장음표시 사용
211쪽
te consentanea. Nam si coelum ut tradidit in movet,quae aliaetae motionis eius causa prister eius bonitatem potest &Omnino ipsummet potens'. Haec enim propter aliud quid a se diuersum,siquidem nil ea prsstantius a quo ad movendia,
ut optimo quodam induci possit. Nam licet propter rerum caducarum ortum coelum moueatur,idque ab Aristotele,&Platone traditum sit, non ea tamen est eius motionis praecipua causa. Quis enim sibi inanimum posset inducere,iatam coelorum molem,tamque admirabilem fabricam, quantam
ct qualem ne intelligentia quidem assequi quis possit, inenarrabilis,atque etiam incomprehensibilis velocitatis motu a suprema mente perpetuo conuerit,erus rei tantum gratia, quae vix punctum quoddam illius habita ratione censetur 'Quaeq; dignitate,& pstantia mole illa nobilissima talo est inferior,quanto inferiorem locum, quem illa accepit ξ Alius igitur finis praestantior sit necesse est, propter quem mens illa diuina ad mouendum excitetur. Nil autem esse praeter eam potest,ad quam ut rerum , & bonorum omnium extremum omnia reseruntur . Vtrum autem finis tantum, an etiaessicientis raticinem Mens illa habeat, quod maxime inter philosophos est controuersium,alibi exquirendum. Illud vero monendum,hunc finem eius generis non esse, qui actione aliqua acquiratur, cuiusmodi multi fines habentur, qui propter actionem,aut unain, aut plures existunt. Veluti homo generationis eius est sinis,& domus fabricationis. Quomodo enim actione aliqua, aut motu acquiri possit, qui actionem omnem & motum, & omnino omnia ab aeternitate a
tecedit,&a quo omnia proficiscuntur Quod genus finis Aristot. animaduertit, & in immobilibus eum esse negauit, quippe quae immobilia cu sint,ac arterna a stionein ulla , aut motu possunt acquiri. Alius igitur finis est, ii non animo soliim,& cogitatione,ut alij fines, sed etiam re ipsa id, quod est ad finem anteit. Hunc Aristoteles appellauit finem cui, cum alterum dixisset gratia cuius. Illum quippe,non hunc
vere silicui dixit: veluti domus aedificatiovis est finis, gratia
212쪽
tulus aedificatur,existit,tutela ab imbribus ventis,& Sola: homo autem,cui domus paratur,finis cui, ut in libro de causis optime exposuit mis. Ita homo reipsa gdificationem antecedit,cum domus sequatur. Est igitur mens illa suprema finis, cui coelum ipsum , ac omnia mouentur. Siquidem propter eam ab ea mouentur. Ita mens illa non aliorum solum , sea sutipsius finis dicitur. Cumq; hic finis omnium supremus,ac communis sit, videamus quis cuiusq; rei naturalis propriuilab Aristotele positus sit. In hoc autem quemadmodum &in reliquo cum Platone magistro consensit, bonum scilicet& optimum cuiusq; finem esse,pro naturor suae genere & co-ditione. Hoc autem quod ille satis non docuit in actione positum esse,& in nonnullis una actione,in alijs pluribus inesse. Quod quidem unum habeat inquirendum.Secus enim habere res videtur . Nam perfecti & optimi rationem finis habet,quod in actione, cu operatione,cu accidens sit quoddam, esse non potest. Ab eo etiam,' cuius est, proficiscitur. Non igitur eo perfectius, quippe cum causam perfectionenti quam effectus anteit. Sed aut aeque,aut minus perfectus. Non igitur finis actio est, aut id cuius gratia. An vero finis perfectio est,quod habentem perficiat, sitque id quod agit tum cum agit longe magis periectum, quam cum oriatur. Ita unumquodq; operis sui gratia Eine ab Aristo t.secundo de Clio traditur,quod unumquodque,cuius aliquid est opus, a natura comparatum est,ut in eo versetur, siquidem absq; eo imperfectum quid est,&veluti