장음표시 사용
41쪽
etistentidem ac realein desiderati. Satis quippe in ad scientiae quid-ditatein , iit illa possit objecti sui natura n ab stractam , ac proprietates deterinitrare μ quod utique praestare potest independenter ab il-biis existentia ; ut patet non soluin in Mathematicis disciplinis . quarum objecta non existunt ; sed etiam in Metaphysica , quae pro objecto habet ens abstractum a suis omnibus di rentiis.Tino nullius cntis errati existentia necessiaria est , & e contra nullius non cessaria in natura : quo pacto concipis naturam definitionum , divisionum, argumentationum, d c. csse aeque necessariain a ac deinde constructionem illarum omnium actualem millime pertinere a l conceptum naturalem Logicat, sed tantummodo ad Husilcm exercitium. X, . Ad id vero quod additur admissa in ori nego minorem , cu-E povi' jus probatio facile solvitur aninaadvertendo ex ant dictis entitatem
visis i. p,i objestivam non minus scibilcm csse quam realein ; lino en talium C tas realis aran scibilis , nisi prout ossicitur obloctiva. Quare rationis. Usuna in entia rationis Logicalia non osse scibilia simplicitet ;fraesertim quia etiam de entibus pure chimarticis atque impossibili- iis perinde aci de possibilibus & veris datur scientia. Nam sicut v. g. scitur mundum alterum esse possibilem , ita quoque scituri nipossibilem esse productionem lapillis rationalis : & passim in scicimtus omnibus quaestione; multae de re , ac casu impossibili proponuntur , de quibus tamen traduntur scientificae decisiones. Acl ario ma vero obiectum quod spectat , vel falsum in , vel potius ne falsitatent axiomati affingamus , intelligitur de scibili consiquente ad rationem cinis resis vel objcetivi ; ens Ditidem licet pure o, joctivum suam obtinet veritatem non minus quam reale I aut sal sitatem , quae perinde ac vetitas repraesentatur lintellectui , & ab e dem dignoscitur. Objicies . contra secundam partem. Artis es operari , & ejusdem Anis non artis non est reddere rationem suorum operum , quasi invcstigando
st i'' vel assignando cauiam , ob qitam haec & illa opera d beant sic aut sic , & non aliter perfici : Atqui Logica sic operatur , ut simul investiget & assignet musiam suorum operum , qualia in construm ius
definitionibus , divisionibus , argumentationibus , M. consistunt : ergo &c. Major constat experientia , qua notum est peritiorcs Fabros ferrarios v. g. qui chalybem optime temperant , nullam hujusce cfi ctus plane mirabilis causam comprehendere imo neque ullam inquirere ; quema linodum quoque aurifices , qui in exilissima fila aurum ducunt , R exaequant in laminas vix Palpabiles , pMum curant pro
causa ductibilitatis ac nialicabilitatis hujus deprehendenda. Minor a
42쪽
rem sustkienter patet ex modo procudendi scientisco , qualis in Logica observatur, adhibitis pasum dcnaonstradonibus principiorum ae Praeceptorum , quae traduntur pro e rinandis syllogisticis operibus
Praeterea etiam rationes a nobis supra adductae ad probandam utramque patitan assertionis , probant logicam esse aequaliter arreni& scientiam ; ergo saltem ex hoc capite gratis assertum filii Logicam esse scientiam absolute , artem vero secundum quid. Quamquam cx altero capite vel praecepta logicalia traduntur omnia scientifice , vel non : si primum et ergo Logica est omnino scientia rsi secundum i ergo in omnino ars r atque ita icinere illi tribubtur duplicatus ille titulus scientiae & artis. RIst. Quoscumque artifices posse dupliciter callere regulas sua Rrris , vel purὸ mechanice ac strvili r ; ves liberaliter , ut aiunt seu scientince e & rexera quidem illi , qui in priori condi-Lione versantur . opera sua perficium sine ulla comprehensione reis gularum, quas observant ; secus ahi. Quod idon est ac si dieciretur peritiam quorumdam artificum csse pure practicam , aliorum
