장음표시 사용
201쪽
rantur,quae nullo exemplari perspecto, sed per naturam tantum insitam,qtuae generandi principium est, generant. Quod in animalibus brutis, ac stirpibus maxime est manifestui . Nam de hominibus, qui mente praediti sunt, ac rationem
participant, quique cons illo agunt,ac considerant, cogitari
orte id potest. Sed ne hi quidem ullum in generando sibi
exemplar proponunt. Multo igit tir minus bruta rationis expertia,& inconsulto omnia agentia. Quod si nunc exemplaris in rerum ortu nullus est usus,nullum etiam anteactis temporibus fuisti: credendum est. Nec vero quae natura sunt, ad numeros quosdam ordinatos fiunt, non temere, aut so tu ito,idcirco ad exemplaris similitudinem gignuntur. Potest enim quidem natura ordinem in motu suo seruare, ut primum secundus ordine certo consequatur, atque hunc protinus tertius, lonec motus finis accedat, sed non tamen ratiocinatione id agit, cuius penitus est expers. Qua in re ab arte praeter caetera dicitur differre . Haec enim facultas
quaedam est, quae ratione in operibus sitis utitur. Quare &exemplar sibi potest proponere, quod natura non potest.
Nec vero cum Stoicis putandum,naturam artem quandam diurnam cile, quae nil citra rationem cificiat, Omniaque ad exemplar determinatum moliatur: ita enim & bruta,& o nia uiuentia rationem participarent,rationeque omnia agerent,& molirentur. In quibus cum sit agendi constantia, ac determinatus ordo,nulla tamen omnino inest ratio, sed natura duce ducuntur. Ac de his quidem in progressu,cum de
natura agetur . Perspicuum igitur est,quomodo frustra &inanis,ac poetice potius, quam physice exemplaria haec inuehantur. At si ideae concedantur, quibus etiam similia fiant, quae procreantur, non idcirco ad earum similitudinem haec
fieri Aristoteles tradit. Nam & quod generat in eos intueri oporteret,& potest fortuito aliquod alicui simile fieri, quod tamen ad eius similitudinem non fiat. Cum praesertim etialiis,quae non sunt similia aliqua efficiantur. Quibuscum n5 sint, nihil assimilatum,nec io ea aliquem in generando in tu
202쪽
tum aliquis dixerit. Atque har quidem rationes efficaces ut patet videntur. Quae autem adiectie sunt, non adeo e Lucaces. Veluti cuni aix, exeiu plaria plura eiusdem futura, ut hominis,cum sit apima l,& bipes,& homo, omnium horum . Quin etiam ideas non sensilium solum, sed etiam idearum exemplaria fore, ut idear hominis eam, quae est animalis, &Omnino specierum genus. Quarum rationum haec vis est, quod homo si participatione idear alicuius sit homo, hominis profecto ideae participatione erit homo, siquidem eiusdem nominis idea,& id,cuius est, sint oportet. Cum aute etsi t animai,animalis idear participatione erit animal, eodemque modo bipes cum sit, bipedis idear participatione bipes erit. Plures igitur ideas participabix,unitis' hic ut dictu est plures idear habebuntur.Quae etiam inter se ita erunt acti , quod una alteram anteibit, veluti animalis idea eam , quae est hominis. Erunt rursus ideae etiam id earum, quoniam in illis species sunt,& genera,atque species genera participant, veluti hominis idea animalis ideam. Illa igitur animalis scilicet idea hominis erit, quippe cum eius participatione sit homo. Sed nullum fortastis incommodum erit,fateri,hominis ideam, tque exemplar,in se ea complecti, quae eius complent naturam,& quae in singulis hominibus cernuntur:quare cum homo sit animal,& bipes,horum ideas in se veluti habere,virtute scilicet quadam, quomodo formae superiores nonnullae continent inferiores . Qui enim fieri potes ut cuhic homo animal sit, & bipes, 'non etiam eius idea haec ipsa intra se coerceat Nam nisi in se haberet,non ad eius pros eho imitationem singuli homines gignerentur. Nec propterea simplex non erit idea, quomodo rerum essentiae simplices esse statuuntur. Nec vero necesse est,ut idearu sint ideor. Nam in hominis quidem idea animalis, & bipedis rationes inerunt, sed non eius erunt ideae, quippe, quae eorum stinxtantum,quae fiunt,eodemque etiam nomine vocantur.Illud vero etiam fortasse non ita eorum, 'quae fiunt ideas,& exemtplaria statui, ut naturae, aut animali generanti proposita eiu
