장음표시 사용
401쪽
in C. Mari j, aut in L. Syllae nomen inciderint 3 si Marii aut
illa: vitam a Plutat cho sumpta in si ascripta tota trai- tulerint,tum se suas praeclare partes absoluisse existimat: cum interim,in quo doctinae,quae paulo sit occultior, appareat notae,in quo ingemj lumen eluceat, in quo prude-tiae vis,aut iudicii signa cernantur , nihil afferunt. Exire videmus quotidie apostremi ordinis hominibus factos, speciosis magnaque pollicentibus titulis insisnes , minimi preti j commentarios,quos no modo qui scribunt, talia de se ipsis opinione decepti, v crumetia qui Upis impressos ed ut, iis, qui hoc de genere iudicare possunt, incoiultis quod amodo deformat praeclara studia litterat v, dc de posteritate ipsa pessime merentur: sed caetera, quae ferenda no sunt, feranius tamen ,ac dissimulemus sine multa. Commetari S vero illos, qui passim leguntur,m Cice-
Ionis orationes, que libru latinorum o tu facile principem l graue, inquam, illam immensi voluminis molem quis est,qui serre v llo modo possit Z loca sunt in Ciceronis orationibus male modis astella quam plurima, sanarinultu videas sunt ob antiquitatis obscuram notitia disticilia quis est de tot Interpretii numero, qui lumine er planationis illustreti deniq; comunia tantum quaeq; Omnibus pene patent, ea sumunt ad explicandum: ex abditis , quosne labore & ingenio accestis non est,doctrinae fontibus nihil hauriut,contra i, multa corrupunt magis, cSi emendare conantur, multa explanado pei uertunt & pulcberrimas saepe sententias turpillimis inscientiae maculis inquinant. Quae me ita commouit indignitas, itaq; meu animum,ut vere dicam,miseratio qu dam affecit,quati ob illatam viro optimo,egregieq; de luteris merito, Cicero ni,qui Romanae terminos eloquentiae longissime protulit,ignominiam, ut statuerim ui cum vita valetudo,& cum valetudine otium suppeta triennium, aut quod omni labres exiget spatij. In lioc omni u pulcherrimo libro interpretando studiosorum gratia consumere : non quod ego is lim, qui mihi tantum arrogem, ut a iis detractam scierariae laudem ad me transferam. abest hoc a consuetudinem ea , abest a natura plurimum : sed neque rursus is suin, qui, cum caet os probe nouerim , ipse me prorsus ignorem : & qui,cum alios accusem propterea, quia non praestant ea,quae ab eorum studio postulatur, ego me , si 'uid
402쪽
praestare posse mihi videor, velim contemnere. Non ita laudem fugio,eis nec nimis appeto. alterum stupida: cuiusdam sapientiae, alterum insanae ambitionis esse vitium semper duxi. neque verb,s quid mihi elegatioribus in litteris assumpsero longe admodum ab iis linibus,quos modestiae ratio praescribit. discedere mihi videbor .seis tu Aeli, pro nostra vetere amicitia & familiaritate,per quot annos,quibus laboribus haec quae ab humanitate nome acceperunt,studia coluerim. sciebat optime omnium,& mihi,cum viveret, hoc nomine tribuebat plurimum, Bernardinus Mameus Cardinalis, meus ille in omni mihi vita deflendus Masseus Vrbis deliciar,lepor,humanitas, exemplum antiqui ossicii flos omnium virtutu. is amabat haec studia mirifice, eaque quibus poterat rebus spoterat autem plurimisi tuebatur, &fouebat. Bene autem de hac quaecunque in nobis est,uel potius quantulacunque est latinae orationis iacultate existimabat, meque quotidie, quatum possem, ut latinὰ scriberem,urgebat.& lcribebat ipse,ut scis,lucule ter &egregi E. probabat omnino meum consilium,& efferebat, maximὸ de Commentariis in Ciceronis orationes: sed exerceri malebat prius industriam meam in Antiquitatibus Romanis, ipso potissimum auctore institutis. Interim ut quasi ex unius partis forma de toto liceret aedificio coniicere, unam aliquam, quae specimen ingenii mei praeberet, orationem subsecivis horis ut exponendam suscipere, hortatu est. Ego sumpsi pro Sextio, nec multis post eum sermonem mensibus hunc, qui
