장음표시 사용
121쪽
eamque est, quid faciam, iudicari potest. Atque
esse tamen missio videmus, qui neminem imitentur, et suapte natura, quod velint, sine cuiusquam simi litudine consequantur: quod et in vobis an madverti recte potest, Caesar, et Cotta quorum alter inusit tum quidem nostris oratoribus Ieporem quendam et salem, Iter acutissimum et subtilissimum dicendis nus es consecutus. Neque vexo vester aequalis Curio, patre, mea sententia, vel eloquentissimo temporibus inis, emquam mihi magnopere videtur imitariis qui tamen verborum pavitate, et elegantia, et copia, sumam quandam expressit quasi sormam, figuramque di-eenda quod ego maxime potui iudicare in ea causa, quam ille contrae me apud centumviros pro fratribus
cossis dirit in qua init illi defuit, quo non mod' espiosus, sed etiam sapiens orator habere deberes. LXIV. Verum, ut aliquando ad ausas dedueaomus illum, quem instituimus, et eas quidem, in quibus plusculum negotii est, iudiciorum, atque Iilium, riserit aliquis sortasse hoc praeceptum est mnim non tam ac tinx, quam necessarium, magisque monitoria uo fatui, quam eruditi magi tri: hoc ei primum praecipiemus , quascunque catinas erit acturus, ut eas diligenter penitusque ognoscat. Oe in uin' non praecipitur. Faciles enim causae ad pueros deser M'. Lex peregrinum vetat in murum adscetide re: acendit hostes repulit accusatur. Nihil est negotii luiusmodi causam e noscere. Recte agitur nihil de ea a discenda praecipiunt. Haec est enim includo causariun fere formula. At vero in foro, ainbulae, testimonia, pacta con enta, stipulationes,
eognationes, affinitates, decreta, responsa , vita uique eorum, qui in causa versantur, tota cognoscenda est quarum rerum negligentia plerasque causas, et anaxime privatas sunt uim multo saepe oh,curi
μὴ videmus amitti. Ita nounulat, dum operam suam
122쪽
inultam existimari volunt, ut toto foro vovis', et a causa ad causam ire videantur, causas dieunt incognitas. In quo est illa quidem magna osseusio, veInegligentiae, susceptis rebus vel perfidiae, receptis:
sed etiam in maior opinione, quod nemo potest de
ea re , quam non noVit, non turpissime dicere. Ita dum ineritae vitupeTationem, quae maior est, coram
teinuunt, assequuntur etiam illam , quam magis ipsi sugilitat, tarditatis. Equidem soleo dare operam, ut de sua visque re me ipse doceat, et, ut ne quis anus adsit, quo liberius loquatur, et agere adversarii causam, ut ille agat suam, et, quidquid de sua re cogitarit, in medium proserat. Itaque cum ille vis.
cessit, tres personas uniis sustineo summa anim M.quitate , meam, adversarii, iudicis. Qui Iocus est talis, ut Ius habeat adiumenti, quam incommodi, hoc iudico esse dicendum ubi plus mali , quam boni reperio, id totum abiudico atque elicio. Ita meis quor, ut alio tempore cogitem, quid dicam, et Hloclicam quae duo pleriqtie inmio freti simul Laetiunt. Sed certe iidemGII melius aliquanto dicerent, si aliud stiniendum sibi tempus ad cogitandum, antida dicend x putarent. Cum rem penitus causamque cognovi, statim oecurrit animo, quae sit causa ambigui. Nisi est eis alim, quod inter homines ambigatvi , sive ex C sine Causa Constet, ut lacinoris, sive ex controversis ut hereditatis, sive ex deliberatione, ut belli, sive ex Persona, ut Ialidis, sive ex disputatione , ut de rati ne vivendi in quo non aut quid actum sit, aut s. Al , suturumve sit, quaeratur, aut quale ait, aut quid
XXV. Ac nostrae fere causae, quae auidem sunt criminum, plerumque infitiatione defenciuntur. Nam et de pecuniis repetundis, quae maximae sunt,
nefanda sere sunt onusia et de ambitu raro tundia.
