E Nudextram enim & leuam penetrabis, & semen tuum Centes haere ditabit, & ciuitates desertas inhabitabit. Et iterum. Creavit stu
ctum labiorum pacem: pacem ei qui longe est. N ei qui prope.
Hoc & Apostolus exponit, ubi dicit, Pro ecclesia ex circuncisione.&ex praeputio ueniente, Euangelizavit pacem his qui longe, M pacem his qui prope. Et iterum. Qua ierunt me, qui ante non interrogabam: inuenerunt. qui non quaesierunt me: dixi, EOce ego, ecce ego, ad gentem qui non inuocabat nomen meum. Expandi manus meas tota die ad popuIu incredulum. Item ipse idem, Domus mea, domus orationis uocabitur cunctis res viis. ait Dominus. Ad ultimum autem sic ait, Uenio, ut congregem
cum omnibus in omnibus gentibus &linguis, & uenient, & uidebum gloriam meam, & ponam in eis signum ,& mittam ex eis qui saluati fuerint ad Gentes, in mare. in Africa, in Libya,
tenentes sagittam. H. aec Esaias. Hieremias autem Gentium compromissionem sic ostendit, Et congregabuntur omnes Centes in nomine Domini in Hierusalcm, & non ambulabunt post prauia ratem cordis sui. Et post paululum, Iuravit Dominus in ueritate;&in iudicio,&benedicent eunt Gentes, ipsumi laudabunt. Iaidem ipse de uocatione Gentiu , Domine, inquit. fortitudo mea. ad teGentes vcnient ab extremis terrae,&dicent: Vere, mendacium possiderunt patres nostri. Item idem Hieremias ad popula
Israeliticum, Audite uocem tubae. Et dixerunt, Non audiemus. Propter hoc audite Gentes. Item in Osea, Et miserebor eius, qui
fuit sine misericordia, &dicam non popula meo: popuIus meus es tu. Et ipse dicit, Deus meus es tu, R erit in loco ubi dictum est. Et non plebs mea uos, ibi uocabuntur filii Dei uiui. Item in Sophonia, Quia tunc reddam popaeis labium electum, ut nocent omnes in nomine Domini, &serviant ei humero uno, & post haec adorabunt eum uiri de loco suo. omnes insula: Centium. In quo etiam Ioco, uocatio Ccntium prophctatur: nec iam Iocum orationis unum, in quo cardalis popuIus Deum quodamodo uidcbatur includere, scd pro uno omnemlacu cile orationis ostc
52쪽
re oci gentes praenuciat, ut fidei disciplina percipiant :Ita. Et erit. inquit, in novissimo dierum mons, domus Diti praeparatus in uertice montium. &eleuabitur super colles. & fluent ad eum populi. S properabunt Gentes multae. & dicent, Venite, ascenda inmus ad montem Domini, & domum Dei Iacob, & docebit nos de viis suis, & ibimus in firmitis eius, quia de Sion egredietur lex.& Verbum Domini de Hierusalem. & iudicabit populos multos . R corripiet Gentes sortes. usq; in longinquo nouissimis diebus. Hi sunt, in quibus Saluatoris resplenduit fides. Praeparatus autemons super uerticem montium, Christus est, & quia ipse est in eput Apostolorum 8e Prophetarum. Domus uero Domini. ecclei Christi est, super eundem stabilita, ad quam Gentiu congregarur diuersitas. Lex autem de Sion exiit, & Verbum Domini de Hierusal . sive ut ueniret in Gentibus, relictis ob incredulitate Iudaeis: siue quia in eadem plebe positus est, HI ES U S dixit diγscipulis suis: Ite, docete omnes gentes. Item Zacharias de recte ita Centiu, sic dicit, Lauda,& laetare filia Sion: quia, ecce uenio.& habitabo in medio tui, ait Dominus, & adplicabuntur Gentes multae ad Dominum in die illo, εἰ erunt mihi in popuIum. 5c habitabo in medio tui: & scies, quia Dominus exercituit misit me ad te. Item ibi, Haec dicit Dominus exercituum, usquequo ueni ant populi. & habitent in ciuitatibus messis c Ruadant habitatores, unus ad alterum, dicentes: Eamus, &deprecemur faciem Domini, δἰ quaeramus Deum exercituum, uadam etiam & ego, Et uenient populi multi R Gentes robust e, ad quaerendu Domi
num exercituum in Hierusalem. His ergo tot, tanti si testimo mis, erubescant Iudaei, Centiu conuersaru aemaeatores,tandem Fconuicti cognoscant: atq; audiant in Deuteronomio Dominum
proclamantem, Eritis Centes adcaput, incredulus autem popuκlus ad caudam.