nunc in tuo nomine, Antoni Aeli, apparebit, Commentarici absolui.&, quod,ille si viveret, cissem,ut hoc ei, quidquid est, muneris deferrem, studio meo commotus, illius virtute impulsus. idem nunc, iisdem adductus caussis, tecum facio libentillime: nam cum amicitia internos est, Quanta inter duos, quorum & voluntates & iudicia consentiant,esse potest maxima: tum habes virtute,non eam,
quae petitur a libris, quae uno scientiae nomine definitur, sed eam , quae oritur exanimi praestantia, & multas in se laudes continet: studium in iuscipiendis Ecclesiae caussa Iaboribus, constantiam in perferendis , humanitatem in excipiendis hominibus,benignitatem in subleuandis, comitatem in consuetudine familiarium, grauitatem in congrestu de Cermone clarorum tusque similium viroru: deinde volun
403쪽
de voluntatis propensionem ad optima quaeque singularem.Itaque te summus Ille artium honestarum pati onus, decus Italiae, Alexander Farnesius Cardinalis in oculis fert,tibi arcana communicat. tuis in consiliis, si quid deli--berati dum est inultum,si quid perficiendum,in vigilantia plurimum ponit. ru, quo apud illum Mamus olim loco fuit, eodem ipse nunς es, rectissimamq; laudandam actionum viam,obseruatis Manei vestigiis,ingressus, pergis eo fauentibus hominibus,approbante Deo, ubes debitum iis, qui bene ac laudabditer vixerint, praemium, summa dignitas persoluitur. Mouit etiam me vehementer illa ratio, quod erat inter vos coniunctio animoru arctissima, conueniebant sensus, congruebat voluntas: praeterea simplices animi & puri, nulla sinulationis arte obducti,nulla inuidiae aut malevolentiae labe suffusi. Quare quoniam illa. Maisei suavitas, illud ingenium, illa virtus erepta morte, nimium iniquo fata nobis est, ita meis memoriam illius viri neque mihi mors, neque omninis dies vlla unquam eripiet & quando quae illiu ς erant partes ira ornandis liberalibus disciplinis, eae transsatae ad te videntur, praecla- .riq; muneris quasi Nicarius relictus es:ego quoque,quod hi illum studii quod habui voluntaris ac beneuolentiae lid:exat tantum , ut accedere nihil posseti totum illud in te unum,illi quam si Himum, cose tuli:& qui te antea multis erga nio meritis, multis ingenii tui suavitatibus adductus unice dilexissem, tamen iὸ quod in amore summum videbatur, auctum, cum hoc accessit, etiam atque etiam plenissim εque cum Maxum intelligo. Tibi ego Oisero fructum ingenij mei in orationem pro Sextio Conamenta- .rium, operis uniuersi, quod maiores a me vigilias postulat, imaginem: quod ipsium, Maiseo promissum, idem tibi, Nui eius in locum saccellilii, iam nunc animo. dicamus. Verumloc serius ibrtasse praestabitur; de re enim, quod
ad me attinet, constitutum est,&, ut vides, aggressus iam sum:de tempore is, a quo nostrorum consiliorum pendet Euentus,rerum omnium moderator viderit Deus. Habeo nunc in uianibus Antiquitates, eas nisi pertexuero, nihil instituerς in animo est . pertexere autem ut possim, duo sunt optanda, valetudo,& otium: quod utrumque,adidi sis annorum superiorum studiis infirmatus , & rei familiaris cura impeditus, nunc quidem magna ex parte desidero.
