장음표시 사용
31쪽
OTAN DUM Primo varias circumferri solere in Scholis Logicae divisiones ; namque praeter illam Logicae hinc naturalis , illinc artificiatis divisionem , quam articulo praecedente tetigimus , nonnulli triplicem logicam propter triplicem mentis operationem assignant; quasi alia sit primae operationis directiva , tractetque proinde de te minis , .liisque ad apprehensionem spectantibus e tum alia opo tionem seeundam dirigat agendo de propositionibus caeterisve mate-riis , quae ad judicium attinent i ac taliuem quasi tertiae cujusdam Logicae officium sit dirigere tertiam operationem mentis , ideoque in hunc finem c locere quaecunque sunt attinentia ad discursum. Lo sicam quoque alii partiuntur in demonstrativam , topicam & Sophisti eam ; stabiliuntque partitionem illam in triplici discrimine regi larum , quas illa tradit ad discurrenduin seu domonstrative seu t pice id est probabiliter , seu sophistice. Quamquam , si paulo cautius loquendum sit, non docet Logica methodum distiirrendi sophistice; sed potius dedocet aperiendo & vitando fallacias , quae latcnt in disi cursu sophistico. At neglectis istis divisionibus , quae multo minus ad logicae naturam spectant , quam ad ordinem in ca tradenda serva ri selitum , paulo attentius conspicienda est illa , quae vulgo traditur circa logicam docentem & utentem. Notandum capropter Secunaeo a Logicam docentem spectandam esse veluti facultatem magistram, quae tradit luges ad recte discurrendum idoneas , Logicam vero utentem aliter cons denari posse ad instar facultatis quasi ancillantis , & in praxim vertentis illas rasilem leges , quae a Logica docente traduntur. Unde cum praxis a speculati ne Disiligod by Cooste
32쪽
ne disterre videatur , & nihilominus soleat Logica sub uniu, ac simplicis scientiae titulo apprehendi , hinc enascitur altercatio illa Scholastica de identitate , aut dissimctione admittenda inter
Logicam docentoni & urentem. Ad illam itaque altercationem componendam sciendum cst , quoil in docuitu operis hujus Philosophici saepe pr abitur, omnem distinetionem esse vel realem vel respcetivam. Distinetio rualis est inter ca , quorum unius cntitas cst scparabilis , vel separata ab cntitate alterius et sic partes corporis humani itistinguntur realiter. Distinetio autem respeetiva in inter ca , quae entitatem quidem non habent separatam aut separabilem; sta nihil minus habent diversum respeet uiri sive otiimcni aut ad diversa objecta, aut ait diversia ossicia: Sic potentiae animae rationalis non disterunt quidem realiter, quia omnium ac singularum una cad que est physica entitas, quae cst entitas incomposita animae; at nihilominus ditarunt respect-ve ab invicem propter diversa tum objecta, tum officia , quae illis tribuuntur. Nunc ergo in asscrtione sequente incndetur discrimen , quo i inter Logicam docentem & utentem comperitur, non esse rese; sed res postivum, quasi dicatur eas non esse, nili cluos diversos respectus uvius clusit que realis strentia. .
Logica docens oe utens non distinguntur ab invicem realiter s sed respective. sunt duae partes.
P Ros Aru R Prima pars. Losica docens & utens non sic distingui
tur ab invicem, quasi possit ficii quaedam si paratio inter entitatem unius & alterius et oego , Sc. Consequvntia patet ex praenotatis ; antecodens vero sic probatur. Enditas Logicae docentis non alia est, quam cognitio ipsa habitualis regularum , quae ad perstala discumrendum speetant; & rursis entitas Logicae utentis quid aliud est, quamcxercitatio sive applicatio habitualis talium regularum Atqui hinc patet separationem nullam posse fieri inter entitatem unius & alterius: Ergo, Sc. Maior est indubitata, minor vero satis manifesta est, si attenditur nullam posse fieri a Logica utente applicationem actualem regularum Logicalium absque cognitione adtuali ipsarum; ac proiinle applicatio habitualis talium regularum , in qua da num cst consistere clatitatem Logicae utentis, s una necessario importat iplarum cognitioncm habi.
