장음표시 사용
101쪽
γἰἷui sunt quadam Hstilia intelle tu , qua in- αῖi Or instabiles depravant, sicut Cr eueras lscripturas, ad suam 'serum perditionem . Sed celebris est locus Actuum, cap. g. in quo refertur Eunuchum Reginae Candacis Ethiopum quamvis in scripturis versatillimum, eas enim diligenter expietatis affectu legebat, nec eas tamen intelligebat, hinc Philippus eius currui adiunctus eum sic alloquitur e Putas ne tatelleis qua luis λ qui ait: Et ruranodopessum, si alicuis non Venucris nu- Aty Igitur Scriptura non ita aperta est, ut sire interpretationis ope intelligatur : hujus veritatis testem habemus ipsum Christum, qui Luc. ultimodi lcipuli Emmaus interpretabatur Scripturas. Igitur opus est interpretatione ad intelligendam canonicam scripturam.
Tertio, ex Patribus utriusque Ecclesae.
gorium Naaianz. qui teste Rnsino lib. hist.
Eccl. cap. 9. multum insudarunt , tum iuevolvendis Scripturis iλcris, tum in querenis
S. AMBROSI Us agmen ducet, epist. ι. ad Constantium sic loquitur : 'Mareis est Scriptura divina, habens in se sensus is profundosaltitudinem propheticorum sinis nismatum. se Sed scriptura haben, ionius
profundos & altillimos, immo & enirin
ticos non ita est aperta, ut interpretatione non indigeat : Ergo&c. Sequitur Hieronymus qui erist. ad Patilinum de studio Scriptum sacra nostram confirmat sententiam , praeci rue vero pranat. Commentariorum in cristolam ad Ephes. Numquam, inquit, ab adolescentia, autis legere,aut doctos viros,quae ncscicbam, i is terrogare cestavi aut mei pliam habui Magio strum ἐν Denique nuper ob hanc vel ma- IRENAEUs lib. 1. cap. 47. sic loquitur: Si ergo & in rebus creatis, quaedam quiis dem eorum adjacent Uco, quaedam au is te in & in nostram venerunt scientiam,
se quid mali est, s & eorum quae in Scriptu-
ris requiruntur , universis scripturis spiis ritualibus existentibus, quaedam quidem is absolvamus secundum gratiam Dei, quaris dam autem commendemus Deo ἐχ nonis solum in hoc seculo , sed in futuro, ut is semper quidem Deus di crat, homo sem- per discat que sunt a Dcci λ Sed si soret
ita apertus scripture sciasiis, homo non scmper discere in ii cret : Igitur ex uen , scriptura interi relatione opus habet. Omen iecunflu, venit testis, nam lib. 7. contra Celsum se ait : Alii quoque cor- ., dati viri scrutando scripturam, inicile , , ctum eius invenire potuerunt : licet reis vera sit multis in locis obscura. MS. Chr fomus suo conlirmant calculo nostram sententiam multis in locis, raeci huc vero homis. 4 o. in loan. his verbis que Profert
explicando illud Cl ritii oraculum si, mamini, Hiluras : Non dixit, inquit, legite icrio pturas : Scd scrii tamini non enimis rem insuperficie ct in promptu positam se cliadimus : Sed que tanquam thetaurus,, profunde reconditur. Qui enim huiusmo-
ri tiam S laborem, nunquam quesita inve-
is mei. is Mitto alio. ut saliliuin, ec cire. lis xime causam, Alexandriam rcrrexi, ut is viderem Didymum, S ab co in scriptuis ris omnibus quae habebant dubia, sciscita- rer. Idem in epist.ad Ali aliam, o. s. lie habet : AC innis epistola ad Rom. ni in is obis scuritatibus involuta est. S. Meus nus veterum placita multis in i scis confirmat. lib. 1. doctrinae Christianae, cap. 6.de Scriptura sacra sic loquitur Mul-- tici multiplicibus dissicultatibus di am- is bipuitatibus decipiuntur , qui temere , legunt aliud pro alio sentientes. o Tum
lib. 32. conius. cap. I 4. Mira profunditas is eloquiorum tuorum, quorum ecce sit semis fici ci blandiens parvulis, sed mira profunis ditas, Deus ineus t Nira profunditas ιis horror est intendere in eam : horror ho- is noris es tremor amoris . A Denique risi. a. sic effatur: Tanta est Christianorum pro-- sunditas litterarum , ut in cis quotidie is proficerem, si eas ibias ab ineunte pueri-- tia usque ad decrepitam senectutem -- xiino otio , sum rino iludio , meliore in-- genio conarer addiscere. ri Riirsus epist II9. cap. 21. totum definit, his verbis : In
si ii sue lanciis Scripturis, multo plura nescio
is quam scio. o Qua fronte igitur dicentis Luthera ni Scripturas esse apertistimas, cum ipsustinet Augustini mentem , eo sate te, aliquando fugiant Denique Gregor. homil. 6. in Ezechielem totum negoti uni concludit hac sententia I is
102쪽
Magnae, inquit, utilitatis eli ipla o , , scuritas eloquiorum Dei, quia exercetis senium , ut fatigatione dilatetur , &is exercitatus rapiat, quod capere nonis potest otioluS. D arto , rationibus Theologicis.
PRIMA sic exponitur : Illa Scriptura est obscura quae habet in multis loci, lun-sus obvios sibi contrarios e Atqui talis est Scriptura sacra : Et probatur. Exodi et .
habetur : Eso .... Deus .... Zelotes, v mrans iniquisatem patrum in filios : EZccluelis vcro I 8. Filius non portabit intriaitatem
patris. Igitur interpretatio necestaria est ad concordandam scripturam dicendo i qui in illo loco de poena temporali, Cui filii subjecti sunt propter Patris scelera, eo quod sit eorum caput : in secundo vero de poena aeterna quam nemo incurrit nisi propria culpa, iuxta illud A poli. ad
Gal. 6. Unusquθρον enim onus suum poriabit.