123쪽
tur, ut possis Liberalitatem ac benignitatem ab ambisit atque largitione seiungere. De sicariis , de V nesiosis, de peculatu, infitiari necesse est. Id est igitur genua Primum causarum in iudiciis, ex controverinsia saeti. In deliberationibus Ierumque ex suturi, raro etiam ex instantis, aut facti Saepe autem res non, ait, necne, sed qualis it quaeritur ut cum
Opimii causam defendebat apud populiin1, audimente me, C. Carbo consul, nihil de C. Gracchi nece negabat, sed id iure, Pro satiite patriae , factum esse aicebat ut eidem Carboni tribuno plebis . alia tum mente Tempublicam capessenti, . Africanus a Ti.
Graccho interroganti, esponderat, iure caesum Videri Iure autem omnia aeseuduntur, quae sunt eius seueris, ut aut oportuerit, aut licuerit, aut necesse fuerit, aut imprudentia, aut casu facta esse videantur. Iam quid vocetur, quaeritur, cum, quo verbo
quid appellandiin sit, contenditur: ut mihi ipsi cum hoc Sulpicio fuit in Norbani causa summa contentio. Pleraque enim de iis, quae ab isto obiiciebantur, cumsonfiterer, tamen ab illo maiestatem minutam negabam ex quo verbo, lege Apuleia, tota illa causa pendebat. Atque in hoc genere caiisarum nonnulli praeeipinni, ut verbuit iIlud, quod causam facit, lucido breu eque definiat. Quod mihi quidem perquam puerile Heri solet Mia est enim, cum inter doctos homines de iis ipsis rebus, quae versantur in artibus, disputatur, verborum definitio ut, cum quaeritur,.suid sit ars, quid sit lex, quid sit civi as. In quibus
no praecipit ratio atque doctrina, ut vis eius rei, quam desinias, sic exprimatrix, ut neque absit quid. Dam, neque supersit. Quod quidem in in causa neque Sulpicius seeit, neque ego facere conatu sum. Nam quantum uterque nostrum potuit, mul copia dicendi dilatavit, quid esset maiestatem minuere. Etenim definitio primum reprehenso verbo uno, Rup
124쪽
addito, ut demto, saepe extorquetur e manibu1 d an, de genere ipso octrinam redolet exercitationemcmezene puerilem eum et in sensum et in mentem imicis intrare non potest Ante enim praeterlabitur, quam Pereepta St.
XXVI. Sed in eo genere, in quo, quale sat quid,
ambigitur', exsistit etiam ex scripti interpretatione a Pe contentio, in quo nulla potest esse, nisi ex ambiaguo, controversia. Nam illud ipsum, cum script ima sententia discrepat, genus quoadam habe; ambigui: quod tum explicatur, elim ea verba, quae desunt, suggesta sunt quibus additis defenditur, senter fidianscripti perspicuam fuisse, et ex contrariis scripti siquid ambigitur, non novum genus naseitur, sed a Perioris generis causa duplicatur. Idque aut numquam diiudicari poterit, aut ita diiudicabitur, ut referendis praeteritis verbis, id scriptum, quodcumque dejsendi 'us, suppleatur. Ita sit, ut imum genus in iis mali sis, quae propter scriptum ambiguntur, relinqua. tur, si est scriptum aliquid ambigue Ambiguorum autem complura genera sunt quae mihi videntui si melius nosse, qui dialectici appellantur, hi autem, nostri ignorare, qui non minus nosse debeant tum illud est frequentissimum in omni onsuetudine vel sermonis , vel scripti, cum idcirco aliquid ambigitur,
quod aut verbum, aut verba sint praetermissa. Iterum autem peccant, cum genus hoc causarum, quod in scripti interpretatione versalii , ab uIis causis , in quibus, qualis quaeque res sit, disceptaturo seiungunt. Nusquam euis tam quaeritur, quale sit genus ips- rei, quam in scripto, quod totum a facti comtroversia separatum est. Ita ista sunt omnino genera, qua 1 disceptationem et controversiam cadere Pos.
