장음표시 사용
131쪽
nitia ero unum, nee aliter . Naies alis liti tria nimiero principia: Aristoteli non essent . Nec dicendum hanc, & ruli qua diuerseratione unum numero esse; UFormam autem vitam numero priuatiue nemo protulerit Materiai sigitur si ab omni forma animo nudetur, nec ex sormis hanc, vel illam eius portionem sibi subi j cientibus diuidatur, una numero remanet, continuata,& cohaeretis, eaque positive ex vi, &natura sua, qua parte substantia haec ita est, ut alia, ac diuerna non sit, non quod talis r vera numquam sit, dum numquam a sormis nudetur. Quod si priuatiue unam numero interpretentur, quod scilicet una numero intelligi non pos
ssit, nisi sermis priuata, id facile ad mittendum. At si ita pii
uata non una numero,ut formam nimirum positive esse utali nil, nota admittendum. Id vero etiam eo potest intelligi , quod eam & priuationem numero vnia inesset Aristotel.tr didit. Multo igitur magis si ipsa per se animo concipiatur, formarum quidem expers, sed tamen non hac, aut illa priuata, unum quid numero ponenda est. Concedit etiam magis hoc aliquid eam esse, quam priuationem, quod nisi
una numero sit, qme quoquo modo ostendi queat, verum esse non potest. Materiae unitas, positiva, utrum numeralis sit, an enti tantum I omma, materiam item nec genus, nec speciem es ne, licet O specie, o genere a dici possit. p. XXVI., Ed hanc, quam materiae tribuimus, vidit tem numeralem esse, negant,verum ciati j nonimam, qua unumquodq; ut ens est, ita & unum. Nam quae numeralis est a forma proficisci, quod materia per cam numeretur unitatemque accipiat.Quae autem ut substantia ei conuenit,eam non numerari,sed mente tantu concipi. Inde patere intelligentiam unam numero non est C,cui
132쪽
sam item cur non sit, quonia sejlicet in maistria quanta non sit. Haec& alia huius generis ab alijs tradu ntur, quae & a vero longius absunt,& ipsi etiam Auerroi aduersantur. A vero quidem quost materi δ ut principium unius est, Dumeretur, unumque sit actu pri incipium,ut primo Physic. traditum est. Quae autem unitasa formδ est,compositi sit, quod ut esse, ita& vnitatem ab ea nanciscitur. Nec si matePar unitas cum a formis re vera separata non sit,a mente dependet,idcirco numeralis non est, quin potius eo ipso numel alis. diccnda, qtrab anima,ut Averr.etiam c0ncessit, existat, Quae anima nisi esset,ne es le quidem,quemadmodum nec numerus omnino posset. Quod etiam Arist. quarto Physic. docuit. Illud vero cum Averr.pugnans intclligentiam unam numero non esse, quando eam talem magis ut antea dictiun est in censuit quaxes Imateriales,quia & qualitate & quantitate sit indivisibilis. Vnitas autem numeralis, quae materiam quantam requirit compositi propria est.Quamquam& materiacti se quanta est, siquidem ex se infinita, dc per interminatas dimensiones extensi. Vir uni autem haec, de qua loquimur,Unitas enti synon ima sit, necne dubium est. Avicennas cerisiuio ςeς, Averr. non esse . Videtur ustro ut impedite, quominuS sic. Vnumquodque enim e vi,quaterius ens, potest i umerari, eoque is in unum num ro dici. Dc qua re alias. Nec illud vorum materiam per formam ab Arist. numerabilem dictant,
vel etiam potentia. Imo per se forma seclusa unam dixit,quq sormis subiecta una uo cli,sed tot, quot fornice,quibus sub jcitur. Non item generis viaitati materiae viaitas timilis . Nagenus totum est uniuersiile, materia integrale,Vt vocant. ausigitur unitatis similitudo' Ac genus totum diis erent ijs duabus, vel pluribus determinatur, totumque a singulis participatur, a formis autem singulis materia non tota. Materiae igitur unitas numeralis dicitur generis non item, nisi quat nus genus numero virinu esse dicimus . Sunt autem multae inter genus & materiam in quaestionibus naturalibus ab Alexandro positae differentiae, quibus patet materiar unitatem
133쪽
generis unitati similem non esse, aut certe multo magis dis.1erentem,quam similε.Nec quatin utroque inest communiatas,aliquid ad hoc consert. Nam praeter id,quod dictum est
generis communitas a materiae communitatesonge diuersa est, siquidem generis extra animam cst,& in potentia, mat riar autem In anima cumpriuatione conitincta, quippe quae communis est,ut formarum expers,carumque capaX intelli iasitur. Sed quamquam materiae unitas generis unitati non
adeo sinulis sit,ipuaq; una sit numeso, genere tamcn una dici etiam potest. Maior namq; unitas minorem semper insert. Vnde haec materia ab ea,quae ubi est,differre genere dicitur.
