장음표시 사용
51쪽
silentiae. I I I. Tota Logicatefertur ad opera tione mentis
et 8 Articulus VI. de objecto Logicae.
consurgit unum quoddam totale & adaequatum , clividi praeterea solitum in materiale & sermale ratione scilicet subjecti . & respe tus sive serinae sibi tum asscientis : ut si interim supponatur . quod deinde probabitur , opprationes mentis dirigibiles esse G cetum a. quatum Logicae , operationcs quidem assignabuntur pro objecto adaequato materiali ἱ illarum vero .dirigibilitas .pro Ohecto adaequat ismali.
Notandum Secunia obicimina alicujus scientiae disterre ab ejusdein fine : objectum enim , ut jam dixi , in id totum , quod scientia
patra fiat ; finis vero zst id , quini intenditur , & conscquitur naturalitor ex cognitione Corum omnium , quae pertractantur. Exemplum csto in Modicina , cujus obiectum , ut omnes annuunt , est corpus sanabile , ideo scilicet quia Mesecina in prosesso non tractat , nisi de morbis sanabili biis , & remediis ad cos sanandos utilibus : At finis Medicines cst corpus sanandum.sive ca corporis aegri ianitas , quae intenditur re naturaliter consequitur cx cognitione morbi & applicatione remedii. In hunc modum si verum cst operationes huma nae incutis dirigibiles cstu obicetum Logicae , non alius est Logicae finis , quam ipsa operationum dirceitio intonia & consequens ex notitia corum omnium , quae circa praedietam dirigibilitatem traduntur. Utrumque autem postmo lum asseretur N probasitur ; verum absque
prolixitate illa , quae fastidiosa est apud plerosque scriptores litigantes circa objectum Logicae multo strius o diffiistus , quam si de salute Reipublicae ageretur.
Logica pro objecto suo, scilicet adaequato, habet operationes mentis dirigibiles easdem dirigendas pro me.
PROηATun Prima pars. Objectum Losicae adaequatum illilii
est circa quod vcrsantur , di ad quod reseruntur omnia , quae in illa pertraetantur : atqui omnia , quae pretractantur in ea , versantur circa Op rationes mentis dirigibiloe , N: ad casdem rcferuntur : ergo &c. Major constat ex praenotatis ἱ minor vero si e probatur. Et primo q idcin inihi l in Loetica pertractatur , quod non versctur circa oporationcs montis dirigibiles ; qLia nisi mens esset dirigibilis per notionem singularuire quaestionum , quae pertraetantur,
hoc ipsis reputarentur pro superfluis ; sicut in Medicina stiperfluae Diuitigod by Cooste
52쪽
cens crentur quaestiones agitatae cle remediis, quorum subsidio sanari non posset corpus humanum. Secundo etiam nihil in Logica pertractatur, quod non teferatur ad easdem operationes dirigibiles ; quia particularcs materiae, de quibus in ea pertractatur, sunt veluti sin3ulares instructiones. quae singulari durigibilitati respondent: unde sicut singulares illae instructiones ad unam completam referuntur , ita haec completa instructio respondet totali dirigibilitati : crgo , ut patet per induct oncm , omnia , quae tractantur in Logica reseruntur ad dirigibilitatam op
Praeterea nulla est quaestio , vel assertio in Logica , quae non craplicet modum aliquem mci liarem , quo operationcs mentis sunt dirigibiles ; ergo haec dirigibilitas reste assignatur pro objccto Logicae adaequarin Consequentia satis mani ficta est ; ad probationem vero & intelligentiam antecedentis dico. Si Lo ira pro suo fine inici dit , ut deinde probabitur , directionem operationum menti S V luti necessariam ad caeterarum sciretiarum acquisitioncin , suppcnit proinde operationes mentis dine dirigibiles ; & requirit qualiter sint dirigibilcs , ita ut quaestiones omnes particularcs ad hanc generalem revocentur , qualiιer operationex mentis μι dirigibiles. Cui quaesitioni respondetur cas che dirigibiles