Secunda : Scriptura multas habet sententias altillimas , immo ambiguas, & etiam paraboliticas : Atqui eiusmodi 1ententiae , ut plurimum non humuntur in
sensu obvio, juxta illud Christi Mati. 21. ad Iudaeos, qui illum putabant purum hominem & Davidis filium , quomodo er-ν Daυid in spiritu υoeat eum Dominum di cons : Dixit Dominus Domino meo , sede a
dextris meis Ipse etiam Christus non somel explicavit parabolas discipulis suis , sicut parabolam seminis in terram projecti, quam de verbo Dei & praedicatione
explanavit. Tertia Collimat cum cceteris : Multa sunt in Scriptura oracula , quae iιnperlecta continentur oratione, quaeque sine interpretatione non intelliguntur i tale coli istud Rom. s. Sicut per unum M'. um
peccatum in hune mundum OIravit, N per peccatum mors 1 ira in o.nnes homnus
mors pertranst i , in quo omnes peccaseruulσe. In tota periodo de ili verbum principale quod suppleri debet. Item sinat orationes praepollerae, ut Gen. io. Ni sunt filii Sem iecuna. .m cognitiones Est itinguas, πregionas tu sent bus suis. Et vero sequitur immediate initio capitis undecimi : Erar
Denisue variae sunt in lingux hebraeaphrases propriae , quae prae se ferunt non modicum dubium, ut istae : Psal. iis. Tu mandasti, mandata tua cupiatri nimis. quasi vero aliquis ultra mensuram pollet Dei adimplere mandata. Rurtiis di illa Plat-
mi iis . Anima mea in manibus meis Ien
per . In eadem Scriptura multi sunt tropi, multae allegoriae; di hyperbata quae omnia ad litteram explicari non debent. Ergo&c.
uinto, ex contradictione ipsornm Prote
Lu THERus, qui in praefat. asserti nis suorum articulorum di xcrat Scripturam esse per se clarissimam, contrarium dicit in praefatione in Plalmos '. Nullum, inquit, ab ulci id de mo praejumi, quod nullus adhuc pratiare potuit san iusimorum d ei, norum, ibis, Psasterium in omnibus suoicit mo Iecu intelligere σ docere, sat est , aia uos σ eosdem ex paria intellexisse. Mutata sibi reservavit spiritus , quod nos semper dia Icipulos Labeat. Et infra sic habet : Seio esse
impudentulima temeratatis , eum qui audeaδpropteri, unum Scriptura librum a se in omisnibus partibus intelledium.
OUander in consutatione scripti, quod adversus eum Philippus ediderat, testatur viginti sententias diversistimas de justi iacatione siccundum Scripturas versari seiscundum Consellioni stas. Brimius contra Petrum a Soto dicit :impiis & incredulis tantum Scripturamelle obscuram : ct in sua consessione Uvi tembergica , capite de sacra Scriptura , se loquitur : Non es obscurum , quod δε-
num interpretanda scriptura non set humana prudentia, sed Iansii Spiritus ; Disitus autem Duoius est liberrimus, nec est ad certum genus hominum sit carus, Ied diseribuit dona hominibus pro suo ipsius brneplacito : Sed ex hoe principio sequitur scripturam non elisse de te apertii limam, ita ut interpretatione non Opus sit, alias non requireretur
Spiritus sancti donum speciale. Ergo &c.
Solvuntur obiectiones Protestamium.
OBII cIuNT I. Varia Scripturae imi ea quibus suam conantur astruere sentenis
103쪽
Mandarum quod ego pratist o tibi hodie , non sque lucida quoad se, sed non semper qua- supra re es. Secundo, illud Psalmista: 18.
Praceptum Domini lucidum illuminam ocu-
ιοι. Tertio, illud 2. Petri I. Habemus'-
miorem Propheticum sermonem , eui benefatiaris attendentes , ranquam lucerna iacenti in
siti se loco . Quarto , illud 2. Cor. 4.gsod si etiam op tum est Evangelis m n I rum, in iis , qui perrunt , es cpertum ι in quibus Deus huius Iaculi exeatavit mentes insidelium, ut non subeat illis illuminat o E- et angelii. Ex primo loco mandatum est
intellectu facile . ex secundo lex Domini se ipsa est lux illuminam : ex tertio scriptura est lucerna lucens in caliginoso loco : dc ex uuarto solum operta est impiis : Igitur scriptura est de se aperta , nec ulteriori indiget interpretatione , ut mente concipiatur. Respondeo, haec omnia probare: quidem scripturam ct illuminare oculos mentis, ct adjuvante gratia facile intelligi : unde distinguo Scriptura non indiget ul-t riori interpretatione , ut sensus eius comprehendatur , si adiit fratia adiuvans re illuminans, concedo: secus, nEgo. Ata l. locum distinguo , dc loquitur Scriptura de praeceptis Decalogi , qti ut plurimum naturalia sunt, oc intellectu focilia , concedo di de praeceptis supernaturalibus , subdistinguo : non superant captum humanum gratia divina adiutum , concedo : in se relictum , nego. Immo non sine miraculo infinitum repetendo , etiam concesta lectoribus omnibus gratia, Scripturae citra obscuritatem paterent , cum nemo certe sciat an spiritu Dei illuminetur, & agatur , quandoquidem satan non semel se in angelum lucis transformat i hinc semper requiritur propositiore explicatio credendorum ab Ecclesia facta, quippe quae sola sit infit libilis.
