Johannis Saresberiensis Entheticus de dogmate philosophorum nunc primum editus et commentariis instructus a Christiano Petersen

121쪽

l in

luntas, neque diversa a natura creatrice, tui v. 627 opponitur natura creata. Ope lucis, quam supra v. 379 sqq. in disceptationem vocaverat, ratio humana rationis Divinae sormam induit, quae similitudo Dei vulgo vocatur, accedens ad imaginem Dei homini innatam. Hae similitudine ut homo fruatur, muneris est usus vel gratiae donum v. 645 sqq. Triplex deinde tribuitur rationi humanae spectandi vel cognoscendi modus; primus est concretivus, quem nos syntheticum, secundus, quem analyticum Vocamus, tertius, comparativus, logicae tribuitur, quia mentem humanam non per se solam, sed non nisi comparando logicae Ope verum cognoscere posse ponit. Cognoscit mens verum causarum serie persequenda ad primam causam ascendens.

CL Melal. IV, 39. Reuter I 7, p. . 10 sqq.

Hac speculatione rerum dum coelestia et aeterna cum mundanis et 'vanis comparantur, accenditur mundi contemptus et Dei amor

v. 679 sqq., qui inter se eo uncti emtiunt timorem Dei, qui secundum Scripturam sacram est Philosophiae principium. Hoeti moro homo gratia Divina interveniente sit Deus ad Dei triunt instar v. 695 sqq. Nusquam legere memini hane mysticam doetrinam tam diserte expressam. Sed ad hanc divinitalem, quam argumentalio hominum animis vindicavit, homines pervenire negat, nisi omnino superaverint fastum, id quod paucis vel nemini eontigit.

s. v v. 283 sqq. et 431 sqq. V. 727 738.

122쪽

destiam laudat atque suam laeti cs. Polier. II, 34 et VII, 1 et infra

v. 1139 sqq. Novimus simili ratione Abaelardum non minus quam Hugonem a Sancto Victore fluctuasse inter perlaetam scientiam et cognitionis infirmitatem, quamquam Johannis nostri sententia tam clara, quam firma, certos cognitionis humanae fines constituit inter seientiam divinam et scientiae vanitatem. Gratiae Divinae ope homines a peceatis liberi etiam scientiae Divinae participes esse possunt, sed superbia capti ea rursus privantur. - Nihil esse, Zeno docuisse etiam alias dicitur; ubi vero nihil seiri posse probaverit, me qui dem fugit, quamquam apud Senecam Ep. 88 sub sin. propter hanc, opimnor, doctrinam Pyrrhonici et Academici ei a liunguntur. Suspicor tamen Johanni hic ad manum suisso veteris philosophiae sontem nobis deperditum.

Etiam honorisseum hoo de Pythagora judietum probat, quam pendeat auctor ex Neoplatonicis. Sophia, v. 740, nisi de Christo

intelligenda sit, certe Gnosticorum ratione cogitatur, sicuti Mart. Capella I, p. 3. Pythagoras docuisse dicitur de gonis, do spiritibus vel daemonibus corpora permeantibus, de animarum corporibus incIusarum poenis et migratione, quae singula quidem hic vel illie aut ipsi Pythagorae aut eius discipulis tribuuntur, sed ubi hae ratione conjuncta legantur, me fugit. Sunt etiam, quae recedant ab iis, quae. vulgo Prthagorae tribuuntur. Ila terrae sicuti coeli in quinque tonas divisio ab ipso Pythagora repetitur apud Stobaeum Eclog.

