장음표시 사용
261쪽
ce State omnia existere putarunt. Natura enim si agit,&ge, nerat, nec casse, nec sertuito generat,vi in progressu docebitur . Quare in casum & Ortunam omnium ortum referre, perinde est,atque naturam demoliri,& omnino eius escientiam summouere. Alij deinde, qui nec casum, nec sortunam
in rerum naturalium generatione posuerunt, non eam ta
men gignere aliquid voluerunt, sed ab eo, quod generandi vim habet, potius gigni. Ac eX eo, quod gignitur, nec gen
rationem naturae vocabulo , lut Aristoteles monuit nominari, quippe quae in naturam, quae gignitur,desinat. Generanutem autem causam, cum natura non sit, naturalem tamen dici, quod ex naturae praescripto & ordine generet . Nec vero naturam esse poste, quoniam natura in eo sit, cuius est na tura, quod ab ea non generatur. Simplicius autem cum mul. tas naturae significationes ab Aristotele traditas dixisset,nullam earum ipsi Aristoteli naturam este voluit, sed aptitudinem tantum quandam,& potentiam passivam, qua res naturales moueantur. Quod si sit, nulla erit Aristoteli naturae efficientia, nullaque omnino in generandis rebus actio . Quae Omnia absunt a vero. Vim enim procreandi, camque ma XLmam natura habet ut quicquid in hac rerum uniuersitate, quod naturale sit, gignitur, eius opus dicatur. Hinc illa Aristotelis, naturam nil frustra agere, alicuius gratia omnia facere, naturae Opcra admiranda est e,& alia eius generis multa, eius efficientiam aperte testantia. Hinc illa Platonicorum,
naturam omnium rationes continent ira, omnia generare,
omnibusque vitam impartire. Quae omnia cum Aristotelis, tum illorum in libro de Dogmatibus Iustu, fuerunt explicuta, ac Simplici j interpretationes in falsum sensum ea detotaquentes refutatae . Nec vero aliter dici potest , si cuiusque
rei rati O,seu irma, atque es lentia natura est. Nam ut mare-riae perpeti proprium eis, ita λrmae agere,ac sibi simile proci care,ac procreatione propagari . Quod si compositi munus id esse quis diYerit, quomodo & compositum est, quod gignitur, non id quidem iIegatur,sed tamen formae, quae v
262쪽
ire natura est, id totum fit acceptum. Vnde stirpium & animalium procreatrix causa altrix anima est, hocque virum est eius maxime proprium officium. Nec vero si gignitur natura non idcirco etiam gignit, immo quia gignitur, gignit. A sibi enim simili gignitur. Generatio autem, quae natura dici- . tur, non minus eX natura progignente nomen id habet, qua ex ea, quae gignitur,ut antea ex Aristotele docuimus. Nec illusi obstat, quod tamen obstare plurimum videtur, quod na tura primum & per se in eo insit,cuius motionum principiuest & causia. Quod de generante dici non potest, quod in eo inest, quod ab eo generatur. Natura enim procreandi vim , .habet aliud simile ei, in quo inest,non illud ipsiun,quod iam
est. Nec enim eius, quod procreatur,natura est ea, quae procreat,sed altera natura, a qua illa existit. Quod si Aristoteles in naturalium rerum quibus cientur motibus, per quos ab arte suetis distingula iuur, nec omnino in natu e descriptione,ortus non meminit, nec facultatis genitricis, nec aliam naturae escientiam tribuit, nisi molionum eius, in quo inest, non ideo tamen hanc, de qua loquimur,in generandis rebus ericientiam sui tulit. Quin eius libri initio alia dixit natura constare, alia per alias causas. Quo in loco per alias causas, mentem, elegionem,& eius genet is alias ericientes cum in tellexerit , naturam quoque utericientem posuerit, necesse est. Nullam vero huius procreandi facultatis in ea descriptione mentionem feci t, quod naturam describeret, earum tantum rerum habita ratione, quorum est natura. Quar naturae consideratio eius longe magis propria est, quam ut ea, quae ab ea generantur respicit. Cum enim hominis, seu aliarum rerum naturam di cimus, ea intelligimus in quibus inest, non ea quae generat, aut qua eX parte generat. Hanc ergo ob ausam in ea describenda eorum tantum motuum principium eam dixit, quibus res cietur, cuius est natura, cum plete sertim illis res naturales a non naturalibus differant, quamquam & vi procreandi inter se distinguantur. Cum ne haeς quidem in arte factis insit. Sed quamquam ita descriptai
