장음표시 사용
181쪽
a S inducerς nun .p9velit, 'peritem formae cresttionem; si nullo mod' in materia praeexistat. Prae istere igitur,sed imperfecte, & veluti inchoate ; Vnde effici ut agente externo opus habeat, quod ad perfectionem eam ducat, vimque ad agendum impartiatur Sed: De haec quidem scntentia magnam habet probabilitatem, nes firmis validisque nititur argumentis. Qui enim fieri possitivi cum ex aqua fit ignis, aut ex herba sanguiqvel in aqua ignis,uel in herba sanguinis forama ullo modo actu inst, vel etiam longe imperfecto Z Nam& ignis perinde ut aqua actu id pisci, & sanguis hoc perinde ut herba icet haec imperfect illa persecte.Ois etenim forma
actus est,n una cum materia actu compositum efficit Nec vero forma imperfecte inesse dici potest , nisi&esse impers ctum id, cuius forma est, habeat. Esse enim formam iEquutur, & quo gradu forma est,eundem esse participat.' Esse autem imperfectum ac deinde perfectum dici non potest, nisi substantia, atque essentia intendatur, ac remittatur, quod minime est affirmandum. Nam licet aliqua obscurius, alia illustrius esse habent, illud tamen ipsum quod habent,in stio genere perfectum est,nec magis recipit, aut minus. Imperfectio praeterea a potentia existit. Forma igitur si in materia imperfecte insit,potentiam admistam habebit, quare non simplex: Vt interim mittamus fieri non posse , ut actus substantialis potentiae aliquo modo admisceatur, tametsi quod actu est, potentiam possit participare . Aberrant igitur hi plurimum, qui hanc sententiam sequuntur; In qua hi quoq; videntur fuisse,qui formam in agentis potestate,& eam,qus canis est, in ei us semine inesse, de quibus antea egimus, si tuerunt. Absurdum igitur hoc cum sit, dieendum, formas in materia quidem praeesse, sed potestate sola, e qua a generante causa in actum ducantur. Potestate autem dicimus non eo tantum modo, quo statuae, aut circuli forma in m
teria sua, ac potestate inest, quod videlicet ex ea possint fi ri, si in materiam illam artifex egerit, & formam induxerit
182쪽
rit. Verum potestate ea, quae propensionem & motum vetaluti quendam ad ipsam formam complectatur. Cuius ratione non quodvis ex quovis fieri clicitur, sed ex materia de terminat quae eam scilicet habeat potentiam. EX quo etiasit, ut generationes naturales dicantur, siquidem materia quandam veluti activitatem ex se habet , itempe illam pro-pςnsionem, es formae appetitionem,nec Omnino a generan tς cansa vim patitur, utpote ex se ad eius actionem siubeundam phocliuis, Atque'anc potentiam si formarum inchoationem nominare quis velit libenter admittimus, quandoquidem exea formae cile incipiat. Et de hac quidem re in libro de Dogmatibus multa sunt tradita. Formarum autem creatio cum eas in materia braeeXistere negamus, non propterea inducitur. Nec nihilo fiunt omnino, quod materiaPraee3istat,in qua insunt potentia, quae si nullapraeexisteret, cicari profecto dicerentur . Generans igitur causa surinas secum extrinsecui non affert , nec in materiam eas
elum demittit, non item in ea actu antea p existunt, sed eum potentia eo modo, quo dictum est, in illa insint,eam Potentiam excitat, materiam mouendo, & agitando, & ex ea inactum educit , ut non ergant solum, sedes, rid tiam cum rea non essent , este incupiant. Coelum autem vi causavniuersa-
eruienteragit,de quare in progressis,cum de
183쪽
AM OMnes formas e materia eodem modo e duci, nec omnes . : 1 .. 6'. muriam ' primam : strarime recipi