Phys. I, 24, 1, p. 502. Plul. Plae. Philos. IlI, 14. illud Pythagorae

123쪽

Cis. Tuse. v. 3, S et 4, 10 , v. 747 et 748 significatur, qui il

litomodo ad doctrinam de tonis perlineat, haud dixerim. Ita quidem versum 748 intellexeram et interpunxi. sed eundem corruptum habui. IIerbstius vero meus et Gymnasii utumnus Berna aes, cui et ipsi plagulas corrigeudas dederam, recte mouit runt, comma non ante, sed post poetam ponendum esse, ut sensus fit hic: Pylli agoras non vult, philosophum esse poetam i. e. a , eritate diseedere. Novum etiam est, res tantum esse zonas secundum Pr,hagoram et ad medium zonam reserri praeceptum illud, ut medium teneat bonus. Tertium numeriam Pythagoreis multum valuisse, inter omnes constat. CL Arist. do Coelo I, c. l. - .uod spiritus vel daemones corpora densa Pe meare, ab algore et aestu non allici dicuntur, posset ad felicem eorum vel primarium statum pertinere, quamquam ita singulare, quod in mundo subluitari versantur, nisi sorte 755 Obscura illa verba: se ι illos Nunc cohibet major i spirituri arbitriumve Dei, significant: posse quidem permeare per corpora spiritus, sed non lacero ideoque ab iis exclusos esse. Sed corpora pervia esse spirilibus, cum Pythagoras docuisse dicatur v. 75b, hoc polius ad doctrinam do anima mundi vel de daemonibus in aere vagantibus reserendum. CL Cic.

. D. l, II, 27, Cato Maj. 21, 78. Diog. VIII, 32. Originem deniquo

recreari vel surea secta reverti, quod sciam, Empedocles, non Pythagoras docuisse vulgo traditur, quamquam hoc clium Paethagoreum esse uguOscitur, ut, si non omnino purum, tamen vivum antiquitulislantem Johanni manasse suspiceris. Malorum hominum animos inlicstias migrare ex Pythagoreorum sententia inter multos alios docet Sen. Ep. 108. Ηοminum animos corporibus carcere esse inclusos, ex Prthagoraeorum sententia plures tradunt. CL Boeckh. Philolaos p. 178. Celerum auimus humanus quomodo ad animalia natii ram lite inani malam ex Prthagorae Senientia pertineat, deindo quomodo ad Deum Socrates Dum retuIcrit, postquam docuit, hortimque Opiniones resulavit, in Anaxogorae doctrina recenscnda suam ipsius exponit sententiam. Fusius iractatur P, thagorae ros inpolier. VlI, i, ubi etiam, ut vulgo, Crotone, non . ut hic v. 741, Tarenti mores emcndasse dicitur.

124쪽

Etiamsi jam desperamus sontes aperire, e quibus hauserit doliannes, interdum lamen suspicari possumus, unde ipsi lanii copia sua suppetiverit. cum Ciceronem et Apuleium Johannes noster diligenter legeret, quam Socrati tribuit de hominum animis doctrinam, ex huius De Deo Socratis libro vel e Ciceronis Laelio, c. 4, 13, deprompsisse videri potest, verum enim vero non ipsum Ciceronem vel Apuleium, sed alium Apuleii ope hanc doctrinam composuisse opinor, non quia, ut Augustinus de Civ. Dei VIII, 14 recto monet, Apuleius animos daemones credit a Diis diversos, sed quia Socratis doetrinam cum Christiana mixtam esse sequentia manifeste docent, id quod ab auctoris nostri diligentia et fido alienum est. Berum naturalium studium a Socrate esse contemplum, inter alios Cicero

docet Tuscul. V, 4, 10 et Acod. I, 4, 15.

Ex ignoto lante etiam repetenda, quae Anaxagorae tribuitur de animo humano sententia. Loquendi ratio, animos ex traducenasci, Drguit auctorem, quem sequitur Johannes, suisse participem illius patrum de animi origine controversiae. 0uam eum hoc loco

suam faciat, Pythagoram et Socratem ut Inducianos rejicit, quippe qui animos o coelo in eorpora hominum induet sper inducem venire Diuitiam by Cooste

125쪽

crederent, Anaxagoram ut Traducianum, quippe qui una cum torpore, sed diversum ob illo a parentium animis gigni contenderet, ipse vero animum, quo tempore corpus gigneretur, novum a Deo creari et corpori insundi vult, ut in Creatianos, qui nuneupabantur, sit reserendus. Magnum sane argumentum, eum non omnino pependisse cx Augustino, qui cum Tertulliano animum per traducem nasci

docuerit. Cl. Fr. Aug. carus Geseli. der Psychol, p. 390, 392 et 527.