263쪽
est,non effcitur tamen,quo minus generandi natura vim ha ibeat . illud tamen, in quo inest, generare non potest . Nec lenim ortus sui ut incrementi caeterorumque motuum prin- Icipium& causam res vlla naturalis intra se continet. Quod
in stirpibus, & animalibus patet, in quorum nullo principiti
generans inest, verum in semine, aut eo, unde semen des u. sit. Qui vero fieri potest ut in eo, quod generatur, ortus sui
principium insit. Siquidem principium id nullum aliud esse
potest, quam forma, tuae cum res generatur, multoque minus antequam gignatur, iatria dum est . Est enim generati oenis finis,quo mox,atque comparatus est,perfecta res est,n, turamque suam habet,ut iam ultra non generetur. Nam ve- lxo animalium generationis principium fg tus anima est, qui in seminis generantis ex eius materia educta est ' At huius partem nullam ortus,ac fartus principium esse in siectando de lAnimalium ortu Aristoteles tradidit,idque eo argumento, iquod nil se gignat, cum antea non esset, in lucem se prostarat. Sed aduersari fortassis id videtur, quod eodem in libro
docuit,auctricem facultatem,qua stirpium & animalium accretionem an ima cilicit,ut calore, ac frigore quibus dasn v
luti instrumentis ea posterius auget, ita principio, quod gignithir constituere, idque quod auget,& initio generat idem dici non minus debere, quam foetus procreationis, &eiu
dem accretionis eadem materia, quam unam & eandem esse omnibus est notum. Verum dici potest, praeclare quidem generantis causae cum materia comparationem factam. Sed ut materia e qua augescit,& e qtia initio scutus formatus est specie duntaxat eadem est, non item numero , ita & causam generantem, quae fictum primo conformauit, aut verius genuit, & quae posterius auget,specie solum eandem esse, nec Unum quid nurnero utrumque enicere. At quu si in scelus confirmatione ea, quae auget, vim aliquam & essicientiam obtinet,non tamen in prima & veluti inchoata. Naae enim vi seminis a mare decisi initio egistit, a quo & foetus anima de materi potentia educta est, quae perfectam deinde & ab solutam
264쪽
solutam effecit conformationem, atque acc tionem . Atq; hoc eum ipse Hippocrates,tu Aristot. videntur sensisse. Prima igitur conformatio a procreante essici Lur a q . & anima ex f*tus materiari potentia educitur . Hoc vero in litat ria illa rude adhuc, & veluti inchoata insidens eam perficit,& ad constitutam a natura magnitudinem ducit c Nec vero haec momento fiunt, sed virtus quaedam primum,seu facultas a causa generante in materiam seritur, quae mox ivbι sata est, & in materiam recepta, effectum alium essicit, tu ille alium, atque ita subinde, donec perfecta forma & animam
materia iij a educatur. Cuius principium profecto id fuit, quod materiar primum mandatum est, quod Avicenna vi tutem rebus inditam simile ex simili procreantem videhur vocasse. Nam haec virtus, seu facultas ipsa,per se in rebus 115
est,sed a causa exteriori generante demandatur . Sed de hoc in lib. de Animalium ortu agendum est. Nunc vero quoquo
attigisse fatis sit, ut primum generandi principium essiciens
in eo, quod gignitur non esse Intelligatur. Quamobrem qui in semi Re animam actu statuunt,illudque ipsum non minus ex tamina, quam ex mare decidi,scoluique materiam suppeditare,atque eamquar in eo est animam corpus sibi,ac domicilium parare. In eo enim, quod gignitur, vim generantem ponunt, quamquam si anima illic est, & materia, genitum iam est,ut non ulteriori generatione sit opus . Eritque foetus & animal mox, atque semen effluxit, immo vero ante quam eiu uat, ita in uno,& eodem plures animae , cum plura animalia simul generetur,ut in suibus,& eius generis alijs, quorum partus est multiplex. Sed de hac ridicula & commentitia opinione antea dictum est, cum de forma ageretui Porro ei, quod laactenus constitutum est, principium gen rans in eo, quod gignitur, non inesse, illud aduersari plurimum videtur. inod nisi insit, id quod inter naturam & a tem ab Aristotele discrimen positum est, tolletur . Perinde