per notionem terminorum , Nidi tractatur de terminis : per notionem propositionum , & ideo tractatur de propositionibus .et pcr notionem univcrsalium , regul rum syllogisticarum &c. de quibus proinde tractatur. Ergo cum singulares quaestiones Logicales non sint nisi veluti totidem lactiones. quae explicant singularem aliquam dirigibilitatem operationum incimtis , consequens in omnes simul sinuptas explicare totalcm & completam dirigibilitatem earum , quae in propter certissime assignatur pro o Go Logicae totali , & adaequato. Probatur Secianda pars. Finis Logicae est id, quod intenditur,& conloquitnr naturaliter ex notione materiarum, quae in Logica tractantur : sta directio operationum mentis intenditur, & consequitur naturaliter ex nosone materiarum , quae in Logica tractantur rogo &c. Major coim ex vulgatissima dcfinitione, qua finis dicitur id gratia cujus aliquid fit, id est gratia cujus oblisicinii , & jam praeintenti aliquid fit : finis enim semper praeintcnditur obtinendus . sicut deinceps obtinetur modo molia , qtiae ad illum obtincndum sitfficiant, applicentur. Minor probatur inperientia , qua cona' rtinuest corum , qui serio aditi scutat materias, quae in Logica tractantur . niciatem perfici dirigique ut par est & tandem pervcnim ad cam ratiocinii rectaudinem , qua opus est pro caeteris scientiis acqui Cilis.
53쪽
quiritu talii, scietulis. v II. Opponiis
tur eae te. ras scienistias meum
poni. IX. Caeterae seientiae non ditiis
Praeterea Logica, ut dictum est supra , cst veluti quaedam janua scientiarum : ergo Logica non addiscitur nisi eo fine, ut ulterius perveniatur ad caeterarii in scientiarum acquisitionem , sicut non accediturali januam domicilii, nisi ad illud invadendum , nec ad caput viae, nisi ad illam decurrendum Atqui certum est inutilem fore accessum Logicae, nisi haec menti conferret reatitudinem de qua agitur ; donee enim mens illam obtinuerit, vaga seinper cst in suis discursibus de incerta , ac proinde scientifici judicii omnis incapax; vrgo denique non alius est Logicae finis , quam haec rectitudo sive directio obtinenda.
Objicita contra primam partem. Omnes scientiae dirigunt mentem, & nihilominus non habent operationes mentis dirigibiles pro Objecto et ergo operationes inentis clitigibiles non sunt objectu in Logicae. Antecedens certum cst , nam v. g. Arithmetica mentem dirigit , ne aborret in numerando ; Musica ne aberret in cantando ; Physica ne aberret in experiendo ; Rc. consequentia sic probatur. Potissima ratio ob quam a nobis asseritur operationes mentis darigibilestae oricatum Logicae , petitur ex co quod Logica Cas dirigat : crgo cum caeterae scientiae mentem aeque dirigant & nihilominus non li 1 bcant illam dirigibilitatem pro objecto, sequitur orirationes meiatis darigibiles, non cile objcetum Logicae ; sed potiori jure propugnareturcias rationis esse objectuin illius ; quia termini , propositiones , definitiones , divisiones, syllogis ni , & uno verbo caetura omnia, quae in Logica tractantur, sitiat retia rationis : vel e contra potius conccndendum esset in gratiam syllogisvi dei nonstrativi , ad cujus leges& conditiones comprehendendas certum cst ordinari Principia ac dog mata Logicae universa.
Praetera obiectitan scientiae est id, quod in ea potissme est sciendum ; ad hoc enim traditur scientia ut sciatur id , circa quini praescrtim illa versatur e mi curigibilitas operationum mentis non est id, quoci occurrit potissime sciendum in Logica r quandoquidem licet
in ca tractetur obiter de numero operationuia Aventis , ne vel unum
ferc verbum de illarum dirigibilitate inquirituri imo etiam praeteri cinnominata haec dirigibilitas. Ergo &c.
