Francisci Vicomercati ... de principiis rerum naturalium libri tres

221쪽

DE DRINCI p IIS RERUM

possit a naturali monstrari,ad eas, quae contra allatae sunt ra. tiones, licendum naturam, ac res naturales non ita inter sedistingui,ut unum ad reliquum ostedendum sumatur.Qluod eo indicatur, quia cum dixisset ridiculum esse, & cart. subicicit anifestum esse multa talia esse,in quibus scilicet natura insit. Ac quod de rebus naturalibus dicimus, de motu etia dicendum, quo res naturales a non naturalibus diiudican tui . Agnito igitur quid naturae vocabulo intelligatur,euides

statim est,eam esse,cum multa,in quibus illa inest, principiuvidelicet motus,videamus. Sed obi j cient rursus aliqui, eadevia,utrum res sit,& quid sit inuestigari, ut in sexto de prima philosophia Aristoteles tradidit. Cum igitur quid natura

sit inuen setur, & ostendatur, atque ex rebus naturalibus agnoscatur,eam etiam virum sit,inuestigari & ostendi. Sed dicendum,naturae quidem definitionem seu descriptionem,& naturalium rerum a rebus arte facitis differentia aliquomodo inuestigatam; Non tamen quassi ignotum quid ex notioribus ostensum, sed si collecta est, syllogismo tantum hyppothetico ut post dicetur 9 coctusam. De qua re paulo post

agendum. Nunc tamen quemadmodum ridiculum sit,natu ram velle demonstrare, ac qui hoc demonstrare aggredi,tur,rudis plane sit,& ineptus, & eorum, quae demonstrationem requirunt,ac eius, quae in disciplinis usitata est docendi ratio,plane ignarus. Cum per se notum, & non per se notum quid differant,non intelligat,doccamus. An non merito ridendus is est,qui cum Solem,ac reliqua sydera perpetuo sub oculos cadentia habeat,eorum tamen perinde, ac manifesta non sint,demonstrationem requirat, ac sapienter se mmedia luce diem quaerere exerceat' Nunquid non mentis quandam imbecillitatem Aristoteles egit tradidit, sensu praeterito,rationem desiderare Θ Quid autem est,quod ses, oculos liosq; sensus euidentius cadat,& cuius in eos argumen ta tanta constuunt quotidie, quam ipsa natura, ac res quae peream consistunt. Vt quocunque nos vertamus, ocul OS coniiciamus, aures patefaciamus, caeterosque omnes sensus

assi

222쪽

NA TvRALIUM LIB. III. Io

admoueamus , natura ipsa, ac rerum naturalium innumera

multitudo sese sentiendam agnoscendamque nobis offerat. Ex quo non magis de ea, virum sit, necne, dubitare aliquis. debet,quam virum sentiat,an vero stupidus sit, & sensus penitus expers, quin & omni intelligentia, ac ratione vacuus. Cuius generis aliquis si sit, & ridendum profecto, nec cum eo de re vlla disserendum omnes existimabunt. Quomodo enim cum eo disseratur, qui demonstrandi rationem ignoret, qui quod per se euidens est,& notum, in dubium vertat, eiusque rationem requirat. Cum ratione probari id non possit, nisi ex minus notis& taudentibus, quod fieri nullo modo potest, siquidem demons fationis principium euidens est,& eo notius, quod ad demonstrandum proponitur. Sutenim in animis nostris pramotiones quaedam, quibus ut fita mastentis solidissimis omnis demonstratio, docendique ratio innititur. Quarum si quis rationem requirat, & mentis ui priuatum se esse ostendet, qua per se nota ab his, quae non sunt eiusmodi, diiudicantur. Nec vero a ratione alienum est,huius generis hominem aliquem inuςnix, .cum &caeci aliqui esse possint, qui cum ocuuscareant,quibus colo-

de eis tamen disserere non vereantur, multaque de eis enunciare, veluti in extremis coloribus albo , di nigro vim aspectus mouendi essicacissimuminesse,' ut album plus visum dissipet, nigrum impensius congreget, in mediis mediocre, ideo aspectum his delectari , illis offendi, de huius generis:

alia. Quibus contingit, ut de nominibus tantum disserant, nil ne de eorum natura, quam nunquam perspectam habuerunt, plane intelligunt. Quemadmodum & qui de sonis, eorumque modis surdi verba nonnunquam faciunt cum ne μilli quidem de his seinper taceant, sed multa interdum inani . ter effuciunt,quae minime ab eis intelliguntur Quomodo . vero aut caeci colores, aut surdi sonos, eorumque differen- Qtia aut vires intelligerent, quos nunc uam nec aspectu, nec auditu perceperui, sine quorum sensuum ministerio eorum

nihil

223쪽

nihil intelligi,aut cognosci potest Θ Si igitur de coloribus ratiocinetur caecus, aut de sonis surdus, non quar ipsi intelligant certe disputabunt,sed quae quibus oculorum acieS, atique auditus est sanus,quibus & colores,& sonos recte percupere valeant. Cum autem caeci ipsi colores non intelligant nec res per se evidentes esse sciant, ad ratiocinandum de eis alia minus nota assumant necesse est, nempe ea, quae audierunt tantum de coloribus, non quae ipsi sensu suo perceperunt: quo cu careant,ministerque illae sit intelligentialide coloribus nil intelligere eos necesse.est sed tantum de nomininibus cui dictum est9 disputare. Non aliter res usu uenit his, qui euidentia ostendere nituntur. Nam cum ea vi destituantur qua per se manifesta, & non per se manifesta quid diseserant , intelliguntur , ςorum naturam ignorant, quae per se sunt nota. Ac ea quidem sunt primae notiones,resque nonnullae adeo euidentes ut etiam primarum propositionum termini ut nulla egeant demonstratione. Quarum cognitio ad intelligentiam pertinet, quae veluti oculus est quidam ad videndum, verum in animo positus. Qui si vitietur, aut penitus corrumpatur, vitiosis opinionibus deprauatus, ad

contemplandam vcritatem ineptus redditur,non minus ac oculus sine acie , aut e

tincta , aut vitiata ad vi dendum colores

inhabilis evadit. Et de hoc qui

dem satia .

224쪽

NATURALIUM LIB. III.

Ruias natura, ac diuersa de ea sententi ac earum,& PDtoris

maxime disputatio. . CV. Ι L,

Vm autem naturam per se cognitam, per spectamq; esse, nec demonstrationis egentem docuerimus,quid illa sit,& cuiusmodi, explicandum . Eam alij aliud esse putaue runt. Veteres physici, qui ab ea nomen traXerunt,naturς videlicet specillatores,& Uentilatores, primam cuiusque rei substantiam innatam, nec g nitam, corporibus omnibus,quae oriri ac interire apta sunt, subiectam,naturae vocabulo intellexerunt, deinde & quae sua ratione adsunt singulis, pei inde ac diceremus, cuiusque vim,qualitatem,& conditionem, quo posteriore significato a Poeta etiam sumptum est prius,cum dixisset.

Sic ait interpres diuum praebet fi mcdelam . De terra evulsam, tum naturam mihi monstrat.

Mos subiungit. Nigra Didem radix, denae flos lacteus illi. Quo quidem pacto quidam, qui de twrbis scripserunt, putat

se earum naturam explicare, cum vires eiusmodi,& qualitates exponunt. Sed cum hanc rerum naturam esse vellent veteres potissimum, tamen earum subiectam materiam, quae permane nec mutatur, quomodo dicimus metallorum natiiram a liueam este,& lapidum terream, quod haec eX terra,

illa cX aqua, ut cx materia constitere. Alij exaduerso non materiam ipsam,quae postremum in rebus locum habet, sed Deum Optimum Maximum,idque eius operum admirabilitate ducti. Alij eius vim ae lege per omnia fusiam,seu toti mudo & partibus eius insertam diuinitatis rationem. Alij ordinariam Dei potestatem. Idque eX Hippocr.sententia, cum ai t,in lib. de aere & aquis,nihil absque natura gignitur, Omnes enim os sectiones diuinae. Vt in primo de ratione victus. Naturam Dei omnes exornarunt. Iidem vim formarum sem O nium

225쪽

DE DRINCIPIIS RERUM

nium inferiorum a superioribus tendentium in effectione diconseruationer Fuerunt de qui omnja naturae nomine appellarent. Plato qui ait sit, in his, quae extant monimentis notradit, quod profecto mirandum . Cum Timeum scripse vit,in quo de rerum natura agilia qua etiam illum inscripsit. Nam ea .naturae significatio equa in es tribuit, cum ab eo cxplicatur in Phedro ex Hippocratis sententia, quae quidpiam parat,& ratione ab alijs seiungit, ad hunc lacum no attinet.