203쪽
se, & ab eis respici oporteat. Sed in mundi ortu primo curri
in animo essent opificis,ipse videlicet eius aeterna intelligentia, ad earum prascriptum condita omnia fuisse, quae tunc hanc legem acceperunt, ut eadem penitus ratione, & modo deinceps gignerentur, nullo quod generant eas intuente. In seminibus igitur eam similitudinem insitam esIe, quae subin de propagetur, ob eamque causam ad egemplarium imitationem omnia generari. At hoc Aristoteli non placet, muta
dum videlicet ortum es sie, & aliquid quod antea non esset, opificem condidisse. Quocirca nulla simpliciteri dearum, seti exemplarium ei visa est necessitas. Qui si cuin Platone genitum mundum statuisset,nulla eas ratione reprobasset. Sed in principijs tamen naturalibus, quae quotidie ad res generandas conferunt aliquid,non idcirco numerasset. At cael ra videamus, quae in eas ab eo sunt scripta. Quoniam in Pli
done scriptum est, ideas causas es Ic, ut res sint,ac generentur: utrumque refellit. Ac primum quidem docet,causias non esse ut sint. Hoc enim esse cuiusque substamiam, seu essentiarn, quae in re quaque inest,nec ab ea abiuneta est . Id eas autem abiunctas esse, nec in rebus singulis inesse. Non es le igitur id,per quod sunt,aut earum essentiam. Quae definitione explicatur,cuius etiam gratia ipsas inueXerunt. V t autem res fiant, causam non esse, quod etsi esse concedantur,millam tamen rem factam iri, nisi agens sit, quod moueat, &eκ mat ria,quam mouet,rem gignatiMulta item fieri, veluti annuludi alia artificiosa,quorum ideas nullas induxerunt. Ellicientem igitur eausam ideas non est e,duobus modis Aristoteles probat,& quod aliud efficies praeter cas requiratur,& quod absque eis multa ericiantur. Sed ne haec quidem ratio ullum afferre incommodum videtur. Nam potest generans catas i particularis requiri,& una idearum quoque necessitas. Quomodo & 4li vis in generatione omni est neces laria,etsi absq;
hoc, aut illo generante nil fiat. Arte aurcin constantes res
etsi ab ideis illi subiunctis, quae in primi opificis sint mentes Platonis sententia 2 non fiant ab illis tamen fiunt, qua in
204쪽
artifice insunt. Nec enim artifex si ex arte operetur , absque idea &exemplari,quod quidem ars est ipsa aliquid molitur, Illa ericacior ratio,qua vi sint in formae genere,causam non esse ostendit, siquidem revera in eo cuius causa est inesse, nec separatum oportet. Quomodo enim rei essentia,&fo
ma ab ea possit abiungi ut ipsa per se consistat Θ Illud autem
nulla ratione ab Aristotele afferri debuisse videtur. Forsitan ideas ut res sint causas videri posse, quomodo albus color
migius cum corpore miYti eius corporis est causa. Nam nec Plato , nec aliquis ex eius discipulis hoc unquam excogit tu ac ne excogitare quidem potuerunt, Vt idear cum rebus
quarum sunt, miscerentur,curri separatas illas, & per se subsistentes posivissent. Cuius opinionis absurditatem ipse quoq; Ari toteles agnouit, ac facile infirmari posse tradidit,cu multa sint incommoda, atque etiam impossibilia,quae eam consequantur . At nos commonefecit, aliquos sitisse hac sentet tia, qui putarunt rem quamque id esse, quod est, quod aliquid ei mistum temperatumq; sit,propter quod est id, quod est. Anaxagoras enim ex omnibus similaribus rem quamq; temperari cum tradere ex eo quod plurimum esset in mistura, rei substantiam esse Mideri,statuit ut unaquaeque res id sit, quod est,quoniam cum ea quaedam alia temperatur. Quin&Eudosum Platonis familiarem idearum ipsarum mistione res constare existimasse. Quare mirandum videri non debet,si hanc quoque sententiam tametsi Platonis non fuit attigit,& reprehendendam putauit. Quae autem eam sequatur impossibilia ipse quidem non recensuit, sed facile possiit
ostendi. Eorum enim quae miscentur naturam habere ideas oporteret,si earum mistione caetera constarent, nullaque es set earum participatio, quam per mistionem. Corpora igitur essent,& contraria, cum per contrarietatem corporum