ρ contra esse insit per specillativam. Iamque satis intelligitur qualiter in forma occurrat respondendi un o Pioni adhibi ta distinctione
inter artem , quae tantum practice tenetur ; & artem , quae speculative comprehenditur ; illa non reddit, at haec rationem reddit suorum Operum. Ergo rogica non eapropter degenerat , notione artis , quamvis praeter nudam praxim , quam tantum aliqui noverunt , adsint alii peritiores . qui non modo praxim , sed praeterea cansas ac principia hujus praxeos , videlicet Syllogisticae , comprehendane
Tum pro solvendis instantiis quae adduntur, ad prioris qui scin s tutionem breviter dico , ne quaestio fiat de nomine , Logicam a nobiψ dictam filisse simpliciter scientiam , artem vero secundum quid. quia tespectu respectus secundum quan dicitur scientia est potior ac principalior soluit ias. propiusque attinens ad illius dignitatcin s alter vero est minus prinia tantia icipalis ; alias enim sub eo respoctu secv idum quem dicitur ars, iniit Iiciter ars, sicuti est simpliciter scientia , sub resp. ctu altero. Tum ad seluti civem posterioris Mido dupliciter spectari posse praecepta Lo calia, scilicet prout probantur, & prout in praxim veniunt, vel ordinantur ad illaini si priori minio spectentur, logica est omnino scientia; si altero, Logica est omnino ars: neque aliunde repugnantia ulla est in eo , quod duplex titulus duplici respereti correspondeat.
43쪽
eto Art. IV. de speculatione in praxi Logicae.
X iis multis , quae jam praemisimus circa natu--- in Logicae, sic apertum est quidquid de speculationeu rem & praxi illius potest adjici , ut otiosum ac superflu- -um , quidquid adjecero , si quis censeat , non sit
practica. - am rodarguendus et nihilominus ut paream consuetudini scholasticae , quae propositam materiam subniittit singulari controversiae , dicam aliquid paulo filsius , quo dignoscatur , sit ne Logica speculativa vel praetica , vel tandem prataco - speculativa. Fapropter ,& in hune finem praenotandum est sciciatiain illam vocari ipeculativam , quae simplicitur ordinatur ad investigandam veritatem principiorum , de asscrtionum , quae in ipsa traduntur circa naturam N pr prietates , caeterasque convenientias & cxtensiones sui objceti : pra ticam vero ine illam , quae in speculatione de studio praefatae vcritatis non sistitur , ita ulterius progreditur in aliquam oporationciri sibi convenientem , de pendentem a suis principiis N assertis. Illa autem differentia mentiarum non oritur , nisi ex differentia objectorum , de principiorum quae sunt pure speculabilia in se ipsis ;aut quae praeter suam speculabilitatem sunt aliquatcnus oporabilia ;in quantum ex notione & ad instar ipsorum sOIemus , aut corte possumus aliquid operari. Hinc satis intelligitur Metaphysicam esseipeculatiram ; quia ejus objectum , quod cit ens in communi , non subjacet , nisi humanae speculationi ; Architeeturam vero ine practicam ; quia fabrica , quam obtinet pro objeeto , humanae instiperoperationi subjicitur. Hinc etiam colligo quiκl deinceps asseretur Logicam esse sp culitivain & practicam simul , non utique praxi pror-
44쪽
Exercitationes Prooemiales. ra
sus mechanica , haec enim illi ridicule astingeretur ; sed liberali &constituta in operibus syllogisticis , caeteratque ad syllogistica referibilibuS.
Logica est scientia speciιlativa simul in practica.