Resp. Distinguendo antecedens. Omnes scientiae clirigunt mentem directione parriculari & determinata , concedo antececiens e cli- rectione universali & indeterminata, nego antecedens , & consequentiam. Dico igitur id esse discriminis inter Logicam caeterasque scicimtias, quod caeterae singularibus quidem praeceptis mcntem dirigant ad consequendam notitiam alicu)us objecti particularis : at Logica
54쪽
Exercitationes prooemiales. 3I
universalibus suis praeceptis illam dirigit ad notitiam omnium objectorum scibilium : atque hinc vocatur scientia univcrs Iis , moritoque obtinet ad discrimen Opcrationcs mentis dirigibiles pro objecto. Vel potius respondeo negando anteccdens ; nam caeterae scientiae moniatem pcrficiunt, scis non dirigunt; inio directam supponunt ea scilicet rediitudine, qua si destituta cinci, in ipsis acquirendis inutiliter Iaboraret. Quod vero insinuat Adversarius de eiκc rationis , vel syllogisi ilao demonstrativo potius obtenturo dignitatem objesti , nullius est roboris ; nain primo quamvis de terminis, propositionibus caeteri sique enumeratis veri ficetur, quod sint entia rationis in eo sciasu, quem si iis locis inplicabimus, attamen illorum omnium notitia numquid ultra ordinatur ad mentis operationes prout sibsiunt dire tioni per talem notitiam comparabili , id est ad operationes mei tis dirigibiles λ Secundo id ipsum adhuc clarius patet de syllogisno demonstrativo , cujus notitia non requiritur , nisi quia monti conciliat
Cana rectitudinem, cujus utique capaces sunt operationes mentales ,
quas proinde vocamus dirigibiles & pro objecto Logicae assignamus. Ad id vero quod insipa additur dico & contendo in primis necesse osse in Logica , ut sciatur operationes mentalos cile pre cana dirigibiles , si enim id ab ipso limine nesciretur, qua suasione inchoatentui Logicalia stuclia λ At id faciIe scitur , quis enim nesciat mentem humanam esse errori obnoxiam & retrahi bilem ab crraivli periculo , quod idem vi ac cile dirigibilem Quapropter non mirum si ad probandam illam dirigibilitatem nullus singularis tractatus insitituitur. Verum id non impedit quominus pro objccto Logicae stabiliantur operationes praedictae dirigibiles, sicut nihil impcdit quominus colores visibiles admittantur pro objecto Opticae ; quamvis haec visibilitatem illam multo minus probet , quam supponat et ex quibus satis patet solutio instantiae. Objicies contra sccundum partem. Finis Logicae est id, quod per
illius notitiam obtinendum intenditur : atqui non intenditur sola directio operationum montis obtinenda et ergo saltem haec directio sola non est finis Logicae totalis & actaequatus. Major constat exterminis ; minor ctiam patet propter experientiam & concesson momnium , qui in addiscerula Logica non solam illam linitudinent mentis acquirendam sibi proponunt , scd praeterea cujuslam alterius sciolitiae superioris notitiam ; & merito quidem ; quia cum Logica sit quaedam ianua scientiarum, non alio fine addiscitur , quam ut viam
caeteris scientiis comparandis aperiat.