404쪽
Accipe interim hoc, quo A adest, ar umentum obseruaritiae in te meae,& illud ,quod aliquando,ut speramus, futurum est,suo tempore cit pecta.
rium Regu Gasiorum Apuu Venetam Rem . Oratorem in quattuor Demonhenis Philippi-
eas latinitate donatas. O Vam difficili in loco vel setur eoru industria, qui de
Graeco vertunt,neque tu ,ut arbitror,ignoraS, Ioan nes Mor uincta. vir Elari male, cui vel exer citatio litterat Ium,vel ipsa natura .vel potius utraque simul hoc dedit,ut in iudicando excelleres :& ego experiens,ita sensi,Vt, qui aliis antea in hoc genere peccantibus acerbior fuissem, ac duri , idem postea, re tentata, eo libentius ignotierim, quo magis eandem ipse culpam extimescerem. Occumrunt iis,qui de Grareis Latina faciut, duo inter se maximE contra i ta vitia quorum utrumque cum euitandum aequὰ sit,ita periculosa tame eautio est,ut serE,declinare ab altero dum vis,in alterum incurras:nam & qui in eo laborat, i ut Grςca verba totidem pene latinis reddant,quod fideles Interpretes haberi volunt inepte faciunt,atque in illa ipsi - nimis attenuata diligenti χ grauiter peccant:quonia qui dem res ipsa primum fit ob lcurior,quod cum Interpretisi Ossicio pugnat: dcinde latinae orationis dignitate cultuq; destituta sordescit:& qui horum in verbis reserendi, Religionem improbant,putidamq; appellant, libertatem ips- quantiam & licentiam magis. amante hi si plerumq; con--tii gir.vt,ilum ad ornam cta toto animo intendui, ab ipsa. 4endentia longius aberrent .summu artificium,summamq;. pollinet prudentiam s quis inter has difficultates consti Itutus quasi medius inter duas Syrtes ita nauigat, ut nau- .fragium non faciat, quod zrate nostra cum ex trasalpinis . hominibus multi ex nosti is etiam non pauci tentaverint,
c tamen cum omnes excussi vix unum aut alterum ex uni
vcrsa multitudine reperio qui persecti munus Interpretiscerpleuerit. Atque ego videbam fore,ut in illam ipsam pec- cantium Interpretum turbam comicerer ,& communem. esse caussam confiteor: sed mea tame hoc probabilior est,
quod alii se ad id, quod in hoc genere perlactum est,perue
405쪽
nisse sunt arbitrati. ego quam a persecto longe distem,
ipsemet intelligo, ut mihi saltem incorrupta fuerit idaea, aliis non solum perfic: endi ratio defuerit, verum etia iudicandi. Sed quia fieri potest, ut quemadmodum alii fal- luntur in eo, quia sua scripta nimis indulgenter probant, ego cotra fortalie saltar in eo, quia mea seuere nimis ima probem. exspecto quid tu sentias, Moruilieri sapietissime, ut siue inter me & alios Interpretes aliquidi interesse duxeris, siue me quoque in eodem, quod aiunt, haerere luridiudicaueris. ego quicquid statueris, ad tuam sententiani meum de me ipso iudicium in utramq; parte accommodem. Eu uidem probari a te, atque etiam laudari mea scri pia velim,& qui minime loleo esse ambitiosus, tame igniculis quibusdam cupiditatis incendor, ut meum nomen in tuo ore verset utario enim is quouis homine laudari opta bile est,turpe etiam a quibusdam . Me quidem no tam ipse
laus, quam laudantis auctoritas anicit. quare cum tu is
scis, de quo duo Reges, at 'uales' esest omnium qui iaGallia regnauerint maximi, pater & filius, Optime senserint, quorum alter legatione tibi ad Venetam Rem p. detulit, alter eundem honorem postea confirmauit:cumque in ipsa legatione pub icam persona omni re, loco, tempore ita sustineas ac tuearis,ut summam in te grauitatem Omnes laudent, nec tamen humanitate quisquam desiderecmagni refert ad ingenii mei commendationem, quid titvir primarius,& omni laude circumfluens,de hac mea tenui vigilia sentias. potest obscuram per se lucubrationem tuum testimonium illustrare. quod ego si assequar, ad illa praestantiora,quae maiorum vigiliarum s unt,quς scis a mea ana elle instituta, fiam alacrior , quae ipsa posteri cum le-sent in on cnim dicam .si legent,quia quod summe cupio,
summe etiam sperare iucundum est de tua non una aut altera virtute,sed sapientia, uae omnes virtutes contineri me narrante cognoicet,& cum cognouerint, ipsi quoque praedicabunt. Venctiis,M D. LI.
sem Cardinalem, in librum de Romanu legibu3.
