장음표시 사용
81쪽
Zabitationum, seu rationum potentiam in teriae essentia, Non
es sendentis olutio. Cap. XIIII. Ed clubitationes sunt, & eae primum , quae ex Averroe antea allatae sunt, quarti prior eo tollitur, quod cum materiam essentia sua potentiam dicimus, non eam intclligimus, qua hanc, aut illam formam potest acciper neque enim de ea Aristo t.loquitur ;'Sed potentiam in se,& absolute dicimus, quatentis ad formae in genere recep tionem, seu perfectionem est comparata. Et haec quidem materiar natura est, quae ab ea numquam abiungitur,nec formae accessu interit,quemadmodum haec, aut illa potentia, qua eam accipere poterat. Quamquam,&hac forma accedente interire sortasse absurdum est, tum quod nisi remaneat,forma in ea esse non possit, tum quod potentia,& actus inter sese reseruntur , quod entium genus simul
sit necesse est,quod tandem ex actu,&potestate res constet, quae potestas si intereat, eYaetu tantum constabunt. Materia igitur ad formam mutari posse delinit,sed potentia,qua subi jci illi potest, remanet. Verum fortassis potentia haec logica est,quae simul cum actu remanc non autem naturalis, quae ad tum antecedit,qua dicitur materiam cum corii, quae
sunt, actu nil sit,fieri omnia posse,& omnium formas accipere. Non item vicissim potentia, & actus ita referuntur, ut semper simul sint. Nam forma nondum genita potentia ad
eam erat multo tempore antea.Non etiam eX potentia,quε relatio est,res constat,sed ex eo,quod illa est praeditum. Potentia igitur haec,quae ad hanc est formam, quamquam inte reat, eo tamen non sit, ut materia quoque intereat, quippe quae essentia,& ratione ab ea diueria est,quamquam subiecto idem.sint. Nisiem subiecto sint idem,potentiaq; identice ut aiunt materia statuatur, sed in eam, ut reliqua accidentia, recipiatur,eius actus erit,potcntiamque aliam in ma
82쪽
teria requiret, per quam eius fiat receptrix. Sed haec identitas non impedit quo minus materia permanente potentia illa aboleatur. Nec enim materiae ipsius aliquid est,quod aboleatur,ita ut antiqua res esse desinat,sed materia,cum ad hanc formam mutati posset, eamque accipere,poste mutari desinit, postquam ad eam mutata est . Quae nisi desineret,
eadem numero forma naturaliter posset redire,atque ita naturalis resurreetio poneretur. Hoc igitur potentiae genus interire conceditur, nullumq; ex eo accidit incommodum .
Sed potentia,qua formam in se,& absolute materia respicit,& per quam circumscribitur esse noli desinit, nec interit. Nam perpetuo materi a substan tia potentia est, quamquam omnibus suis partibus formis semper substrata. Quae cum
sit eiusmodi omne sormarum genus potest accipere, & ad eas intitari,sed aliter & aliter. Nam ad simplicium corpora formas proxime ,&absque medio mutatur, ad miXtoria remote, &siinplicium formis intercedentibus. Aliter etiam ad ignis, aliter ad aeris, ali rer ad aliorum formas. Contrariorum namque unum ut habitum, alterum ut priuationem materiam respicere Arithoi. docuit. Quemadmodum corpus aliter ad sanitatem ι aliter ad aegritudinem affectima ost. Unam itaque in uniuersam materiae potentiam este in eius ratione inclusam dici potest,quae pro formarum diuersitate ratione diuersia praedita est. Unde potentiae diuersae oriuntur, quae pro formarum earum accessu cssc ut dictites V desinunt. Altera Averrois ratio de ea potentia concluditur, quae ad hanc, aut illam est sormam, quatenus hac, aut illa materia priuatur. Hac enim ad aliquid est, nec ad materiae essentiam attinet. At tera autem potentia, qua ad so
mana in se,& absolute est,ad substantiam spectat, ct eius genere comprehenditur. Nec absurduin est materiam, cu sin plex sit, & ad formam comparata, atq; etiam ut rei pars fiat, aio concepta hac habere habitudinem in sui essentia concludere . Quod de compositis substant ijs dici non pol cst, quippe quae per se stant nec ad alium pertinent, nisi ex accidenti,
