장음표시 사용
51쪽
autem uni uoca. non enim ea quae nomine illo participant, in definitione, aut descriptione conueniunt: nam sola specie definitur. Indi uidua ue ro quibusdam accidentibus propriis circumscribuntur, quae clam eadem in duobus indiuiduis reperiri non ualeant ut ait Porphyrius in Praedic bilibus haud dubie fatendum ea etiam description ibus differre. suae autem significantur est esse aliquando contraria. Licet iste locus ab interpretibus uarie exponatur, hunc tamen sensum caeteris praeserendum arbitror, quod quamuis praepolitiones illae actu sint indefinitae, uirtute tamen quandoq; sunt contrariae. hocq; quotiescunq; res per huius inodi propositiones explicatae necessariae extiterint ut homo est animal homo non est animal. Si autem res enunciatae contingentes fuerint, non erunt contrariae: ut ho mo est albus,homo non est albus. Sed fortasse aliquis diceret testum lioe' modo non esse interpretandum,cum Philosophus hic non de contrarieta te rerum sed potius enunciationum agat. Nos autem hoc non magno cum labore enodare ualebimus, cum ipse supra rerum etiam diuisionem nobis tradiderit .Quare nec incongruum erit,ut iterum de iisdem uerba faciat. praesertim cum ipse etiam infra st dicturus id quod &in praedica iudiis capite de substantia docuit, his uerbis.
In eo quod res est, aut non est, in eo etiam oratio vera , uel falsa esse dicitur. 2Sulla
enim a firmatio uera erit &c. Meminisse te oportet, quae in superioribus de sede ac loco signorum diximus. eadem enim hic repetere non est opus. Nota etiam quod si sequamur cespositionem illam quam in methodis no stris potuimus, dicendum erit Aristotelem hoc loco solum duas propositionum oppositiones significasse, cotradictoriam nimirum S contrariam δε Nec obstat ipsum de subalternis ac subcotrariis nomeminisse cum hoc Licile possinus soluere, dicentes Philosophum eas tantum posuisse oppostationes quae maxiinae ac primariae uidebatur,& quibus positis paruo admodum negotio reliquae inuenirentutacaeteras lacio breuitatis causa onus illa. Maximae enim & praecipuae illae sunt cum omnes oppositiones hoc ordine disponantnr. Nam contradictio , cum sit oppositio in quantitate& qualitate primum sibi uedicat locum. Secundum uero contrarietas ipsa, in qua propositiones opponuntur in qualitate secundum quantitatem uniuersalem. Tertium subcontrarietas. quae est hi positio in qualitate, secundum quantitatem particularem .vltimum subalternatio quaecum sit oppositio in quantitate tantum, omnium est minima. In Praedicameritis enim habec is tur in quantitate contrarietatem non haberi . Quam ob rem plane com Quanti - stat duas illas priores,tanquam principales suisse ab Aristotele positas po steriores uero merito silentio praeteriisse dici potest. Quod etiam cotradictione & contrarietate locatis satis leuiter reliquae reperiri possint oppositiones, hinc prorsus cuicunq; persuaderi posse opinor i squidem illae sint satis ad explendos omnes oppositionum angulos. Idcirco haudquaquain negandum Aristotelem consulto illas tantum in mentem reuocasse.Ani
maduerte tamen, Aristotςlcm dum docet, quo pacto huiusinodi propositiones
52쪽
tiones oppositae se habent ad uerum & falsum nullam intactam relii
quere;ut accurate consideranti exploratum erit. Simul essetieras. Possum tamen in materia contingenti simul esse falsae, ut omnis homo est albus nullus homo est albus. His uerὸ oppositas contingit aliquando in eodem simul esse ueras. Hic serm onem habet de subcontrarijs in materia contingenti, ut aliquis homo est albus non omnis homo est albus. Quaecunque igitur contra Onci.&c. Obseruandum contradictorias esse aut
uniuersales, aut singulares, sed de singularibus in sequenti capite. Hic autem in dubitationem adduci potest, cum singulares opponantur in qualitate tantum, an contradi riae dici debeant nec nec Hanc quaestionem sic explicandam puto: iccirco eas dici contradictorias, quod codem modo quo contradi riae respiciunt uerum & salsum. semper enim si una est uera,altera eri r falla.