PRORA Tu R Primo. Scientia, quae praetor speculationem sui
objecti traducit illud in operationcm convenientem , cst spC-culativa simuI & praetica: lia Logica talis cst : ergo δύα Major Constat ex praenotatis , quibus acliicio admittendum esse necessario sit scrimen inter scientiam , quae traducit sutim ob)octum in Ope rationem , & scientiam quae non tractucie: nullum vcro Potcst concinnius assignari , quam decidendo illam ad cliscrimen ab ista , quae pure sp ulativa est , esse praebco - speculativam. Minor autem sic probatur : nam primo dubitari non potest , quin Logica incumbat contemplationi , quin etiam dcinonstrationi principiorum ac praecep-corum , quoruna notitia desideratur ad ob; ii sui comprehensionem: i l vero quus in nisi Logicam esse spisulativam S. cundo adhuc multo minus dubitari potvi , quin principia ac praeopta syllogistica , & sic de aliis , quae in logica traduntur , inscrutant ad constructionem syllogisticam , quae cit praxis qua clam intollectus consc-quens ad chisilcm praeviam speculationcm : id vero quid est , nisi Logicam csse praebeam 3 Ergo deci Probatur Secundo. Logica ex omnium consensu dividitur in clocentem & utentem : atqui haec clivisio pcrspicue manifistat aliam csse speculativam , S praeticam : ago &c. Major in certa ; 'minor sieprobatur. Si Logica doca, utique ea, quae docet , comprehcndit &probat : comprehensio autem supponit praeviam inquisitioncni veritatis circa res ex hypothesi comprehensas : ergo in hoc capite Logica est spccillativa. Deinde si Logica utitur, quibus utiquc utitur nisi principiis ac praeceptis suis p iste autem usiis quid cst nisi defi- . nitionum, divisionum, discursitum, &c. cfibrinitio λ Et hanc c&rnrationem, ne alias de nomine fiat quaestio , vocamus praxini : atque Ita ex hoc altero capite Logica est praetica. Nec de caetero latinus
practica quam si oculativa , cum non sit minus utens quam docenS et go recte vocatur praetico-speculativa.
Ob icies Primo. Illa scientia non est speculativa , cujus finis non
45쪽
nisi proselentiis pute speis aulativis.
denomiis nanda enset a spe eulatione tanquam
est sola inquisitio veritatis : atqui finis Logicae non tib Ma inquisitio veritatis, ejus scilicet, quae spoetat ad ris , de quibus edisserit: ergo &c. Major constat, quia alias omnis scientia esset speculativa, cum nulla sit cui non conveniat inquisitio veritatis r quare in hoc tantum vere dissere scientia speculativa a praetica; quod illa solam inquisitionem veritatis harunt pro fine, nempe ultimo ; haec vero post fietam inquisitionem tendat ulterius in aliquam praxim :.& ita Moralis dicitur scientia praestica, non quod non inquirat veritatem sui objocti; sed quod non conquiescat in inquisitione hujus veritatis, tendendo in ulteriorem praxim legum moralium. Tum vero minor jam satis patet ex ante dilatas. Resp. Distinguendo majorem. Illa scientia, cuius finis non est sola inquisitio vetitatis, non est speculativa tantum, concedo majorem; non est speculativa partim, nego majorem; & concessa minori nego iterum consequentiam sub eadem distinctione. Ad cujus notitiam addo omnem scientiam quidquid interim sit de divisione scienti rum fieri solita in speculativas S practicas esse revera speculativam hoc sensu, quod nulla in , quae Mon incumbat verificationi suoruni principiorum : id tamen non obstat quominus aliqua vocati possit simpliciter practica, quando nimirum illius praxis anulto praestantioris momenti reputatur quain lusscin speculatio. Qua unica de causa , ut puto, Moralis dicitur praetica, siquidem virtutum v. g. exercit tio praeponderat praevaletque ad salutem plenissimae comprehensioni definitionum, quae de virtutibus edocentur et idque revera inter leges morales cavetur, ut quisquis eas .cum sollicitudine addiscit, imitto sollicitior sit in ii silem ad praxim salutarem rcvocandis. At si in rig re scholastico agitur , & non potius attenditur ad usum conamunem loquendi, non video, cur Moralis perinde ae Logica non dicatur practico speculativa. objicies