V. 821 936. ARISTOTELIs DOCTRINA .

0uos legerit Johannes Aristotelis libros, et quid ei debeat, Lum supra expositum sit, jam de singulis videamus: Si v. 821 . sermonum artes' possidere dicitur, hoc ad seri-hendi laudem pertinet. CL Polier. VII, 6. Judicii libri sunt Analytiea, et inveniendi ramea, quae utraque in Metalogico susius in disquisitionem vocRntur. Tres saeuitales, quae v. 824 ei famulari dieuntur, non sunt, quas nos vocamus, sed quas duobus Versibus, qui sequuntur, auctor significat, phrsice, ethice, logiee. Ita in Metalogico II, 13 haee exstant: . Tres itaque facultates, naturalis, moralis et rationalis materiam praestant.' Facultatem tum vocatam esse disciplinam veleerium litterarum genus, multi doeent loci. Aristotelem prae celeris philosophum voeari, siculi Virgilium

poetam v. 827 - 830 , etiam in Polieralteo tradit VII, 6 et Melal. IV, 7. V. 849 et 850 tangit quaestionem de Universalibus tum magnatum animorum perturbatione agitatam. Johannes noster, etsi a parte Realium stabat, redarguit lamen sententiam eorum, qui Aristotelem Duili os by Corale

126쪽

eum Platone componere studerent. Ita hoc etiam loco breviter significat, Aristotelem ad Nominalium sectam quodammodo accedere; esse enim ait non nisi individuum τοδε ra , attonis vero opus vel intellectuin esse notionem communem, quam hic consormem statum appellat. Status vero significat copiam attributorum vel praedic torum majorem vel minorem i. e. notionis intensionem, quam logi ei di eunt, qui conformis eel idem est omnibus rebus, quae in hanc notionem eadunt et eius extensionem efficiunt. Metal. II, 17, cs.

Polior. VII, 12. Ab Apolline Aristotelem esse progenitum nusquam legi; ipse quidem Noster Polior. VII, 5 de Platone hanc famam novit, ibidem vero c. 6 incubum Aristotelis patrem esse habitum tradit. CLDiog. Laert. III, 1 et Menag. ad. h. I. Si Aristotelem laudis captatorem appellat, hoe minus ex ipsis eius scriptis eruit, quam testimonia secutus est Ciceronis Tuseul. III, 28, 69 et Valerii Maximi V. 6), ad quem ipse provocat, Policr. VII, 6. De superbia, ex Johannis nostri sententia omnium peccatorum sonte, jam egimus in comm. ad 595 - 726; cf. Policrat. VIII, 5. De amore habendi vel avaritia et quacunque libidino vide Polier. VIII, 16. Ut inprimis superbiam impugnaret, adversariorum arrogantia videtur esse impulsus. Ubi Aristotelis humilitatem commendaverit, neseio, nisi mansuetudinem γραοrarrvi signifieat, Est. Nicom. IV, b.

V. 937-1118. PLATONIS DOCTRINA.

Quae ex Platonis philosophia desumpta perspicue componuntur, ea maximam partem e Timaeo et Chalcidii in eum commentariis deprompta agnovimus, quamquam nonnulla utrum ex chalcidio, auDjsitired by Cooste

127쪽

ex Apilleii scriptis, iii primis de Hahilii diuo doctrinarum libro primo petita sint, in dubio relinquendum. Ιla Plato nominatur symmystes, quod vocabulum Apuleio et Hieronymo est commune. Scibilium vero divisio et cognitionis humanae fines quamquam in libris de Republica quinio et sexto praecipue tractantiar. tamen nostro locohrevius commemorantur, quom ut lantem prodant. 0liae deinde v. 943 sqq. de materia dispulantur, clariora vel magis definita sunt

quam quae ipse dedit Plato vel eius interpres p. 183 ed. Paris 1563. De Dei aeternitate, deque mundi initio agit ipse Plato Tim. p. 37 sqq. , Apuleius De Ilahit. doctrin l. t et Chalcidius p. 77 etc.,