Insemper baec quidem uera es. &c. Loquitur de indefinitis in materia con.tingcti, qua esse possunt a iubae uerae: ut honao est albus homon sic si albus. Si enim turpis m&c. Probat hic Aristoteles stare simul. homo est albus& homo non est albus. Praeterea in unum c6sistere homo est pulcher & homo non est pulcher. Cons coitu ut enim homo est pulcher,ut Italus, ct ho mo est turpis ut Acthiops:At turpis,est non pulchericrgo &c. Deinde stat simul, homo uest albus, proco qui iam albus est ,& homo fit albus.proco qui est ut sic dixerim) in , fieri At fieri album, idem est. quod non este
albums. ergo GP G ab eodek ialab aliquo. &c. Ahimaduertendum Aristotelem hoc loco ' uti ab eodem, uel ab aliquo, pro de eodem aut de aliquo: sicuti etiam ali 'bi usus est, dici de subiceto pro esse in subiecto ut adnotarunt uiri graui Ddimi. Quare uerborumsententia erit nece se esse affirmationem illam uel negationetii cirea idem subiectum, siue singulare, siue uniuersale:& si uni-
.uersale, sue uniuersaliter liue non uniuersaliter sumptum semper uersari Sι autem aliud aliquid ab eodem. i. esse quidem aliud pra dictum, semper autem idem subiectum: ut Plato est albus,Plato non est niger. Vt ab aliquo idem. i. aliud esse subtemina .codem tamen praedicato existente: ut Plato est albus. Socrates non est albus. Qinire istae non erunt contradi riar, sed tantum oppositae., ta homo albus in quae est&e. VeIim hic e&ploratum habeas indefinitas propositiones cum subieciturn pro eodem in utraq; capitur, contradicitoriarum nomen sortiri ut homo est albus, homo non est albus,si pro Italo tantum uel Aethiope sumatur; sin uero indisterenter pro quocunq; homine dicendum esse ut supra. Et quod no omnis uera,vel falsa contradictio. Est autem locus iste ambiguus, i. 'steric n alias dicat Aristoteles. De quolibet uerum esse affirmare uel negare & de ruillo ambo; Deinde contradietionem esse oppositionem cuius non
eli medium seruudum se ipsam. Praeterea in his quae opponuntur tanqua δὴ dis G alfirmatio tu.
53쪽
asmatio & negatio necessarium esse semper, hoc quidem eorum uerum illud autem falsum esse. Sed haec satis leuiter tolli possunt,si uerbum illud, eontradictio secundum sese omnes expositores interpretemur. Aiunt e enim Aristotelem contradictionem hic latius accipere,ut idem signiscar, quod oppositio.Quare non erit absurdum dicere nonnullas esse contradictiones. i. oppositiones,non diuidentes uerum,uel falsum res autem secus esset si contradictio pressius acciperetur,sicuti eam Philosophus in praea, legatis locis sumpstit.
Quod est Wisis.i. uel affirmatio.'el negatio. Vel nihilBmmat. Nihil quoniam falsum;&ideo subdit: Neque enim est es quis homo e u s. Vel aliter dictionem istam, Nita, exponere possumus, ut dicamus Aristotelem alludere ad ea quae alibi scripsit, cum dixit: γ On u menim significare,nihil estsignificare. Prior tamen expositio, uerbis philosophi magis conjona uidetur. Quare nec in his &c. Quoniam utraq; potest esse uera: ut tunica est rationalis,li pro hoinine capiatur,est uero irrationa lis,si pro equo.