enim, atque ars in allio principium natura erit, non in eo,
quod gignitur. Pinerea, quod magis etiam urget, in secun
265쪽
di eius libri dei naturali Auscultatione,in quo de natura di serit, progressu, cum naturam alicuius gratia, nec temere, agere rationibus docet,naturam in eo esse, quod fit, tanquaeuidens assiimi ibi enini finquit exstruendarum nauium ars in ligno esset, eodem plane ageret modo, qu o & natura. Perspicuum autem maxime hoc fit, cum quispiam sibi vide tur. Huic nunquam natura similis est. In quibus verbis naturam i ut patet) in eo,quod fit, ineste statuit. Alioqui ars nauium fictilia,etsi in ligno estet, non tamen Propteroa eQ'dem ageret modo,quo & natura. Si autem in eo sit, eodem agere ait modo, quoniam alia re non differu nt, cum neintra earum deliberet. Si igitur natura, & ars hoc inter se differunt, quod illa in alio, haec in eo, cuius est, & quod fit eri , ciendi causasiit, ac principium , natura profecto non minus
generationis eius,in quo est, quam aliorum motuum principium ponitur. Sed dici potest, naturae & artis in eo tantum positum discrimen,quod ars in alto,natura in eo, quod Imltatur,ine ,& utraque sane ut ericiens & mouens, quodcviique tandem motus, seu mutationis genus fuerit, quod ab irac,aut illa eficiatur. Quoniam aulcm ab arte est etio inbxime profici scitur,& illa quidem in aliena materia, a natura vero reliquae OmneS motiones in eo,in quo inest, quamqua& haec procreandi in alio principium sir magna inter hanc ,
S illam adhuc ut patet 2 remanet differcntia. Quis autem
ambigat eorum tantum motuum, quibus res si ibiectae cieri
ab eis possunt, utramque hanc virtutem principium es Ie ab Aristotele statui. At generate id non potest, quod iam est ,
quodque iam natura contiat, propriamque habct naturam. Vnumquodq; enim tum Blum cst, cum propriam naturam
nactum est initque aliud cuiusque rei natu ram csse in Politicis Aiistoteles cense quam id, quod quidque cst generatione perfecta. Aliarum itaque motionum,quae rei iam genitae possunt inestae, rei eius natura principium ponitur. Vnde &ca, quae natura constant cum ab alijs disicrre, quod motus principium intra se habeant, reliqua non habeant, Aristote
266쪽
les docuit,caeteros. 0mnes commemorauit, ortus nulla facta mentione. Nec enim & alterationis alia,accretionis alia alia
lationis, ita & ortus aliqua principium in se habere en unci uit. Dici vero & potest naturae quodda initium in eo,quod fit, inesse,quod quidem,ut antea dictum est, a generante eraterius natura in materia veluti factum est, ac in eam agit
aliud ex alio subinde efficiendo, donec simile quid omnino
procreanti cauis euaserit,perinde atque si statuarius in aere', ac marmore inesset, & in illud ageret, donec perfecta esset statua reddita. Naturam in rebus gignendis selertem se prouidam esse , e que
ordinate quam optimas potes generare. p. I X., Aturam gignendi facultate praeditam esse, nec id tamen, in quo inest,quodque diuer sis ciet motionibus generare ostensum est, nunc quemadmodum gignat videndum . Gigni ρ autensi quaecunque gignit non tem se aut fdrtuitosnulliusque gratia, non item perturbate,aut nullo ordine,nullaque solertia, aut industria adhibita. Sed solers & prouida,ratione,& certa via res gigne das aggreditur, & quendam semper generation is, caeterai que motionum sibi proponere scopum videtur. Ac cum quidem, non quem uis, sed in eo, in quo agit genere, qu mmaYime fieri potest, optimum. Nec propositum finem,aut negligit,aut raro assequitur, sed operi sedulo intenta, prius non desinit, quam inchoatum opus ad perfectionem finem eum perducat ita vero ratione, & via in procreando ingreditur, ut quod in operibus artium nostrarum manu essici videmus, id multo artificiosius a natura efficiatur. Cuius enim