mistio efficiatur. Diuiduae item & patibiles,quo modo & cmtera, quiae permiscentur. Quin&tota idea in quibus miscetur si inesset,in multis idem numero inesset, sin autem eius porti non ad totius ideae,sed ad partis imitationem res fie
205쪽
rent, ex parte idear non tota constabunt. Non item erunt exemplaria, quandoquide imaginibus sitis exemplaria nunquam miscentur,ut ad earum similitudinem efficiantur. Interitui etiam obnoxiae essent, & mutationi omni,quomodores singuis, quibus essent permistae. Η c igitur,& alia eius generis i inpossibilia hanc sententiam sequuntur Quare idearum participationem permistione non fieri, nec ullo modo eas pernaisceri,& propter mistionem causam ei se,ut res sint, non ab re Aristoteles indicauit. Sed nec inquit aliquo eorum modorum,qui afferri s olent,eX illis res constant. Sunt autem ex materia & irma, ex utraque ex essiciente, ex imperfecto,ex contrarijs,ex eo, quod prius fit, quorum nullus idcis potest accommodari. Nam vi ex Qrma, traditum est non esse,multo minus ut ex materia,aut eX utraque, non ite ex efficiente. Q ais autem ex imperfecto diceretξ aut ex contrarios Imperfectae enim essent ideae,& rebus participatibus imperfectiores, quae etiam in eis permanerent, quomodo pueri substantia permanet cum vir eficitur. Contrarias autem non esse antea diximus. Cum igitur nec causa sint,vires sint, aut fiant, nec exemplaris etiam munere fungantur, superuacanee viden tur , & frustra indueri . Quod de rerum eternaruin etiam id eis Aristoteles tradit, siquidem nullum usum in eis habent,cum nec motum eis vlluin, aut mutationem afferant, quippe quae sua natura in orbem perpctuo vertantur,& si mouenpibus habent opus,non tamen id eis, veruanimis,aut intelligentijs. Quam qua non propter motum a Platone fuerint inuecta, nec ullam coelestium corporum motionem eis vi mouentibus attribuit. Sed Arist.nulla causam
praetermittit,qua censere aliquas possit eas inuentas, ut cum omnes refutauerit,bas commetitias esse appareat. Cum autem & propter sicientias,qux de singillis, ac sensilibus habe
xi non ponunt ideas eiusmodi inducerent hanc similiter causam rei utauit. Quod eorum omnium,quorum scientia fiunt, ideas hoc modo estis oporteret. Curia tamen nitritorii scietiae habeantur, quorum nullas statuerunt ideas, veluti artificio
206쪽
serum. Quae ratio ut perspicua magis sit, paulo laritus Plato, nis de re hac sententia explicanda. Censuit igitur via renunsensilium rationes ita perceptae sunt, ut eas animus scientia contineat, in eo rationes eas exquisitiores .esse,ac persectiores quam in sint in rebus ipsis sub sensum cadentibus. Hoc igitur, quod exquisitius est, ac perfectius,ab ipsis sensilibus accipere non posse,sed nec animum ipsum ex se effingere,aca re nulla mutuati,nisi fallax sit,& medax,qui quod nusquisit concipiat.Ab alia ergo quadam perfectiore,ac praulatio re natura illud desumi, atque id esse ideam a rebus sensilibus abiunetam. Quare eius beneficio scientiam de ijsce haberi. A rebus autem sensilibus scientiae propriam perfectione, ac exquisitum illudiurni non posse, quod infinita sint, &inte
minata,caduca item nec sempiterna.Cum scientiae ratio terminis suis claudatur. Qt in & manifestum esse rerum singularum scientiam non esse, cum nec geometria huius sit aequalis,& commensurabilis,nec medicina huius sanitatis,sed liscsimpliciter sanitatis,illa aequalis & commensurabilis. Ita igitur & scientiarum ratione idear inducuntur. Quem etia modum,& viam Aristoteles nulla putauit,quod si hanc ob causam inducenda sint ideae earum etiamaesti poni oporteret, quarum tamen nullas ponebat, tempe rerum arte factarum. Et hoc quidein recte. Nam ars nulla singularium proprie est,etsi in singularibus operetur. Nec enim ars lignaria butus,vel illius sedilis est,aut scamni ed. simpliciter sedilis,& ita