83쪽
ut ad patrem Sophroniscum Socrates filius . Ex his autem, quae dicta sunt,ea ratio diluitur, qtia, qui diuersum sentiu
maxime nituntur,materiam unam esse, potentias multas,e
sentia igitur idem non esse. Quin & potentias inter se essentia idem futuras,quod quae viai,& eidem essentia sunt idem, inter se etiam necessario sint idem . Potentias vero diuersas est ei si subiectum idem. Quod tertio Physicor. Aristo t. tra didit posse sanari, &posse aegrotare idem non esse, tametsi idem sit, quod possit. Soluitur igitur ratio haec, quod potentia, quae in materiae ratione inclusa est,una sit, nec plures. Nec propterea fieri, ut potentiae inter se idem sint.Nam quae ad diuersas formas separatim sunt, ut inter se diuersis sunt ,. ita & a materiae emen tia diuesit. Atque hoc prςstat dicere,
quam ut Achillinus ex Averroe potentias ex materie natura multas non esse nisi extensionis, & diuisibilitatis ratione, formarum tamen ratione multas esse. Nam potentis in materia ex formis, ad quas sunt, considerantur. Mulis igitur eius sententia omnino erunt, ac uim suam ratio obtinebit. Nec potior est de propinqua & remota potentia responsio. Nam quaecumque sit multiplex est,tametsi duploe,aut quadruplex titi, limoi propinqua est pro simplicium corporum
numero, quorum formas materia proxime respicit. Est autem de hisce ad diuersas formas potetijs duplex dubitatio. Nam cum in materiar essentia non insint, accidant ei neces se est. Quaeritur igitur num accidentia sint re ipsa,an rationis tantum . Nam rationis soluin statuere absurdum vid tur, quo entia eiusmodi a nostra tantum intelligentia dependeant. Re ipsa autem seu ut loquuntur realia quomodo csse possint, si formae quarum sunt,nondum sint P Cum huius generis relatio esse n6 possit nisi & re ipsa id sit,ad quod
est relatio. De harum etiam potentiarum numero dubit
tio est,quoniam sormae, quae fiunt, infinitae sunt, mundi potissimum ceternitate posita. Infinitar igitur potentiae: pro fuisse ab aeterno videbuntur, quod de accidentibus realibus particulatim absurdum est.Vt infinitatem interim praetere
84쪽
mus,quae esse non posse monstrata est. Quod etians perpetuum est; & nunquam ortum aliquando interibit,siquidem semper in materia fuerunt,& tamen formis accedentibus intereunt. 'Hoc autem esse non posse in fine primi de Coelo ostensum est. Ad haec dicendum, potentias illas re ipsa in materia inesse,nec ab intellectu nostro latum pendere, eius que generis habitudines,aut relationes esse, quς id,ad quod
sunt,secum non patiantur,tantum abest, ut id necessari o re quirant. Formarum enim ut dictum est 2 accessit aboleturia
glij in activa agentis potentia esse,hocque suisicere formam
aiunt. Alij ens rationis potentiam fatentur. Sed hoc a vero nimis abest, quod praeter omnem intellectus actionem in materia insit potentia . Illud non satis, si terminus realis requireretur. Satis autem est, formam illam, etsi nunc no est, aliquando futuram. Infinitudo vero potentiarum in materia proprie non est. Nam ad simplicium corporum formas proxime illius potentiae sunt totidem numero, aut specic, quot illae . Ad mixtorum autem remotae, quae viX potcntia dicuntur. Nec materia remota, id cuius est materia, potentia proprie est, quippe quae multis agentibus,ac mutationibus Opus habet,ut in actum ducatur Quomodo materia pi ii na, animalis sol ima potentiam remotam dicitur habere, ut ad quam nota ducatur,nisi multorum agetium opera: Quod si infinitudinem in eis ponamus, seu proximis diuersaruire partium ratione, seu etiam remotis absurdum sorte erit, ea admittere, quamquam ex accidenti inter se simi ordinatae.