Aa et. distinguo , lex Domini illuminat , idest, aperit mentis oculos ut unus quisque sciat quaenam sit voluntas Dei , concedi, Est de se lucida , subdistinguo : quantum ad aliquid concedo : quantum ad omnia, nego. Lex Domini duplici modo eonsiderari potest: Primo-quiadem quantum ad illuminationis effectum, deinde quantum ad te. Primo modo spectata dicitur lucida , juxta illud Psalmi
1 8. Lucerna peribus meis Lerbum tuum :
Secundo vero niodo considerata cIl uti- ad nos; ut plurimum enim exhibet nobis mysteria quae mentis aciem penitus fugiunt, unde sine propositione dc explanatione ab Ecclesia lacia, non percipitur clare ejus sensus. Au a. utique disti nyuo, & loquitur S. Petrus de leGe Luanselica quam gratia comitatur, concedo : Et vult lcripturam de se este apertissimam quoad Iunius , nego . Eo loci ponit Apostolus ducti men inter veterem & novam legem , in eo quod ista clarior sit, re ipsis Pr phetiis firmior i quia exhibet Christum promi ilurn oc veritatem piatentem, im-iato oc gratiam quae iacta est per eumdem Christum Dominum merito igitur dicit fidem in Chrillum, sermone prophetico firmiorem ei te 2 quia exhibet veritatem figuris prophetarum longo ccm- pore ante praeuici in , iam a DPleial tam .
Ad 4. distinguo similiter, & vult sanctus Paulus Evangelium magis cile impiis opertum quam sui iis , concedo : Illa enim nedum voces Prophetarum ec Evangelii audiant , verum Etiam bpiritus lancti gratiam illuminantem procul iaciunt : unde in eis adimpletur terribile Isaiae 6. Vaticinium : Excaeca cor pe
vult scripturam essὰ per ie notam quoad
Instanr : Hoc est inter vetus di novum Testamentum discrimen , quod omnia in illo figurative contingerent , adeoque obicure, secus vero in uto : Ergo oc C. Reypondo distinguo, omnia obscure comtingebant in veteri I ei tamento, tam quo ad 1e, quam quoad nos, concedo : quoad nos solum, nego. In vetcri igitur te; i mento mysteria, maxime Incarnarionis, solum in figuris, ut plurimum Gue: Aoantur,& semper ut futura, In novo vero In iCoc tanquam praesentia e ni bentur, unde figurarum obscuritas evacuata cit ill Politariori , sed omnino quoad nos : Quis enim intelligere potest nisi adjutus a pr tia dc ab Ecclesia , Verbum incarnatum cste, Deum immenium rannis involutant ta ia
104쪽
3c in carne insantis conclusum , dc ut verbi ς divi Hernardi utar, verbum infinitum abbreviatum Insiit r. Patres primorum saeculorum sine Ecclesae interpretatione intelligebant scripturas: Igitur Zc nunc sine com mcntariis intellisi possunt, quandoquidem ab actu ad rose xalet consequentia. RHyonLO distinguendo , Patres prim rum saeculorum intelligebant scripturas absque interpretatione scripta , concedo: absque interpretatione divinae vocis oraculo data, nego. Habebant ipsos Apollo-los , vel eorum discipulos interpretes, Slegitur non semel in actibus ipsum Paulum ex plica ste scripturas in orationibus
quas habebat apud Iudaeos de Christi di vinita ter fuisse doctores in Ecclesia, inter
quos num rantur Barnabas dc alii permulti , qui intcrpretabantur Scripturas satis constat: Immo in veteri lege erant Gymnasia ad hunc finem inlli tuta , qui legis 3 ensum secundum Prophetarum traditioncm aperirent . De eiusmodi doctoribu, multus est sermo P. Ol. 7. Habetur enim multos dc Alexandrinos , Ac Cyrenenses disputasse cum Mophano . Caeterum res claret ex Concilio Apostolorum , qui adunati explicaverunt scripturas in Centilium pratiam ne caeremoniis legalibus subiicerentur. Addo Pa iam apti l Fusebium lib. 3. cap. illi. dc Clementem Alex. lib. r. Simiamatum numerare Apostolorum discipulos Pra centores suos , & in iis praecipue Pari bonum . postea sustinus dc Irenaeus coeperunt commentara in divinas Scripturas dare, dc alii post ros . sic refert S. Hieronymus lib. de vir sillusiribus. Conr : S. Chrysostomus homil. 3. de I a Zaro . primo quidem ostendit Philolophos sui se obscure locuto , minime verois Apostolos 3c Prophetas: Apostoli vero dc Prolii ctae omnia contra secerunt , manifesta claraque quae prodiderunt, exposuerunt nobis veluti communes orbis Doctores, ut pcr se quitque discere ros sit ca , quae dicuntur , dc sola lectione , unde homil. 3. in a. ad Thessal. ait : is Qua mobrem opus est concionatore om- ma clara sit mi dc plana ex Scru turis divi- ,, nis, sed quia delicatuli estis Aue tores, ,, delectationem avdicndo venantes, pr D pterea concionatores quaeritis . ,, Eringo dc c. mcat Theol. Tem. IV.
mydndra distinguendo , dc Chrysost
mus loquitur de novo Testamento comparative ad vetus , concedo : dc loquiatur de novo Testamento , subdistinguo . quoad aliquid , concedo : quoad omnia, nego. Chrysostomus auditorum torporem excitare contendit ad legendum script ras , dicendo , nunc omnia nova esse dcclara , dc absque figuris concinnata; i mo dc plura in scripturis contineri quae intellectu facilia sunt , quales sunt hi storiae , qualia praecepta naturalia , ocmiracula ab Apostolis ratrata , quae Omnia non modicum juvant , tum ad consolationem animae , tum ad ejus sancti talem. S. Doctor est suit Isus interpres, nam in eadem homil. sic loquitur : ,, quid igitur , inquium , si non intelliis ramus ea quae continentur in libris to Maxime quidcm , etiams non intelli-- pas illic recondita , tan .en ex ipsa lectione multa nascuntur sanctimonia. DTum testatur se loqui tantum de hili , iis di limitibus punctis , cum dicit scri muras este de ae apertas; sic enim ibidem fatur: Sume tib uni in manu, lege hi-- storiam omnem , dc quae nota sunt , parumove mani sta , frequenter per-- curre . Quod si non poteris allidii ita te is lectionis invenire ut od dicitur, accedeo ad sapicntiorem, vade ad Doctorem . ,,Ft sic ratet isellitio ad x. ita seipsum
explicat hom. 3. in a. ad Thessalon. nam post verba in ol jectione prolata , ait .