Adde quod rectitudo illa mentis non intenditur, nisi ad certo &
Satis est praedicta diligibiis
55쪽
vetitati, Potiri intendi. xI M. R. Afferistionem
R. noti. tiam deis monstra. tivam subservi redire .
31 - Art. V I. me objecto Logicae.
infallibiliter demo astrandam; in caeteris scientiis, ac qilibuscunqtae r bus humanis recitatem : crgo pocilis notitia demonstrativa assignanda esset pro fine Lopicae , vel veritas ipsa prout dignostenda pir is monstrationes adhibitas. Resp. Diiplicem esse Logicae perinde ac cujusvis alterius scie tiae finem scilicet proximum & remotum : sicut insuper alius est finis iarcessarius , & alius est arbitrarius, sive accident is. Tum dico directionem , de qua agitur, esse finem Logicae proximum & ne- cellarium , de hoc sensu intelligenda est nostra assertio : acquisitio autem scientiarum illa , quam objiciunt adversarii, non potest obtinere nisi rationem finis remoti & arbitrarii ; quo pacto non Omnium scientiarum acquisitio intenditur ab omnibus, qui Logicis studiis incumbunt, sed alius quidem Physicam, alius Mathematicam ambit,&c. de sic patet satis quid respondendum sit in serma. Ad instantiae vero additae solutioncm hoc uno tantum v bo opus est, stilicet reetitudinem illami, quae a nobis pro fine, sive motivo Logicae addistendae propugnatur , consurgere ex notitia regularum, quae demonstrationi bus construendis instrviunt; perinde ac ex notitia e rum, quae ad recte definiendum , dividendum, &c. observantur, quapropter non rectitudo illa ad notitiam demonstrativain, sed haee notitia demonstrativa ad metitudinem illam causandam resertur e rego
non illa ; sed ista est finis Logicae ; ut filii assertum. Et haec pici exercitationibus prooemialibus dicta plus quam abunde suffcientia
56쪽
D PUTATIONIS hujus partitio erit in quatuor a
ticulos et In quorum Primo agetur de numero operati num mentis r In Secundo de prima operatione , quae est apprehensio : In Tertio de secunda operatione , quae est judicium δ& in mereo denique de tertia operatione, quae in discursus.
OTANDUM est opetationes mentis , de v ibus hau ς,
agitur , esse actiones ejus potentiae cognoscitivae, quae operatio. una in in potentiis animae rationalis , di vocatur a nea mea
Philosophis ratio . intulinua , & --s quo postr --nio nomine fiequentius illam designant , ac praesertim ut iis singular m mmicaciam , & aestivitatem significent. Praeterea operatioues istae mentis vocantur dupliciter concepim & intentist ιδ . Dissilia by Corale
57쪽
Opera tiones mentis fibi mum tuo subis
ideo scilicet, aut quia mens cogitationes suas ad instar scetuum sive conceptuum in se procreat ; aut quia , ad hoc ut investiget o octa suarum cogitationum , in ca veluti tendit , quasi fisendo se intra seipsam. At quidquid interim sit de istis , ac consimilibus metaphoricis denominationibus praedictarum oporationum , certum cst Logicam, tum institutam , tum instituendam filisse ad carum directioncm ; ut enim ad componendos motus corporeos saltandi , equitandi , bellandi,&c. artes institui debuerunt ; quia homines a sola natura instruicti in iis persaepe errant et quanto aequius erat artem , sive scientiam institui, quae fallibiles mentis sibi soli relictae operationes praescriptis in cum finem legibus eximeret ab erroris periculo. Nunc ergo inquiritur quot sint hujusmodi opcrationes dirigendae , sive quot sint sipccies aut quasi
species distin tae talium operationum.