Um autem haec, quae explicata est,sormarum origo sit, ac de materiae potentia, eo, quot trailitum est modo educantur , intelliger dum est nona omnes eodein modo eduli υ Aliae ex cius potentia proxime , ac nullo medici in latam eduntur es ut elementotum ratiae horum formis intercedentibu aut omni uim mistorimit Nec enim has absque medio accipere, aut cum illis ad iniustorum. generationem coire, ut Die nobi tores, ac praestantiores quana ut cum ς69 quod longe imperfectissimum est, praetentia uideli crepusa ,copulentur . Quare cum nullam aliudvaedium, quam elementorsim formet quear intercederre, quippe, quae in materiam primum primo recipiantur,&clementa, quae simplicia sent, cum ea componat,eis medius cx. illius potentia educunt in atque eam in rinant. Qin stio autem perdissicilis, &inter summos viros agi scita , haec est, de formarum elementarium in misto permansione , &quemadmodum emaneant, cum multis, hisque essicacibus: rationibus eas nisi potentias res aere, & quamquam mam,vel animam etiam,& ipsiam denique mentem cum m teria prima proxime copulari coeuphraexcontentiam: Qsiae sane quasitio cum ad disputationem de ciementis, aut de mistis attineat,mua praetermittevn,inque tantum docebitur, fieri nullo modo posse ut compositorum, seu inae uniformae in primam materiam proxime recipiantur, aut ex eius potentia eliciantur. Ex quo id aperte consequitur, quod postea suo loco examinabimus, elementorum formas in miustis rebus permanere, resque omnes mistas ex es ementis, ut ex materia quomodo ea ipse Elementa ex prima, constare. Perspicuum igitur est,taon omnia, quae in hac rerit m uniue sitat
184쪽
sitate spectantur, eodem modo simplicia,aut composita eL se. Verum alia simplicia corpora nominari , alia composita, ct in his,alia magis,alia minus. Nam lapides,& metalla compositiora,quam elementa,&stirpes,atque animalia,quam lapides & metalla, cum multis partibus dissimilaribus, quae in illis natura inflant,constent . Essent autem omnia eodem modo simplicia,' si formae omnes eodem modo in materia primam proxime acciperentur, ex eaque & formis singulis
res omnes constarente. Nam quae maioris,aut minoriS compositionis causa esse reddi non posset. Nec enim quod una altera persectior forma sit, aut plurium operationum principium, idcirco aut compositior causa dicenda est. Antea namque eYplicatum est,formam omnem simplicem esse,nec ullam omnino compositionem in ulla inueniri. Quod etiam ita potest ostendi. Nam si aliqua compositio sit, necesse est', aut ex materia & sorma, aut ex duplici forma compositam esse, aut etiam ex duplici materia . Haec enim omnino sunt, quae ad aliquid componendum adhibentur . Ex materia auiatem & forma dici non potest. Quomodo namq; quod adius est ex eo, quod potentia est, & alio actu constaret 2 Opponuntur certe inser sugetyrii qtantia, nec ivnumio alterius
natui a,λtque ei sentia esse potest. Quod item ex materia &fornis constat . actu est, non ous, per se item potest consistere,& separati. Quod de sorma dici non potest. Sia vero auri forma, aut etiam stirpis, quae comp0stae ponantur, qua vendum eκ qua forma, & materia. constent Quod si ex materia prima,& elemel ti aliqua serina cum alia .prarier has a serri commode non possit,dupliciter materia prima in hisce rebus inerit,ium ea,quae hac forma informatur, tu q est pars huius formae. Eritq; et haec forma idipsum, qS illud elementum ex cuius forma coalescit. Quod si ex duplici aut forma, aut materia constet, quaenam ills sint,quaerendum manebit. Ac cum nullae nisi elementorum formae, & materiar primae portiones aliquae verius esse possimi, ide& maius etia quam dictum sit incommodum consequitur. Sed haec a nemine,