- quae est ista obscuritas Dic , qua so, si non historiae tune λ Nosti quae clarao sunt. Quid de obscuris rogast Prunt: S. Aurus imis lib. 2. doctrinae Christianae , cap. 6. sic loquitur : is Masini fice ue salubriter Spiritus sanctusis ira scripti ra, modificavit, ut locis ammis tioribus fami occurreret, obscurioribus,, autem iasidia detergeret . Nihil enim se fera de illis obscuritatibus eruitur , se quod non planiis nie dictum alibi repe-
riati tr. M Fryo dc tar Jodo distinguendo , quaedam loca explicantur rer alia quantum ad aliquid, concedo : quantum ad omnia , nego . Ultro fatemur cum Augustino quaedam scripturae loca esse clara comparative ad alia , di ad istorum explicationem concurrere , sed negamus ita ene aperta ut sine, interpretatione, vel rmi ostione Ecclesiae
105쪽
teron.32.Memento dierum antiquorum. Et illud 67. diuanta audivimus π cognovimus ea .
Quibus positis sit CONCLUSIO.Libsi verois Tesamenti ab Ecclesia in ean ne Hi iri , sunt genuini. Probatur octo argumentis .
Ex ipsa Scriptura deducitur. ILLI libri sunt genuini, qui tales habenis tur ex ipsa Scriptura: Atqui vel ipse scripturae testimonium perhibent de genuitate librorum veteris Testamenti : Ergocte. Probatur minor multis momentis . I. Ex . 17. x 4. Deus jubet Moysi ut scribat victoriam super Amalecitas reportatam . II. Cap. 24. 84. jubet .ut mandata sua scriptis inandentur. III. cap. 27. 34. ha betur : Scribe verba hac : quibus tecum Creum Israel pepigi foedus . IU. Deuter. 32. v. s. sic legitur : Scri t itaque Moses legem hane , Cr readidis eam Sacerdotibus , Filias Leυἰ o eunelis senlaribus Israel . Tum v. 24. Poinruam ergo scripsit MoUes verba logis huius in υolumina atque eo levis , pracepit Levitis , dicens ἐν rollisa librum istum Cr ponise eum In latere Area foederis . ut sit ibi contra ta in resimonium . U. Iosue I. g. habetur : Non recedat volumen i gis huius ab ore tuo . Et cap. s. 32. Scria
Isis Iuper lapides Deuteronomiam legis Moysis . Nomine autem legis intelligitur totus Pentateuchus , ut constat ex lib. I.
Pro libris historialibus liquet eos veritatem praecontinere , tum ex consermitate
quam habent cum libris Lepalibus, ut dicetur insta , tum quia ipla historici Pagani eadem reserunt qaae in ipsis continen- . tur. De caeteris redibit sermo in sequentibus argumentis , & quando de eis in particulari tractibimus '. Igitur omnes libri veteris Testamenti sunt genuinii maxime quia Legales mandato Dei scripti sunt, dc Tridentinum eos 1ua definitione declarat senuinor.
Ex eonformitare vereris Testamenta ad in
ILLAE Scripturae fiunt genuinae , quae de se mutuo testimonium perhibent . . rum auctores sunt unius labii , di mutuo conveniunt de rebus quamvis saepissime disparatis: Atqui tales sunt Scripture V. T. Ergo occ. probatur minor quoaci primam partem: saepius fit mentio in aliis
Scripturis de libris Moysis, sic Iudicum,
cap. 3. v. 3. 3. Reg. cam a. v. 3. 4. Reg. cap. I 6. lib. 6. 1. Paralip. cap. 3. I 3.
Tobiae x. lib. I 8. Psalmo Ior. lib. 7. Ecclesiast. 24. 33. Baruch. 2. 28. Daniel 9. II. Malach. 4. 4. Et aliis in locis multus est termo de libris Legis . Quid plura omnes Evangelillae & S. Stephaniis in Actibus : Paulus vero passi in in si iis epistolis perpetuo citant legem , id est ,
Pentateuchum : Sed si Moyses falla aut dixi liet , aut seripsistet , a caeteris auctoribus , alias sanctissimis non adducer tur in testimonium pro veritate confirmanis da : Ergo &αΩuoad secundam partem , nempe Scripturas sacras mirum in modum inter se convenire , docet S. Augustinus , lib. I 8. de civ. Dei, cap. 4 . his verbis: Ut au- ,, tem jam cognitionem omittamus histo.