Operationes mentis sunt tres, scilicet apprehensio , judicium in discursus
P Ros Aru R. Tot admitti debent operationes inciatis distinctae ,
quot sunt Husdem operationes , quarum una alteri praesupponitur, de una alteram non includit et sed hujusmodi operationes sunt tres , scilicet apprehensio , judicium & discursus : ergo e c. Major certa est juxta leges reetae divisionis suo loco inferius exponcndas. Probatur minor per partes. Et Primo quidem apprehensio praesupponitur judicio: apprehensio eni in nihil aliud est,quam simplex vehiti intuitio unius obiecti vel plurium aeque primo ac per modum unius r talis est apprehensio, qua primo aspediti consipicio vel unum hominem vel plures per modum unius turmae: at cuilicias est talem intuitionem p supponi judicio , quo scilicet affirmatur , vel negatur conjuia tio proprietatum in o e sto apprehcnsarum , uti vel illum hominem esse pilcatum , vel illos plures csse numero decem , aut quid simile. Secum do. Iudicium non minus praesupponitur discursui ; quia discursus nihil aliud est , quam veluti quidam incursus ex ulM judicio in aliud , qualiter accidit quoties ex una propositione inscrtur altera r ut si ex ista propositione praeiudicata sol lucet , haec altera inferatur ergo dies est. I um neque apprehensio judicium ullum includit ; nec in judicio simplici discursus qualiscunque comperitur , ut satis patet: ergo &c. Praeterea experientia assidua constat mentem nostram quandoque
58쪽
saerere in owconsideratione , quasi in sola intuitione aliciijus obj m , de quHiicquam nec affirmat , nec negat. Tum quandoque ulcerius progreditur , & negat convenire illi praedicatum aliquoil , vel affirmat ; rate inquam praedicatum , cujus in eo privationem vel cxistentiam apprehcnderit. Ac denique praetcr & ultra sententiam , quae de objecto apprehcnio lata sepponitur , mens quandoque cx illa deducit aliam , attenta scilicet connexione , quae est , vel deest inter varia reruna praecognitarum attributa. Neque potest nisi his tribus modis mens circa quodcunque Obscetum exercere suam cognitionem. Ergo tres tantummodo opcrationum species ci merito tribuuntur , ut magis constabit ex objectionum solutione. Objicies. Omnis operatio mentis vel est apprehensio , vel est judicium et ergo Sc. Probatur antece scias. Si quaedam alia csici mentis opinati. , ea utique csset , quam vocant dis ursem. Scit in discursit
quidquid est , id tantum obtinet rationcm judicii : orgo &c. Major admittitur ; minor vero sic facile probatur ad sueto in cxemplum isto discursu sol luceι ; ergo dies s : in quo nihil est as lignabile praeter unam & alteram illam propositioncm sol lucet , dus est , uniusque cxaltera illationem , quae per parriculam ergo domonstratur. At primos quaelibet propositio scorsim sumitur, evidens cst in neutra quicquam esse praetcr rationem ju licii , quo affirmatur solem lucere, &diem esse. Secundo quod spectat ad illationem non minus patet cam rursus nihil esse , nisi judicium , quo affirmatur posteriorem propositionem esse in priori contentam , & capropter ex illa deducendam. Unde est ut discursus non aliter a multis vocari soleat , quam n mine judicii illativi ad discrimen a judicio simplici. Adde quod non est majus discrimen inter judicium & discursum , quam inter apprehensionem , quam vocant incomplexam , sive simplicona ; S complexam sive compositam : nam ut inplicabitur in asticulo sequente apprehcnsio complexa est apprehensio ordinis unius o jecti apprehensi aci aliud: discursus similiter secundum quod est se mali tre illatio propositionis unius cx alia , nihil aliud est , quam ordinatio unius judicii ad aliud. Sed nihilominus apprehensio complexa& incomplexa non constitiiunt duas operationes specie distinetas rergo non illas constituent judicium & discursus. Ac proinde ves admittendae forciat quatuor operationes , quod nemo dixerit : vel non admittendae crunt , nisi duae , ut multis Philosophis placitii ; de inprimis Aristoteli lib. 3. dc Anima cap. p. quem sequitur Guilhelmus Dsi vallius in sua synopsi analytica doctrinae Peripateticae. Reso. Nezando aut cilcias , ad cujus probationem neganda est mi-
ttentia probat hane triapi ieem operatio.