Lam cnim, qua res naturales constat,naturam inquirimus.

Ille autem rei cuiusque seu naturalis iit, seu non naturalis substantiam,seu essentiam intelligebat. Quam Hippocratea considerandam primum volebat,utrum simplex esset an composita, deinde si simpIex, quamam esset eius facultas, quam ad agendum haberet,aut ad patiendum ab aliquo compar, tam. Ita & animae & Dei,& rerum arte factaruna natura sitia erit,quae via potest & ratione tractari, atque explicari. Sed cum Plato quid natura esset non explicarit, eius tamen discipuli,qui illius dogmata interpretati sunt, nil aliud naturam

istimatum tradidere, quam vim quandam mediam inter animam & facultates corporeas interiectam,quae ut in lib. de Dogmatibus exposuimus corporearum omnium rationeS contineat, omnia generet, omnibusque vitam impartititur. Alij,ut Proclii Dei, seu Opificis artem. Aristo testes autem,ut caetera omnia,ita hanc accurate videtur explicasse.

Nam & quid esset, & quot uplex tradidit, omnium ratione

adiuncta . Motus ergo & status eius,in quo primum &per se inest principium,&causam definiuit, cum omnia, quae natura constantinisce obnoxia esse, & moueri,ac starc p inspiceret. Tot de natura fere leguntur sententiae. Quarum quae Aristotelis est, eius vim & rationem plenius & exactius vibdetur aper ire. Quamquam quae a Platonicis postea tradita sunt,a nobis in lib. te Dogmatibus explicata, eius vim, atq; efficientiam maximam plurimum ostendant, recteque omnia de ea tradita videantur . Nam quod vis quaedam sit in corporibus sita,corporeis viribus superio quae omnium ratione

226쪽

tiones contineat, & omnia generet, caeterisque motionibus p sit, perspectum est. Est enim natura in eo,cuius est natura. Corporum autem natura est, quamobrem in illis est. Cumque corpora generet & moueat, superior profecto illis est, eorumque viribus, veluti calido, frigido & caeteris eius modi. Vnde illis,ut instrumentis,utitur. Nam putandum noest, haec principem efficientiam in rebus gignendis habere . Quod cum veteres physici censuissent, ab Aristotele secundo de ortu,& interitu, merito reprehensi sunt.Quamobremon qui O & hi tum recte hoc inquirunt, & quia p cipuam

magis causam remouent,essentiam videlicet & formam. Praeterea,Daturales vires attribuunt corporibus per quas sibi simile generant, sublata quae secundum sormam est causa. Nam cum ut aiunt calidum secernere,frigidum cogere,&Vnumquodque aliorum aliud quidem agere, aliud vero pati aptum sit,ex his,& per haec aiunt reliqua generari, & interire. Videtur autem & ignis pati, ac moueri. Rursus simile quid faciunt,ac si quis serrae,ac caeteris instrumentis eorum, quae fiunt,causam attribuat. Haec Aristoteles, quibus aperte tradit, & corpora & vires eorum principem locum in generando no habere,sed esse quid superius,ac dignius, quod ea mouet, ac illis,ut instrumentis, utatur. Quod nil aliud est, nisi natura. Ita recte Platonici,aut Plato,corporibus eortaq; viribus naturam superiorem fecerunt, utpote illa generantem, mouentem. Recte & illud,si bene in telligatur, anima

inferiorem naturam. Nam etsi anima natura quaedam esse videatur, ut post docebimus, non omnis tamen natura anIma est,quippe quae praestatior quaedam res est anima, quam sit natura. 5ed de hoc naturae ab anima discrimine in progressu dicendum. Illud tamen non recte, quod animam,

qua naturam inferiorem faciunt,uniuersi huius esse volunt. Quod animatum non esse suo loco contra Platonem Ostem

demus. Quin & illud alienum videtur, naturam ab anima disiungi,quod illa in corporibus, & circa corpora reuolumtur, cum anima ab eis abiuncta sit,& in se consistat,simulque

227쪽

sui & corporis,quod eam participat. Neque enim hoc con cedendum animam a corporibus abiunctam, quippe, quae est corporis naturalis en telechia,&. perste io, quae ab eo ab iungi non potest. Alia igitur in re eorum discrimen positum sit necesse est. Cum autem haec non probentur, illud recte

dictum videtur, naturam Dei artem esse. Nam cum Omnia, quae natura constant,ordine admirando,ac certa dispolitio ne atque ad aliquem finem sint comparata,non temere, aut casu genita,arte quadam,vt mcnte,videntur constare. Quipiape cum ars ordine, & via in rebus suis agcndis ingrediatur, nilque temere, aut ibi tu ito agit, sed alicuius finis gratia om.