riae, ipsi Philosophi , qui non videnturis laboratie in studiis suis, niti ut inveniis rent quomodo vivendum esset accommo is date ad beatitudinem capellendam; ...is tamen nonnullos , certe plurimos eo-ri rum suisse concedam , quos a suis do-- ctoribu 3, vel discendi 1bciis, amor vertia ,, talis abruperit , ut pro ea certarent , M qum veritatem putarent , sive illa es- is set, sive non ellet ... auctores nostri In qui is bus non frustra sacrarum litterarum fi- is gitur dc terminatur canon, absit ut in isti ter se aliqua ratione distentiant. is Idem S. Doctor susus explicat ibidem ii sta sapientum riganilini dii cordias in veritate conquirenda : nostrorum vero concordiam atque conscinum : Quis autem, is is , iecta: cuiuslibet auctor sic eit in is hac daemonicola civitate approbatuS, u
106쪽
- caeteri improbarentur , qui diversa &.6. & lib. 6. IEneid. plurima de Paradisio te ' idversa senserunt λ Nonne apud Athe- retiri , ct creatione , ct alibi de pamu,, nas ct Epicuri clarebant, allerentes res malorum& coronis ustorum dixerunt humanas ad Deorum curam non rer- Messias , Bochartus ' Huetius probantes tinere: Et Stoici , qui contraria sen- Theologiam Paganorum ex libris biolai ,, tientes, eas regi atque muniri Diis ad- cis suisse deri, atam, ita Huetius, in de se tutoribus atque cultoribus disputabant monstrat. Evangel. propos. 4. cap. 3. Quici Tum concludit Gentilium scholas sui Dirlura commemorems Xunothon apud se confusionem , postea convertens ser- sanctum Cyrillum lib. I. contra Julia- monem ad gentcm Iudaicam, quae nobis num: Pythagoras apud Euntiem mirabilia scripturas antiquas exhibuit, se loquitur: relerunt de Dco uno cc Eleat ore , quaem At vero gens illa, ille populus, illa civi- profecto legerant in libris Legis., tas, illa respublica, illi Israelitae, qui- Puro inter omnes insignis tot S tam
se bus eredita sunt eloquia Dei , nullo ta tum de Deo uno tritio, tum de Pisti modo Pseud Propiretas cum veris Pr - vi ei.tia iccis iit , ut quasi divinus liabe ,, phetis pari licentia consudetunt i Sec retur m 2cholis Callioucis . Enimvero ,, concoroes inter se atque in nullo eti- in lianum , ut releri Euseb. lis. i. . praeri sentientes, sacrarum litterarum vera- Iarat Evang. cap. 3.dicit Ucum ci emun-m Ces ab eis agnoscebantur , di teneban- di exemi ιλr oc Huctorem. Ibiacm hanc is tur auctores. - Exod. 3. 34. Moyiis lententiam : Dixit Corsi mariar: Illi auctores fuerunt unius Deus πιι M aeso tum irui ium : Sic dia
labii, qui nihil in sententiis scripturarum os stas Ibr ει : quι ς m. t me mi vos rim mutavere: Atqui res sie se habuit pro Tum ait. litatu ebi , ouia Ie wὸν os , me. Test. & probatur . Primo quidem & nec tamen oraui uιmm Aaber i a Prophetae, & alii citant libros Legis eo contra quia semper na citur , o modo quo a Moyse conscripti si int: Item e t. Pro i ii tau quiuem , quod Iemper asqueeextus Samaritanus pari modo retinuit e Mem mouo ess ab Dia niteat entia cum ι totam legem seu Pentat lieueum : simili risne percipi ur. modo istum seniores Graecae linguae red Ruclus in Epimenide multa dicit amniadiderunt pro Ptolemaei Regis Asyrti de Trin. iis quae leguntur Gen. I9. D Bibliotheca: Erro dic. Caeterum non 1 G mimia pluit Ii per Oodomam ignem. Pial. Io 9. mel laudantur a Christo & ab Apostolis. Dixit Dominus Domino meo et Sede a dex-
TERTIUM ARGUMENTUM Imaginem Ur similitudinem notram . Sic. enim loquitur: Honores tabemus , sic
Desumitur ex eonformitate quam Libra I tamen , ut non tam anniim alturi , al-6Ment eum aueroruus νορι- ε, et i is teri mensem , dies aliis tribuamus , multa in eis M se V t. . si alit nullum omnino tempus, quo suam
ΤΕsTIΜONIUM habent Scripturae divi- is quilibet conversionem ablolvat, dum adnae ex inimicis suis , qui legentes Mois, sis mundi , quem verbum omnium longe libros, multas pollea musdem sententiassis divinis limum contormavit, persectionum modo fabulis, modo etiam Philosophi aeris iple concurrit . Muod quidem verbum scriptis celebrarunt ; unde sequitur istud si qu sque beatus est primum admirari , ratiocinium t Illi libri sunt genuini , is tum e uidem, quat nus mortali naturae de quibus testimonium reddunt vel ipsi si fas est , cognolcendi amore ac studio Pallani, dc de quibus mentionem faciunt:iis teneri lotet . o Plura dicit in episti ad Atqui res sic contigit: Ergo dic. Proba- Hermiam, Herasion, re Chocilaon, ut retur minor multiplicitor . seri Euleb. lib. II. prae P. Evang. Cap. 16.AMΠον Carminum Orphicorum ab He- ubi ita concludit An non tibi videtur sodo in Theogonia multa roseri di tra- is Plato dum haec ait, Hebraeorum dog-dit de creatione quam legerat in libris is malibus insistere Plura reicit R.Pa- Moysis. ter Alex. in historia veteris Testam. quartat Ox-- lib. I. Metamor. Virgilius Eglog. aetatis, proposit. a. Erbo&c.
107쪽
IL I a Scripturae sunt verae & renuinae, quae multa referunt de rebus civilibus, eo prope modo quo Historici Ethnici enarrant : Si enim falsa scripsi lici Moyses, profecto neque ipse conveniret cum aliis Auctoribus, neque cateri Auctores, maxime Pagani, illi attines forent : Atqui hoc ipsi im compertum habemus : Ergo dcc.
Probatur minor multis momentis.
mimo quidem Pagani usi si in t Canticis ut facta Heroum suorum celebrarent, ut T sert Theodorus Siculus, lib. I. Sic Homerus versibus cecinit praeclara Rogum Graeciae iacinora. Sic Virgilius in duodecim libris A no e describit virtutes. Ita pariter Moylcs Exodi i s. versibus eclebrat victoriam super Pharaonem reportatam : Canintemna, inquit, Domiso 'glem se enim magni'-eatus est , e 'uum π ascenVorem duecit in
Secundo : Historici prophani referunt homines primis temporinus moeniis circuisse domo , ut contra seras, sed pol illimum contra hollos invidos vitam & bona sua dc-fenderent. Moyses vero loquitur de variis
urbibus a filiis Adae dc Noc constructis, immo re temporum i cta multa scriptis consignat, ut legenti patebit. Ilaias loqui tur de Cyro : Daniel de Imperio Chal-
d. corum, Periarum di Graecorum : eh in iis omnibus laticin quoad stibilantiam concordant Scripturiae cum iis quae auctoresrror haut tractant. Tert o : Legitur in antiquis auctoribus multa extitille idolorum templa in AEgypto, & tem rore Abrahae idolum Betus colebant Babylonii, Dianae, F phcsini: Pausa mas lib. to. mentionem facit de Iapidibus quos adorabant homines. Porro Moyse, lap.ssime loquitur de idolis Gentium quae t ricte prohibet ropulo suo, ut legitur
Cn. a. s. c. 18. Plura de hoc momento dicere ibi ersedeo, cum eadem susu ui tr elatu attributorum tractemus.