N ijs er o quaesiunt,'s qua facit uni, necesse s
abyrmationem uel negatione ueram est uel μίμm.Et in uniuersalibus quidem ut uniuersaliter, semper hanc quidem ueram, illam uero fal-
me Get in his quasingulariasiunt,quemadmodum dictum eg;in uniuersialibus autem qua non uniuersaliter dicta seunt, non nec se est. dictum est autem sis his. Insingularibus uero s futuris,nonsimiliter. Namsi omnis asyrmatio ta negatio uera uel Di a est somne necesse est esse uel non esse. quare si hic dicat futurum esse aliquid: illi uero non futurum di cat hoc ipsi m manifestum est, quodneces in ura um dicere alterum inorum si omnis asyrmatio uel negatio uera uel falsa e*. utraq; enim non erunt ut in tabbus. Nam fluerum est dicere,quod album uel non album, necesse est esse a bum uel non albumGF est album uel non album, uerum
rat a 'mare uel negare, ue non inopum dieit: sp Lμm dicit, non est. uuare necesse est simper assi mationem
54쪽
aut negationem ueram esse uel l am. Nihil igitur neq1, Ut, neq; fit,nec a fortuna,nec utrumubet contingi neq; erat neq; non erit sted ex necessitate omnia,et non utrumlibet contingit. aut enim qui dicit uerus est,aut qui negat.s militer enim uel feret uel non feret. quod enim utrumlibet contingit, nihil ma
gis sic uel non sic se habet, uel habebit. Amplius autem , si est
album nunc,uerum erat dicere prius,quod erit album, quare semper fusi uerum dicere quodlibet eorum qu a punt, quod est ueterit si autem uerum si perfuit dicere quod est, seleri non potest hoc non esse, uel nonfuturum .esse quod autem non potent moeri,impsibile e It non feri,squod impos Hile est nonfer necesse eneri omnia igitur qua futurastum necesse est feri. hil igitur utrumlibet contingit,neq; a fomtuna erat amsi afortuna,non ex necessitate. At uero nec quod neutrum uerum est dicere contingit: ut quod neq; erit, neq; non erit Primum enim cum sit af mati asa regatio non uera erit. et cum haec falsasit, contingit si mationem M.
.ei am esse. Et ad haec, si uerumst dicere, quod album est μmuis magnum, oportet esse utrunque.si uero erit cras, oportet fore cras flautem Ueq; eri neq; non erit cras, non erit utrunlibet contingit.ut est nauale bellum: oporteret enim neq; feri navale bellam neq; non ferι. a ergo contingunt inconsententia ha - 2 huiusinodi alia quidem omnis a mmationis Οynegationis, aut in uniuersatibus dictis ut uniuersaliter,uel tu i , quae*ntsingularia,necesse est oppositarum , hanc quidem ueram esse, illam uero falsam. nitit autem u
trumbiet comingit est in ise qua sunt,sed omnia esse s feri
ex necessitate. Vuare neq; consiuitare oportebit 7eq; negociam ' quod siboc quidem facimus, erit hoc si uero non hoc, non erat hoc. hil enim prohibe sis annum decies millissimum, hunc quidem dicere hoc futurum esse, illum uero non iucere. quare ex necesta e erit utrumlibet eorum, quod ab Ese u G a rum
55쪽
rum erat dicere tunc. At uero nec hoc disser si aliqui dixerint contradictionem, uel non dixerint. manifestum enim
quodsi e tabent res, etiamsi non hic quidem Aormauerit
quid, ille uero negauerit. non enim propter negare uel assim mare erit,uel non eris,nec in decies millesimum annum, magis quam in quantolibet tempore.Quare si in omni tempore sic se habebat ut alterum uere diceretur,necesse erat hoc feri sununquodque eorum qua sunt, simpersic se habebant,ut ex neces itate feret. Si enim uere dixit quis quod erit, non potest non fieri: s quod factum est, uerum erat diceresemper,quod erit. Si itaq; haec imposibilia fiunt: videmus enim ei efuturorum princitium,s ab eo quod consultamus, atq; aliquid agimus s quod est omnis o in ise qua nonstemper assitu seunt, possibile esse,snon es militer, in quibus utrunq; contingit sese s non esse, quare s fert, s non eri s multa nobis manifesta siunt sic si habentia ut quod hanc uestem psibile est incidi,s non incidetur,sidprius exteretur tuter autem snon incidi possibile est. non enim esset eam prius extera, ni of ile esset non inciditiquare sin alysgenerationibus, quamlcundum hul modi potentiam dicuntur: manifestum igitur en,quod non omnia ex necessitate,uel simi, velfum : aba quidem utrumlibet contingit,et nihil magis a Frmatio quam negatio erat uera uelfalsae alia uero magis quidem, sui in pluribus alterum, nihilominus contingitferi salterum rerum uero minime Igitur se quod est, quando est, s non e st quod non est,quando non est,necesse est. Sed non omne quod est iecesse est σωσα quod non est,necesse est non esse.non enim idem est, omne quod L necessario esse,quanto est, spmpliciter ex necessitate ese similiter autem n eo quod non est. Sed sin contradictione eadem est ratio. esse quidem uel nonese omne necesse est: uturum esse uel non: non tamen diuia
dente dicere alterum necessarium.dico autem ut necesse ess
56쪽
futurum esse bestium nauale cras, uel non futurum esse non immen feri cras bellum nauale necesse ess, neq; non fleriferi tamen,uel non feri necesse est. Uuare cum iliter orationes uerasint quemadmodum et res,manifestum est quod quaecunquesiost habent uisint utrumlibet contingit,'contraria si ci
piant necesse est similiter si habere N contradictionem, quod contingit in 3s, qua non emersium, uel non simper non sunt.