r Quia in Christo filio Dei credere, cunctis Centi bus iussum est. Cap. II.
53쪽
Acob in benedictionibus Patriarcham dixit, Non deficiet pririceps ex Iuda, net dux de semories eius, donec ueniat qui mittendus est, Nipse ei it expectatio Gentium. Et David ex perisnae iussicin Christi in Psalnus, Dominus dixit ad me, filius meus estu, ego hodie genui te. Pete ά me & dabo tibi Gentes haereditaestuam, &posscssionem tuam terminos terrae. Et iterum, Constitues me in capita Gentium. Populus quem notacogmui, serui uit mihi, obauditu auris,obaudiuit mihi. Similiter de sibi de eodem Psalmographus idem sic dicit, Ante solem permanet nomeeius, & ante Iuriam sedes eius, & benedicentur in eo omnes tribus terrae, omnes Centes scrutent ei. De cuius dominatione, etiam
superius sic fuerat praelocutus. Et dominabitur a mari usi ad nax re, & α flumine usq; ad terminos orbis terrae. Quod testimoniu . nec Salomoni congruit, nec David. Notu est enim, quibus terminis, regnum conclusum extitit Salomonis, sed hoc in Christo videmus fuisse completum. Cuius ab ortu solis, usq; ad occasum. magnu est nomen eius in Gentibus. Hic & α flumine dominandi sumpsit exordium, ubi baptizatus est αἰ Iohanne, & peruenit per fidem in Gentibus, usq; ad terminos terrae. Item, in eisdem Plainmis de eius aeterna natiuitate, & potestate in Gentibus, ita Dominus loquitur, Ante Luciferum, inquit genui te, tu es sacerdos in zeternum, secundum ordinem Melchisedec. Iudicabit in nationibus. Et Esaias, In die illa, erit radix Iesse, qui stat in signum poepulorum, ipsum Gentes deprecabuntur. Et post alia, Levabit si δgnum in nationibus procul, S sibilabit ad eum de finibus terrae Item idem Esaias, de Christo Domino nostro in Gentibus regnatum, Haec dicit Dominus Deus, creans coelos, & extenderis eos,
firmans terra, & quae germinant ex ea, dans flatum populo, qui est super eam. & spiritum calcantibus eam, ego Dominus uoca ui te in iustitia, & praehendi manum tuam, & seruaui te, & dedite in laedus populi, in lucem Gentium, ut aperircS oculoS caeco Q. rum, & educeres de conclusione uinctum, de domo carceris stindentes in tenebris. Ego Dominus, hoc est nomen meum , hoc
54쪽
rivri voeATIONE. enim iam constituimus esse completum pro Christo, qui lux sa/ctus est in carne ignorantiae Centium positarum. De quibus & ipse sibi dixit, Educam caecos in uiam quam nesciunt, in semitis
quas ignorauerunt, ambulare eos faciam. Ponam tenebras coraeis in lucem: ut impleretur quod per eundem Prophetam fuerat dictum, Centium popuIus . qui ledebat in tenebris, uidit hicem magnam habitantibus in regione umbrae mortis, lux orta est eis. Item ipse de Gentium uocatione ad Christum, Attendite ad me Populas meus, & tribus mea audite, quia lex a me exiit, & iudi cium meum in luce populorum requiesciti Prope est iustus meus. rgressus est saluator meus. Et post hae, Gaudete & Iaudate simul deserta HierusaIem, quia cosciatus est Dominus populum suum. reMmit Hierusalcm. Paravit Dominus brachium sanctum suum in occiis omnium Gentium, re uiderunt omnes fines terrae sesu tare Dei no stri. Adhuc per praedictum Esaiam, uox diuina, Chrihum in carne iudicem Gentium .ita adnunciat, Ecce . inquit, seruus meus, suscipiam eum, electus meus, complacuit sibi in illo anima mea, dedi tritum me si super eum, iudicium Centibus