Petitur ex revelatione librorum tereris Tos amori.
Is Tr libri sunt genuini qui habent pro solo Auctore Devin : Atqui libri veteris
Testamenti solum habent Deum auctorem: Igitur sunt genuini : major patet . enimvero omnibus attellantibus nationibus, 1ola sui rema numina es: ari pollunt di mysteria , ct caetera quae captum superant hul manum. Probatur igitur multipliciter minor, in qua quidem aliqua pollet elle dilia
ficultas . Primoquidem Moyses enarravit creati
nem, ea scilicet quae jam clarita multis ab ipso saeculis facia erant : tum multa prae- lentia , qualia erant colloquia cum Iacohabita . item de sta premi Numinis natura, tum de lege mirabili, tum etiam de cultu : Item ἐχ multa futura de incarnati
ne , quorum eventus veritatem probavere , quae quidem Omnia erant renitus extra captum humanum. Igitur a toto Deo discere potuit.
Secundo : Moyses erat homo rudis & pastor ovium sicut & inter populum Judaicum proceres multi, ut legitur eten. 46.
unde nec ipse, nec Ioseph, aliique Patriarchae sapientia per lebres, seclusa revela tione, abscondita eructare potuerunt, divinitatis mirabilia enarrare , sicut de iacto secerunt , fixe explicando somnia ocenigmata , sive solvendo dubia , ut cum Daniel legit ek explicavit coram Balthal-sar scripturam digestam contra cadelabrum. Tertio Non solum Moyses, & Prophetae dura admodum annuntiabant, ek dissicilia modo Plebeiis, modo Nobilibus, m do etiam Regibus, quae prosecto aut rejecta, aut plurimum coi. tostata fuissent , nisi vcritatem a Deo promanatam ductis, sententiisve propalallent . Quinimmo Samaritani alias Judaeorum hostes aperti dc
ipsis tum moribus, tum patria, tum etiam religione ditioni, attamen textum legis ocservavcrunt, ἐρ multi iecere . Igitur certum est scripturas a Deo sui sic impiratas . Quod ἐρ confirmat iactum Cyri l. Persarum Regis, qui eo honoris reverentiae gradu habebat Scripturas ehpraecipue tiaram Prophetam, qui ae is o
108쪽
De Proteg. ad Scrip t. sacram . I
se Iosue antiquitatem colligitur non solum exiis tiam apparet antiquitas multorum lἱ- is multis illis Regibus Etlinicis, qui citra &sis brorum veteris Testamenti: nam Salo is ultra Iordanem victi, & dissipati sunt a se mon filius Davidis Regis, cuius Gen- , , Iosue ex antiquitate Chananeae regionis, is lilium , seu Tyriorum annales memiis quam suis armis occupavit Iosue , sed is nere , auctor est libri Proverbiorum , , , etiam ex vetustissimis fabulis Gentilium, si libri Ecclesiastici , libri Cantici Canti is qui personam Herculis imposuerunt Io- is corum , di ex ipsius scriptis ut pluriis sue , ut videre est apud Gerardum UosDi, , ma maximi ponderis momenta evincunt,
is sum lib. i. de idolatria cap. et 6.& apud is excerpti sunt liber Sapientiae, & liberis Illust. Abricensem Frit copum in sua si Ecclesiastici , quem Iesus filius Sirachis demonstratione Evangelica proposit. 4. is digestit , & concinnavit. David Rex, si Libri vero Iudicum vetustas apparet is pater Salomonis, est praecipuus auctoris sve ex servitutibus Israelitarum subsis libri Psalmorum . Prophetae suos conis Regibus Mesopotamiae , Moabitarum, is scripserunt libros sub Regibus Iuda ,
se Chananaeorum , Madianitaruin, Amino- is multaqne facta historica narrant , quo-
, nitarum , Philistaeorum , dic. Sive e- is rum antiquitatem produnt libri qua-- tiam ex Ritibus, dc fabulis, quas Gre- is tuor Regum , di Mathematicus Baby- is ci , aliaeque gentes ex hoc libro commi- is loniorum canon. Liber Tobiae describit ,, ni scendi an iam, & occasionem arripue- is res sub Salmanasare , ct Sennacherib se runt , ut erudite probat ibidem saepe is Assyriorum Regibus gestas, quarum an- laudatus Abricensis Epilcopus. Antiqui- is liquitatem demonstrant libri quatuor Reis tali quatuor Librorum Regum suli ra- is gum , & duo libri Paralypomenon
is gantur quoque Ethnici Scriptorcs. Con- - Denique aliorum librorum heteris Te- ,, stat quippe ex Tyriorum annalibus , si stamenti antiquitatem prolant Histori Hierosolymitanum Templum toto pς- si riae quae in illis describuntur . Duo si,, ne sesquis aerulo ante fuisse constru- is quidem libri Esdrae exhibent Historiam ,, ctum, quam Carthago conderetur. Me- is sub Persarum Regibus , maxime subis minerunt etiam idem Annales Salom si Cyro , sub Dario Hystaspide , ct subis nis filii Davidis, &Hiromi, seu Hira- o Artaxerxe Longi mano quorum Regum ,, mi Regis Tyri , qui , ut dicitur lib. se antiquitatem ,& tempora figit Math
is et . Reg. cap. s. concessit Salomoni cae- - maticus Babyloniorum Regum canon.