Quomodo enim infinita indiu idua simul cisse possit concedi, cum praserti in infinitum actu esse non posse ostensum sit. iNisi borte in magnitudine tantum infinitum sit reprobatum,& in eorum etiam numero,quae simul esse n6 postiliat, cuiusmodi sunt corpora. De qua re alias videndum. Quod autem ingenitum nullum intereat, ita dictum aliqui existimant, ut hi S tantum interitus negetur, quo nullum deinde simile rursus gignatur. Ita Aristoteles eos refellere, qui mundum ingenitum,&ita interiturum ponebant, ut nullus I Ur-
85쪽
sus similla gigneretur. Sed perspicuum est, absolii te de quo
eunque ingenito id demonstratum. Potius ergo dicendum videtur,in his monstratum esse, quae vere ingenita diculur, vereque & proprie intereunt. Cuiusmodi non sunt potentiae, quae & ingenitar, & interire improprie dicuntur. Et lite quidem de his satis . . Materia rimam, cum ratione, cr essentias pote tia sit, hoc aliquid proprie non me . Cas. X V. X his, quae de materiae potentia hactenus tradita sunt, eam vere & propria hoc aliquid non esse intelligitur. Quod quidem Aristotelis perspicuum 3c euidens dogma esse alias tradidimus. Rectius itaque ille, quam magister Plato, qui eam hoc. modo: & verius, ac magis proprie, quam inrmam nominandam exis Irmauit. Quomodo enim si essentia,ac ratione sua potentia est,&ab ea, ut ille etiam fatetur,nullo tempore excidit, hoc aliquid esse,aut dici possit ξ Illud nempe hoc aliquid esse omnes co cedunt, quod actu est, quodque potest digito veluti momstrari, quodque eiusmodi est,ut si quaeratur quid res sit,non
aliud, quam illud respondeatur. Atque hoc,vel concretum est ex materia, & Orma,aut certe forma ipsa,per quam comeretum existit. Velu ti si sphaera aenea sit, & quis quid sit inquirat, sphaeram probe non aes dicemus. Sphaeram autem aut sermam', aut concretum ipsum . Plato autem contra doluit, qui de figuris au reis,quae in dies ex auro vicissim fiant, si matur quid sint,auru voluit responderi,non circulum,iaut sphaeram idque eo argumento quod aurum,& omnino mataria permaneat,ssirmis illis subinde mutatis. Esse autem
materiae propriam permanentiam,sicut Ormarum mutatio'nem. Nec enim quae non permaneat, maioriam esse,. aut vΟ-
eari posse,idque pronominibus hoc, vel illo indicari . Qinae sententia veterum etiam fuit, , qui ob permanentigm, quae in materia, ceruiturinam cuiusque rei naturam esse, non λω
86쪽
mam censuerunt. De qua re Aristot. secundo Naturalis Auscultationis. Sed ratio eiusmodi essicax non est. Nam permanentia materiar quidem propria est, qua non a formissisIis dii fert, sed etiam a priuatione, quae subiecto ab ea non dissidet. Verum ut hoc aliquid materia, aut' aliud quidpiam sit,non ericit. Actus namque hoc proprium est, per quem res existit, quae nisi existat,nullo potest pronomine indicari Quamdiu sola est materia, quae tamen sola esse numquam potest,sed animo sic,& cogitatione fingatur, res minime existit, nec suam obtinet naturam. Actus,qui forma est, quo hoc eficiatur,adueniat necesse est. Idcirco & formam verius quam materiam naturam esse, Aristo t. contra veteres tradictit.. Quemadmodum autem materiae permanentia ad hoc nil confert, ita nec formarum mutabilitas alicui est impedimento. Quamdiu enim fiunt, hoc aliquid efficiunt, ubi esse desinunt,hoc aliquid etiam desinit ; Cum autem materia, quia potentia est, vere & proprie hoc aliquid non sit, quod tamen materia actu sit, & ens a forma diuersum,aliquo modon minus proprie hoc aliquid dicetur. Ita magis, quam priuationem hoc aliquid eam esse primo Physic. traditu est. Nam priuatio nullo modo hoc aliquid dici potest, quippe
ei quod,aut per quod .hoc aliquid est, nimirum formae ad uersetur, eamque sirin moueat. Atque si ulla ratione, cum non omninos riuatio, ut dicemus,nihil sit, hoc aliquid dici possit,longe tamen mareria minus dicitur, quomodo & minus est, quam illa. Ea etenim comparatione priuationem quoque ipsam aliquo modo hoc aliquid esse Aristo t. concedere videtur. Quod non magis abluris tura, aut mirandum , quam quod cani habitus,& naturae rationem aliquam secti- do eiusdem Openis tradidit habere , cum tamen habitui, &naturae penitus sit aduersa. Nec vero Platonem, cum mat
riam hoc aliquid este concessit, Aristoteles ut Simplicius credit secutus est. Plato nelnpe hoc aliquid materiam,nec formam esse voluit, Aristot. formam non materiam, etsi hac magis, quam priuationem, quod in lib. de Dogmatibus fa-
87쪽
tis explicauimus. Hinc autem potest intelligi materiam nec corpus esse,nec corporis firmam ullam coamam haber nec omnino actiim esse, qui per se absque forma possit cxistere. Nam quicquid horum ponatur,li Ocaliquid erit,vereque di ci poterit,quod falsum esse ostensum est. usdam de materiaepotentia dabitationes, se quomodo a priuitione di erat, eaque in illius ratione positasse, non aut priuatio υ--ro principium non illa, ct omnino quid priuatio.