sunt; quid fiat, factum, futurumve sit aut quale sit aut quomodo nominetur Nam et illud quidem, quod
125쪽
quIdam Graeci adiungunt, rectene factum sit, totum iis eo est, quod quale' sit, quaerimus Sed iam ad
XXVIl. Cum igitur, accepto Misae genere et comi tin rem tractare coepi, nihil prius constituo, quam quid sit illud, quo mihi reserenda sit omni /un oratio, quae sit propria quaestionis et iudicii deinde in duo
diligentissime considero, quorum alterum commonis dationem habet nostram, aut eorum, quos defendirimus , alteruvi,st accommodatum ad eorum animos,
apri quos dicimus, ad id, quod Volumus, commois vendos. Ita ratio omnis direndi tribus ad persuadenisAum rebus est nixa: ut Prohemus Vera esse ea, quae uesendimus ut conciliemus nobis eos, qui audiuiit: ut animos eoru 1, ad Miemcumque causa postulabit moriun vocemus. Ad probaudum autem duplex est oratori subiecta materies lina rerum earum, quaeuon excogitantur ab oratore, es in re positae, rationutractantur: ut tabulae, testimonia, recta, eonVerita, quaestiones, eges, senatusconsulta, res iudicatae, deCreta, responsa, et reliqua, Si quae sunt, quae non pariuntur ab oratore, sed ad Drat rem a causa , inue a re deseruntur altera, quae tota in disputatione, et argumentatione or toris collocata est. Ita in superio. re se ere de traetandis argumentis, in hoc autem elis
ainde inveniendis cogitandum est. Atque isti quidem,
qui docent, tun causas in plura genera secuerurit, singulis generibus argumentorui copiam suggerrint. Quod etiamsi ad instituendos adolescentulos inagis aptum est, ut, simulac posita sit causa habeant, quo ae reserant, unde statim expedita possint aro menta depromere tamen et tardi ingenii est, rivulos conseinetari, sontes rerum non videre, et iam aetatis est usus que nostri, a capite, quod velimus, arcessere, et, uiade omnia manetit, videre.
Et primi genus illud eam rerum, quae a
126쪽
oratorem deseruntiis, meditatum nobis it Perpeti , ad nitiere usum similium verum esse debebit. Nam pro tabulis et coutra tabulas pro testibus et evotra testes Pro quaestionibus et contra quaestiones; et item de ceteris rebus eiusdem generis, vel separatim dicere solemus de genere universo, e definite de inguinlis temporibus, hominibus, causis quos quidem Io. eos vobis hoc, Cotta, et Snlpici, dico multa omismentatioue atque meditatione paratos, atque expeditos habere debetis. Longum est enim nunc me expli. Care, qua ratione aut oufirmare, aut tufirmare testes,- tabulas, quaestiones oporteat. Haec sunt omnia ingenii vel mediocris, exercitationis autem maximae: T. tem quidem, et praecepta duntaxat hactenus equa. Tunt, ut certis dicendi luminibus ornentur. Itemque illa, quae sunt alterius generis , quae tota ab oratois
pariuntur . exfogitationem non habent difficilem , -- plicationem magis illustrem perpolitamque desiderant. Itaque cum haec duo nobis quaerenda sint in causis, primum quid deinde quomodo dicamus alterum, quod totum arte tinctum videtur, tametsi artem P auarit, tamen prudentiae est paene mediocris, quidicendum sit , videre alterum est, in quo oratoris vis tua divina, virtusque cernitur, ea, quae vicenda
sunt, ornate, copiose, axieque dicere.
XXVIII. Quare illam partem superiorem, quo niam semel ita vobis plaeuit, non recusabo, quo minus Perpoliam atque eonficiam: quantum consequar, vos iudicabitis: quibus ex Iocis ad eas tres res, quae ad fidem iaciendam solae valent, ducatur oratio, ut
et concilientur animi, et doceantur, et moveantur.