,, fores lignorum ad Templi aedificatio- ,. Liber.Judith narrat historiam , quae con- nem . Docent nos etiam Chaldaei in is tigit sub Nabuchodonosore Assyriorum ,, suo Mathematico Babyloniorum Regum is Rege , quem viri eruditi opinantur se canone tempus Mardonem passi , seu is fuisse Moduchisinum filium Asaradon , se Merodachi Regis Babylonis , qui adlis qui debellavit Dejorem Regem Med ,, FZechiam Regem Iuda legationem mi- is rum, a quo aedificata est Ecbatana, ctis sit , cuius mentio lib. 4. Regum cap. is cujus antiquitatem nos docet Herod ,, 2 . tempus etiam nobis aperit . Idem is tus. Liber Estheris describit historiam, is Mathematicus Babyloniorum canon Na- is quae spirat antiquitatem Artaxerxis Lon- ,, bocolassari seu Nabuchodonosori, qui Ju- gimani rerum Persicarum Scriptoribus is daeos abduxit in captivitatem Babyloni- is apprime notam . In duobus Machabae is eam . Per eumdem canonem cognoici- is rum libris describitur itatus Iudaeorumis mus tempus Ilverodami, seu Evilm ise sub Regibus , qui post obitum Alexan- ,, rodachi , qui Ioachinum Regem Iudaiis dri Magni regnarunt in AEgypto, di in
,, exemit e vinculis . sicut legitur lib. 4. is Syria , quorum antiquitatem nos docetes Regum cap. et s. Porro sinceritate dc an- is historia Centilium . Uno verbo , antiis liquitate quatuor librorum Regum semellis quitatem Scripturae sacrae probant Veri probata , & ex Gentilium testimoniis ,, iustissimus canon Librorum sacrorum , is confirmata, non solum puescit antiquitas is quem Esdras, post laxatam a Cyro Pe ,, duorum librorum Paralipomenon , quilis sarum Rege captivitatem Babyloni miri,
is cum historia Regum Iuda , & Israeliis condidit , & versio graeca librorum veri descripta in quatuor libris Regum ar- is teris Testamenti , quam Lxx. Interpre-- ctillimo vinculo connexi sunt , sed Mis tes justia Ptolemaei Philadelphi Azgy
109쪽
M ptiorum Regis adornarunt trecentis is matres secum matrimonio jungere lice M serme annis ante Ortum Christi Domini ,, bat. - NOι sc Judaei, qui in ea institutiis Servatoris nostri . Negari igitur non po- erant morum intcgritate, ut etiam Ethniciis teli , libros veteris Testamenti, qui a- insignem eorum Philosorhandi rationem lau se pud Chri ilianos Scriptura Sarea appellan-idarent, ut scribit Iolestius in libris con is tur , antiquissimos esse , proinde divi- tra Appionem , & Fulebius lib. 9. praepa-- nitus este inspiratos, cum in illis bene rat. Evans. Tum venit in testimonium si multa prae nuncientur sutura , quorum Theophrastus a Porphyrio laudatus lib. i. de
se veritatem eventus certissime comproba- rerum animatarum abstinentia i Si ex
is vit, scut liquido ex libris novi Tei a- is Syris, Iudaeis, ait, qui quod institutum si menti & ex hii loria Ictu Christi D iis apud eos, iam inde ab initio hoc sacri-
is mini demonstratur . is is ficii renus fuerit, etiamnum animantes is immolant , codem quo ipsi, ritu sacias EPTIMUM ARGUMENTUM. is facere nos jubcrent , nunquam eo nos, , adduci pateremur ... diebus illi singulis
ritu exsanctuare si . vet. Testamenti. o dum C iis modi sacris orcra in dant, cum
si jejunio ieie dedunt, tum dc divinci nu- ILL 1 libri sunt genuini qui doctrinam eiis mine . uti homi ncs ipso genere Pt ilos coelo delapsam tum de mysteriis, tum de is Ibos decet, tot. illo tompore serm nos moralitate tradunt i Atqui tales Iuni li- inter se misi ent: Noctu autem sic ribri veteris Testamenti : Igitur sunt zonui- is defixis in coelum octilis contemplantur, ni . Major ratet ex supra dictis ; si enim is suas interea rieces atque iota Dco
Spiritum sanctum habent Auctorem , pro- is nuncupantes . Hi enim non caeteras lecto legitimi censeri debent . Probatur is tantum animantes , sce ctiam seme- igitur minor ex multis momentis. D tipuos primi omnium offerre reor P imo quidem : Gentes dure tractabant is runt , nocessitate profecto , non cupi-
servos sitos, ita Plutarchus in vita Lytur- o ditate ducti. ori de laic emoniis : Xenophon. lib. r. re- aesita reseram de sacri seiis Juda 'eis tum tum mitabilium dicit amicos benescii, pre- ad gratias agendum Deo pro beni ficiis ac-
veniendos este , inimicos vero alternatis ceptis , tum ad recogos condium supremum ollans; vincendos . Non sc vcnerabili, eius dominium , tum etiam ad expianda Moyses : praecipit enim populo erga sese reccata institutis , ita ut Deum unde os naansuetudinein , Exod. et . Levit. I9. quaque ista reliῆio& in Sacramentis, e sc allo limitur populum : . n o eris h. - in cieremoniis saperet atque rcdo eret
rrem ruum in terde tuo : S.I pulliso argue Ergo dic. eum ne Larius super illo ieccatvm . Non qucras ustinem , nee memor eris iniuria etaio CTAVUM ARGUMENTUM.