superuacaneum. Non est igitur operis illius gratia ipsius per se, sed quatenus ab eo perficitur,& tale revera existit. Quod absque opere equivoci tantum tale esset. Nam unumquodque opere suo definiri in quarto Metheorum traditur.Patet autem in omnibus, seu artibus,seu scienti js, quarum est opus, illius gratia eas esse. Sed videndum quae rerum naturae actio , & quomodo aliae una actione , aliae pluribus finem adipiscantur . Quomodo etiam finis actio sit, si peractionem comparatur, iique potissimum de quo est sermo,qui in actione est positus. Nam
213쪽
alium esse finem, qui actionem consequitur,eiusque est teta minus antea dictum est, veluti domus sdificationis. An vero actione dicitur comparari,quoniam in suo fine res non est, cum agit,idque opus,cui a natura destinata est,essiciti' Quaquam igitur nullum opus consequatur, ipsaque actio finis sit, in fine tamen per aetionem dicitur, atque per eam eum adipisci. Nam perfectionem suam tum habent, quae earum
est finis, quippe qus si quod optimum est,&persectissimum maxime assimilantur. Est enim illud non solum in actione
perpetua,verum actio ipsa,seu actus purus. Ita unum quodque actu quo magis erit, eo maiori similitudine ad illud accedet . Quod si quis obiiciat,rem tum persectam esse, cum sol mam suam accepit ut secundo Physicorum est traditum, non igi turin actione perfectionem potitam, nec omnino actionem finem esse,aut per eam acquiri. Dicendum pers etam quidem esse persectione,& entelechia prima,non tamesecunda,nisi opus,seu actio sequatur, quae illius est propria. Entelechiam autemseu perfectionem,aliam primam, aliam secundam esse Aristoteles docuit. Quod ad singularum n,
tura: rerum finem, seu opus attinet coeli , ut ab eo exordiamur, 0pus & actionem motum esse Aristoteles censet. Cuius coeli cum multae sint partes, multaeq; sphaei P, aut sydera, alia una,alia duabus,pluribus alia motionibus cietur, quod eo modo finem sutim quodque adispicatur Vno autem aut paucioribus Omnino motibus moueri ad finem adipiscendum,prout quod quam proxime ei, quod optime se habet, coniungitur. Nam ei finem suum scimus absquς ulla motione inesse . Est autem Deus optimus, Maximus, ac suprema omnium causa,quae nullo modo mouetur, nec ulla opuS h
bet actione,ut finem suum acquirat, siquidem ipse est finis, tum sibi, cum caeteris omnibus . De qua tamen dubitatio est,cum in actione semper ut dicta est versetur,in qua eiuspra tantissima perfectio est posita. Quod & Aristotcles onfirmatiit cum eo axiomate secundo Coeli posito. Vnumquodque,cuius est aliquod opus, illius gratia pile, subiccsti Dei
214쪽
actionem immortalitatem esse. Quasi illius gratia Deum ecse vellet, ut scilicet vita beata,&immortalitate fruatur.Quod quamquam Simplicius de coelesti corpore interpretatus est, cuius actio sit motus sempiternus, ad Deum tamen ipsum magis accommodatur: siquidem coeli actio immortalitas proprie non est, quemadmodum Dei, ut etiam duodecimo de diuina philosophia optime traditum est. Vita inquit sempiterna est, mentis enim actio vita est . Ille vero actio est. Illius autem per se actio vita optima,&sempiterna. An v ro dicendum Dei quidem actionem esse, quae est ipse Deus, atque eius actionis gratia esse, siquidem ipse propter se est, nec ad aliud refertur. Sed eam actionem motum non esse, quo ipse moueatur, quippe qui omnino immobilis sit. Itaq; bonum suum, & finem illi absque actione, hoc est,motu inesse. Quomodo caeteris inest uno, aut duobus,aut pluribus motibus,quo propius, vel remotius ad eum accedunt. Perpetua enim in actione Deus versatur,siquidem