horum enim necesse est alteram fartem contradictionis ueram esse uel alsim. non tamen Danc uelisiam,sed utramlibet contingit: s magis quidem ueram alteram, non tamen iam ueram uel alsam. Quare manifestum est, quod non est necesse omnis a Frmationis uel negationis oppositarum, hanc quidem ueram, sitim autem falsam esse. non enlm quemadmo
dum in qs qua sunt ,sic si habent, sin ys qua non siunt quiadem, possibilibus tamen es, uel non esse,sed quemadmodum dictum est.
- Funa oppo*ώproposiιoncisim res, contradictimis es, ct idcirco asteram uera est adreram fit in se aserueru ; minc uer. num hoc in omni materia ac tempore semper eu mat nec ne, diseras.
57쪽
H o C in primis adnotandum existimavi, ex praedictis tres posse enunciationum partitiones colligi: quarum prima in simplici & composito. s
cunda in qualitate. i. affirmatione & negatione, tertia in quantitate uersatur. & duae adhuc aliae, quarum altera tempus, altera materia respicit, ex
hoc capite excipi possunt. Sed hic dubitandi locus se se offert, cur tantum Philosophus quaesti nem de contingentibus suturis singularibus discutiendam proponat, non autem de uniuersalibus etiam futuris contingentibus Hanc quidem obiectione bifariam possumus enodare. Primum quod contradictoriae illae uniuersales similiter se habet & in futuro,& in praeterito,& in praesenti. Seperenim& veru & falsu diuidui,ut omnis homo uel est,uel fuit uel erit albus. aliquis homo uel non est uel noscit uel noerit. Secundo etia dici potest, materiam cotingentein proprie singularibus accomodari. Si enim quid necessarii in ipsis reperiatur non hoc quidem ab ipsa eorum natura,sed ab ea quae uniue salium sub quibus collocantur emanat. Animaduertendum etiam puto quod cum auctore Aristotele contingens sit triplex,nempe necessarium non necessarium, & possibile hic Philosophuni de possibili tan- Pru meum loqui, utpote in eo in quo nulla uel ueritas uel falsitas determinata. '' ε2 hil ergo neque fit &c. Animaduerte his uerbis facile cerni posse Aristotelem de omnibus contingentibus possibilibus uerba facere, quae in triplici sunt discrimine; quod enim raro accidit a casu uel fortuna dicitur, quod uero saepius natum appellatur,sed quod medium tenet dicitur ad utrumlibet.Sed statim in mediu in aliquis adduceret Aristotelem non recte hic de vis, omnibus egisse,cum ex illo mei colligatur tantum natum,negocio syllogi ca cua .stico deseruire.Cui quidem satisfaciendum sic arbitror, Aristotelis sententiam esse hic agere de quibus contingentibus illis,in quibus uerum uel salsum determinatum inueniri non potest; quod cum de raro, nato, & ad utrumlibet uerificetur, non erit impedimento,si etiam de omnibus his Philosophus uerba faciat. Fortuna. Nota ex Aristotele sortunam esse causam secundum accidens, di P0. his quae secundum electionem eorum,quae propter aliquid sunt. rex. I a. Amplius litem si est albus nunc &c. Hic quaerendi ansam iam ipse dat locus cur propositio de re contingenti praesenti necessario sit uera uel falsa determinate, ut patet in contextuὶFacilis erit solutio s dicamus rem contingentem praesentem in seipsa csse, suturam autem in sua causa, e qua cum non necessario proficiscatur, minime nos admiratio tenere debet, si huiusmodi propositio de praesenti uerificet unde futuro uero nequaquam. Ea adlaccs uerum se die re &c. Nota cuilibet propositioni de futuro determinate uel uerae v l salsa necessario respondere unam determinate uel uersu uel falsalii de praesenti.