Ac quomodo una genere, ita etiam specie utcunque concta ditur,non aliter ac mundus, qui unius numero cum sit, unus item est specie,ac genere. Vnus item Sol numero,una Luna, a quibus tamen nec speciei, nec generis unitas remouetur ;Dixi autem utcunq; quod speci Mam formam non habeat,aqua haec unitas sumitur. Sed illud dubium,cum materia primam genus esse negatum sit,nullatq; interea sint differentiae,nsiquid speciem esse possit concedi,ut quomodo specie una, ita& species dicatur. Videtur autem species esse, quod multis numero differentibus communis sit. Nam quae in aere inest materia ab ea,quae in igne, numero differt, eodemque modo ab alijs eius portionibus. De quibus cum matcria prima dicatur, species quaedam esse videbitur . Aliud inquit Aristor. primae philosoph. 12. tua materia, & forma, & mouens,aliud mea, uniuersali autem ratione eadem; Sed re vera species non est. Nulla enim per se species subsistit.Nam ideas Aristo t. prorsus reiecit,ut quae nullo modo per se possint cosistere. At materia prima per se substantia est, & per se stibsistit,hoc est non in aliquo alio,ctsi pcr formam adtu est. Species etiam partes habet subiecti uas,cle quibus recto casu prs dicatur, materia non item. Nam quae cius partes simi,quantitatis,seu integrales sunt, in quas diuina est, de quibus partibus integrale totum non dicitur. Nec verum est, hanc materiam primam, quae una numero esse tradita est, de portionibus
134쪽
nibus dici; Sed de ea tum diuisa in partes um etia continua&non diuisa materia dicitur, quod genus & quoddam, aut cum eo similitudinem gerit. De primae autem materiae portionibus materia prima enunciatu non ea quidem, quae in illas diuinae sed quae in illis communis est natura,quae assi, nitate quadam species nominatur. Nam re vera species noest,cum ex materia & forma,seu ex genere,& differetia non constet. Omnia enim haec simplicia sunt,quae modis suis circumscri ruuntur, differenti js essentialibus quadam proportione respondentibus. Hoc autem materiae conueni quod totum quiddam sit homogeneum , quod in partes integrales cum diuiditur in subiectivas etiam diuidi videtur. Na cum illud homogeneum sit, eiusdem rationis partes erunt, qua sub aliquo uniuersali comprehendantur. Sed illud uniuersale id totum diuisum non est, quippe quod a potentia sit , ut
caetera uniuersalia,cum tamen totum illud actu esset, partibusq; actu constaret. Non est etiam totius uniuersalis eadeprorsus, quae partium, ratio,vi rotius integralis. Animalis quidem enim ratio si)eciebus omnibus conuenit, sed in earum ratione aliquid praeterea continetur. Aquae autem partis eadem penitus,quae totius ratio. Materia igitur prima in se.i .informis considerata; totum integrale cum sit,species esse non potest. Illud autem non verum, quod a Zimara traditum est, eam ut in composito sensili est, & pars illius,uniuersalis rationem habere, & dici de pluribus. Illa enim in quocunq; insit, eadem semper manet,nec eius portiones in Uno magis,quam in alio a caeteris disserunt, magis'; etiam singularis, &indiuidui in compositis rebus, &sub λrmis habent rationem, quam formarum expertes. Quae autem specie diiserunt materiae compositae sunt,& secundae,non primae, cuiuslinodi animalium, ac stirpium partes, quae ab illorum primis diuersitatem accipiunt. De hoc materiae genere,illud verum est,rerum specie differentium materias specie differre. Materia autem prima , 1 ad formas suas habilitatem habet, easque vicissim capit, una & eadem est, eiusdemque ration is
135쪽
in omnibus . Ita perspicuurn euasit quomodo nec gentis', nec species,etsi specie aut genere una dici possit Quomodo item una numero non priuatiue sol una, sod etiam positive,