ipsie actio est, nec tamen mouetur,ut perfectionem suam, ac bonum acquirat, aut conseruet. Coeli autem actio motus est, quo perpetuo conuertitur, per quem perfectio ei inest, quomodo &Ceteris corporibus. Est enim motus perfectio, seu entelechia corporis, quod mouetur. Cum autem orbis primus proxime ad mouentem primum accedat, unico tantures mouetur motu, caeteri, quo logius recediat, pluribus,eaq; ratione,&modo finem suum, ac boni imas sequi, ac seruari Ariustoteles censet. Quod quamquam probabiliter,ac continue dictum est, in Sole tamen, & Luna veritatem non habet, quippe,quae paucioribus motibus,Solque potissimum, qua caeterae errantes vi Astrologi tradunt mouentur, &tamen Luna omnium sententia a primo longissime abest, Sol longius, quam aliqua, aut etiam omnes pridier Lunam ipsius Aristotelis opinione. Minime igitur caeteri bonum suum motione sola participant, quod de ille videtur fateri. Quindi in orbe sublunari terra omnium a coelo remotissima non mouetur, quam tamen hac ratione pluribus motibus cieri,
215쪽
atque ita bonum suum adipisci oportebat . Sed ait ille,quatidam esse, quae ne pluribus quidem motibus id botium participare perfecte pollunt. Quomodo & in corporibus, quorum aliqua cum sint, quae una actione sanitatem assequerentur, alia duabus, alia pluribus, alia tamen etiam esse, quae nullo modo ad eam perfectam possint peruenire. Haec vero .i ita habeant, boli inperi dictione, ac statu optimo postremus in si deribus locus debebitur, quod nullo modo videtur concedendum . An Aristoteli absurdum hoc non est , qui ex stellarum,& orbium situ carum nobilitatem, ac pe sectionem metitur,eoque nobiliores,& optimi magis participes facit, quo primo sunt propinquiores. An harc ab eo tanquam necessaria sunt tradita, verum probabilia, ct quorum nulla potior ratio possit afferri . Ideo de harum quaestionum pertractatione initio se excusauit, tanquam de rebus recunditis, quarum ob maximam distantiam necessariae causae afferri non postent. Forte autem dicendum,& situm stellarum,& earum plures, aut pauciores motus, Ob uniuersi bonum,ac persectionem extitine. Easque ipsas pluribus,aut paucioribus motibus bonum suum participare. Itaque SO-lem nobilissimum, ac perseetillimum motione quidem persecte assequi, ut aliorum quod uis, quamquam paucioribus, quam alia motibus cieatur. Ita enim uniuersi optimo, ac persectioni ut moueretur, eumque situm haberet conduxi L
se. Sed de his, & alijs huius generis dissicultatibus in lib. de
Coelo agendum. Quod antem ad stirpes,& animalia attinet.
Cum natura constent, maximaq; naturae pars in ciscernatur,perspicuum est finem aliquem habere, quod in quoque genere ut dictum est) optimum est. Hunc autem hominem pluribus actionibus ait Aristoteles assequi, caetera animalia paucioribus, stirpes tandem ipsas una fortassis. Quod propterea habet,quoniam hominum anima multis viribus prinlita est, quarum quaeq; actionem suam habet,qua illa,& Omnino homo perficitur, bonumque siuum assequitur. Nam quamquabominis una cst maxime propria, videlicet, intelligentia, ad
216쪽
sus tamen perfectionem reliquae etiam attinent, Vt quemadmodu tota anima totius corpori perfectio est, ita & vni ueris illius actiones uniueris animae, & per aniniam, hominis ipsius . Quoniam autem brutorum anima non tot vires Obtio et,quot hominis,utpote mentem non habenS,pauci O- res eius sunt actiones, quibus ad bonum suurn illa aspirant. Multo pauciores vires, ac fortassis una tantum in genere est stirpium,nempe vegetatrix Vna,per quam perfectionem sua acquirunt. Sed dubium est, quoniam tradidi i id, quod optimum est nulla actione agere,ut bonum suum habeat,& quo reliqua ad illud propius accedunt, eo paucioribus cggre, quo fit ,ut qlis nobiliora sunt, paucioribus adtionibus .finem suum adipiscantur. Cuius tamen contrarium in homine, brutis,& stirpibus docet. An quemadmodumsidem tradit, diuersi rerum sunt gradus 8 Aliquod est,quod ita ex se perfectum est, ut nulla egeat actione ad bonum suum comparandum. Alia, quae paucas actiones requirunt, alia, quae plures,