Quare ne Me e sitare oporubit &c. Animaduerte praeterea. si omnia ex ne Ah. cessitate coventiciu uanas atq; istanes omnes humanas esse actiones .cum
ut Platosopbus testatur,de necessit iis consultatio fieri non possit. o
58쪽
At ureo nec hoc δι fert.Colligendum etiam nostrum uel affirmare uel inegare rebus ipsis iaccestitatem non imponere, sed c contra. In eo enim quod, res est uel non est dicitur oratio uel uera uel falsa. , Si itaque haec impossibilias t. Nota actiones nostras a uoluntate proficisci , ut Aristoteles nos esse principia earum efficientia doceat. Sed alia quidem utrumlibet coηtingit. Collige deinde triplex esse contingens possibile, ut supra adnotauimus. Sed hoc tibi pariet dubitationem, eum biode raro Aristoteles ne uerbum quidem secerit. Dicendum est igitur exanimi sententia hic contingens rarum, supra uero contingens ut in pluribus praetermisisse Philosophum. cum uno tantum posito, alterum ipsi ut
Igitur esse quod est &c. Ex hoc loco necessarium csse duplex cognoscere polamus,nempe simpliciter,&ex sepositione. a In huius uero capitis calce memoriae mandandum crit: In suturis conia tingentibus ex mente Aristotelis bifariam determinatam esse ueritatem &falsitatem uno modo ex suppositione, altero uero per collationem ad su um oppositum cum niodali disium liua.Quod quidem cum perspicuum in nostris methodis appareat his oluissis ad alia pedem constrana. I
VO NIAM autem est aliquid de aliquo affirmatio significans hoc autem uel nomen est 'Aetinnom
natum: unum autem oportet esse de uno us
quod est in a irmatione: nomen amem dic me; 'innominatum prius renon homo mi g. nomen quidem non dico sed nomen infinitum : unum enim signiscat aliqua modo inlinitum nomen quemadmodum snon ualet non uerium sed infinitum uerbum: erit igitur omnis affirmatio sneratio, vel x nomine suerto, uel ex in inito nomine suerbo. Sine uerio autem nulta af matio uel negatio est.est enim,
uel fuit,uel erit,uelsit,uel quacunq; alia hut modi uerba, ex ijssiunt qua posita sunt:consignificant enim tempus, cuare prima erit assirmatio uenegatio, est homo, non est homo, deinde, est non homo,non est non homo Rufus,est Omnis homo, non ess
omnis homo est omnis non homo,non est omnis non homo. Et in us,qua extris ecus siunt temporibus,eadem est ratio METHO-
59쪽
Edom iam praecedentibus methodistropositio secundi ad ceras duosione pene imis et compositu. at carem ravLinruatem, seriam stempus: OMo rei, pestivit; Vr eadem op si neven initum Grinsi tum aestinouantur.