185쪽
vel mediocri philosopho dictit iri est existimandum. Quarrelinquitur formam omnem simplicem esse. Quar etiam nil fimplex sit, principium rei esse non potest, nec esse omninc ei impartiri. Cum ergo simplex sit,millaque constet compositione , cur res una compositior sit, quam altera causa esse
non potest. Ita vero natura comparatum est, ut una altera
persectior sit, viribusque pluribus praedita, ac plurium operationum virium illarum efficiun tia, principium. Si igitur compositum quid est magis,quam aliud corpus, ex materiae proxime compositione proficiscatur iaccesse est. Illis vero composita esse non potest,nisi quadam elementorum permistione formis eorum remalientibus per quas misti forma in materiam primam recipiatur. Formarum etiam diuersitas magna ut dictum cst) cum sit, non potest materia prima, quae
unius est rationis,omines eas proxime accipere. Nec enim a generante causa ita potest praeparari,ac alterari,ut una in parte elementi,alterai uri, tertia stirpis,ac una tandem hominis ipsus formam accipiat. Nam &ex quocunque quodcunq; fieret, & quodcunque agens in quamcunque rem vim suam exerceret.Cur enim potius ex semine animal,quam ex terra generaretur,si nil in genito remanet, nisi eius, e qua gignitur,primae materiar PNunc autem essemine gignuntur,quoniam semen tali est constitution atque elementorum coma
positione,ut ex eo tantum possit progigni. Aliter ergo Saliter ex materiae primae potentia sorms educuntur. Aliae quidem remotissimae,quarum &in eapot entia insunt,sis proxima Ear me
186쪽
Rerum turalium externa primi a quaesint, se quae de efflciem te principio veterum sententia . Cap. X I E rerum naturalium,quae oriuntur,& int reunt, principijs,communiter primum atq; in genere, tum particulatim dei ijs, e quibus gignuntur, &constant,quaeque in illis insunt, & permanent, de materia scilicet &formal, atque etiam aduersa ei priuatione hactenus est disputatum. Nunc de caeteris agendum,quae ad earum quidem procreationem necessario principia adhibentur, sed in eis non insunt. 'Haec Arist. duo numerat, id quod gignit & mouet,& finem,quem in gignendo habet propositum. Plato praeter haec, duo adiecit,exemplar & instrumentum,quae non minus,ac duo commemorata, mira rem sunt
posita, Sed de eis quid sentiendum, postea dicetur. De eo autem quod generat & mouet,againu deinde de fine Nam illud vere & proprie principium dicitur magis, quam finis. Siquidem rem quae gignitur, ortumque ipsium antecedit. Quod principis rationis quae est,ut primum sit, nilque ante se habeat, maxime .est proprium. Finis,quod re ipsa postre mus sit principij rationem minus proprie obtinet.Quod tamen gignenti 'causae propositus sit, remque gignendam eo modo iantecedat, in principijs numeratur. De gignente
autem &mouente principio id ante omnia exponendu, quo veterum sententia fuerit,utrum ab eis constitutum, nec ne,& quod ab aliquibus positum est, quid, & cuiusmodi illud
est,& quo tu plex. Hac enim eadem via in materia,& caeteris tradendis sumus ingressi . liniar autem hoc in loco de cati sit; per ist,&per accidens,& alijs causarum efficientium diuisic hibus Portius eXplicauit , sunt illa quidem ad tractationem de causis in genere attinentia, sed non essicientium naturam lium propria. Ideo suo in loco minime tractantur, nec diuisiones eiusmodi naturalium magis sunt propriae quam alio-
187쪽
rum. Multa vero huius generis idem author in libris suis de principijs ti actauit,phimae philosophiς magis propria quam