33쪽
Varii sunt respectus Logicae Doeentla
io Art. II. de Disisione Looea.
tualem, in qua ponitur tota entitas Logicae docentis. Ergo ciuitas Logicae utentis est inseparabilis ab cntitate Logicae docentis r quia vero omnis inseparabilitas in reciproca , hinc sequitur neutram posse ab altera scparari. Praeterea exercitium Logicae utentis non consistit in quacumque applicatione regularum Logicalium ; sed in applicatione scientifica r applicatio autem haec scientifica importat si cum neccssario magisterium Logicae docentis , quasi non tantum suggerentis regulas applicandas, sed insuper causas faciendae applicationis. Ergo Logica utens non est separabilis a docente . neque proillite docens ab utente; tum quia ut dieitim est , omnis ins rabilitas in reciproca ; tum etiam quia contemplatio regularum Logicalium illa , per quam Logica docens exercetur , mentem simul resilit idoneam ad hoc ut prae- dietis regulas applicet, cum opus fuerit. Unde Pici una , eademque opera addisci Logicam docent & utentem ; ncque enim Logica utens , ut postet quis falso sibi suadere ; consistit in usu actuali , sed in idoneitate sive is spositione habituali mentis ad talem usum ,
cum opus fiterit , exercendum.
Denique, si tra Stamia cst haec materia in m rigore , quem drimceps constanter tuebimur in rejiciendis qualiumcunque Armarum accidentalium entitatibus physicis , certum est Gatitatem physicam L gicae sive docentis, sive utentis non aliam esse , quam mittatem ipsam intollectiis per iterationem adiuum convenienti iura assuetieii , sive speculationi , sive exercitationi regularum Logicalium. Unde sequitur Logicam docentem & utcntem non magis clatitatio disterre a se invicem , quam intellestum a se ipso et ac proinde neutram posse
ab Moera discerni , nisi discrimine rebetivo , quale postmodum
explicabo. Probatur muniue pars. Logica docens & utens aliter atque aliter ordinantur ad regulas Logicales ; quibus scilicet mens humana occurrit instruenda ad dcbite discurrendum et Ergo salicin rcspective inter se distinguntur. Consiquentia patet ex ipsis terminis ἔ antre dens quoque probatione nulla indigce , quandoquidem Logica docens non ordinatur ad regulas illas . nisi prout docendas , & e contra Logica utens non resertur ad easdem , nisi prout exercitandas. sive revocandas in praxim , quae praemissae spoculationi respondeat:
nam Logica docens quid est nisi Losica speculativa Ac rursus quid in Logica utens , nisi Logica practica λ Hinc desumo occasionern subjiciendi nullam occurrcre rationcm, vi cujus debeant Logici conscrealiter de sua logica hinc speculativa, hinc praetica , quam Mathematici de Dissiligod by Corale
34쪽
sua sive Arithmetica, sive Geometria , sive Optica dividi pariter
solita in speculativam & praesicam. At nulli hactensis Mathematico in mentem venit admittere inter Arithmeticam v. g. speculativam Spracticam discrimen quodcumque praeter respostivum : quia scilicet Arithmetica practica liclem quibus spreulativa innittitur principiis &praeceptis: nec illis quicquam adiicit praeter exercitationem , ad quam non se demittit altera : cxercitatio autem si id bene attenditur p rinde ac speculatio extranee se habet ad realitatem ipsam sive scic elae, sive artis ς multoque magis pendet ab arbitrio scientis , sive artificis , qui speculationem praxi pra fert , aut in adverso praxim praeis eligit speculationi ejusmodi principiorum, quae dii scientiam aut artem spei lant taliaque sunt , ut possint vol sola cogitatione conspici , vel insuper in usum aliquem derivari. Ergo ut iacccssario admittendum est discrimen aliquod respeetiviim inter Logicam ii