profert. Non clamabit, ness accipiet personam, nec audietur soris uox eius. Calamum quassatum non conteret, & linum fumi/Cam non extinguet. In veritate educet iudicium. & legem eius
insulae expectabunt. Seruus quippe, sed ex susceptione hominis Christus, qui quoniam prius ad Iudaeos ueniens. non est rece plus, iudicium in Gentibus protulit: quale iudicium, nisii ut fide iustificarentur e Cuius vox non audietur λris, hoc est, inhaeresibus & Iudaeis extra Dei ecclesiam positis. Item de ipso in Esaia. Ecce, intelliget seruus meus, exaltabitur & eleuabitur, sublimiserit ualde, sicut obstupuerunt in te multi, sic ingloriosus erit inter uiros adspectus eius, & Oma eius inter filios hominum, iste asperget Gentes multas, super ipsum continebunt reges os suum. Quia, quibus non est narratum, de eo uiderunt, & qui non au dierunt. contemplati sunt. Item qui supra de eo. Ecce, testem populis dedi eum, ducem ac praeceptorem Gentibus: ecce, Sent ia ,
55쪽
quam nesciebas, uocabis. Et Centes quae non cognouerunt te. ad te currentpropter Dominii Dcum tuu, & sanctu Israel, qui glorificabit te. Quae prophetia omnis, de uocatione Gentium manifesta est, quia in Christo essent crediturae. Et Abacuc, ita, inquit, Dominus loquitur, Scribe uisum aperte,& explana eu super tabulas, ut percurrat qui legerit eum, quia adhuc uisus procul adpa/rebit in finem, & non mentietur: si moram fecerit, expesta illu, quia ueniens ueniet, &no tardabit. De incredulis autem Iudaris, ita sequitur, Ecce, qui incredulus est, non erit recta anima eius in semetipso. Siquidem & per Aggaeum, de Christo in Centibus regnaturo, sic cecinit idem Dominus, dicens, Spiritus incus erit in medio ucstri, nolite timere, quia haec dicit Dominus: adhuc modicum, & ego commovebo oesum, & terram, & mare, & arida: &mouebo omnes Centes,& ueniet desi deratus cunctis Gentihus. Quod si de Antichristo hanc prophetia infidelis intelligat. mendacium est. Proculdubio illum non Centes de*derant. scd soli Iudaei expectant.
Esaias dicit, Et erit in die illa, nutriet &homo uacca boum .
R duas oues.&prae ubertate lactis, comedet butyrum. Vacca boum, plebs est ex Iudaea, ueniens ex semine Patriarcharum . . Oves duae, ecclesia, ueniens de Gentibus: & idcirco duae oves, de una uacca quia auctior est ex Centibus ecclesiae numerus quam ex Iudaea. Homo autem, qui nutrici eas, ipse est Christus. qui per Hieremiam dicit. Conuertimini Hii reuertentes, dicit Do γminus, quia ego uir uester, & adsumam uos, unum de ciuitate. R duos de cognatione. Et dabo uobis pastores iuxta cor meum , Ω pascent uos scientia & doctrina. Superius nanq; dixerat per Esai Nutriet homo uaccam unam, &duas oves: quem hominem. Deus nunc semetipsum esse ostendit, qui adsumet duos de cognatione . di unum de ciuitate. Quia minor est numerus credentium
T Quia uters populus. Iudaeorum & Gentium, sub Christi regimine vaticiniis prop hcratum
56쪽