naturalium principiorum. Sed ad rem veniamus. Veteres igitur physiici cum initium quoddam, e quo res,vi ex subiecta materia orirentur alij aliud statuissent, nonulli eo contenti,nullam generantis catinae inquirendi curam, aut soli itudinem habuerunt, tota rerum naturalium procreatione in
casum,& fortunam relat . Alij quum materiam ipsam ex se nil gignere posse arbitrarentur,vetitati veluti impulsi, ad ea inquirendam sic dedere. Qui cum eam scrutati essest, alij aliam inuenerunt.Vnde varia & multiplex de illa eorum fuit iopinio. Quorum tamen ut Aristo t. testatuo hoc fuit commune, quod nemo recte inuenerit,& omnino aperteque,ac dilucide tradiderit . Sed veluti dormitantes ea omnes quΟ-dammodo somniarint . Nec mirum quidem, cum principio cognito,ea inueta facilis esset,nec alied oninino ab isto It tui principio perfectunt, ae elaboratum in lucem postis prodire. Rudia enim omnium initiat, ac veluti balbutiens a pruinordijs extitit philosophia. Sed eorum ipsorium sententias 'commemorantibus , id quod dictum est, perspicnusia cita-det . Hesiodus & Theologus, & Poeta, idemque Physicus, qui rerum naturaressicientem causitim primam qua ijsse primus putatur,am irem, au t cupiditatem esse ratus est. Eandemque Parmenidis shntentiatii fuisse Aristo t. tradit, quaquam & aliam, quae postea ommemorabi tu r illi attribuit
quasi quaecunque oriuntur, ad ipse etiam mundus amoro, ac cupiditate materiam mouente, & agitante in lucem c an tur. Ita enim Plutarchus de Hesiodo maxime scriptain reliquit,quem etiam 'naturaliter magis, quam Parmenidem locutum , di antiquissimum omnium constitutum alti, ut omnia,videlicet per ipsam nascerentur. Sed cum ij n6n satis di. lucide efficientem hanc causiani explicassent,poeticumq; potius quid esset, quod ab eis de Amore traditum D iti An xagoras Primus eam propius videtur attigisse. Quippe qui me litem corum, quae oriuntur principium statiuit. Ob idq;
188쪽
admirationi hominibus eum fuisse Aristot. refert. Quassi solam rationem secutum,carteris placita sua temere prodentibus. Quamquam Hermotimum Clagomenium hoc prius ferunt tradidisse. Sed uter eorum prior fuerit, aut prius tradiderit,nihil attinet. Illud vero constat,causam eiusmodi essicientem Sigenerantem ab illis positam , quae non solum procrearet sed recte & ordine id ageret. Principiumque eLset non eficiendi solum, & mouendi,sed & rectae,ac orditiatae etiam efficientiae', & motionis. Tale enim quiddam est mens. Sed illud in Anaxagorae dogmate reprehendendum Aristo t.inuenit, quod obscure, nec satis perspicue,'nec omnino ex scientia causam eam tradiderit,inque ea tradenda, non aliter se gesserit, atque in pugna rudes,& inexercitatio Nam ut illi quamquam rudes,& imperiti perispe tamen prς clare agunt, & accommodatos inferunt tectus, idque absque scientia: ita Anaxagoram videri quid traderet,ignorasse. Si quidem causa illa, quam statuit, parum admodum utitur . Nam ad exstruendum mundum Mente quidem utitur, sed perinde,ac Dijs in Coena Poetae, cum in angustum res deducuntur. Tum enim sistum utitur,cum dubitat propter quam
causiam necessario est mundus . In coeterarum vero rerum
procreatione, omnia magis ab eo in medium proferri ait, quam Mentem. Quod quidem Socrates apud Platonem in Phaedone ipsi Anaxagorae vitio antea verterat. Cum enim legentem quendam hanc illius sententiam, videlicet, Mentem Omnia eXOrnare,omniumque causam,ac principium esse,audiuisset,hoc genere cauis magnopere se delectatum ait, existimantem quodammodo conssentaneum,mentem omnium esse causam rerum, verum causam a se adinventam putasse .