centem & utcntem, ita rejiciendum est quodcumque aliud majus res. restivo , sicut erat probandum. Objicies contra primam partem. Separatio realis mani fine a guit distinctionem realem : atqui sue contingit Logicam docentcin separari realiter ab utente et cmo, &c. MaJor negari non potest ; minor aurein sic probatur. Saepe contingit ut in codem in- relliastu conjungatur plena notitia Logicae docontis cum ignorantia Iogicae utcntis : idque experi in talita probatur ; quia multi sunt qui caliciat peroptime leges Logicae clocciatis ; N in illis ad Praxim aliquam revocata lis infelicitcr ac frustra laborant r quod est ignorare Logicam utentem : ergo Sc. Adde quod Logica utens si raddit docenti aliquid reese r e go in hoc etiam capite distinguntur realiter. Probatur antecodens. Logica utens speculationi Logicae docontis supcraddit praxim , ut omnes admittunt e sed p axis cst siquid reale : ergo &c. Minor probatur ; quia praxis , de qua agitur , includit plures &iteratos actus mentis applicantis ad situm usum regulas discursi-vas , quae a Logica docente traduntur et at illi plures & iterati actus sunt haud dubie aliquid reale: crgo Sc. Rest. Et conccssa majori nego minorem , pro cujus levicula admodum probatione solvetinti dico posse quidem contingere , ut qui novit in abstracto regulas syllogisticas , non illas lacile applicol ad optatam materiam : at contingere non potest ut nesciat applicarei ; quia scilicet non alitor applicandae sunt , quam quo minio applicanitie cognoscuntur. De caetero Logica utens non consistit in usu actuali , scd in notitia habituali , quae ordinatur ad
35쪽
Ir ciri. 1 I. de Dimisione Logicae.
eum usum t atque ita quamvis Logica docens non semper conjungatur cum usu sui ipsius facili & cxpc lito , non caproptera Iogica utente si paratur , quia , ut jam dixi , omnino aliud est Loetica utens , & aliud usiis qui km. Ad id aurem quod additur respondeo similiter Logicam utentem importare quidem ex se ipsa Orci incita ad praxim syllogisticam ; sed distore ab ista praxi ; quatenus haec consistit in adiuaut in aetii uni repetitione ; illa autem , scilicet Logica utcns , posita est in habitu , nimirum ad eos actus r petendos inclinante , ac per Costem parto. Atque ita id totum , quod congerit Advorsarius ile praxi accedonte ad speculationem , nihil mnino convincit contra nostram assertionem. P terea quoque adius inte, lectivi non habciat realitatem , qualiter vulgo fingitur , distinctam ab intelicetu , sicut nec intellectus ipse realitatem habet distinctam k scientiis , quibus imbuitur : quare ncque ex hoc capite sussicienter probaretur distinctio realis intor Logicam docent & utentem. Hinc satis patet qualiter in sornaa respondendum sit ad hanc instantiam. Objicies contra sucundam partem. Logica docens & utens tum eundcm praestant cficetum , tum ad cuniscin finem referuntur e c go fiustra admittitur inter utramque discrimen ullum rclativum. Consiquentia patet , antecedens vero facile probatur ἱ nam utraque mentem iis scin omnino legibus imbuit ; sicut utraque pariter co tendit , ut montem hoc meto dirigat , ac veluti manu- ducat , ne aberret inter cliscurrendum de rebus acl ipsius seu sanctitatem , seu eruditioncm , scii quamcunque aliam dotem , aut convenientiam attinentibus et erFO , Sc. Praeterea nulla scientia di flere a principiis , cx quibus constat; quid enim aliud est quaecunque sciciatia , quam certa quaedam conser1os talium principiorum , in quibus cruuntur conclusiones , quae ait talem scientiam frictare dicuntur Sed principia Logicae tum docentis . tum utentis sunt omnino cadem ; aut si non suat calcim , assignfrur q amam utroriniaque sit dissirentia : ergo, &c. distinguendo antecedens. Logica docens & utcns tum eundem praestant c flectit in , tum ad cundem filacm referuntur divorsos nodo ac motivo, concedo antec dens : eodem Inodo ac motivo .