ex Arcuncisione, quam ex praeputio. Hanc autem cluitatem suo daeam dicit, siue Hierusal , cognatione uero eius Gentes. Pasto res autem Apostolos, in ecclesiae doctores, Christi gratiam praeindicantes. Sic de alio loco, idem ipse Hieremias Iudaeos seruire Christo proclamat, Et erit in die illa, ait Dominus exercituum. Conteram iugum meum de collo tuo, 3c uincula illius disrumpa, R non dominabuntur eis amplius alieni, sed seruient Domino Deo suo, εἰ David regi suo, quem suscitabit eis. De quo Esaias: Ecce, dies uenient, dicit Dominus, & suscitabo David germen iustium, & regnabit rex, εἰ sapiens erit, εἰ faciet iudicium εἰ iusti riam super terram. In diebus illis, saluabitur Iuda, & liracI habs tabit confidenter, &hoc est nomen quod uocabunt eum Dominus iustus noster. Cuius ortum propter utramp gentem, uox patris, per Psalmista ita adnunciat. Commemorabo superbiae Babylonis scientibus me: Ecce, Palesti na & Tyrus cu Ethiopia, iste natus est ibi. Ad Sion autem dicetur uir, Et uir natus est in ea, &ipse landauit eam excelsus. minus narrabit salpturas,populo'. iste natus est ibi. In Babylone Palestina εἱ Tyro Ethiopia. Cen res significantur. In Sion uero, Hebraeorum popuIus, quia pro utrarum p salute gentiu , natus est Christus. Item Ezechiel Christum sub persona David, super utrans genu sic praedicat regna
tutu, Rex, inquit. unus erit, omnibus imperans. εἰ non erunt
ultra duae gentes, nec diuiduntur amplius in duo regna, nec polluuntur ultra in Diis suis, εἰ saluos eos faciam de uniuersis sedibus suis, in quibus peccauerunt, εἱ mundabo eos: εἱ erunt mihi po pulus. εἰ ego ero eis Deus. Et seruus meus Dauid , rex super eos, εἰ pastor unuς erit omnibus eorum: quia Christus rex Iudaeorum est. Esaias indicat dicens, Dicite filiae Sion: ecce, rex tuus uenit tibi, iustus 3c salvans, pauper, sesns super asinum indomitum. Danihel autem Propheta, potestatem Christi, non solum super 'Gentes, scdetiam super Iudaeos α Deo patre datam, scribeny, sic ait, Aspiciebam in uisione noctis: dc ecce, cum nubibus cocti,
quasi filius hominis ueniebat, de uis ad antiquum dicium perue
57쪽
B. I Sl Do Rus DE GEN. nit , R in conspectu eius obtulerunt eum. Nam posteaquam dixit eum adsumptum in coctu, & perductum usq; ad patrem, adiecit, Vt data est ei potestas, & honor, ®num, Somnes populi, trihus & linguae, ipsi seruient. Quae tribus e nisi Hebraeorum populus. Quae linguae e nisi Gentium nationes. Amos quoq; Prophe ta ad Christi regnum Iudaeos sic prouocat, dicens . Praeparate in occursum Domini Dei tui Istaci: quia,ecce ego firmans tonitruit. R creans spiritum, εἰ adnunciam hominibus Christum suum. Sic &Esaias, Domus Iacob uenite. & ambulemus in Iumine Domini. De quo David ait, In lumine tuo, uidebimus lumen. Inter haec & Micheas Propheta, dum locum originis Christi declara μret, ita eum, super Israel dominaturum, subiunxit, Et tu inquit. Bethlehem, domus Eustata, non es minima in milibus Iuda. ex te mihi prodiet dominator in Istan. Quo Ioco, ostendit Chri num Dominum esse Iudaeorum, ciuis regimine eundem populum subiugandum, ubi & potestatem eluxper uniuersum munda ita praenunciauit. Stabit. inquit, Ruidebit, Spascet gregem sua in uirtute Domini, in honorem nominis Dei sui erunt. quonianum magnificatur usq; ad terminos terrae, Serit iste pax. Cuius aduentum Iudaeis praedicandum, Esaiae sic Dominus loquitur. Super montem excelsum ascende tu, qui Euangelizas Sion, exalta in fortitudine uocem tuam, qui Euangelizas Hierusalem, dic
ciuitatibus Iuda. nolite timere: ecce Deus uester, ecce Don inus Deus in sortitudine ueniet. &brachium eius dominabitur: ecce.
