Rerum Moscouiticarum commentarij

181쪽

RERUM MOSCO VITICARUM fluuium Suchana sita sunt, nomen accepit, Iu uolochea abest centum miliaribus, a Bieloie- sero centum quadraginta. Haec prius ad ostia fluuij Iug, qui ex Meridie in Septentrionem fluit, si ta erat. Postea propter loci commoditatem, ad dimidium fere miliare supra ostia posita est, vetusque nomen adhuc retinet. Nam Ruthenis

v stete ostium est: unde V styug, quasi ostio Iugdieitur. Haec prouincia olim lubiecta erat No Wogardiae magnae, in qua rarus & propemodunullus panis usus. piscibus & feris pro cibo tuntur, Sal ex DNina habent. Idioma quoque proprium. quamuis Ruthenico magis utuntur. Tabellinorum ibi pelles nec multae, nec admodum excellentes . aliaru tamen ferarum pellibus abundant, vulpinis presertim nigris. Dmina prouincia & fluuius ab Iug & Sucha na fluuiorum confluxu Dmine nomen accepit. nam Dwina Rullienis duo, vel bini sonat. Is quutus emensis centum miliaribus Oceanum Septentrionalem, qua S etiam & Nordwegiam alluit,atque a terra incognita Engraneland diuidit,ingreditur. Haec prouincia in ipso Septentrione sita, olimNomogardensium ditionis erat. Numeratur aute a Moscohia ad Disinae ostia trecenta miliaria: quamuis ut antea dixi, in regionibus quae trans Vuolgam sunt,propter crebras paludes, fluuios,ac vastas oluas, itineris ratio obseruari non potest sconiectura tamen ducimur, ut vix ducenta miliaria esse putemus. quadoquide ex Mostomia in V uoloclidam,ex V uoloclida

182쪽

lochdain Ystyug, in Orientsi aliquantulum : ex Vst g postremo per ominam fluuium recta in

Septentrione peruenitur. Hqc prouincia,praeter Colmogot caltrum,& Dwinam ciuitatem,quae

inter fontes & ostia in medio propemodum sita est, castrumque Pienega in ipsiis Disinae ost ijs situm, oppidis & castris caret. Pagos tamen complures habere dicitur, qui propter terrae sterili.tatem longe lateque distant. Uictum hi ex piscibus,seris, ferarumque pellibus quaerunt, quibus omnis generis abundant. In maritimis huius regionis locis, ursos albos, dc eos pro maiori parte in mari degentes reperiri aiunt: quorum pellea in Moseowiam pius deferuntur. Ego binas mecum, prima mea in Moscomiam legatione, reportaui .Regio haec sale abundat.

ram Iugariam, ct Obi ' que tum Rincipis Mostodiae ditio longe in Orientem, dc aliquanto in Septentrionem, ad locaquq sequuntur, protenditure superq ua re scriptum quoddam, quo

eius itineris ratio continebatur, lingua Ruthenica mihi oblatum fuit, quod& trastuli, de hic certa ratione subluxi . Quaqua qui ex Moseo xvia eo proficiscutur,ab v styug MDwina,per Permia, usitato magis 8c copendias M i 1io

183쪽

RERUM MOSCO VITICARvMrio itinere viantur. A Moseowia ad V uolochodam quingenta mersi numerantur, 1 V uoloch-da ad ustyug dextrorsum secundo fluuio, de

Suchana,cui iungitur, descendendo , sunt quingenta mersi, quibus sub Stret tete oppido duobus werst, sub Vstyug coiungitur fluuio Iug,qui fluit ex Meridie: a cuius os ijsusque ad fontes, ultra quingenta merst computantur. Caeterum suchana de Iugp,stquam confluxerint, amissis

prioribus nominibus, D Winae nomen assumui.