noso pntecedcias, cujus prcbatio est similiter distinguenda. Ratio autem datae distinctionis i xc in ι quia potist idem intellectus iliadem principii a plitcr, Otque plitcr Perfici , obtinendo scilicet consuetudinem vel ea pure sp culandi, vel ea deinceps vertendi in aliquem Dissiligod by Gorale
36쪽
Exercitationes prooemiales. 13
usum humanum : quo pacto potest quis vel pure speculari principia astronomica ; vel convalere illa in f ricam astrolabit, spha rete , annuli , ali Ortimve id genus instrumentorum . quae ad praxes astro inicas requiruntur. Itaque Logica docens & utens pariter qui- dein intellectum perficiunt & ad perficiendum tendunt ; sed nihilominus aliter atque ali ter et quatenus docens quidem illum pessicit speculatione ; utens vero exercitatione legum logicalium , quas illa ex motivo speculativo , haec autem ex motivo praestico suggerit. Ad instantiae tum additae decisionem eadem solutio quadrat . cum jam ex dietis inanii stum sit indem principia . talium scilicet scie tiarum , quae non enumcrantur inter pure speculativas , sic mentem humanam assicere , ut eam perficere possint tum staculatione, tum exercitatione, quae in veluti quaedam descenso speculationis ad praxim. Atque ita principia, quamvis omnino eadem in se ipsis absolute spectatis , possunt considerari sub tali diversitate , quae iussiciat ad diseria tnen respectivum , de quo agitur ; nec aliter ientiendum erit de sciemtiis , quae ex illis principiis respective diversis coalescunt. Unde
intelligitur qualiter nihil vetat admittere distinctonem hujusmodi
37쪽
t III. de quidd. Icientis artis. Logicae.
DE MI I DDIT AT E SCIENTIFICAo artificiali Logicae.
OTANDUM Primo. Pro decisione hujus controversiae , quae vulgo in Seholis sic excitatur , an σqualiser Lutea sit scientia , vel ars , sicientiain proprie acceptam recte definiri sub hac forma sabi tus ereti ct evidentiι parti per demonstramnes. Ubi per habitum intellisitur cognitio habitualis , per quam scientia convenit cum caeteris cognoscendi generibus , quae intellectui tribuuntur e tum hic habitus dicitur cerisu ad distinctionem opinamnis , quae est de rebus probabilibus & incertis : Additur eoidens ad discrimen fidei , quae est circa res non apparentes : denique partus per demons,aιiones ; quibus verbis insinuatur modus ille unicus, scilicet demonstrativus , quo comparari potet evidentia jundia cum certitudine , ac simul suggeritur non sic comparari caeteros habitus intellecti vos quatuor , nempe sapicntiam , intellectum , prudentiam,& artem, de quibus alias suo loco agetur. Notandum Secundo. Artam rursus strictis acceptam definiri solere habitum eam recta ratione essectivum, sive factioum, id vero discriminis , stabiIiunt Logici inter habitum activum & factivum, quod ille
prior totiis sit circa opera ipsa rectae rationis interna ; hic autem posterior versetur circa Opera quaecumque externa prodeuntia ab arbitrio . studio & moderamine rectae rationis. Hinc accipiendo artem paulo universalius prout utrumque habitum activum & faciativuin comprehendit , enascitur vulgaris divisio artium in liberales& mechanicas , quarum praecipuae hoc uno & altero versu dcsignantur.
38쪽
Lingua, Tropus, Ratio, Numerus, Tonus, Angulus, Apra. Rus, Nemus, Arma, Faber, Vulnera, Lana , Rates.