SeeaAdo. Logica denominanda est speculativa aut pra tica ab eo, quod in ipsa praevalet, sive speculatio, sive praxis praevaleae r atqui an Logica spoculario praevalet praxa τ' ergo &c. Major constat ex vulgari araomate, quo Praecipitiir denomin tionem excipia parte digniori, sive quod idcm est, a Parte aut serina aut quavis alia qualitate, cujus dignitas praevalet in subjedio denominando. Mi- .nor probatur in hune modum. Id censendum est in Logica praevalere , quoci illam magis perficit : stat Logicam speculatio magis perficit quini praxis : tum quia in omni genere artium multo praestantiores censentur qui speculatiotu addicta sunt & magisterio, quam sui cum servili obsiquio nihil ambiunt praeter praxina : tum etiam
46쪽
Exereitationes Pro aemialec. 23
quia coimprehensio artium est multo difficilior, quam exercitatio ;unde fit ut permulti comperiantur , qui perite illas exerceant : pauci admodum , qui causas carum & principia scientifice calleant et ergo Z c. VII RU . Axioma illud de subjecto denominando a Parte auL rurina, R.*.' ruae in ipssi est, nobiliori, non esse in .idii quantum ad plerasque derii enominationes licet in pluribus locum habeat et multo Pippe usi- nomin rati iis in ut cx partium, aut Ermarum contemperatura denominatio rionem desinitatur. Vel aliter dico axioma illud valere pro dcnominationi- ,' '. Tbus vulgaribus, aut de quibus nihil contenditur, non aut a pro a gai. dignioribus S contentiosis. Quare licet si culatio sit dignior prini te dita nihil hinc consequitur , contra id , quod diximus Logicam esse prac- niori. cim - spcculativam : pra crum quia licet denominaretur tantum speculativa, nihilominus numquid vere esset practica 3 denominatio mim nihil circa naturam illius immutaret ; & sic superest , quidquod de
DE NECESSITATE LO GIC AEad aliarumscientiarum acquisitionem.
OTANDUM est necessitatem , de qua praesens instituitur quaestio, esse illam, quae vocari selet simplex& abseluta, & c venit rei, quae adeo meinaria sit ut nulla alia sit assignabilis, quae possit de mini illius i iiipplere et quo pacto cibus & potus simpliciter & a
s lute nccinarii sunt ad mitionem vitae animalis ; vel ut exemplo utaria rcin quaelatani propius accedente , necessaria in ad scribendum latine notitia characterum huiusce idiomatis. Tiuri rursus acquisitio,
47쪽
caeteratu scient a-Tum nes eiulatur
a Art. V. De necessitate .Logica ad , .c.
de qua inquiritur, est acquisitio pcrseeta : tunc autem aliqua scicntia dicitur aequisita perseete scii , ut aiunt, in statu perfecto , quando plene comprehenduntur omnia illius principia cum consoquvntiis, quae ex talibus principiis eruuntur et itaque prae scias quaestio intelligenda est velut in hunc modum proposita , scilicet utrum Logica sit absolute , & simpliciter necessaria ad aliarum scientiarum persectam acquisitioncm.
Logica est simpliciter necessiria ad caeterarum Remtiarum perfectam acquisitionem.
PR οβ A r u R Primo. Ait acquisitionem persectam alicujus scientia
competit intelligere non modo omnia diis principia, & conclusiones ex principiis deductas ; sed insuper talium concilisionum illationem & clependentiani a principiis : seci haec intelligentia sitfsciciator obtineri non potest absque subsidio Logicae : ergo &c. Maiorcst certa, quatenus cognitio sciciatifica alicujus concitisionis non est allida cognitio rei conclusae , vel cliam principii unde concluditur; sed rationis, Ob quam ea res ex tali principio concludi debeat ; sive modi, quo jus tei conclusio in tali principio continetur. Cognitio quippe scic ifica non est quaecuinque cognitio. per quam aliquid scias, scdulterior & rcsexa, per quam scias te scire, vidulicet comprchcndcndo rationcm , ob quam pro certo lucri debeas id , quod nCsti. Minor sic probatur. Aci sufficiciator intelligdridam dopendenciam conclusionum a principiis oportet non ignorare legcs Dinncs, re conditionc , quae ad valorem illationis legitiniae rcquiruntur : si liuile in depclidentia illa per illas Iog s&' oti litiones lumiatur ' at