ΓΗaec sunt enim tria numero.J Ea vero quemadmodum illustrentur, praesto est, qui omnes sto cere possit, vi hoc primus in nostros mores induxit, qua marim u- it, quiusolus effecit. Namque ego, Catule, dicam anim non reverous assentandi suspicionem, neminim
127쪽
esse Oxatorem Paesto illustriorem arbitror, neque Graecum, neque Latinum, quem aetas nostra tulerit, quem
non et epe, et diligenter audierim. Itaque, siquid est in me, quod iam sperare ideor, quoniam quide' vos, his ingentis homines, tantum operae mihi ad audii8ndum datis, ex eo est, quod nihil quisquam
unquam me audiente egit orator, quod non inmemoria mea penitus insederit. Atque ego is, qui sum, quantuscumque sum ad iudicandum, omnibus auditis oratorinus, sine ulla dubitatione sic statuo et iudico, neminem omniunx tot et tanta , quanta suis in vasisso, habuisse ornamenta dicendi. Quamobrem si vos quoque hoc idem existimatis, non erit, ut opinor,
immia partitio, si, cum ego hunc oratorem, nemnune fingo, ut institui, crearo, aluero, ponarmam; traflam eum Crasso, et vestiendum, et ornandum.
Tum Crassus Tu vero, inquit, Antoni, Perge, ut instituisti. Neque enim est boni, neque Iiberalis
parentis, quem procrearit, et eduxerit, eum non et vestire, et ornareri praesolim cum te locupletem esse negare non possis. Quod enim ornamentum, quae
is, qui animus, quae dignitas illi oratoxi demit, qui
in ausa Peroranda non dubitavit excitare eum conis sularem, et eius diloricare tunicam, et iudicibus i. eatrices adversas senis imperatoris ostendere 2 qui idem, hoe aecusante Sulpicio, tum hominem aeditiosum, furiosumque defenderet, non dubitavit seditiones ip- fas omare , ac demonstrare gravissimis Verbis, mulin os saepe impetus populi noti iniustos esse, quos praemstare nemo Possit 3 multas etiam erepublica seditiones
saepe esse saetas, ut cum reges essent exacti, ut cum
tribuniet potestas esset constituti illam Norbani seditionem, ex Inctu civium et ex Caepionis odio, qui exercitum amiserat, neque reprimi potuisse, iure esse consatam' otuit hie locus tam anceps tam i auditus, tam lubricus, tam novus, in quadam in.
128쪽
Medibili vi ac saevitate dices dioxaetar1' Quid ego de Cn. Manlii, quid de Q. Regis commiseratione δ. eam quid de aliis innumerabilibiis in quibus non
hoc maxime enituit, quod tibi onines dant, acumen quoddam singulare, sed ham ipsa, quae nunc ad me deIegare vis, ea semper In te eximia et praestantia
XXIX. Tum Catulus: Ego vero, inquit, in o. bis hoc maxime adluitari soleo, quod, cum inter vos iu dieendo dissimillimi sitis, ita tamen uterque ematrum dicat, ut ei nihil neque a natura denegatum, ne,ique a doctrina non delatum esse videatur. Quare, Crasse, neque tu tua suavitate nos Privabia, ut, si quid ab Antonio aut Praetermissum, aut relictum sit, Non Aplices : Deque te, Antoni, si quid non dixisis, existimabimus non potuisse postius, quam a Crasso dicimatitisse. Hic Crassus Quin 'tu, inquit, Antoni, omittis ista, quae proposuisti, quae nemo hornm de, siderat quibus ex Iocia ea, quae dicenda sint in eo.
sis, reperiantur. Quae quamquam abs te novo quo dasn modo, praeclareque dicuntur, sunt tamen et resaciliora, et praeceptis pervagata tua, deprome no bis, unde asseras quae saepissime traetas, Semperque livinitus.
Depromam equidem, inquit Antonius, et quo facilius id a te exigam, quod peto, nihil tibi a me
postuIanti recusabo. eae totius orationis, et istius ipsius in dicendo facinatis, quam modo Crassus iu Coohim verbis extulit, tres sunt ratioues, ut ante dixi una conciliandorum hominum, uera docendo rum, tertia concitandorum. Harum trium partium prima enitate orationis, secunda aeumen, tertia vim desiderat. Na n hoc necesse est, ut is, qui no bis chusam adiudicaturus sit, aut inclinatione volun talis propendeat in noς, aut defensionis argumentis
adducatur, aut animi permotione cogaturi sed Ῥω
129쪽
niam a Ia pars, in qua rerum ipsarum explicatio ac defensio posita est, videtii omnem huius generis quasi doetrinam continere, de ea primum loquemur, et pauca dic emus. lauca enim sunt, quae usu iam tractata, et animo quasi habere notata videamur.