erces eius cum eo ,&opus illius coram eo: sicut pastor gregem suum pastu, in brachio suo congregabit agnos. Zacharias aute
Propheta, de Christi regno, in Iudaeis & Gentibus, ita proc Iamat. EYtata satis filia Sion, iubila filia Hierusalam: ecce, rex tuuς ire innit tibi iustus. & saluator, & ascendens super asinum, εἰ super pullum asinae, & potestas eius a mari usq; ad mare, & a flumine usu ad fines terrae. Quae Prophetia, quomodo fuisse coplata in Christo, Euangelia ipsa testantur.
α Nam & quia prius Gentes credere poterant In Christo. rosica Iudai. cap. IIII. David
58쪽
τ iv M'voc Arto NE. DAuid Propheta ostendit, uidens enim quod ad Iudaea redimenda uenisset D in sed ante gentilitas crederet.& post modii Iudaea sequeretur, dicit, Aethiopia praeueniet manusci Dc id est,priusquam Iudaea credat, saltiandam se offert omnipotenti Deo, peccatis nigra gentilitas,sicut & Esaias ait, Donec paenitudo Gentium introeat, & sic omnis Israel saluus fiat. Et Deuteronomio, Eritis Gentes in caput, incredulus autem popuIus in
cauda, quasi in nouissimo conuersurus.
α Et quia in fine mundi in Christu credituri sunt Iudaei. Cap. V. Τ Ranseuntibus quippe istis carnalibus Iudaris, postea in nouissimis t*oribus, lilii eoru in Christo credituri sunt, Osea Propheta testate, Quonia diebus multis, sedeb ut filii Israel
sine rege,sine principe,sine sacrifici sine stare, sine sacerdotio. sine manifestationibus: utim, quemadmodu nucesse uidentur.
Deinde sequenter adiungit, Et postea reuertentur filii Israel, & inquirent Dam Deia suu &David rege suta,&mipescent in Diio, 5e in bonis suis, in nouissimis diebus.Quae omnis Prophetia procul dubio de Christo est, qui in David nomine significatur, de cuius semine secundu carne est genitus. De quo Esaias dicit: Ecce, dies ueniet, dicit Diis, εἰ suscitabo David germe iustu,& regnabit rex, re sapies erit,& faciet iudiciu & i ustitia super terria In diebus illis . saluabitur Iuda,&Israel habitabit cofiderer, 5c hoc est nonae quos
uocabunt eu Das iustus noster. Malachias quoq; ante fine mundi, Helia sic dicit esse mittendu,adcouersione Iudaeoru :Ecce, ego mittam uobis Helia Propheta, anteci ueniat dies Dni magn' & horribilis,&couertet cor patru ad filios,& cor filioru ad patres eoru. Ante aduentu enim iudicii.mittet Dsis Helia, ad couertendit cor filiorum, ad cor Patriarcham εἰ Prophetaru, ut credat posteritas eo erum in Domino Iesu Christo, quem illi Prophetantes expectaue runt. Nam si hactenus Iudaei recte credunt, quid est, in quo per Heliam couerti eos in nouissimo Propheta testatur e Nunc enim mente caecati sunt, nec possunt intelligere Saluatorem, quem audiunt, nisi in finem mundi, dum suerit consummatis seculi
59쪽
B. Is IDOR vs DE G E N. Pronunctat enim hoc Dominus per Esaiam Prophetam, dicens Audite audientes, & nolite intelligere, te uidete uisionem, & nolite cognoscere . excaeca cor populi huius, & aures eius adgraua, εc oculos, ne sorte uideant oculis suis, & auribus suis audiant , de corde suo intelligant, &conuertantur. R sanem illos. Et dixit
Propheta, Vsquequo Domine e Et dixit Dominus, Donec de