Sed hac mirabili spe ductum cum legere pergeret, videri hominem Mente quidem nullo modo utentem Nec causam ULIam ad ipsum rerum ornatum referentem. Sed aereas naturas,& aetereas,aquarasque, & talia multa incredibilia prope modii causis afferentem.Ita Socratis, seu Platonis sendentia, Mentem quidem omnia exornare Anaxagoras statuit, sed
189쪽
cum singularum rerum causas affert, ad materiam, non ad Mentem ea4 reducit. Quare ne hic quidem rerum genera darum causam satis est assecutus,nec quantum necesse erat, scriptis mandauit. Eum secutus est Empedocle s,quem ef- cientibus quidem causis magis, quam illum usu nisuisse Aristot.tradit,sed ne cum quidem,quod satis citct,eis usum, sed nec in sententia sua constantem fuisse. Cum enim Anaxagoras principium cssiciendi Mentem recte, & accommodate induxisset, Empedocles uno non contentus duo statuit,cocordiam,& discordiam. In rebus etenim non bona solum, sed etiam mala,nec ordinem tantum,scd etiam inordinationem cernebat. Quorum contrariorum unum &idem principium effciens esse non posse, existimauit. Quamobrem duo illa constituit, ut unum bonorum, atque ordinis esset, alterum malorum,atque inordinationis, horum videlicet discordia, illorum concordiam. Quae etsi non adeo aperte tradiderit, si quis tamen dictorum eius sensum consideret, nec ea duntaxat, quae balbutiendo ut ait Aristoto protulit, intueatur, id, quod diximus, comperiet, concordiam nimirum boni, ordinis & pulchritudinis, discordiam contrariorum ericientem causun ab eo positam fuisse. Itaque di illud dici potest, rerum cilicientes causas bonum & malum eum statuisse, ac primum etitit ille, qui duplicem essicientem, etsi aliarum, de aliarum rerum induxerit. Cuius eciam opinionis in fine duodecimi de prima philosophia Aristo t.meminit. Quo loco
eum etiam reprehedit, quod causam enicientem induceret, qua,ut materia quoque uteretur. Quod omnino fieri non potest. Concordiam namque mistionis partem eum feci Lse. Quemadmodum autem inconstans iuerit,ex his facile potest intelligi. Nam cum concretione, & secretione res fieti, & interire existimasset,' concordiae concretionem, discordiar lucretionem propriam secisset, oportebat ut in cunctis rebus concretionis causa concordia eslet, & secretionis discordia , quod tamen in multis haudqua--
quam contingit. Multis in rebus concordia discerne ue, &
190쪽
discordia veluti congregante. Cum enim uniuersum, quod sphaeram nominauit, in quo elemeta confusa esse certo temporis spatio,putabat,in elementa discordiar effcietia, & munere disiungi,ac secerni induceret, tunc pristinas elementorum partes, quae inter se consula erant, dispergi, similesque
omnes in idem concrescere,& congregari oportebat,partes inquam ignis in ignem,aeris in aerem,& in cςteris similiter. Ita igitur,ut non magis discretionis, quam concretionis duscordiam induxerit; Similique modo concordiam non m gis concretionis,quam discretionis. Quippe, quae elementa in unum cum cogeret, sphaeramque illam efficeret, ea primu ex unoquoq; corpore, in quo perparticula inerant,dispe gerentur Ita incertum & inconstans de eifieiente causa Em pedoclis est dogma. Vt interim mittamus, fabulosum potius& poeticum esse, quam physicum, & si quid naturale in eo
in sit,id praeposterum esse,quatenus essicientes causas ad materiam cui dictum e reducit. Nec utrasq; bonas,aut boni causias,sed alteram malam, & mali causam. Quod omnino a natura est alienum,quae cum bona sit,nil nisi bonum facere instituit. Ac si quid mali contingit,veluti monstra&interitus, id omne ex accidenti est,& praeter illius instituis .Fuersit& alij,qui rerum essicientiam ad materiam retulerunt,nimirum ad calidum & f igidum,quae materiae sunt propria, non minus hoc nomine, quam Empedocles arguendi. Cu aliam causam esse priorem oporteat, quae laisce qualitatibus, ac in strumentis utatur. Et hae quidem fere sunt de causa efficien te veterum sententiis.Quae quamquam absurdae fiant, & a veritate alienae, rectius tamen earum authores senseriant, qua qui nullam inuexere. Materia enim,ex qua res fiunt,mutari perspectum est. Simulq; etiam nil se omnino mutare,aut in
seipsurri agere. Sed mutante aliquo,quod diuersum sit, opus esse. Nam nec lignum ad lecticam faciendam, aut lapides,&cementum ad domum se mouent, non item terra ad stirpes
edendas, sed fabro & architecto in illis est opus: semine &agricola ad stirpium generatione, quomodo Sole & homi