nia. Vnde & res naturales ex arte factis, & natura eX arte e

plicatur, rationeq; ipsius imitatrix & aemula ars est, & qua si altera natura cenietur. Vnde eam vim, quae in semine inest, genitalcm artifici Aristotcles assimilauit,ut quae admirando in sermando animalis corpore, eiusque partibus omnibus artificio quodam utatur. Ars igitur quaedam Videtur natu ra. Quae cum Dei ministra sit,& ab illo pendeat, ut in duodecimo de prima philolbp ita optime traditum est, non aliter quam diuina censenda est. Quare non iniuria artem diuina naturam appe lauerunt. Quamquam Aristoteles diuinam negati it,ac daemonium tantum cile tradidit in libro de diui natione per i , mnium. Quod quemadmodum de ea enum clauerit , alias satis dictum est. Quaedam tamen in eius libri comment. tradidimus, quae in progressu ctiam attingentur. Ab his autem,qui artem diuiuam dixerunt, hi non ad modii dissensere,qui Dei vitri, seti legem per omnia fusam, ac corporibus omnibus insertam eam tale putauerunt, aut etiam Dei potentiam ordinariam. Qinim quam apud physicos potentiam dicere satis est, quippe, qui nil concedunt Dei vi, ac potentia fieri,nisi ordine rato,& costituto, praeter quem nil omnino effciatur. Theologi nostii id pie, ac sancte irrudunt,cum praeter ordines ratos & certos, musta & facta esse,& fieri poste, tum in coelestibus, tum in his caducis nos dOccnt. Quemadmodum est,Solem constitisse,aut etiam retra

cursum

228쪽

iN ATV RALIUM: I LIB. III. To7 cursum egisse,eundetriqueex. aduerso Luns defecissE;& eius generis alia,qquae in sacris nostrisci retis traduntur, quaeque

a Dei potentia ordinaria minime e iterunt ζ Quoniam autem & quae natura fiunt , ordine quodam perpetuo fieri vi dentur veluti hOininem ea homine, ac certis temporibus nasci; haecquαomnia in De H.ut supremam causam refersitur potamiana;ini ordinarianae naturam dixere. Sedulliid etiam viedur res quaedam a Duitanacis' idutia diuersa natura est quamquam a Milo peudonS,& sper eui eruetu Getas veluti ministra. Nam si idori ac illa esset,frustra natura cum Deoiungeremus, cum derebus,quae fuat,disseritura Sommuniter autem. iungunturi; iit armiAristoteles ait; Deum &naturam nil frustra agere: i Non etiam. rc ste diceret irr itatu ram a Deo pendere, &perieum sinuari si illius esset pote tia. Nec Hippocri eam recte dixisset ab omnibus Dijs exornaram: quae tamen ad sententiam si iam stabiliendam a Platonicis pnoponuntur; haec fiunt legem quidem Dei,quomodo &actem .rEcte dicitur, quandoquidem ex illius praescribpto omnia ericiuntur. Sed & podentiam,seu rimu ei quatenus, quaecunque agit nam ra,vissec pomatia Dei omnia mo uentis, & seruantis, agit,aitina it maci ininvisi& potentia si abesset,natura ipsa ex se nil posset,ac ne ullo quidem pacto, vel minimu temporis consisteret. Itaquς tigit author libelli de Mundo ad Alexandrum,seu Aristoteles,seu alius quiuis, quod vetus fama est mortalium omnium hereditaria, 'ni vin 1a a Deo, & per Deum nobis esse consti tuta .i Neo vero Ulla natura per se suffcit orbata salute, quam ille serat. Quapro pter veteres nonnulli adducti sunt, ut dicerent, omnia Deo num esse plena. Quo in loco,ut patet naturam a Dei vi& potentia diuςrsam facinsed iameo per eum sertiari. Qu*si ita haben multo. minus sentiendum naturam Deum Lise, quod alij sunt opinati,ac veteres illi quodammodo indicaru cum Deorum plen a omnia dicerent. . Siquidem natura in omnibus spectatur, quae in hac rerum sunt uniuersitate. Est vera Deus naturae principium,a quo dependet, non ipsa natura.l