Per Dwinam deinceps quingenta herst,ad Colmogor peruenitur: a quo infra itinere sex dierum, Disina sex ost ijs Oceanum ingreditur. Atque huius itineris maxima pars nauigatione costat. na itinere terrestri a Uuoloclida usq; ad Colmogor, traiecto Tuaga, sunt mille derst. Haud procul a Colmogor, Pienega fluuius, qui ab O riete a dexteris fluit. emes sq; septingetis mers , DNinam illabitur. Ex Dwina ad locum qui dicitur Nicolai, per Pienegam fluuium ducenta berae peruenitur, ubi itinere dimidij werst naues in fluuiu Rutulo transseruntur. Nuluio vero

fluuius ex eius de nominis lacu in Septentrione oritur, a cuius fontibus iter sex dierum est,usque ad ostia, ubi Oceanum ingreditur. Nauigatione secundum dexterum ii itus maris, sequentes possessiones praeterleguntur : Stanwische , Ca- Iunceti cho,& Apnu. Circumnauigataque Cho rogoski Nos et promontorio,& Stanumische,

Camenckli & Tolstickh, tadem in fluuium Meeten, quo sex dierum itinere ad eiusdem nominia pagum

184쪽

COMMENTARII. 8

pagu in os ijs fluuij Piesra situ peruenitur. per

quem rursus a sinistra Oriente testiualem verius aicen dedo, tritu hebdomadatu itinere Piescoya fluuius occurrit. Vnde trastatis per quinq;merit. in duos lacus nauibus , geminae patent viae: quaru altera, parte sinistra in fluuium Rubicho, per quem in fluuium Cetircho peruenitur, ducit. Alis via altera, Sc breuiore, ex lacunaUes recta in Crircho deferunt: a quo nisi tempestate detineantur, trium hebdomadarum jacio in fluuium ostiaque Cail me magnum Petet ora fluuium, qui eo loci duarum merst latitudinee Menditur,influentem deueniunt: quo delapsi, sex dierum itinere ad oppidum& caltrum Pu-stoo sero, circa quod Petet ora sex os ijs Oceanum ingreditur,peruenitur. Huius loci accolae, simplici ingenio homines, anno Domini. iii S. primum baptismum susceperunt. A Cailmae o-s ijs,vsque ad ostia fluuij Vssa, per Petetora eundo, est iter unius mesis. V sia autem fontes suos habet in monte P vas Semnoi,qui ab ortu testiuali ad laruam est, fluitque ex ingenti eiusdem montis saxo, quod Camen Bolschoi vocant. Ab visae fontibus, usque ad eius ostia, ultra mille merst numerantur. Porro Petetora a Meridionali hae hyemali parte fluit, a quo ex V Cae ostijs ascendendo,usque ad ostiaStetuchogora fluuij,estiter triu hebdomadarum. Qui hoc itinerarium conscripserant, dicebant, inter Stetuchogore &Potet scheri ema fluuiorum ostia se quieuisse: atq;ad vicinu castrum Strupili, quod ad littora Ru-

185쪽

RERUM MO S C o VITIC ARVA theni ea in montibus ad dextram situm est, co- meatum, quem ex Russia secu portauerant: deposuisse. Ultra Petet ora & Struchogora fluuios ad molem Camenipolas, ite mare, insulas vicinas, castrumque pusto os ero,variae & innumerae

gentes sunt, quae uno ac communi nomine Samoged quasi diceres seipsos comedentes nuncupantur. Apud hos magnus prouentus aui Um, diuersorumq; animalium, ut sunt etabellini, martes, castores, hermelli, aspreoli,& in Oceano Mors animai,de quo supra, praeterea vess. Item

albi ursi, lupi, lepores, equi hod uani, cete, piscisque nomine Semi, alij que quam plurimi .Hqvero gentes in Mosco hiam non veniunt : sunt enim ferae, quae aliorum hominum coetum, vitaeque societatem refugiunt. Ab Stet uchogoraeos ijs aduerso flumine usque ad Polassa, Arta-wische, Cameni, maioremque Polassa, iter trium hebdomadarum. Porro ad montem Camen trium dierum ascensus est, a quo descendendo ad

fluuium Artamischa, inde ad Sibui fluuium, a quo castrum Lepin, a Lepin ad Sosiam fluuium

peruenitur. Huius fluuij accolae Vuogolici nuncupantur. Sosta autem a dexteris relicto adfluuium obp. qui oritur ex Attais o lacu, peruenitur: quem vix uno die & celeri cursu traiecerunt, adeo vasta huius fluuij latitudo est, ut ad octsgin ta fere Wersi extendatur . Hunc quoque