in caeteris. Quamobrem, aut rerum arte factarum ideas ponere oportebat,aut nullarum. Nisi forte respondeatur. harriideas in mente artificis inesse,non autem illas quidem immutabiles in summi opificis intelligentia. Sed hoc non viduturdici posse,cum haec uniuersalia,in quibus ars versatur, aeterna sint,nec in cuiuspiam animo Platonis sententia esse poC sint,nisi ex naturis alijs,quae revera existunt,desumpta. Nec vero essicaciorem eam rationem Aristot. tradit, qua ideae inuehuntur, quod unum in multis sit, ac de multis dicatur. Quoniam & negationum eodem modo elle oporteret, qu
207쪽
rem tamen,cum non sint,nulis ideae sunt positae.Quae imputatio non levit ut pateto momentum habet. Nam si idea id circo est, quod de multis hominibus aliquid dicitur, quod ab eis est diuersum, ac sempiternum, quia semper etia dic
tur, cum negatio quoque una de multis, ac de non entibus dicatur,ab eis,de quibus dicitur,diuersa,seinperq; cade m neat,idea eorum proculdubio erit. Verbi gratia omniti, quae sunt cxtra genus humanum,quae illis eam,quar non hominis su nt,rationem largiatur. Si quidem no minus ea ratio, quae haec tam multa non homines sitant,vmura quidpiam est in ipsis,quaea,qua homines eo ipse nomine sunt in hominibus. Iam vero fi negationum idear conceduntur,multa incommoda consequentur. Nam S genere discrepantiu una erit idea, verbi gratia,lineae & numeri, canis & equi, cum haec omnia sub non homine comprehendantur, & indeterminatorum infinitoriis prioris item & posterioris, quoru nullas ideas esse arbitrantur. Cum autem & rerum caducarum ideas esse negarent, horum quoque fieri ut sint , alia ratione, qua eas probabant Aristoteles subi jcit. Rario erat ex intelligentia. Nam cum hominem, aut animal intelligimus, existens aliquid intelsigi,nec tamen ullum singular quod singularibus deletis eadem permaneat intelligentia, uni uersale igitur alia
quid,& ab eis diuersum,quod quidem est idea. Sed patet
hac ratione fieri, ut corruptibilium di mortalium existanti deae,cum illa quoque intelligentia apprehedantur. Falsum enim est, singularia non apprehendi, & cum multi sunt, eorum intelligentiain non rcmanere. Nam rerum etiam absentium,& pereutium memoriam non male seruamu S, eademque intelligimus, quia & ea, quae numquam fuerunt, veluti hippocentaurum.
208쪽
Rerum naturalium quis sinis, anque a Platone, es Arisol. recte traditus, ct ab eorum viro rectis se magis accurate explicatus. Cap. XIIII. Vae ad finem in uniuersum & in genere, quatenus rebus omnibus seu naturae, seu artis, seu etiam alijs communis est,attinent, in libro de causis traduntur. Quae autem rerum naturalium,quarum principia, & causae explicantur,propria sunt, caeteris principius &causis pertractatis, nunc sunt tractanda. Videndum igitur quis & cuiusmodi rerum naturalium finis,anq; a Platone &Aristotele recte traditus, & ab eorum viro rectius, & magis
accurate. Nam caeteri, aut nullo modo,aut vix eum attigerunt . Qvi enim sola materia contenti,nullam essiciente causam induxere, nullam etiam finis mentionem fecerunt,quiΡpe finis nullus quaeri, aut tradi potest,ubi nulla, quae eu propositum finem habeat, cuius gratia suas moliatur actiones, effectrix causa inducitur. Taletem igitur,Diogenem, Anaximenem,Heraclitum,& Anaximandrum, qui efficientem causam nullam agnouerunt, finem quoque ignorasse, nec inu stigasse necesse est. Democritus autem, qui in casum omnia ferme retulit, ut ex athomis temere, ac fortuito cocursantiabus res naturae procreari,tradidit,non ignorasse solii, & pice termisisse, sed negasse etiam aperte est visus. Caeteri, qui de natura disseruerunt, aliquo quidem modo cum attigerunt, nemo tamen eo,quo oportebat, modo Gplicauit,in principijsq; & causis numerauit. Nam Anaxagoras,& Empedocles bonum quidem quod finis habere solet rationem,in princi pijs collocarunt, hic amicitiam, ille mentem, sed ut efficientem causam,non ut finem,cuius gratia agens ageret. Amicitiam nempe ut cogeret, & quae dispersa sunt in unum omnia conciliare Mentem vero,ut res in unum ab aeternitate consulas, & inter se permistas segregaret, atque ut hanc, quam
209쪽