ILL AE igitur quae priori Hexametro indicantur scilicet Grammatica , Rhetorica , Dialectica , Arithmetica, Musica , Geometria.& Astronomia , ad dignitatem habitus aetavi attinent , & pro liberalibus reputantur et quae autem postri ori Pentametro concluduntur scilicet Agricultura, Venatoria. Militaris , Fabrilis , Chirurgica . xtoria , & Nautica censentur magis propendere in habitum sedit vum , & vocantur mechanicae. Non desutat tamen , quibus divisio praefita non placeat : & id recte quidem; quatenus nulla sere ost arx
stye in enumeratis , sive ex caeteris, quae ad enumeratas revocan tur quamlumvis mechanica ac servilis , ut aiunt , quae apud sui peritos .atque inventores non secum admittat judicium ac moder
nam rectae rationis : quo pacto pro liberali habet Ha est. Sie ars Mautica licci a multis sive fabris lignariis , quo i spectat ad n vigiorum fabricam , sive Nautii , quod spediat ad navigationem. mechanice ac serviliter inaccatur ; quis dubiret quin pro liberali &scientifica habenda sit' apud Giresdum , Me linam . Hericonium , Mersennum & alios qui de re Nautica praeclare scripserunt , & apud plerosque caeterorum , qui toties ac tam feliciter universa maria metiuntur 3 Redeo nunc ab his praenotatis ad litem , quae inter L gicos exagitatur circa titulum sive scientiae , sive inis , Logicaeitibuendum.
Logica est absolute scientia , nihilominus est ars secundum quid, scilicet liberalis.
PRos AruR prima pars. Ad hoc ut Logica sit absolutε scien
tia id tantum exigitur , ut certo & evidenter per dcmonstrationes adhibitas probet suas conclusiones , sive praecepi' ac do mata , ex quibus constat : Atqui hoc totum praestat e rego e c. Major constat ex desinitione quam ad scientiae notionem praemisi ;minor vero satis probatur enumeratione astertionum , quarum veritas probatur in Logica certo & evidenter; veluti tres csse operati r II. Logica
probat demons. rative suas eoa clusione.
39쪽
stientiae habent a Logica suas de
16 Art. III. de quiddit. scient. σ artisic Logicae.
nes in cntis , tres esse modos sciendi, syllogi sinum constare ex tribu propositionibus, intellectum postquam praemissis scines assensit, necessitari ad conclusionis assensum , atque ita de plerisque aliis r ergo&e. Neque obstat plurima ex iis , quae in Logica traduntur, in au
laetates & controversias confusissimas revocari; id vero nunquam conis tingeret , si certo & evidenter demonstrarentur. Non , inquam, id obstat , cum in caeteris scientiis non absimiliter idem accidat: neque tamen a scientifica dignitate clegenerent , quia ad non degen randum ab illa sufficit ut principia ac praecepta scientiae cujusvis sint certa & evidentia , sicque idonea ad eruendam ex ipsis veritatem simul cum evidcntia consequentiarum : quamvis ex inscitia hominum accidat, ut non eruatur , aut eruta obvolvatur adhuc tenebris, quae dubietates ac lites nostras procreant. Atque idem pioinde sentiendum de Logiea , in qua nihil rclinqueretur ambiguum, si prim. cipia illius , ut certa & evidentia sunt in sc ipsis , Ita a nobis ccr to & evidenter comprehenderentur. Praeterea absque subsidio Logicae nulla certitudo , nulla evidcntia esset in scientiis caeteris : idque patet cum neutra obtineri possit, nisi per discursus demonstrativos ' quorum vim plane pcnetrare nemo potest, qui non didicerit prae copia ac principia Logicae. Cum itaque , si quid in Physica , Metaphysica , Morali , Mathematica,&c. scientificiun est, id totum a Logica derivetur , con*quens in Logicam csse scientiam , quin in supcr scientiariim procreatricem dejanuam. Ae denique cum in dubium ncmini unquam venerit , quin Philosophia sit scientia , suasque intcr partes Logicam complectatur , hinc rursus