vel clarissimi opificis artificium tantum in operibus suis esse possit,quantum in stirpium, animaliumque conformation conspicitur ξ Quis prieter naturam Deum semper,cuius illa
267쪽
lninistra est, excipio) opifex sisters adeo esse possit, in harum ipsarum rerum partibus constituendis. Nec in principibus saeum, I principunianimalium sed infernis etiam & vilissi
morum quorumque . In omnibus enim ita omnia apte ab
ea generantur,ur nil ex his, quae necessaria sunt, desit, nihil supertiacaneum, nihil quod usum suum non habeat, cerna tui . Quid, nil in excrementis ipsis, in quibus nulla videris si sit inciIe utilitas, liquido perspicitur. Illis namque ad animalium,aut salutetit,aut decorem natura utitur, veluti pilis, qui cum excrementa sint quaedam, & ab excrementis origi nem ducant,magno animalibus ipsis aut usui si, iat, aut ornamento. Vsui quidem in caeteris omnibus, quo corum cor- lpota tegantur , & a temporum iniuria defendant hominis autem decori & ornamento, ut qui in mento sunt pili. Sed in animalium partibus gignendis tanta naturae solertia, ac prouidentia spectatur, ut Leno a vero prorsus non aberrare lvideatur,cum non artificiosam solum esse docuit naturam, sed plane artificem cosultricem,& prouidam utilitatam omnium, lis e nil ut dietu in est frustra efficiat,nil necessariumpi Ietermittat. Quo argumento Aristotcles usus quamplurima alia cum rerum gignendarum vim & principium absque
instrumentis, quibus gigni possimi, nec absque vi generandi
haec ipsa rei ulli tribui moniti auit. Ita alluum & vesicam excrementorum loca , una cum vi illorum excrementa exce
nendi ait fabricari. Ita sedera motione recta, quae in Partem fit anteriorem nunquam moueri, nec illius vim efficientem in eis inesse, quod instrumentis ad eam aptis desiituantur. Quae profecto eis natura fuisset datura, si vim eius motus A. scientem esset impartita . Instrumenta enim facultatibus,
actionibusque earum,non contra, accommodat. Sed in eoiquoque naturae solertia, ac diligentia perspici potest, quod
in animalium generatione carnem,& iens ,riorum omnium corpora, qHae principem in animalis partibus locum habent lex materia lynceriori conficit, ex crassiori autem & excrementitia, neruos,ostis,pilos, virgulas, & eiusdem generis re-
268쪽
liqua, minus nobilia. Qua in re prudentem quoque patrem familias imitatur,qui nihil omnino solet rei jcere, ex quo facere commode aliquid possit . Itaq; liberis cibum optimum procurat, deteriorem seruis, vili mum socijs animalibus . Quare in animalis iam geniti altione paterfamilias id facit,
in eius natura efficere cernitur. Quamquam & in animalibus genitis maxima naturae prouidentia cernatur, in ea via
delicet summa cura, quam liberorum suorum bruta habere cernuntur. Quid vero quod nihil perturbate, & inordinate natura facit,sed summo ordine omnia ' Quod Aristotcles
octauo Physicorum tradidit, rerum natura constantium nullam esse inordinatam, omnisque ordinationis naturam cau- sana est e. Quod si inordinatio aliqua contingit, ea certe raro conti ngit,&casse quodam . Ordo autem hic naturae admirandus spectatur tum in uniuersi principibus partibus, tum in animalibus ipsis,eorumque procreatione. jn uniuerso principes partes ordine sunt positae, ut quae nobiliores sunt,& rinae rationem habentes, superiorem locum acceperint, reliquae gradatim inferiorem ., quo ad terram omniuinfimam peruentum est. Naturam etiam coelestia corpora ad cequalitatem redigene & ordinem quendam fecere Aristoteles secundo de Coelo tradidit, cum vni lationi multa corpora,& viai corpori multas tribuit lationeς. Nam admirandum videri possit, tot sydera ingentisina in sphaera extima simplici uno corpore gestari, singulisque errantibus ad