Ed quaeret aliquis quonam modo formas materi accipiat, eisque informetur, si vi &essentia sua ut explicauimus potentia est. Nec enim, si eiusmodi sit, a potentia potest excidere, id quod Plato in Timaeo aperte
constituit, quam tamen cum sorinas accipi excidere necesse est , ne actu simul & potentia statuatur. Rursus priuatam esse vi,& essentia sua oportebit. Nam potentia esse non potest, nisi eius expers sit, cuius est potentia. Quod si priuatio in cius sit essentia, cum eam descrere non possit, nullas umquam formas accipiet. Quod cum aperte falsum sit,iri eius essentia priuatio non erit,quare nec porciatia. Sed & Aristot .dogma est, priuationem materiar accidere . illud elim dubium est, cum sormarum euers non aliter materia sit, atque earum potentia, &receptaculum, cur non ex priuatione pei inde,ac ex potentia sit definita Θ Cur non item potentia in rerum naturae principijs perinde, ac priuatio fuit reposita,si non minus,quam illa ad rerum generationem requiritur, cum prssertina per se ens sit, at priuatio non ense Quibus dubitationibus diluendis dicitur,materiam revera, & ex se a sua ipsius poten tia numquam exciti dere, eamque tamen formas accipere, illisque subi j ci. Nam duplex ut dictum est) potentia in ea inest, una ad formam in
88쪽
in se,& absolute, cum sua natura informis sitiormarumque capax,altera ad hanc,aut illam formam. Quod cum sit,a priore numquam excidit, tametsi formas accipiat, quandoquidem permanet, quod erat, nec vim propterea, ac naturam suam amitti quae eiusmodi est,ut omnia erici valeat. Posterior potentia formae aduentu aboletur. Quae nisi periret, id, quod dictum est incommodum actu simul, ac potentia suturam consequeretur . Cum potentia autem illa, quae ad so mam in se est,ut ad perfectionem suam actus hic,aut ille potest cohaerere. Quemadmodum homo disciplinae natura capaX cum sit, capacitatem eam non amittit, cum disciplinis actu imbuitur. Aliae dubitationes dilui commode non possunt,nisi priuationis natura,& vis, & quemadmodum ad potentiam affecta est, quove modo inrer se differant, exponamus . Sed in primis commonefaciendum de ea priuatione nunc non agi, qua ' est ex formae,seti habitus interitu, a qua
ad habitum,& formam, cuius est, regressum non esse in Categorijs traditum est. De ea tantum sermo est, quae forma , aut habitum antecedit,cum forma, scilicet, scii habitus, cuius est,nondum existit. Hoc priuationis genus aliud nil est,
quam forma: carentia,cum proxima ad eam accipiendam habilitate,quae nisi insit,priuatum id dici proprie non pOtcst, quamquam eam formam non habet. Qua in re cum potentia conuenit, etsi ab ea differt, quod accedente forma intcrit, cum potentia possit ut antea docuimus permanere. Potentiam autem eam dico, tua sorinam in se, & absolute materia respicit, eiusque capax esse dicitur . Quomodo Vero non periret priuatio, tuae formae carentia est, nisi forma carere, simulque non carere materiam ponamus, quod nullo modo dici potest ' Hunc priuationis interitum Aristot. tradidit, cum materiam sua quidem natura ortus, & interitus expertem fecit,sed tamen priuationis merito interitus participem, cum videlicet illa formae aduentu interit. Suo autem
modo dicitur interire, quo scilicet potest . Nam interitus proprie eius est, quod est, & per se est, eam autem non ensper
89쪽
per se esse traditum est, quamquam & ens aliquo modo,&forma etiam numcupatur. Sed de hoc postea. Illud nunc ponatur eam interi Te,ob eamque causiana a potentia,quae dicta est,differre. Quae cum ita se habeant, intelligi potest priuationem in materiae essentia non est e. Nam si esset,aut iam quam,non aliter,ac illa, aut cum matcria periret. Quorum