alia demum, quae ne pluribus quidem id omnino assequim-tur,quae ob eam causam paucas,aut etiam nullas acceperunt actiones. Quemadmodum aliqui naturali suo temperamen . to sunt sani,sanitatemq: conservant' nulla fere actione, aut industria adhibita. Alij qui eandem quidem tenuem,aut de perditam recuperant,sed aliqua industria,& actione,ut cras si u obes,corporis extenuatione.Alij, qui aliud praeterea r quirunt,ut ambulationem, & omnino exercitationem. Alij ultimum locum tenent, quibus facultas nulla est, per quam cunq; actionem sanitatem perfectam adipisci, quibus fatis est, si ad extenuationem perueniant,aut ad gradum sanitatis secundum. Ita igitur & in naturae rebus usu uenire Aristotel. censet.Quamobrem stirpes paucas,aut unam actionem acceperunt, quod illam optimi in viventium genere rationem attingere non possint, quam animalia bruta, & haec pauciores quam homo,Ob eadem causam. Quin & in uniuersi partibus maioribus idem tradidit contingere, Ob eamque causam ter Iam nullo mod9 moueri,uo est,quod optimum sit,& actio.
217쪽
DE PRINCIPIIS RERUM NAT. LIB. II.
ne nulla bonum assequatur,ut Deus optimus,Maximus; sed quod imperfectissima, quae bonum illud actione nulla poLsit acquirere. Aquam deinde terra proxima paucos motus accepisse ob eandem causam. Sed haec multis difficultatibus obstructa sunt. Videtur enim quodque optimum in genere suo habere,ad quod genitum est, & a natura comparatum, quod nisi attingat, frustra esse dici poterit. Nil autem superia
uacaneum & frustra natura molitur. Eas praeterea vires unu- quodque a natura accepit,quae generi sitio essent accommodatae. Vnumquodque item in genere suo perseetum est,ueluti inustan homo: illud quidem verum est,id, quod optimuest absolute,non aeque ab omnibus attingi. Sed ab alijs obscurius, ab alijs clarius, quomodo & esse non omnia eodem modo participarent.
218쪽
ιὰ de Natura tractanda quemadmodum eam est e, notum sit, nec monstrari oporteat. μ' i s
vo NIA Min causis rerum n turalium essicientibus n*turam numerauimus, idq; est, ex quo res ipse naturales dicuntur, de causa necessitatis agendu est. Ac
illud quidem primum videdum quid sit , & cuiusmodi, tum qua
via & ratione in procreandis r bus progrediatun. Aliquid ne . . aliuditem sit,praeter e cientem& morientem c aulam, quod natu vocabulo nuncupetur Nam eam esse,planum est, & euiden ut nullam, aut demonia strationem,aut etiam inquisitionem requirat,ridiculumque ut ait Arist. ι imnino sit,alique ad eam conatum adbibere,
219쪽
eum multae res eiiismodi cernantur, quae cum naturales ampellentur, naturam in se habent, de peream constant. Nec vero vitaex euidentioribus ratio, aut demonstratio affeἡi posset,quae si ex mi nus euidentibus afferatur, quod instituit non privitat , ren; vii licet ignotam notam facere . Ac qui eam affert,calem se indicat,qui id, quod per se notum est, ab eo, quod tale non sit, ψiiudicare non flueat, At vero naturam eis perae essu,npetiimies ,magis intelligetur, cum quid illa sit,& quae eius vocabulo notio subijciatur, fuerit expositum. Quare mirandum est Atticentiam posse eam,ac re vera eam a primo philosopho dempnstrari contra Aristotele censuisse. Rerum enim quidem naturae principium esse, ac ideo in naturali scientia non ostendi. At primum philosophum, a quo naturalis accipiat,id muneris obire. Cumque naturam principium motus Aristoteles definiat,non magis ridendum eum, qui, utrum natura si, inquirit, quam qui an motor a