quamquam dubitandum est, an Johannes jure mundi exordium statu erit ad mentem Platonis. 0uae jam sequuntur de temporis et loci

cum numeris nexu obscuriora sunt. Ubi quinquo hae notiones: numerus, Pondus, mensura, locus et tempus a Platone ita componantur, me sugil, quamquam ex eius mente hoc factum esse non negaverim, siquidem illae sunt ideae, quae etsi numeris constant, lamen se invicem commetiri non possunt ideoque asγmmetri Vel non symmetri sunt; ideae enim, quae eodem gradu ab iden supcriore vel ulteriore distant se invicem commetiri non possunt, sed ad genus superpositum iis commune sunt reserendae. Itaque subdita primorum generum non magis, quam sntigens vel antegena, i. e., glossariis vetustis suppeditantibus, προγενηθένzα vel ipsa prima genera non sub similem rationem cadunt l. e. sibi asImmetra sunt, sicuti apud Aristotelem legimus ex Platonis mente de idearum numeris

ου συμβλητους Πναι τους αριθ μοὐς πεος &λλνὶλους; et Fr. Ad. Trendelenburg : Platonis de Idcis et numeris doctrina ex Aristotelo illustrala. Lips. 1826, inprimis p. 74.

Quod v. 965 sqq. causarum series refertur ad numeros, hoc rursus recto disputatur ex Platonis mente, quamquam ubinam hoc modo in universum declaratum sit, non memini. Sufficiant igitur exempla Tim. p. 64 A, 65 B, 68 E. CL Chalcid. p. 31 et 169.

Itaque consertur causarum series infinita cum numerorum immensitate. De disterentia, quae oblineat inter Dei et hominum cognitionem, non est. quod hic disputem; cs. supra v. 937, infra v. 1093. De animorum creatione agit Plato Tim. p. 69, c., sqq. et Chalcidius Disiit Cooste

128쪽

p. 102, de animarum migratione et anno magno, quo praeterito iii

coelum redeant Tim. p. 39 D et 42 Ε sqq. , Chalcid. p. 105; sed non

minus conserendus est locus Phaedri p. 248 sqq. , de duplice denique animorum motu Chalcid. 128, 155. Brevius et obscurius v. 995 - 1012 noster loquitur de lunae, quam v. 99b Cynthiam i. e. Dianam appellat, et solis vi et effectu,

neque, quod sciam, ex propria Platonis, sed communi Graecae antiquitatis sententia, quae non modo, quod per se apparet, calorem ex sole oriri credebat, sed etiam, quod nobis sere mirum videtur, humorem ad lunam reserebat. Communem hanc Graecorum sententiam suisse, mythi docent, defendebant eam, ne de philosophis Io- uicis dicam, Stoici, scs Plutarch de saeie lunae opp. II, p. 932 , Johannes quidem noster novit etiam ex Plinio H. N, II. l. Fugit me, unde laetum sit, ut Platoni tribueretur haec opinio. Noster deinde a solis luce repetit imaginem disserentiae et conjunctionis, quae obtinet inter Dei et hominum seientiam, siquidem ut solis lux et oculos, idere facit et eorum aciem praestringit, ita divina sapientia, quae homines illustral, si nimia est, hominum mentes obtundit. V. 10l3 - 1042. Platonis et Aristotelis principia ita juncta vel mixta sunt, ut dimicile discernantur, quamquam initio et fine loquendi ratio Aristotelis, medio quae Platoni est est familiaris, vel ubique polius Neoplatonicorum dictio agnoscitur. Aristotelis formae Platonis ideis sunt accommodatae, idearum vero participes vivunt res omnes in ratione Dei, qui tuformis est formarum sorma vel idearum origo et vis simplex, diversus ille a Diis inferioribus et compositis, quos singulis naturae partibus praefecit. Tim. p. 39 sqq. Chalc. p. 94sqq. doli. Metal. II, 20; IV, 35.