utrumque falsum cum sit, ab eius essentia sciuirgi dicendum est. Quin si materia essentia sua,ac ratione esset priuata semmas satina quam posset accipere,quippe quae ab ea numquam excederet. Ac quemadmodum sormas accipere,& illis sub-ijci, ac informari,materiae ratio, aut essentia non cst, ita nec cis privari. Vtrumque enim in ea vicissim inest, nunc videlicet formae expers,nunc informata. Quod esse non postet, si earum alterutrum ad eius essentiam spectaret. Capacitas tantum, & habilitas ad eas accipiendas in eius cstentia posita est. Nec si haec eiusmodi sit idcirco&priuationem talem essse ut obiecimus oportet. Nec enim necessarium est,ut habilitas,potentiaque illa formae carentiam adiumstam perpetuo habeat, quippe quae cum forma esse potest. Satis est ut natura sita formas in se materia non habeat, luarum estcntia& ratione sua est capax. Ita dicitur,materiam nec quid, nec quantum, nec qualc cste , sed haec omnia potestate, quoniam natura sita nullum cst corum, potentiamque tantum ad ea omnia obtinet. Quae potentia in ca scin per pci manci, etsi illa accedant, eorumque priuationes iboleantur. Themistius aliter ab hac quaestione se cxplicauit, n . ita in materiae essentia,si prima in otione consideretur, potcntiam cste noluit,ob eamque causiam nec priuationem. b d hoc a vcro alienum esse antea docuimus. Illud autem dubium, quod ait,& ex Alexandro in quaestionibus acceptum, quamquam formarum priuatio in materiae essentia non insit, earum ta
men negationem inesse. Naου ποών τοῦ αυτῆς φυσει, ἀλλ ά μὴ ἱποιον
inquiunt, nisi quatenus ἀ οπιον negationem significat. Namsi E .οσ esset,& priuat iam qualitate aliqua,ait I hemistius,
in rinaretur, siquidem priuatio qualitatem quandam, &
90쪽
naturam significat. Dubium inquam hoc est,quoniam naiatura sua non tum formas materia non habet , sed earum etiam est capax, ad easque accipiendas habilis, quod quide aliud nil est,quam eis priuario Nec ἀπο- materiam concC-dere propterea timendum, quia qualitatem, seu sormam in se haberet. Nam non eius generis priuatio forma est, cuius materia priuationem dicitur habere, nempe formarum,qua vere, & proprie dicuntur. Et haec quidem ad secundam dubitationem. Ex his autem & tertia diluitur. Quonia cnim
priuatio in materia interit,nec eam semper comitatur , &a potentia numquam illa excedit, ex potentia est definita, noeg priuatione. Vim etiam ,& essentiam materiae potentia magis indicat, quae impersectio Aem quandam, cuiusmodi materia est, significat. Ad ens praeterea potentia magis , quam priuatio pertinet. Nam cum actu substantiam parti-riur, quod priuatio non facit. Est autem materia substantia, non igitur ex priuatione, quae non ens est, iubet definiri. Rursus ad formam, ut ad perfectionem potentia refertur.
Magis igitur, quam priuatio, materiae propria, quae formae
gratia est comparata o Quoniam autem potentia accedente forma non perit,mutationis,seu ortus terminus esse non debuit. Eius enim terminorum,cum alter acquiritu reliquus
desinat, necesse est, siquidem materia sub utroque esse non potest. Id facit priuatio , quae formae, ad quam ortus est,accessit evanescit . Principium autem Aristot. id posivit equo Ortus, & Omnino mutatio incipcrct, ita ut altero aduenien te recedereto Ouod si potentiam proXimam, quae ad fornaa. generandam est, quis Obijciat, siquidem forma accedente non minus,quam priuatio ut dictum est) aboleatin, ne hanc quidem i ta ut priuationem, commode ponit Aristot. principium statuere. Nam diuersum a materia principi; modum
non omnino haberepotentia videtur. EX materia etenim ,. ut ex potentia rus fiunt,quomodo ex forma,ut m actu; pribuatio autem longe diuersum habet, ut quae seruiae' abentia Primum, & petae indicet, qμam in materia csse necesse est,