ut nomisi ignorunx cst , si ila .gicae ieragit N domonstrat illas : go Sc. Probatur Secundo. Scirc poesoetc cst cognotare disronstrative rLd absque subsidio Logicae nulla obtinui potcst cognitio demonstrati a. ς cygia Sc. M. ;or est certa, cluia sola cogi itio demonstrat sua ivit c ta & cvidens, qualis aci sc4cntiae digyitatein requiritiir juxta dcfinitioncm scicutiae art. 3. surra cnarratam. Minota probatur sic. Ad oblivendam cognitioncm demonstrativam non solum lie sie est ici re nacthodum clamonstrationis construendae; sed iacetiana corn- prchendere , cur demonstratiosit taliter construenda : at sola Logica traditti probat methodum demolistrationis construendae : ergo Sc. Imo
48쪽
methodus demonstrativa est veluti quo Abin scientificum Logicae totius compendium; cujus proinde notitia tam impossibilis est nomini Logicam ignoranti, quam impossbile sit hominem, qui de Geometriarii hil unquam audierit, captu suo statim assequi geometricum quoddam
ex omnibus in trieatissimum theorcina. Dcmum quamvis saepissime accidat, ut qui Logicam plane ignorant, ratiocinentur absque erroris vitio; nihilominus non possunt perinde ac caeteri, qui studuerint, firmum & indubium judicium ferre , quo se non creare audaeto inc-rant e quia nimirum non noveriint leges ratiocinandi infallibiliter, neque res vacat exemplo consinulis discriminis, quod est inter cum qui linguam latinam v. g. solo usu colloquendi ; & alium, qui cum Peritia grammaticalium regularum didi rit : ille enim, etiam cuin rcete loquitur, non est liber ab erroris pcriculo , hic veto sane est immunis propia huelligentiam regularum, quas in promptu prose-rct si opus fuerit ad comprobandam scrinonis tui rinitudinein. Quid tum p hic loquitur scienter; ille, ut sic dixerim , insti crater. Obiicies Primo. Lumen naturale sussicit ad portactam acquisitim I v. num Logicae r ergo etiam sufficit ad Per tam acquisitioirem caeter, Lumen rum quarumlibet scientiarum et & sic Logica non est necessaria ad illas
ut asserimus, acquirendas. Ante ciens couccisitur, ncqile cnim assignata fuit haetenus alia scientia, cnjus acquisitio Logicae studium an- ad aequi. te dere debeat. Conloquciatia autem sic probatur primo , quia fitionem comperiuntur plures scientiae & in primis Mathematicae, quae hum, cujusvis no captui Inuho facilius accommodantur quam Logica: & sie lumen in xi naturale, quod sufficit pro illa acquirenda, nullio abundantius sicci et ad comparationem illarum. Secundo quia matcriat Logicales non majorem connexionem habciat cum iisdein Mail. maricis , qualia Matheinaticae cum Theologicis et & sic non est potior ratio cur Logica
Mathematicae, quam Mathematica Theologiae debeat prae disti i
Resp. Et permita antecedente nego eonsequentiam, ad cujus v. priorem probationem dico demonstrationes Mathcmaticas nullius fore Sed quae- roboris, nisi construerentur cohaerenter ad regulas Logicae syllogisti- i scieno cas et atque ita cum Mathematica includat notitiam Logicae, non μ' PN
satis potest dijudicari quaenam sit altera facillior e praetcrea licce supponatur Mathematicam esse Logica faciliorem , nihilomiliti, hine β' ' 'non sequitur posse perinde ac istam stlo Iumine naturali addisti, ac
suae subsidio istius preconceptae, quemadmodum quamvis admiri retur Rhetoricam csse faciliorem Grammatica, nunquid tamen a
Grammatica incipiendum est Deinde ad Mutionem posterioris ait
49쪽
Logicam nihilo. minus dispone.
re Intes. lectum ad eaete. ras noti.
26 Art. V. De necessitate Logicae
ius probationis subjicio de contendo multo nanorem esse connexio nem inter materias Logicales &' Mathematicas, quam inter Mathematicas & Theologicas, scilicet connexionem Orchnis, licet ut verum fatear, non sit major connexio similitudinis. Connexio autem ordinis illa, quam tueor majorem, in hoc consistit quod ad consitructi las demonstrationes Mathematicas nectae sit praeaddisci meth dum , qua in hunc fincm utendum est : at materiae omnes Logicales mediate vel immediate ordinantur ad cain methodum cdocendam.