cernimus,distinctionem & ornatum induceret. Quomodo autem fini vel hoc, vel illud esset,neuter eoru tradidit. Potaro haec, quae de horum philosophorum sententia & opinione nunc recensemus, tum in libro de Animal. & respiratione,tum alibi Aristot.prodidit. Nec enim cum, cuius gratia instituta est , finem respirationis ab aliquo traditum, nec in eum,quiin illis cernitur ustum,musculos esse fabricatos sed
cum tales temere, aut materiae quada necessitate essent condi tibvsiim deinde eorum fortuito inuentum.Nullam insuper causam allatam, cur in uniuerso superum locum ignis, inferum terra peteret,nisi quadam necessitatem grauibus leui Ora ad extrema petentibus. Sed non hi tantum rerum natura finem non explicarunt, verum nec qui unum & ens induxe re,ac principia fecere. Nam substantiae quaedam causam uniuei siletu tradiderunt,sed non huius,aut illius gratia, aut es- aut fieri eam ipsam, ut Aristoteles testatur, voluere. Cum autem ex his Plato videretur fuisse, quem tamen finem minis me praetermis ille in lib. de Dogmatibus. tradidimus, Omnes causas,& principia ab alijs partim tradita, partim non tradita in primi libri Metaphysices calce conclusit, ut Platonem Alexandro aut horo minueret, qui causasqtiidem, ed non distinisteriac perfecte uniuersas tradides at . Quod tamen ad
finem attinet, tum uniuersi generationis, tum caeterarum re rum, quae subinde oriuntur,traditum ab co ostendimus. Acillius quidem recte,siquidem genitum. est. Nam quid aliud, quam Dei bonitatem eius generationis finem fateri rectius poteratre Nec mitius recte caeterarum. Siquidem cuiusq;. rei ortus,cuiusque bonum & optimum, quoniam xidelicet ita fieri piastitit. Opifex quidem surrime bonus, nullius rei indigens, bonitatisq; omnis sons inexhaustus , in quo ia ulla iniit diaesi potest; ob quam communicandam bonitatem nil aliud facere amplius poterat, quam mundum Θ Quam si non in municasset,alicuius inuidia particeps visus 1 vii Iet . Si quide inui di videtur, non solamde alienis bonis dolere,v Tum etiam cum benefacere multis possit,ab eo beneficio a
210쪽
stinere. Atque haec est de mundi ortus fine in Timeo a Platone allata ratio.Optima illa quidem, & quae refelli non potest,si modo ortus ponatur,nec temere,sed ab opifice.Nam cum opifex intelligens fuerit, ipse videlicet intellectus, aliquem sibi finem in mundo generando proposuerit necesse est.Nec enim Mens ulla etiam in mortalibus hominibus t mere agit,&inconsulto. Multo igitur minus illa, a qua o nes dependent. Finis autem aliquis esse cum debuerit, nul- Ius ut dictum est este potuit, quam eius mentis opificis bonitas, quam eo modo communicare oportebar, alicuius rei
productione,'quae opificis ipsius quoddam veluti esset simulachrum. At vero ipsarum rerum genitarum finis non minus
ut diximus in Phedone recte est positus, suum cuiusq; rei
bonum. Nam cum finis in genere boni habeat ratione, quid aliud finem quarumcunq; statuerit aliquis, quam suum cuiusque bonum . Quippe illius gratia unaquaeq; res genita vi, detur. Veluti hominis bonum fglicitas cum sit,& ea in coim templatione maxime posita sit, eius gratia genitum eum dicemus,tumque finem allecu tum,cum ad hanc contemplationem peruenerit. Ita stirpium bonum , rei similis est procrea tio. Earum igitur finis,quem tunc adeptas dicemus, cum in
ea actione versantur,sibique simile procreant. Eodemq; modo in caeteris, seu totis, seu in partibus. Vnaquaeque enim tum stirpium tum animalium pars ad finem aliquem comparata est quae suum cuiusq; bonum est,propria videlicet actio& opus. Haec au tem,quae Plato vix attigit, Aristoteles vl, rius prosecutus est,huncque rerum sinsularum finem distinete magis explicauit, & quemadmodum omnia ad unum supremum referrentur,propriumque etiam haberent, quem alia una actione, alia pluribus assequerentur. Mundi quidem ortus nullum statuit finem, quippe quem Ortum negaUit, sed coelestis motionis, quae continuatur , & omnino omniurerum supremam Mentem,ac eius bonitatem ultimum finem esse voluit, ut in libro de Dogmatibus ostendimus. Qiue omnia & rectissime ab eo sunt tradita, & cum magistri dogm