V uogulici & Vgritetschi gentes accolunt. Ab Obea castello secundum Oby fluuiu alcen dedo,

usq; ad Irtis che fluuiu, in que Sosia ingreditur, ostia

186쪽

COMMENTARII. 8Sostia,est ilium mensium iter. In his locis duo castrasunt, Ierom de Turnen, quibus praesunt dotmini Nneli Iuliors hi, magno Duci Molco ut aiunt vectigales. Multa ibi animalia, pellesque quam plurimae. Ab Irtis che fluuij of ijs ad castrum Crustina, dabrum mensium iteria quo ad lacum Nitat, per Obi fluuium, quem fontes suos in hoc lacu habere dixi, est plus quam trium mensium iter. Ab hoc lacu plurimi homines nigri, communis sermonis expertes, veniunt: merces varias, in primis aute uniones, lapides preciosos, secum adferentes, quas populi Grus intri & .serponowleti mercantur. hia castro Serponow Lucomo se ultra Obi fluuium in montibus sitae nomen habent. Lucomo te antem hominibus mirabile

quidda ac incredibile,& fabulae persimile aiunt

accidere,quos in singulo sannos, nempe X X v II die Nouembris, quae apud Ruthenos . Georgio sacra est, mori aiunt: ac vere in sequenti maxime ad xx I In Apr. ranarum instar, denuo reuiuiscere. Cum his quoque Grustineti & Serpono teti populi noua,&alias in conlueta habent comercia. Cum enim statum tempus moriendi, seu dormiendi ipsis imminet, merces certo loco deponunt,quas Grus in teti Sc Serponomteti, relictis suis interim aequa commutatione mercib. auferunt: eas illi redi uiui, si iniquiore testimatione abductas esse viderint, rursus repetunt: unde licet plurimae ac bella inter eos oriuntur. Ab

187쪽

grarunt. Infra Obi ad Auream anum, ubi Obi Oceanu ingreditur, fluuij sunt,Sossa, Beregma,& Dan adim, qui omnes ex monte Camen, Bol- schega, Potassa, scopulisque coniunctis oriuntur. Ab his fluminibus quaecunque ad Auream anum usq; gentes habitant, vectigales dicuntur Principi Mosco wiae.

Stata baba,id est Aurea anus,idolum est, ad Obi ostia, in prouincia Obdora, in ulteriori ripali tum . Secundum Obi littora, ticinisq; circii flumini b. multa passim castra sita sunt, quorum domini omnes Principi Mosco iae sui ferian isti bi sciuntur. Narrant, seu, ut verius ilicam, fabulantur, Loci dolum Auream anum statuam esse, in formam cuiusdam anus, quae filitim in gremio

teneat. atq; ibi iam denuo alterum cerni infante, quem eius nepotem elle aiunt. Praeterea instrumenta quidam ibi posuisse, quae perpetuum sonum in modum tubarum edant. Quod si ita est, equidem ventorum vehementi Sc perpetuo in ea instrumenta flatu fieri puto. Cossin fluuius eae montibus Lucomoryse delabitur. in huius os ijs Cossin castrum est, quod olim Nnes menteta, nunc vero illius fili j possident. Eo a Cossin magni fluuij fontibus, est iter duoru mensum. Porro ex eiusdem fluuij fontibus alter fluvius Cassima oritur,emensaq; Lucomo a in magnum fluuium Tachnin influit; ultra quem prodigiosae formae homines habitare dicuntur,quom alij feram more,toto corpore

pilis

188쪽

COMMENTARII. Sppilis horrent: alij caninis capitibus,alij prorsussine colio pectus pro capite habent,longasq; sine pedibus manus. Est & in Tachnin fluuio pilcis

quida, capite,oculis, naso, ore, manib pedibUS, alijsq; humana prorius forma, in Ulla tamen VO-ce qui, ut alij plices, suaue ex se praebet obsoni sic Hactenus, quaecunque retuli, ex oblato Itinerario Ruthenico, a me ad verbum traducta sunt:

in quibus etsi sabulosa quaedam, v q, credibit iaelle videantur, veluti de hominibus mutis, moti entibus &reuiuiscentibus, Aurea anu, monstrosis hominum formis, pilceque humana effigi et de quibus etsi ipse quoque diligenter inuestigauerim,nihil tamen celli a quopiam, qui ea oculis tuis vidi isset quamuis omnium fama rem ita se habere praedicarent cognoscere potui. tamen ut alijs ampliorem harum rerum praebetem inuestigandi occasionem, nolui quicquam ob mi tere, unde & locorum vocabulis ijsdem, quibus a Ruthenis nuncupantur, ut Us sum. Nose, Ruthenis nasus dicitur: quo nomine promontoria ad nasi similitudinem in mare prominentia, vulgo appellant.

Montes circa Petro ram fluuium Semnoi po-yas, id est Cingulus mundi vel terrae vocantur, Poyas enim Ruthenis cingulum significat. Lacus Nithai: a quo magnus Chan de Chathaia quem Mosci Cetar thaishi appellant, nomen habet. Chan autem Tartaris regem sonat. Lucomo ad loca maritima sylvestria sunt,

quae ab accolis sine ullis aedibus habitantur.

189쪽

Quamuis autem Itineraris author plurimas Lu. comoryce gentes principi Moscomiae lubiecta sese referebat: tamen cum in propinquo RegnuTumen sit, cuius princeps Tartarus est, & ver nacula eorum lingua Tumenski Cetar, id est Rex in Tumen appellatur, magnaque damna

haud ita pridem principi Mos comite intulit: verisimile est, propter viciniam has gentes ipsi potius subiectas esse. Ad Petroram fluuiu, cuius in Itinerario menistio fit, ciuitas & castru Papin, seu Papinowgo-rod situm est . huius accole Papini, qui diuersum a Ruthenico idio ma habent, nuncupatur. Ultra hunc fluuiu altissimi moles ad ripas usq;protenduntur,quora vertices ob continuos ventoru flatus omni prorsus materia gramineq; fere carent,

hi etsi varijs in locis varia sabeat nomina, comuniter tamea Cingulum mundi vocantur. In his motibus nidificat Gerofalcones, de quib'inhabeii de Principis venatioe verba facturus su . Cre- scut etia illic arbores cedri: circa quas nigerrimi

Zebelli reperiutur. Atq; in Principis Moscomiqditione hi moles soli visentur,qui veteribus Rhiphaei forte, vel Hyperbolei montes vis sunt: de quod perpetuis nivibus ac glacie rigeant,transi-riq; facile non possint, Engron eland prouincia incognitam faciut.Basilius Ioais fit Moscowiqdux, aliquado ad explorada ultra hos montes loca, gentesq; debellandas, duos Praefectos ex suis per permia & Petetorum miserat, Simeonem &Pheodorowita Nurbshi a pratimonio suo ita

190쪽

COMMEN TARII. y nUncupatum, ex Iaroslawski genere oriundum MNnes Petrum Vschato t. quorum Nurbskime in Molaomia existente, adhuc in vivis erat: mihiq; de hac re pecco latanti, decem & septem in ascendendo monte dies se cosumpsisse dicebat:

neq; tamen montis verticem, qui patri nomine Stolp, hoc est columna nuncupatur, superare potuisse. Extenditur mons ille in Oceanum, usque

ad ostia Disinse & Pe ora fluuiorum. Et haec de Itineratio satis.

eouiae redeo.

Vsdali principatus, cu eiusdenominis castro & ciuitate,in qua sedes Episcopalis est,inister Rostois &Vuolo dimeria sita est. Quo tempore Mosci imperij sedes Vuolo dimeria erat, inter precipuos hic principatus numerabatur, ac reliquarum adiacentium urbium metropolis erat.

Crescente post imperio eius, sede Mostomiam translata, Principum secundogenitis est attributus: quorum tandem posteri, ex quibus Basilius Echinsiti cum nepote ex fratre (qui dum nos Moseowiae essemus,adhuc vivebant) per Ioannem Basilij eo sunt exuti. Insigne in ea urbe Vestallum monasterium est, in quo dolo mea a Basilio repudiata, erat inclusa. Inter omnes Princi pis Moseomiae principatus ac prouincias, uber

tale soli,rerumq; omnium copia, Resan primas