I v. voluntaeon esse nisi dualloperatio
59쪽
nor , cuius solutio haec est. Discursus formaliter consistit non in propositione antecedente , aut consequente ; sta ea operatione , qua mens consequentem ex antecedente deducit : at illa operatio est multo sublimior omni judicio , quare ctiam legibus multo magis sublimibus & numerosis innititur , ut satis patebit ex decursu. Neque obstat quod cum discursu conjungatur judicium , quo incias approbat vim ac valorem discursus ; nain similiter cum omni iudicio reperies conjunctam apprehensionem , qua mens advertit vim ac valorem sui judicii r idque accidit propter connexionem talium operationum. Igitur discursus non est judicium , licci cum discurro audicem me dilcurrere ; ia eundem modum , quo judicium non ost a prehensio , quamvis cum judico apprehendam me judicare. Q od autem aliqui discursum vocant judicium illativum , id novam difficultatem non ingerit ; sed insinuae quaestionem de nomine , de quo nulla me torquet major sollicitudo , quam si quis judicio tribueret nomen apprehensionis judicativae r sicut enim non propter novum nomen confunderetur cum apprehensione judicium; ita nec propter illud confunditur judicium cum discursu.. Ad id vero quod additur respondeo negando i majorem , cujus QIutio non minus patet ex jam dictis et quatenus ut concipiatur quantum
seperioris sive dissicultatis, sive etiam dignitatis sit ordo ille propositionis consequentis ad antecedentem , quam unius objecti apprehensi ad aliud , iis tantummodo adveni &bet , quod ad directionem prioris plurimae sunt , quae traduntur leges in Losica ; ad directioneni vero posterioris nullae ; ideo scilicet quod in isto nullus ; & e contra in illo multiplex potin error committi. Quini autem adiicitur de suffragio Aristotelis, illud Aristotelici varie explicani diccntes, vel Aristotelem loco citato non loqui de rigorosa divisione operationum mentis , vel alibi mentem suam clarius aperuisse de ternario illarum numero : nostra autem solutio lexpeditior est authoritatem Aristotelis , etsi plurimum apud nos valeat , communiendam tamen filisse , ratione , quam neglexit , vel certe Adversarii sublicent Disiligod by GOOste
60쪽
OTANDUM est apprehensionem , quamvis metaphorice designet operation m mentis manu vcluti qua dam trahentis objecta , vel quae jam traxerit retinentis , in re tamen nihil aliud esse , quam primam illam irriuitionem , qua mens objecta sita conspicit. Duplex autem distinguitur apprehensio , incomplora sive sinapim, & complexa sive composita. Illa est o qua unicum objectum mens intuetur , vel plura atque primo , & per modum unius ; ut cum procul vitem unam consideras , aut plures atque primo ac per modum unius quasi multipliciter propagatae r ista vero stilicet complexa ca est , qua mens plura objecti conspicit , quatenus plura , S ad invi in Ordinara ἱ ut cum Propius vites plurimas intueris , ea'ue distincte conspicis cum illo , quem obtinent complantationis oridiae sive in resseram , sive in decus. sim , dec. Nunc autem circa utramque pariter apprehensionem inquiria Logicis solet utrum sit alicui errori obnoxia ; motivum autem in-quisitionis in eo positum est , quod caeterae .opcrationes iudicii videlicet & discursus subjaccant errorio proinde que sint dirigendae per logia 'cales praeceptioivi r unde cum alias generaliter promi ictur operati nes mentis dirigendas esse , sicut revera sunt dirigibiles ; hinc nata est occasio suspicandi in aprehensione perinde ac in judicio , & discursit posse falsitatem occurrere r nihilominus oppositum probabitur in asse uone sequente.
prebensio nunquam potest esse , aut iocari falsa.
P Rosa vuR Primo. Falsitas apprehensionis non potest continis gere , nisi per disconvenientiam illius cum re apprehensa r atqui nunquam contingere potest talis disconvenientia ; ergo &α Major constat ex communi norione , qua compertum est veritatem ali-