Singuli ejusmodi mi praesunt elementis et astris, eo superiores illi, quo remotiores a terra, omnes vero subjecti sicuti particulares communi mundi animae. Tim. 34, e. sqq. Chalc. p. b2 sqq. Jam eum auctor ad terram transeat, ab eo primum diversa elementorum dignitas describitur, deinde rerum terrestrium origo et mutatio ad

res Poelestes reseruntur tamquam eausam vel rerum naturam. Elementum inserius per superius tui et purgari et res sublunares imperseeliores regi ab aeternis ultra lunam positis, utramque Pythagoreo

129쪽

rum sententiatu Diog. Laert. VIII, 26, 27, 32, 33. Neoplatonici cum Platonis et Aristotelis institutis miscuerunt. cf. Metal. IV, 37 sqq. Zodia ei et planetarum ratio v. 1067 - 74 quomodo ad terram pertineat, Plato Tim. p. 36 et Chalcidius p. 58 docent. Terrae vero natura minus pura et divina etiam hominum impedit scientiam v. 1075- 1092, de qua conserenda sunt, quae diximus ad v. 937, 629 et 375, ubi quae exposita sunt, perlinent etiam ad illustrandum id, quod sequitur de discrimine inter divinam et humanam scientiam, v. 1093 - 1109, nisi quod hio etiam diaboli mentio fit, quippe qui quondam angelus plura quidam sciat, sed sallere studeat. CLMetui. IV, 34. V. 1119-1164.

Nimiae Arcesilai dubitationi, quam supra v. 726 respuit, hic quoque ut prioris Academiae rationi opponit aliorum Aeademicorum modessiam et temperantiam. Satis eo tat, doctrinam pra serri a Iohanne nostro tertiae Academiae, quippe quae non certam quidem hominibus concederet scientiam, sed, hac Deo reservata, verisimilitudinem quandam conjectura nitentem. Huius doctrinae auctores nobis e Cicerone innoteseunt Clitomaehus, Philo atque Antiochus. Quos cum Johannes non ignoraret, mirandum ab eo auctores laudari alios nobis omnino ignotos, Endymionem et Antisthenem. Endymionis alias nullum exstat vestigium. Antisthenem vero eundem fuisse putaverim, quem Diogenes Laertius Rhodium

et historicum nuncupat VI, is , cuiusque librum de Metis philosophorum saepius idem adhibuit. Huno, quem Polybius XVI, 14,

130쪽

sibi aequalem fuisse tradit, eum Phlegon Trallianus Peripateticum Mirab. 3 nuncupet, a nostro Academico diversum fuisse aliquis conjiciat, sed eum eo tempore Stoicorum et Academicorum doctrinae eum Peripatetiea miseeri solita esset, hae discrepantia non est quod turbemur. Cf. Censuram nostram libri Fr. Osann Beilruge tur Gri h. u. Rom. Litteraturgesch. in Beri. Jahrb. sur Wissensch. Eritili. 1836. N. 69 sqq. Ita fieri certe potuit, ut idem et Peripateticus et Academicus appellaretur. Ceterum de hoe Antisthene conserendus Vossius de hist. Graec. III, p. 393 ed. Westerm. Disserentiam Academieorum, quam hoc loco Ponit, longius persequitur Polior. VII, 1-3 et 6, quamquam non nominat, qui utrique parti adhaeserint, ubi etiam temperamentum, quod hie laudat,aeeuratius describit, c. 2, sine: . In his itaque facile erediderim, Academicos tanto modestius dubitasse, quanto eos temeritatis praeeipitium diligentius praecavisse reperio. Adeo quidem, ut, cum apud scriptores in locis non passim si el) dubiis verba quodammodo ambigua, qualia sunt haec: si forte, fortasse et forsitan, proseruntur, Academi eo dicantur usi temperamento.' Ipsa adscripsi verba, quia Aeademi eorum rationem hoc vocabulo ab anuquo philosophiae

auctore exposita me legere non memini.

Reete seri ploribus Romanis, quos quidem noster recenset, temperamentum Academicum adscribit, siquidem, etsi non omnes quidem Academici sunt, ut Cicero et Varro, omnes tamen non unum auctorem sequuntur, sed ex variorum sententiis suam quisque doctrinam