229쪽

Nam qu6d Platqnlai natisram Deci appellari; nruuaqilam inquiuntnon ideo est quod ipsa exic, quod Deussit, ha,

beat. Sed quia diuina om illi iticum, cius sit ministra, &v luti instrumentum. Ita unim '&coelestia corpora Dij inter dum appellantur. , tanquani destorum quaedam, imagines, ac substantiae nobilissmar, quae ad.Dei Optiini Maximi natura propius quam caduca accedium Non recte igitur Seneca in

lib. de benefici js, nihil este naturam. nisi Deum, tradidit. Na tura inquit I hoc mihi privstat. Non intest igiς te, cum ii dicis, mutare nomen Deo ' Quid enim aliud est natura, quam Deus, & diuina ratio toti mundo & partibum eius ii serta Zl Ergo nihil agis ingratissilire mortalium , qui te negas Deo debem,sed naturae. Quia nec natura sine Deo est, nec Deus sine natura Ad idern est utrumque,nec distat. Multa proficet recte Sericca, nempe illud, naturam diurnam rationem esse mundo & pantibus insertam,item, ingratum e se, qui Deo no debet , sed naturae, rutilis nec naturam sine Deo, nec Demusine natu . Illud noli recte, haec idem esse

nec distare.Nesi enim si, quae absque sese vicissim essenda

possunt , idcirco id cinsunt,nec disserunt. Nam nec forma absque materia esse polost,itaec haec absque illa, quae tamen inter se plurimum distant, quomodo& ca omnia, quae ad aliquid dicimtur Quemadmodum autem natura Deus non est, sed do ibi e inserior,& multo impe ectior,it a nec materia,cx qua res constant, alterum videlicet uniuersitatis reruextremum Deo ex diametro aduersum, esse potest.. Si enima corporibus diuersi est, quamquam in illis, dominatumque in ea habet,ac illis perfectior est,ut antea traditum est, matqria,quae est imperfectissima, censeri non debet bedide hoc in progressit,ubi de re hac separatim exquiremus, utrum videlicet materia, an serma potius natura nuncupetur, quam

doquidem ad utramque pertinet, & de utraque diei Mistoteles tradit Nunc vero quod ex eo allatui est, naturam es se Otus videlicol & status eius,in quo cst,principio, utrum recte se habea t,an secus,exqui iamus,anq; haec naturae descri

230쪽

ptio eius vim,& naturam penitus explanen Nam & multas, quae vix possint stuperari, patitur difficultates. α naturae ratationem,atque essentiam non omnino videtur explicare. Ex quo etiam interpretationes mul , ac diueris extiterunt. Quam rem omnem etsi in libro de Dogmatibus abunde tractauimus,& quae Aristotelis esset sententia, quae controuersa necesse est, docuimus. Quoniam tamen multae considerationis indigens res est,nec satis unquam videri possit explicata, de ea denuo disseremuis ne quae eo in loco pr etermissa sunt, seu pleniorem ςxstirinti dein requirunt, nsinc quam maxime fieri poterit,dilucide subhciemus Naturae Umoe mentiam ab A soleis rem tradiram , se expli

catam. Cap. III.

Llud autem principio docendum in natu vi, ac ratione eYplicanda non aliter Aristotelem ingressum,quam veteres physicos,ac Platonem etiam ipsum una aniniae nRtura,

atque essentiam inuestig tunt. Illi igitur non alia corrimodiori via inquiri eam poLse putaru quam si quibus rebus animata ab inanimis differ rent, quinerent. Nam quod origo eorum &causa esset, seu principium, id animam, eiusq; substantiam statui recte pos 1e intelligebant. Itaque ei substantiam eius generis quisque attribuebat,quar adiea elliciendaxuetidola ea. Cum ergo se isti & motu, quod aniniani habet ab eo,quod non habet dis ferre anim*duerterent , id elle animam tradiderunt, a qus, duo illa originem ducunt. Ac quoniam hisce operibus eoiciendis non quaecunque substantia, e natura ei, accommodata,eam quisque pronunciauit, litae: commodior,& probabilior vita est,alij. aerem, alij aquani. iij aliud,suis quique rationibus ad id astruendam ducti. Hoc ipsέim Aristoteles, cliquiis naturast inquirere, ac eius rationem, & exuti tos plicare in animo instituit let,sibi, ut existimo, faciendum puri rauita