lentur ciuitates abso habitatore, & domus sine homine, & terra relinquetur deserta, & Ionge faciet Dominus homines. Tunc conuertetur, ει erit in ostensione sicut terebinthus. & sicut quercus. quae expandit ramos suos. semen sanctum eritquod steterit in ea. Ecce, adparet eos nunc a lumine fidei & ueritatis esse alienos. Audiunt enim Christum, & non intelligunt: uident, & non agno scunt. Sed quamdiu ita erunt e quousi subuertantur urbes, & rerra pene redeat in deserto. Tunc enim conuersi uidebunt, credituri in Christo, at intelligetes, sanabuntur, & cognostent om nia . Iuxta quod & Hieremias cis dicit. In nouissimo dierum, cognoscetis ea. De hac nouissima credulitate Iudaeorum. S Sophonias sic dicit, In tempore illa. salvabo claudicantem, R eam quae eiecta suerat, congregabo. Et ponam eos in laude, & in nomen
in omni terra confusionis eorum, in tempore illo, quo adducam uos, &in lcmpore, quo congregabo vos. Dabo enim uos in nomen. & in laudem in omnibus populis terrae, cum conuertero captiuitatem coram oculis uestris dicit Dominus. Gaudicante . plebem Iudaeam dixit, quae nunc α semitis fidei claudicat. Sicut Psalmus testatur, dicens, Et claudicauerunta semitis suis. Et haese saluaturum in nouissimo, Deus pronunciat, dum dicit, Salua claudicantem. Et per Ezechielem . Post dies, inquit, multos uisitaberis, & nouissimo annoru uenies. Et paula superius. quia baptizandi sunt . Tollam, inquit, uos de Gentibus, & congregabo vos de uniuersis terris, & adducam uos in terram uestram,&effundam super uos aquam munda, &mundabimini ab omnibus inquinamentis uestri , R ab uniuersis laesis uestris, mundab
uOS. Et dabo uobis cor nouu, A fruitu nouum ponam ut medi
60쪽
reptis meis ambulatis , A iudicia mea custodiam, & operemini . R habitetis in terra, quam dedi ratribus ucstris: tieritis ni hi in populum, &ego ero uobis in Deum. Et salvabo uos ex uniuersis inquinamentis vcstris. Hic est enim populus in nouissimis con uersurus, quem Iacob Patriarcha sub figura Beniainin, Lupum mane comedentem pradam, & uespere spolia diuidentcm prophetat: utit, quia initio mundi idcm populus, quasi in mane legem accepit. In uespera autem mundi, dum suerit crediturus, diuidet inter Nouum Testamentum&Vetus. Nam de his quae ad Istan in futuris promittuntur. ad eande parrem dicitur, quae creditura est in Christo, quando in nouissim is temporibus, cor uersuri sunt, quese est illud apud eundcm Oseam, Et erit in laco tibi dicetur ei, Non populus meus dicetur ei, no filii Dei uiuentis, Et c gregabitin filii Iuda, & filii lsrael pariter, & ponent sibimet caput unum. Hoc in nouissimis erit temporibus,quando Helia praedicante, conuertetur Iuda ad Christium, ut sit unum cu istacI spiritaliter, hoc est, cu populo Centiu , iam Deu ex fide uidentiu , ponentem sibimet caput unum , quod est Christus. Ascendentespes terra, hoc est, 1 carnali terrenam spe, ad promissa coelestia.
T Sed quia plurimi ex Iudaebrum populo, non Messentvredituri in Christum. Cap. VI.
es Legislator eandem eorum increduli tatem ante praenunciauat, Et erit uita tua pendens ante in ulos tuos, & timebis die ac nocte,&non credes uitae tuae. Unde&Esaias. Do mine, quis credidit auditui nostro, R brachiu Domini, cui reuelatum est e de videmus eum, & non crat adspectus. Quibu ucr his, incaedulitatem Iudaorum designat, qui Christum uidente
non receperunt: quem quia, nec credere, nec coginoscere potire
runt, ilico excidium habituri: sic Hicrcinias pracbxir, Ascendite muros eius, & dissipate, auferte propagir es eius, quia non sunt Domini. Praevaricatione praeuaricata est in me domus Iuda, ait Dominus, Negauer uni me, & dixerunt, non est ipse. Hoc