mobili differat,quod ab ipso Aristotele & inquiritur,& magna dissicultate inuenitur. Maturalem enim motorem naturam esse,idcirco quaerere, an naturalis sit motor idem esse, ac quaerere an sit natura. Sed eo deceptus cst Avicena,quod quaestionem,an mouens sit naturalis, candem esse putauit,
ac eam, ua inquiritur,an a mobili differat. Quam Aristoteles quidem disputauit, atqtie a mobili mouentem differre ostendit, cum ipsum mouentem esse posuisset, nec de eo vnquam dubitasset . Nec a primo philosopho naturam esse aliter ostenditur,quam prima principia esse, si ab aliquo tollantu1υSi enim eam de medio aliquis auferat, rationibus ad incommodum ducentibus eam demonstrat. Quanet autem aliquis quomodo eam esse a naturali non demonstretur, aut nore possit monstpari , cum & ex motu, cuius est principium& caula,& ex rebus naturalibus,quae natura constant, oste
datur Militi de ipse Aristoteles eoipis in loco, ubi ridiculam
eius de mori 1 em esse aitόmonstrare eam est rebus naturalibus videatur,cum ait complura eius generis esse. In hac
quaestione multa ab Aristotelis interpretibus afferuntur, sed leuis
220쪽
leuis ut videtur 9 momenti, & inania potius verba, quam aliquid, quod hanc dubitationem diluat,& explicet. In quibus Gandauensis ait,quod alij etiam ante eum naturam es se posse quidem,non tamen debere ostendi . Posse autem tu ostensiua,tum ad impossibile ducente demo stratione. Ostensiva tum ex motu,tum ex rebus ipsis naturalibus. Ad impossibile, quod tolleretur motus . Cuius una ipsa. principium est, & causa . Monet tamen ostensivam demonstrationem ex notioribus natura esse,non nobis. Quoniam illa propos
tio,inotus est a natura,nobis nota non st,nec notior, quam naturam esse . Notior tamen natura, quatenus causa est, ut
naturam esse intelligamus. Cum autem ita posset monstr ri,non tamen debere,quia nec occultum id sir,nec dubium, nec terminis intellectis falsum esse appareat. Praeterea,non debere monstrari tanquam dissicile sit,&laboriosum, idque Aristotelem indicasse,cum dixit,naturam eniti demoristrarCridiculum est. Illud quippe verbum eniti,scu tentare, in his usurpari, quae sunt dissicilia, & laboriosia. Ita igitur de hae quaestione Gandauensis. Quae omnino Aristoteli ad uerum-tur, qui ait, ridiculum esse eniti eam monstrare. Acridiculumagis est,illud verbum eniti, ita interpretari, quasi in rebus duntaxat arduis usurpetur,ac solum debere, non item posie demonstrari negauerit. Quaeso, cur aliquid possit monstrari Θ An non ob id, quod non sit ex se notum, quod si notuum esset, iam non posset monstrari, quippe cum demonstrati rei agnoscendae est gratia. Si igitur quia notum non est, demonstrari potest,etiam debet,aliter ignotum remanebit Naturam autem esse est notum,ideo monstrari non potest, nec
debet '. Ac verbum illud eniti, seu tentare, quod Graecae ely περῆοθis in rebus arduis solis si usurpetur, laboriolam profecto demonstrationem hanc esse,Aristoteles indicauit. Quasi fieri non possit,ridiculumque sit eam moliri. Sed n5 ob eam causam eo verbo est usus; Cum & in rebus facilibus usurpetur . Vnde sunt rationes tentativae, quibus in disputando is- pcnumero utimur. Vum autem naturam esse nec de heat,nec '