quatenus stili stantia est Numa diuersa quaeesse si .inantiae lab ea non capit, qua te nas irem illius subiectum & nerum naturae principium. Nec ex Aristo t. di Merrois etiam multis ,
dictis statui aliter posse,licet Puius de positiva, &priuatiua
unitate distinctionis fuerit author numeno que unam priuatiue duntaxat statuerit. Nec ver o dicendum materiar hanc unitatem positivam potentialem tantum esse, ut Gandauensis ait. Nam ut 1 ubstantia,& materia actu est, licet sit potentia caetera,ita &vna actu . Dico autem actu i in se, & formarum expers consideratur . Alioqui actu in multas portiones diuisa est,&actu plures est, non una numero. Quare si potentialem dixit, quia nunc una re vera non sit, potentiaq;
habeat ut una sit , λrmis scilicet agnitione sublatis poterit concedi. Quemadmodum &vnain numero priuatiue esse, quod nullam formam sibi propria habeat, a qua numeralis unitasproprie sumitur. Sed tamen id in compositis non instinplicibus,aut etiam summis generibus locum ut dictum
est habet. Sed dubitatur quomodo materia prima ut omnium Qrmarum expers possit intelligi, quando ne coeli quidem materia, quae actu ex seponitur, id postit . Ab Auerroeenim secundo de orbis substantia scriptum est, materia eam ab intelligentia non minus dependere quam motum. Ideo si intellectus absque intelligentia eam conciperet, futurum deilla,sicut de motu . Quare ut motus absque ea non mina- ineret,ita nec materia, quae est orbis. Cum ergo illa actu sit eaq; ab horum inferiorum materia, quae est pura potentia, distinguatur, nec tamen absq, forma possit intelligi, multo minus poterit prima materia. Ad hoc dixerunt aliqui materiam illam nullo modo intelligentia priorem esse, ideo ab caabiungi non posth. Primam autem materiam, quamquam simul cum sorma sit,nempe ad eam relata,atq; et' posterior, ut quae ab ea in forniae genere esse accipit, in genere ramea
136쪽
materiar priorem esse,nec a b ea dependere,ideo animo ab ea seiungi posse. Sed hanc resiponsionem alij multis modis co-futarunt, &recte quidem ut videtur, quod sic ii materia cuhac nostra collata absque fonna intelligatur,differentia nubia sit, si antem cum forma comparatio nulla,quod caetera paria non sint AEquidem materia prima absq; forma accipitur. Falsum item illud materiam illam nullo modo intelligentia esse priorem,quando per eam ad intelis gentiae cognitionem deuentum est. Quin & materia illa si actu sit,per forma actu est, a qua numquam separatur. Quamobrem dicendum ut materia haec,ita & illam animo& cogitatione a forma sua seiungi posse,&vt quaeda substan tia absq; ea considerari. Dico autem absq; ea hoc est,ut ea non informatur, licet ad ea, ut potentia ad actum habitudinem habeat, non ita tamen,ut formam illam aliquo tempore antecesserit, quomodo materiae primae potentia. Sed quamquam ipsa per se informis potest intelligi esse tamen absque forma non potest, quomodo nec motus,qui ab ea proficiscitur, atque hoc voluit Auerta Quomodo autem coelestis i ita materia,cum aeterna ex se sit, ab intelligentia dependeat,ita ut nisi illa esset,interiret, alias explicabitur. Vtraque igitur materia secundum es ea forma sua dependet,sed magis nostra haec, quaeriissa, ut quae magis potentialisvit,utpote in ultimo gradu potentiae. Vtraq; ite ut formae expers intellediu apprehenditur. Cum autem e pertem dico negationem solam intelligo, non priuuationem, a qua materia illa penitus
libera est Sed ea,quq & cuiusmodi sit alias
137쪽
Materiamprimam dupliciter agnosii, neatro tamen modoper se. p. XXV II.