406쪽
perpetud esse, satis inter omnes constat. Patet hoc quidem oculis primum, deinde etiam mentibus. Oculis notamus euenta: mente, cur quidque eueniat, quoue reserenda sit cuiusque rei mutatio, intelligimus. Itaque lapides & metalla, quae omnium durillima sunt, quae vis hominum frangere vix potest,haec tamen conficit & consumit vetustas: quidquid enim ex partibus aliquando coiit, & concretum est, id easdem in partes aliquando dilabatur ac dii sipetur,necesse est. Habet hoc materia illa, underes omnes constant ut formae mutationem quaerat,idque quod sequitur , ast ecuta, migrat in alias naturas quasi quod appetiit,eo nunquam eine contenta videatur. Neque vero haec naturales tantum ad res conditio pertinet, sed inuenta quoque hominum operaque attingit: mores, consuetudines,loquendi ratio, quam linguam vocamus, leges ipsae, quas ne quid .unquam ex hominum memoria deleat,in aes incidimus,omnia demum quae ab arte naturam imitante fluxerunt,quotidie mutantur ac tolluntur, non modo ab externis cauilis contra voluntatem no .
stram, verum etiam a nobis ipsis, quia tempus ita postulet, sed artes liberales , optimaque studia, quae nusquam magis quam in Italia, honor aluerat atque auxerat, aetas nulla magis afflixit, quam cum Romani Imperatores imperii sede in Thraciam transtata, Italiam barbaris nationibus diripiendam, ac deuastandam reliquerunt. quod nisi superioribus annis Principes, ac Pontifices aliquot, maxime vero Leonis X. egregia propcque diuina liberalitas huic malo subuenisset, quem Laurentij Medices patris sui clarinimi viri exemplo commotum, etiam verae laudis cupiditas impulit, ut iacentes ingenuas artes magnis propositis praemiis excitaret, barbara credo, quod ad litteras attinet, magna ex parte nunc esset Italia, dignitas omnis philosophiae, splendor omnis obsolevi sset eloquentias. sed neque ille huius praeclari operis summam potuit ab luere, ereptus morte,disciplinis liberalibus nimi sim matura,& interitum illi iis xempora sunt eiusmodi consecuta, ut. quae paululum iam luxerat honestaru stientiarum studia, ea perpetuis multorum annorum tenebris quasi nox quaedam obseurauerit prorsus atq; exstinxerit: fatalis enim bellorum tempestas no exercitatione modo liti crarum sustulit, verum etiam quae sunt in excolenda virtute
407쪽
virtute positae laudes , eas labefactauit omnes atque peruertit.ac nunc quoque, cum pacis aliqua spei longo sanὀinteruallo affullisset, misera rursus eodem malo tentatur Italia,vetere sque 'calamitates aduersus bovis artibus nencio quis Genius inuehit. Nunc te, Hippolyte Cardinalis, cui summam iuuandi generis humani voluntatem Deus tribuit, eximiam ad laude vocat occaso. suscipe desertum penE ab omnibus litterarum patrocinium. collige tu quae alij dissipant omnium laudandarum doctrinarum studia, & restitue nobis illa, quae vel hominum improbitas, vel ut alio culpa derivetur,fortunae vis. eripuit. Haec est actio diagna Cardinali, dign4 Principe, Hippolyto vero & Cardianali,& principe dignissima. Vidimus tuam praeteritam vitam. ab e nihil humile,nihil obscurum mihil vulgare, ampla omnia,praeclara, inusitati exempli, noui generis expectantur. quae tu, ne a te ipso dissentias, nunc quidem ma gna ex parte praestabis, atque adeo iam praestas bonis vi iaris & eruditis beneficentia iubleuandis, quorum ex ingeniis non dubito, quin quotidie aliquid essiorescere tuo beneficio videas: quod quia praeclarum est, exemplum