patet Logicam cite scientiam ; alioquin ad illius compositionem non pertinoeci ; cum absurdum sit fingere scientiam , cujus partes ad dignitatem similem non accedant : idque tum maxime , quia generaliter loquendo omne totum a suis partibus , quidquid in ipso est , emendicat. Probatur jam secunda pars. Ad artem pertinet tradere leges in ordine ad opcra unius aut multiplicis generis ciscicnda , quae quidem si servilia fuerint , inde ars servilis dicitur aut e contra liberalis vocatur , si liberalia fuerint : sed Logica leges tradit ad opera diversi generis efficienda , scilicet rationalia ac proinde liberalia ; namque leges stadit ad fabricam definitionum , divisioniim , discursuum , universalium , &c. Ergo , &c. Et inde cst quini inter artes liberales enumeratur sub vocabulo Raιionis , in versibus praxitatis. Quid insuper vetat quo minus in Logica perinde ac in Geona trica attendatur duplex ille modus procedendi , nunc per Theoremata, tum
40쪽
: Exercitationes Prooemiales. - . I7
tum per problemata in Geometria enim quandoque tantum v. s. sham fra Conspicitur natura trianguli aequilatori , & in eo Thoorcina , quod 'est de objedio pure speculabili : quandoque voeo traditur methodus
Narelicti triansuli in plano propositio deicri iandi ; & cccc probi
ma , quod cst de objaeto sibi ibili. Sic itaque in Logica idem accidit , scilicet ut natura syllogi sint v. s. spccillationibus nostris tantiam attingatur , ac deinde ut cjuslem construendi leges proponaim tur , & propositae exercrantur. Unde quia syllogismus , sicut de Triangulo aequi latcro dictum est , non solum cst speculabilis , se Iinsupcr construibilis ; hinc sequitur quoci sicut Geometria ratione sui objecti prout speculabilis est hau l dubie scientia , & rursiis ars respectu fustem ut reducibilis in aliquam praxim ; ita similiter
Logica praeter dignitatem scientiae , non rcfugit titulum artis, propter Ca , de quibus tractat , quae non modo sunt speculabilia ; sed , ctiam deduci blilia in operationem. Objicies contra primam partem. Omnis scientia est de rebus ne- VII. Cinariis atque immutabilibus i sed Logica non cst de rebus hujus opponi-' modi : erso, dec. Major constar ex dc finitione tradita scientiae , ad Ri My L0' cujus qui aditatem requiritur certitudo cum evidentia ἰ ncutra vero non ' a acquiri potest de rebus contingciatibus S subracentibus mutationi. ctate res Minor quoque non minus patet , quandoquidem nihil tam con- necessa
tingens & mutabile est , quam quidquid consistit in operatione x
humani ingemi atque arbitrii : utriusque autem operationes sunt definitiones , divisiones , argumentationes , abstractiones , comparationes , caetera que omnes secundar intentiones , de quibus f
Iis in Logica pertractatur : ergo M. Acide quini quaecunque assignantur pro objedio S exercitio L. VIII. gicae , ea utique sunt , nec aliter consueverunt nominari , quam H iki v
cntia ratioisis r sed de cntibus rationis non datur scientia : ergo i, i iis ea fi c. Major conceditur ; minor autem probatur ; quia cntia ratio- . nisi de inis , cum non sint simpliciterientia, non sunt proinde simplicit rscibilia; scibile enim , ut scri .vulsare axioma , consequitur ad ra ἔ- i Ri 'tionem cntis , cujus sola veritas in objectum idoneum intellaetas 'crgo &c. Resp. Distinguendo majorem. Omnis scientia est de Nbus noeen I X. , artis atque immutabilibus realiter aut objective , mi ecdo 4najo ε pM'Lrdiri ; rcalito tantuin ; nego maior ; de disti facta sim liter ι 'i iminc fi , nego perinde cons iaciatiam. Atque ita ad cxmsitioiic t h. ad distinctonis conterulo sufficere in rebus , de quibus scientiae per- tiae. tradiant , nec talem objectiva in sive essentialem ; minime vero