Llud autem nunc quod superest doceamus,
quemadmodum prima haec , de qua agi-τ I mus,rerum generabilium materia agnoscatur, menteq; seu intelligentia apprehendatur. Eius enim vis & natura cum potentia sit,admodum occulta est, ut vix, ac ne vix
quidem subintelligentiam venire posse videatur. Omnis naiaque intelligentiar, ac cognitionis principium, & causa actus unus est,ut in prima philosopli traditum est,& mathematicis descriptionibus aperte demonstratu . Eas enim, quamdiu potestate simi cognitione fugere, quae in actum eductae, ac si ibhominum oculos positae, a quo uis earum,vel mediocriter perito facile agnoscatur,veluti quod triangulus tres duobus rectis angulos aequos intra se habeat,descrip tione, quar lateris unius ductu posita est,agnoscitur,quod latus nisi ducatur ea,quam diximus,trianguli natura perspici facile non potest. Materia itaq; cum sit potentia,nec ullum actum sibi propriuhabeat,cognosci minime post merito potest videri. Admirandum tamen si quod rerum princis una per se est, quod eis etiam definiendis adhibetur, cognitionc fugiat, nec a nobis queat apprehendi. Cum practeriim toties dictum sit, nos tu opinari aliquid scire,cum causas '& principia cognosci inus. Quin & illud quis miretur, tot de materia, quae & qualis sit 1ititutas disputationes esse, tot de ea eaplicatas quaestioneS, nisi eius vis & natura apprehendi posset, & omnino a nobis agnosci .Qusmodo igitur res se habeat,explicadum, quidq; alij de hoc tradideri ut docendum. Plato sine tangentis sensit eam tangi &adulterina cognitione vix apprehendi, ut alias docuimus,enunciauit. Quod perinde est ac si dixisset,ea per se,ac proprie non apprehendi. Nam & dissicilem & obscuruspeciem eam dixit,inuisitem item &informem,quae dissicilime percipiatur.Tangitui autem eo,qui tangi non sentiete, quia in omnibus insint quaecunq; tagimus,aut apta sunt ta-
138쪽
gi. Ac eam quidem in eis inesse nouimus, quamuis quid sit
sentiri,aut intelligi vix possit.Censibit item materiam tantum cognosci, quia sermis,quae gignuntur necessario subijciatur' Quam cognitione,quia per se no est,adulterina nominauit,& veluti somnium. Formaru etia negatione eam agnosci in Timaeo docui cum ait. Quo circa eius quod genitu est,uideriq; potest,& omnino sensu apprehendi matrem ipsam Ireceptaculum neque terra, neq; aerem, neq; igne, neq; aqua dicimus, nec rursus aliquid ex his constitutum, aut aliqua a quibus haec constent,sed inuisiilem speciem quanda,& informem,quae omnia recipiat, & modo quoda ambiguo & viκGplicabili diuinae&itellectilis natur particeps sit,ac per se comprehedi nullo modo potes f. In Parmenide antem tradit materiam unum esse,&nihil eorum,quae sunt actu omnino, idcirco dissimilem similitudinem chi prima causa habere. Similitudinem qui de olum quae sunt negatione, quippe qliar, ut illa,nihil eorum sit,quae vile statuuntur. Dissimilem vero, quod ob siumma impersectione materiae id tribuatur, primae aut causae ob eximia pi stantia,ut inter ea,iquae sunt, minime veniat numeranda. Ob qua dissimilesimii tudine in Timaeo mi te dictum materia modo quo da ambiguo, & vix explica hi si diuinae, &intellectilis naturae participe sieri. Haec igi turPlato de materiae cognitione. Arist. aute tum proportione, tum negatione cognosci ca tradidit. Proportione quide ex reru artefactarsi materia,ut 1. Phys legimus,ut qua rationem ad lectica lignum,& ad statua marmor obtinet, eande ad λrmas, quibus subi jcitur, materia haec habeat, proinde ut illa subiecta quaeda sunt,ac potentiae, quae formis eis artificiosis subi jciutur sic materia primam quodda naturalibus sermis subiectu esse natura sua in rive . Negatione aute quod aliquid cile intelligatur,quod ex his Oibus in reria uniuerritate spectantur,nec hoc sit,nec illud. Ita duplicem cognosc eruis
materiae modsi Arist.tradidit, quoi si neutro per se cognoscitur. Qua in re a Platone Magistrono discord.unt,cu hostin ses fere modos antea ille docuisset. Dixi aut neutro coru ino dorum
139쪽
dorsi per se agnosci. Na quae proportione est cognitio per se