alij sequentur. scribent omnes quod quisque poterit, ille
cti gloria D de commodorum spe compulsi, nam ut coniecturam de me ipso Aciam , quem esse nihil in litteris Aateor,sed Vt aliquid tamen essem, laboraui. Ego olim decennium opinor abiit, e6que ampliust auctoribus duo bus eximiiς viris , Petro sembo Cardinali & Bernardino Matao, qui postea dignitatem eandem magnis in Ecelssam Christi meritis est consecutus, dederam me ad res Romanas illas veteres Obseruandas, & ex omnibus antiquorum monumentis Omni studio colligendas, ut cum illam Remp. qua nulla fuit,nec erit unquam illustrior,vnia uersam animo ac scientia comprehendissem , latinis eam latinis explicarem, egregiumque benε ac laudabiliter institutae ciuitatis exemplum meis, quatenus quidem ipse possem,scriptis expressium,posteris relinquerem. Res erat praeclara , meque delectabat vehementer, & afficiebat ipse tractatio. Itaque meam omnem industriam, omnem curam, omnς denique in hoc studio cogitationes fixeram ac locaram. Sed accidit iniquo meo fato ut horum utrumque, Bembum primo iam lenem, cuius in beneuolentia ornamenti mihi erat plurimum, deinde Masseum
408쪽
non aetate minus,quam virtute florentem, in quo mei spes ocij sua omnis erat, a quo pendebam totus. importuna morte ereptum arniserim .demtutus eo praesidio,quo meae fortunae nitebantur uno, tia tu S animo, ac debilitatus,institutum Antiquitatum Romanarum opus omiseram, Mad alia me conuerteram. Postea vero quam honorifica inprimis conditione delata,magno sum a te tuo beneficio intuorum familiarium ordinem inuitatus,quod ego summae: felicitatis loco duxi: erectus mente atque animo, rursus quod abieceram, suscepi, onusque tantum, quantum priuatis opibus terserri 'ix, aut ne vin quidem potest, te uno fietus egregie sustineo Et ut ex parte totum iudicare poL ses,de decem,quos exorsus sum,libris hunc de legibus potissinium, quem ad te mitterent,delegi, non quod ita postuIaret ordo, i sextum enim in Antiquitatum volumine lo- eum obtinet j sed quod cum omnium librorum materies non modo coacta,iam in unum a me esset uniueis , verum etiam satis diligenter in partes distributa, casu accidit, ut hic minus quam caeteri rudis,mimis esset impolitus. Praeterea seci libenter,tuis actionibus admonitus: leges enim
hie liber complectitur.Porro leges nihil aliud quam rationem,nihil praeter ordinem docent. Ratio autem Zc ordo,sivsquam,in tuis moribus elucet. Quippe nitiis agis no moderatum, nihil no aequabile,nihil quod non cum ea, quam sustines, persbna, cum F eligione vetia Christiana, ac sedis Apostolicae distnitate eonsentiat. Qithre euin omnia mea tua sunt, quandoquide ego me tibi quidqui I sum, iaquantus quantus esse possum,totu addixi: tum vero hic de legibus Romanis liber Veia tibi debetur, tibique est a me iure optimo scriptus quo in libro benὰ posita a nobis operam si duxeris, de caeteris quin ide sentias, haud equidem verebor et pergo enim studio pari, voluntato etiam,vi mihi
videor,acriore. um modo exoptandu est, Vt quando nos
ab hoc studio nulla utilitas, nulla voluptas, ne valetudinis quidem satis imbecillae ratio potest auestere, nostris laboribus tua beneuolentia quis propitium numen adsit: sic etiam fiet, ne qua prorsus in difficultate, ne quo unquam in scopulo nostra haereat industria, & in eum, quo spectat
animus , portum secundo cursu , tuae benignitatis aura prosequenteaeacile pervehemur. VenetuS, M. D. LVII.