eorum motus faciendos plures sphseras attributas Qua iare iustam se ostendit natura, quod attributum ei medicorupater Hippocrates tribuit. Sed in corporum procreatione ordo hic cernitur,quod non statim ab inanimatis ad animalia transit natura,sed pei ea, quae vivunt qui dein verum antiam alia non sunt veluti stirpes,quare & a stirpibus medio quodam ad animalia progreditur, quod metium utriusque naturae particeps est ob eam causamappellatum, quod contianuatione ipsa latere ait Aristoteles 8. de Antinaliu historia ad unum extremum pertineat. Itaque in aliquibus dubium
269쪽
est,animalia ne sint, an radices, radices,an lapides, ut de spogia, testaccis, corallio, & huius generis alijs cernitur. Quia vero non in eo etiam luminam naturae prouidentiam, ac ordinem miretur P quod haec, quar generat ordine haec anim, ta,mox ubi genita sunt paulatim, sensimq; ad perfectionem sta9m ordine perpetuo & constanti perducit. Quod de hora ipsorum animalium , ac hominis potis limum aegritudinuiupericulis dererminatis,diebusque certis,ac statis, quibus cri-scs natura iacere solita cst , ut ne vcl minimum quidem ab et recedat, dicendum. Nam quar pra terrationem incedui laliquando, ordinemq; confundunt, tum ci obueniunt, cum non plane materiam vincunt, sed impeditur ab ea, prohibe- lturque suis proportionibus moueri. Nam cum materiam' lnatura superat, proportionibus quibusdam definitis, ac periodis ordinatis mouetur,quod ex Hippocratis sententia in secundo de diebus Criticis a Galeno recte est explicatum.ll- llud vero praeterea in natura quoque admirandum, quod ex his, quae fieri possunt, facere perpetuo quod melius est, ac p stantius sbleat, & ex quam paucissimis potest. Melius autem cuique generi. Ita cum melius esset,esse,quam non esse, ac seinpiternum, quam caducum,rerum sempiternitati quο- modo fieri melius potuit, prouidi generatione rebus caduciς tributa. Ac quamquam in natura quiniam sint, quς aut non fieri praestitisse, cuiusinodi venena, animalia quaerelam mortifera, aut fieri quidem, sed tamen meliora potuisse videantur,ut hominem longiori vitar,haec tamen omnia,ita ut facta sunt, ad uniuersi piastantiam, ac perfectionem, quam maxime propositam h bet natura,facere est existimandum, quae nisi facerent, nullo modo fuissent pro
270쪽
128 Naturam nihil casu, o fortuito procreare. p. I. Dmirandum itaque est, hanc tam solertem,& prouidam, constantemque rerum procreationem . in temeritatem & casum a nonnullis relatam. Nam quae casu fiunt,nec semper, nec plerumque,nec ordine aliquo fieri consueuerunt, sed raro & perturbate. Res autem naturae, aut semper, aut plerumque,aut si raro, Ordinate tamen, ut diximus. Quod in octauo Naturalis Auscutitationis Aristoteles indicauit, cum prarier caetera de naturae Ordine allata, res natura constantes, aut simpliciter, & non hoc quidem modo , interdum alio alias habere, aut si non simpliciter certe rationem , hoc est ordinem quendam obtinere, docuit,uc Empedoclem propterea csi mendauit,quod mundum non eodem semper modo esse, sied alias gigni alias interire cum positisset, ordinem quendam in illa mutatione ineste existimauit: quamquam eo notnine reprehendedum illum iudicauerit, quod illius mutationis, & ordinis, quem in ea ponebat, causam nullam reddidisset. Sed naturam nihil casu, aut fortuito agere, inde potest dignosci, quod cum quaedam necessario fiant, ut in animalibus cor, vel illi proportione respondens, sine quibus nullo modo esse animal potest, quardam melioris notae gratia, ut Aristoteles de testibus scribit, ea, quae casu fiunt, neutro horum generum comprehenduntur, nec enim ulla omnino eorum est in rebus naturae necessitas, nec ad aliquod Omnino bonum, cu ius gratia fiant, referuntur. Atqui & naturam ars imitatur nonnullaque perficit, quae natura non potest, si ergo fortui to aut casu nihil ars efficit, sed ad aliquem finem omnia re fert, multo cel te probabilius est, naturam,cuius illa est aemu