Obiicies Secunia. Non opus in Logica praeaddisccnda , nisi illa inclinci & habilitet intellectuti ad caeteras scientias addiscendas : sed est inutilis , imo impotens ad id praestandum z ergo Sc. Major constat ; si enim intellectus cst per se satis inclinatus, & h bilis ad caeteras scientias addiscendas , quid superest nisi ut iisdem addisccndis opcram si iam applicet Minor sic probatur. Caeteraescientiae addisci non possitiat, nisi per aetus sui respective generis scientificos : crgo Logica cst inutilis imo impotcns pro inclinasκlo, & habilitando intuli eiu ad caeteras sciciatias acquirendas : & haec cons quentia mani fista est, quia Logica est habitus, qui non potest inclinare & habilitare intellectum , nisi ad aetus sui generis ; id quippe habituum omnium commune est: sic habitus canendi non inclinat ad aetus saltandi, atque ita de aliis. Atqui actus scientifici, per quos caeterae scientiae acquiruntur, sunt alterius generis et ergo e c. N que deest frequentissima expcrientia hominum, qui absque subsidio
Logicae , quam iace a limine salutarunt, scientificos tamen conceptus ac scrinones promunt de rebus civilibus; canonicis, oeconomicis , bcllicis, physicis, mathcmaticis , Sc. Ac tandem ante i pora Aristotelis , cui adinnentio vel certe restauratio Logicae refertur, nun
quid in Graecia, N AEgypto quam plures Pitysici & Mathematici
floruerunt Ergo &c. Rest. Distinguenclo major . Non opus est Logica praeaddisesseda, nisi illa inclinet & habilitct intolicetum Sc. cfficienter vel positivo, concodo major in ; Hscici ter, nego majorem : & distincta similiter minori nego conscquentiam. Dico igitur non posse quidem Logicam inclinare S habilitare cilicienter, intellectum ad actus cael rarum scientiarum; quia nullus habitus id ita praestare potest, nisi ad aetus sui generis , sive consimiles iis , pzr quorum iterationem fus. rit acquisitus; posse tamen inclinam & habilitare clispositive hoc sentasti quod praenotiones Logicales , ut dictuna in , necessariae sunt
pro construendis ac comprehendendis caeterarum scientiarum denionur tionibus. De catero quicunque de rebus ad scientias attinentibus.
50쪽
Exercitationes prooemiales. 271ci ciuifice discurrunt absque praevio Logicae studio , vel non disturarunt scybntifice nisi in speciem ; vel Logicam etiam incogitantes prae- didicerunt ; potest enim Logica , ut opinor , addisci dupliciter , vel per incrcitationes scholasticas , vel per lectiones , & collocutiones Cruditas , quarum usus fioquenti s sinus tandem procreat habitum scientificum Logicalem. Ac denique te tempora Aristotelis ipcria go non floruisse Logicam perin te ac caeteras scientias, cum illae non Possoni florem ac spendorem suum demonstrativum , nisi a Logica mutuari : nec puto quidquam aliud refcrendum Aristoteli , quam laborem , quem collocavit seliciter in coordinandis logicalibus re gulis , quas a Platone suo magistro , caeterisve scriptoribus sui temporis cili dicerat.
Ο T A N D U M Priso o dictum alicujus scientiae I. nihil aliud esse quam id totum , quo i in ca objicitur, in id sit
sive Oflertur tragandum ; nam ut o cetum visionis est ' ς 'R id , quod vidctur , sic obsectum sciciatiae est id , seienti . quini docetur & discitur. Plura aut sunt , quae in qualibet sciciaria tractantur , & hac quidem methodo ob ipsorum connexionem & dcpendentiam , ut alia ad aliorum no titiam praemittantur et sic in Logica , ne exemplum conquiramus extraneum , nec de syllogismis agitur nisi postquam de propositionibus actum est , nec de istis , nisi post tractatum de terminis institutum Sc. Unde jam intelligis tot aec cujussi bet scientiae objecta partialia ζ quot sunt particularcs materiae , quae in ea trac
tantur : at quia omnes , ut inter se connectintur , sic referuntur
ad unain aliquam principalem ; hinc ex pluribus objediis partialibus