non est,ut quae ex aliaru cognitione dependeat, nempe materiae artificios ς,& cius ad forma sua habitudinis. Quae ite per formarii,& Oino corii,quar actu sinat, tangatione est,per aliud cile, nec per se nemo non nouit,nempe per ea, quae negatur. Cu aut ut dictu est)admirandu videatur, quod .relu Oium naturae sundamentu est,& per se principiti, per se non agnosci, dispiciendu virum ita habeat necne. id vero fieri no pol,
nisi quae sit per se aliquid intelligendi,& cognoscendi ro antea videamus. Nam de hoc controuersia est, quo costituto , quod qrimus perspicuu euadet. Aucr. ccnsuit intellige di rone actu esse, adiurna qua, formale, Q. cst qui ditas, ut qδ aetiino est, id I, se itelligi no possit; Quar Arist. in loco ex 1. plὶil. antea comemorato fiata videtur. Eoq; nitu cist pluitq: ad hoc ipsum sentiendu, ac ea propositione eliciunt. Intelligondi ratione adtii esse.Alij ut Io. Scotus entis, quaten' en S est, cognoscendi rone per se primo propria est e voluerta n t,ut quicquid est,quatenus est, apprehendi per se,& intelligi valeat. Na &hocmo actu esse, siquide est, nec potetia est. Actu aut no sol mali, sed ut loquuntur )entitatiuo, lucria materiae Et attri buunt. Quae sinia probabilis videtur.Na cns,vi cns est, primae philosophi ς subiectu est, per se ergo intelligitur. Quare S sic quid eius ronis est particeps. Q ij nctia intellectus ola potia eri,quare ola intelligere,nec potior ro est, cur niagis en S unuper se qua aliud, si Oia,ut entia stint,intelligit. Sed quaquam res ita habet,verior tamen,& Arist. magis consentanea prior sinia videtur.Verior quid c,quod mente nostra mouere nil potest,quod aut species aliqua dc forma no sit, aut ca quoquo mo informatu . Protinus enim atq; aliquid intestis. iiiii , specie aliqua id piaditu videtur. Ex quo q potentia intellectadnsiquamdiu potentia permanent intellectu movere no possunt. Indigent igitur intellectu agente, qui ea actu intellecta efficiat. Adeo actus intelligentiae proprius est. Universitate etiam intellectus proprium est obiectum, quo singulare sensus. Forma vero est, quae uniuersalis efficitur,unde uniuersa litatis
140쪽
litatis subiectum ab Auetavocatur. Arist. autem cosentanea sententia II c,quod materiam,quae actus non est,nec actum in se includit,liuius per se' cognitionis expertem facit. Nec vero eo loco magnopere nitimur, qui ex I. philos . antea est commemoratus. Narnq; illic descriptiones exactu inveniri docuit,non autem actum,omnia intelligendi esse rationem.
Nil praeterea ibi de actu, qui forma est, & quidditas, sed de
energia, ex qua descriptiones inuenititur,& inuentae cognoscuntur. Eo vero potius nitimur, quod per λrmam omnia cognosci eius se operis quarto traditu est;Cum Protagoruῖ, atq; Heraclitus rei jciuntur. Hi . n. cum fluxum in rebus o1bus continentem inesse existimaret, ita ut eunde bis trasire non liceret,nil vere cognosci posse aflirmarunt. Aliter namq; &aliter perpetuo res assici, nec stabile quicqua de eis,& firmua ut intelligi umqua posse,aut e nunciari. Quam sta iam Arist. refutauit,ut quantitatis quide, quae nunquam non augetur, aut imminuitur, merito cognitione stabilem tolli concessit,
verum Erma manere, quae cognitionis est causa . Ideo nulla te necessitatem, cur reru certa cognitio, aut scientia tollatur. Sed his inquit praetermissis ea dicamus,mon ide esse,
quantitatem mutari,& qualitate. Secundu igitur quantitatem no manet.Verum secundu forma omnia cognoscimus. Quasi diceret forma permanet, qua res cognoscuntur. Poterunt igitur sciri etia si aliter mutentur. Formam aut manere primo etia de ortu traditur, cum de accretione disserit, eaq; secundum serma, quae permanet,enunciauit. Quod itaq; suapte natura formam non habet, apprehendi per se,&in tolligino pol .Hinc res quantis quo actus magis & formae particeps est,& a materia,q uae potentia est, longius recciiit, eo magis cognoscitur. Quod in partibus eterogeneis q. meteor. os cnsum est. Has enim quasi similares,& quae eiusde generis suta materia longius abesse,& actus eu serinae naturam magis participare.Arist.cum cerneret,inagis etiam, suam illas dijiudicari censui tales re vera,an nomine tantum dicatur. Qti admodum quaere vera est manus a manu no vera facilius di