409쪽
FActum est a me sane libenter, ut eum edendi essent Romani rasti e lapidibus Capitolinis descripti, adiungerem ad eos Kalendarium, ex quo ratio dierum pro ea, quae Romae olim fuit, . consuetudine, tota palpi. atque iphanc me voluntatcm, vel cupiditatem potius primum fa,
quam & mea sponte, & patris exemplo semper spectaui, publica litterarum utilitas deinde etiam Caroli Sigonij viti optimi & ab omni prorsus iniqui animi labe puri singu- laris doctrina deduxit: putaui enim id quod res est, sui
rum, ut ad Kalendarium ex Fastorum societate commendationis lautum accederet, quantum ad ipsos Fastos ξ Si- ginni studio ingenioque esse adiunctum,qui diligenter additamenta ipsius,& in ea Commentarium, qui propediem detur,plenissimum legerit, facile cognoscetmon enim illa ut i lementa,quae in i pidibus illis, unde Fastos habemus, desiderantur, ex Liuio , aut Dionysio , aut ex duobus tribusue pleterea libris, quos etiam leuiter eruditi homitanes in manibus habent , colliguntur. non est id, ut rudes antiquitatis homines existimant, ioculare quiddam. OpPra haec quidem esset, non industria, & operae quis laudem tribuit, cum in tempore duntaxat posita sitr indue strici 'irro non ab ingenio , n qneb intentione quagam mentis abest, itaque Iurδ laudatur quod si satis esset historiam semel aut iterum legendo percurrere,nemo est, eui Romanarum rerum notitiam assiduo bienni j trienniique studio comprehendere uniuersim non liceret, in qua tamen ego iam per decennium desudo: & quo diligentius ea ipsa, quae legi sepissime, cogitatione retracto, eb certius, quantum in hoc genere fit dissicultatis . intelligo. Itaque opto, ut quae alij collegerunt, omnes edant statim,& mihi hanc lauciem praeripere conentur: video enim fuisse n0nnullos,qui meis scriptis ad huius scientiae studium aliquot abhine annis excitati, & indicibus eorum librorum, de quibus edendis cogit te me, iam diu polliceor, animaduersis, quasi quωain lumine ad ineundam studiorum viam prolato, am pιrione praecipites , dum antiere nobis volunt, in maximos maximeque pudendos errores incide aut, quoram alios alii peritiores, nulla facta mora alios
410쪽
sortasse nos , non illo quidem nominatim, significatione tamen satis aperta, ne omi uid debita laude fraudentur, aliquando refellemus. Redeo ad Sigonium. Ille vero cum inspectiς antiquis libris, lapidibus, nummis, nomina maestratuuin vetustate vel amissa prorsus inuenit, vel muti- persecit, eum Fastorum partem alienum in locum trans.lat alii in sitam sςdem retulit: cum censuras, cum triumphdyaddidis, & trunco quasi corpori sua membra restituit. nihil potuit difficilius, nihil in quo maiorem a bonis bonarsimque litterarem studiosis hominibus inire gratiam posset: hoc enim libro, hoc inqua quem nos edimus, nam inchoata quis perfectis anteponatri qui res Romanas curanx, horis fere singulis utantur necesse est. Itaque qum qiii litteris a me poscebant superioribus mensibus amici homines aliquot ex Hispania, plures ex Gallia &Germania, hoc ascribebant omnes eum Caroli Sigo jsupplementis,quorum a me voluntati satisfactum ess vehementer gaudeo, eoque magis, 'quod adiunxi,quod sortasse non expectabant, non poscebant certe , Kalendarium Romanum, utile illud quidem dierum caussa, quorum in eo senera distinguuntiir, sed utilius ob id aliqua to, quo ad comitia, iudicia, senatum, Romana denique omnia, qui coniectura ingenioque valebunt multam inde scientiam derivabunt.
tum Herculis Ferrariensium Principis, apud Venetam Temp. Oratorem,in i us poemata.
R R Agna laus est eorum, Hieronyme Fdete, qui non adl l vulgarem humil mque artem, sed ad nobilemia quam liberalemque dominam sua studia contulerunt: maxima verb,si quis eam philosophiae partem, quae Poesis
appellatur, ita est complexus : itaque haeret in ea cognon scenda, ut auelli nulla prorsus ratione pol st. Itaq; veteres illos quibus optimi ac thmmi Dei voce audi e, eiusq; sermone frui tapE licuit,homines sapietissimos atq; sancti mos politicae facultatis admodum studiosos fuisse constat, suasq; cogitationes no eo quo quilibet uteretur sermone, sed versibus exponere voluisse, quorum exstant nonnulla sine praeclara, quae cum legimus, asscimur, & quasi diuina