Secundo : UIii A se invalurrat apud Gen- Petitur ex in acutis , qxnus et imata est tiles milion scii amot,1 om iiiiii;λs croa- librorum veteris pamenti veraras. ruras venerari. sc inter Deos ad cripierunt
Iovem multi pudendi, voluptatibus famo- II in libri liabendi sunt tanquam legiti-ium,sicut. Uenerem: item & furem Mer- mi S genuini , qui Dco loquente & o- curium , aliosque ciuir nodi nefandos ho-iperante em fit mali iunt: Atqui tales sunt minas , de quibus multus est sermo a rudiv. p. libri vclcris a citamenti. Et probaturr rimorum taculorum Patres E contra multiplicit r. vcro lex verus jubct adulteros lapidari , Pr o, Deo inspirante scripti sunt, iux-e poena ς tu in pro surto , tum pro aliis ta illud in libri, Leg s , tapius repetitum, criminibus Ac poccatis in impii gravistin .as, maxime in libro Exod. S Levit. Loturus
ut passim limitur in libri, Legis. Dom nus AEd Aloysem σe. I rgo c. Tu In Eu ebius lib. 6. prae ar. Evang. cap. Io. Ic in libris prophetarum , cc Jerein. r. alia horrcnJa resere de Papanis: Apud Facitim e se I erbum Domini ad me dia se Persa; , inquit , ii X erat . 'lia non fit As em ore. is tantum aut solo: cs , icd trias quoque S unco, spiritus : an ius iermon m con-
110쪽
Minavit multis portentis 3c miraculis . Moyses operatus est stupeada coram Pliaraone, ut legitur de plagis AEgypti Exod.
8. 9. dc Io. mknna nutrivit populum in
deserto & panem coeli dedit eis: item dc
rupes sicle effuderunt in fonte; aquarum, quinimmo , aquae amarae factu i mi duuces. Corruerunt moenia urbis Iericho in praesentia arcae : Daniel somnia inpervia explicavit: Elias mortuum ad vitam evocavit occ. Ut passim hibetur in veteri Testamento. Ergo&C. Vrustra Pagani haberent illa portenta tauquam finitia . Enimvero prodigia Moysis apparuerunt dc facta sunt in consperia populi magni , qui ipsit m aut de
mordacio, aut de falsitate prosecto argui Lset, maxime cum eum propter vituli conflatilis adorationem, dc alia crimina utque ad internecionem punierit . Idem uti lite in vindictam cgnient Sacerdotes , qui ab LIdra post capi: vitatem propter p ccata ab Osfieto exiuctorati sunt : quod tamen facere neque aus sunt , neque ullomodo tentavere : quare ' Nisi quia compertum habebant dicripturari cile dixinas atque irrefragabiles : eadem de causa Samaritani quantumvis Genti Iudaicae contrarii , eas summo prosequebantur veneratione. Ergo occ.
tia : qua da n petuntur cx suppositione vel etiam defloratione Librorum sacrorum: quaedam ex contrari tate quam prae- se ferre videntur cum Scripturis novi T stamenti: quaedam etiam corum antiquitati adversantur, unde sit
Argumenta Hetero Dacorum ex sumsimne , vel etiam deIerx orae deprompta.
OBJIci UNT I. Multi veteris Testamenti l bi i suppositi ii apparent. Igitur non Lict genuini . Probatur a uic dens . In suspicionem sellae aut saltem dum .e fidei
veniunt . Et prooatur. Lib. 4. ACL CAP.
21. dicitur , Helciam Sacerdotem , regnante Iosia , invenitie Deuteronomium , tum n iras a captivitate solutus libros lacros, ut potuit, collegit : sed tunc temporis potuerunt libri adulterini inter sa-
eros consendi & tanquam genuini supponi. Ergo dcc. Rei, mira negando antecedens , dc ejus probationem. Ad confirmationem , di itinguo : potuerunt supponi libri f. lii, veri,
oc protegente Deo , illud non evenit , concedo : re hoc contigit , nego . Nec mirum : hoc di illa ite admodum erat, tum quia perpetua fit mentio de iis in aliis utriusque Testamenti libris, tum quia toista natio Iudaica, non lotum erat testia oculata ; verum etiam trinitione perpetua librorum tenebat veritatem : testes utique erant Samaritani, qui Prosecto r clantillent, si aliquam in lege deuorationem comperillent : quin immo testis fuerat AEgyptus miraculorum dc factorum, quibus veracitas textus lacri contignabatur. Denique Esdras oc Nehemias nihil potuerunt aut addere quoad substatutam
Libris sacris, aut quod pejus suinci, fabulas componere dc adinvenire nisi astentientibus Sacerdotibus, qui etiam re iticii-1ent, tum ut suae satisfacerent conscientiae, tum etiam ut in ossicio coniueio, cO-que Sacerdotali se servarent ab omni calumnia dc injuria immunes , quanaoquidem Esdras dc Nehemias multos ab Osticlod posuerant , eo quod a lege Dei cet eisIent. Insani r quaedam Scripturae loca aliter
citantur a qu Duidam Patrious quam rc riuntur in textu vultatae : igitur non lo-lum libri spurii potuerunt sui poni genuinis, sed Jc de iacto iuppositi sinit. Confirmatur : Ebio illae Evangultum duntaxac Matth. admittebant , Cerinthus oc Ea pocrates Lucam integrum resciebant. Sc-veriani vero Acta Apostolorum oc D. Pauli Epistola. Ergo &C. Respo iure distinguendo : Qiuedam Seriapturae aliter citantur re hoc leviter, eo cedo : aliter quoad lemum dc sententias, nego. Nec mirum, telle enim Hieronymo, suerunt divertae Scripturae lectiones, sicut ec diversi textus , unde iactum est ut inveniantur quaedam in Oxrrellionibus variationes, qua de caula Concilium Tridentinum approba it vulgatam tanquam autenti cana, ne fideles vc.:enolo haereticorum sibilo seducti titubarent in fide ;ne etiam daretur procellus in inlin tum in eritice oc dii putationibus, quin ut