. incentu commasio Iudicem l ex tempore uespraeterito uel suturo. nisi care. M LOmnis no homo egomnis no hgnon est. I
AN NOTATIONES. HOC nobis in initio capitis in mentem adnotandum uenit Aristote Iem sermoni propositionum de secundo adiacente finem tinponere:atque nouissimam earum diuisionem quae circa finitum & infinitum uersatur tradere. Sed illud dissicultatem facit quod in praedicatis uisus est saepe ac saepius exempla ponere non de propositionibus de secundo adiacente ; sed potius de tertio. Quapropter falsum diceretur, hactenus de propositioniabus secundi adiacentis Aristotelem sermonem habuisse. At istud sie sol- 'tiendum arbitror, exempla potius illum inaioris declarationis causas quutum esse superitis,quam rei ueritatem. Quod autem hoc exemplis concedatur, ipse Aristoteles & Averroes clare pluribus in locis assirmant. p re Unum enim quodammodo significat infinitum nomen. i. non significat proprie u- fu eanu anquam unam sermam uel generis, uel speciei, uel indiuidui: sed i. ct r. tanquam priuationem alicuius serinae, in qua multa priuatiue conuenitit. Sine uerbo autem &c. Hoc idem in orationis capite positum fuit. ζ' σQuare prima erit &c. Beatus Thomas inquit assirmatione finitam cadem ab A. ratione priorem esse assirmatione infinita qua assismatio est prior negatio m com. ne. Cui adde, & qua habitus est prior priuatione. 67. Quaestione tamen dignum est,cur in exemplis ab Aristotele in contex tu politis, de propositionibus singularibus, atq; particularibus non habetur sermo; sed tantum de uniuersalibus & indefinitis Θ Ad hanc quasionem facile responderi potest, si dixerimus, uel Aristotelem breuitati studere uel ut nonnulli tenent,de particularibus nihil dixisse, quia earum subiecta eandem habent vim, quam uniuersalia non uniuersaliter sumpta. i. in definita. De singularibus uero non fecit uerba, quod omnis propositionum differentia in ipsis inueniri non ualeat. non enim quantitate metiuntur. Prior tamen responso mihi magis probatur.
T E X T V S. QUANDO autem est, tertium adtacens a praedicatur,du-
liciter dicuntur oppositiones. co autem, ut est iustus
60쪽
homo, sium e tertium dico adiacere nomen, uel uerbum ina 'matione. uare ob id ipsium quatuor erunt ista, quarum dua quidem ad Vsrmationem S negationem se habent secundum consequentia,ut priuationes.dua uero minime. Dico autem quod est,aut tanto adiacebit,aut non iusto quare etians alto.quatuor igitur erunt. Ateiligimus uero quod dicitur eae
ijs,qua subscripta sunt. Est iustus homo,huius negatio est, non est iustus homo in non iustus homo, ius negatio est, non est no iustus homo est enim hoc in loco, et non est, iusto et non iusto adiacebit.Hac igitur,quemadmodum in Resolutorijs dictume Acsunt ordinata. Similiter autem se habebunt spuniuersaliter nominis sit Myrmatio. ut omnis in homo iustus, negatio huius,non omnis est homo iustus, omnis est homo non iustus, n on omnis in homo non iustus. Tamen non similiter angulares ueras esse contingit.contingit autem aliquando. Hagitur dua opposita fiunt mutuo.Aliae autem dua ad non homo,
quasi a ubiectum aliquid addictam.ut est iustus non homoenon est iustus non homo est non iustus non homo.non est non iustus non homo plures autem his non erunt oppositiones Hae aurem extra istas, ipse secundumst erunt,ut nomine utentes eo,
quod est non homo. In quibusicunq; autem est non conuenit, ut in eo quod et sanum escis ambulare,in ijs idem facit*pstum,acsis adderetur.utfanus est omnis homomonsmus est
omnis homo. anus est omnis non homo, non sanus est omnis non homo.non enim dicendum est non omnis homo sed non,negationem ad id quod in homo,addendum est. Manifestum est autem eo quod est,ualet homo, non ualet homo: ualet non homo, non ualet non homo. haec.n ab illis disseru eo quod uniuersiliter non sunt.quare omnis, uel sius nihil aliud consignificat, quam quod uniuersaliter de nomine uel aspirmatione uel nogationem, ergo et reliqua eadem oportet apponi.ύuoniam uero cotraria est negatio ei qua e omne est animal iustum, illa quasignifica quod nullum est animalium dia quidem mani