XXX. tibi sapienter monenti, L. Crasse Iibenter asiantiemis, ut singularum causarum desensiones, quas solent m.gistri pueris tradere, ρlinquR. . natis aperiamus autem ea capita, unde omnis ad omnem et causan et orationem disputatio ducitur. Neque enim , quoties verbum aliquod est scribendum nobis, toties eius verbi litterae sunt cogitation conquirendae nec quoties causa dicenda est, toties ad - causae seposita argi-euta revolvi uos oportet:
int hahere certos locos, qui, ut litterae ad verbuφseribendum, sic illi ad causam expIicandam, statim eiurant. ' Sed hi Ioci ei demum oratori prodesse possunt, qui est versatus in rebus, vel usu, quemae. tas deuiqne affert, vel auditione et cogitatione, quae studio et diligentia praecurrit aetatem. Nam si tu mihi quamvis eruditum hominem adduxeris, quamula erem et acutum in cogit do, quamvis ad pronuntiandum expeditum, si erit idem inconsuetudine civitatis, in exemplis, in institutis, in moribus ac voluntatibus civi. am suorum hospes, non multum ei loci proderunt illi, ex quibus argumenta promuntur. Subacto mihi ingenio
opus eat, ut agro non semel arato , sed novato et iterato, quo meliores foetus possit et grandiores edere Suisbaetio autem est usus, auditio , laetio, litterae. A primur naturam causae videat, quae Iu. vaeam Ialet, factumne sit, quaeratur, an, quale sit, u 'nod omen habeat quo Perspecto , statim cineurrit naturali quadam prudentia , non his subductio. nibus, quas isti docent, quid faciat causam, id est,
quo sublato controversia , re aio possit deinde,
id eniat in iudicituri, quod isti sic iubent liner
130쪽
re interfecit Opimius Gracebiun. Quid saeu ea ampq od reipublicae ausa, cum ex senatusconsulto reclarma vocasset hoc tolle, causa non exitio id linaum negat contra Iego licuisse Decius. Veniet istatur in iudicium, licueritne ex senatusconsulio, sex. vanda reipubIicae causa. Perspicua sunt haec qui dein, et in vulgari prudentia sisa; sed illa quaere da quae ab accusatore et defensore argiuuenta, ad id, quod in iudicium venit, spectantia, debeant a uia
XXXI. Atque hic illud videndum est, in qu
summus eat error istorum magistrorum, ad 'uos lia heros nostros mittimus, non quo hoc quidem ad ducendum segnopere pertineat, sed tamen ut videatis, quam sit genus hoe eorum, qui albi eruditi identur, hebes atque impolitum. Constituunt enim in Paetiaondis orationum modis duo geuera causarum. Unum appellant, in quo, sine personia atque temporibus, de universo genere quaeratetur; Iterum, quod Persumnis certia et temporibus definiatum ignari, inueseontroversias ad universi generis vim et naturam mseraei. I Iam in ea ipsa causa, de qua ante dixi, nihil pertinet ad oratoris Iocos Opimii persona, vitai Decii. De ipso enim universo genere infinita quaestio est, num poena videatur esse afficiendus,' qui ei vem ex senatuSeonsulto patriae conservandae causa interemetrit, cum id per Ieges non liceret Nina denique est eausa, in qua id, quod in iudicium venit, ex eorum Personis, non generum ipsorum universa disputatione quaeratus. Quinetiam in iis ipsis, ubi de facto amb. igitur, ceperitne eontra Ieges pecunias P. Decius, amumenta et criminum et defensionis revocentur Podit' ad senus, et ad naturam universam quod sum tuosus, de luxuria quod alieni appetens, de avari tia quod seditiosus, de turbulentis et malis civibus: quod a multis arguitur , de genere testium contraque, quae pro re dicentur, omnia necemario a tem.