장음표시 사용
71쪽
Va passim nee carpentem is eoiI1gentem undique, repleri insta iuris civilis seientia.
XLIII. Nonne videtis, equitem Romanum, a .minem acutissimo omnium ingenio, sed minime AEteris artibus exuditiim, C. Aculeouem, qui mecum vi-rix, semperque vixit, ita tenero ius civile, ut ei, cum abas, discesseauis, temo de iis, qui peritissimi sunt,
anteponatur' omnia enim sunt posita ante oculos, uocata in usu quotidiauo, in congressione homuum atque 'in foro neque ita multis litteris aut voluminitas magnis continentur. Eadem enim sunt etata priorum a seriribus deinde, paucis verbis conianuistis, etiam ab iisdem scriptoribus, scripta sunt saepius Acmeedit vero, quo facinus percipi eosnosci erius civile possit, .. minime pierique arbitrantur,I mira quaedam in Amno cendo suavitas et delectatio diam, sive quem aveo studia delectant plurima est, et in omnitar civili, et in pontificum tibiis, et an XII tabulis,
λntiquitatis effigies, quod et verborum prisca et lastrinoseitor, et actionum genera quaedam maiorum consuetudinem vitamque declarant sive quis civilem scientiam contempIetur, quam Sca evolamon putat ora-laris esse propriam, sed cuiusdam ex aIio genere pruα
dentiae totam banc, escriptis omnibus civitatis utiis statibus ac partibus, XII tabulis contineri videbit: is quem asta praepotens et Moriosa bilosophia debetat, dieam audacius, hosce habebit sontes omnium
iisputationum suarum, qui iure civili et Iegibus comitaentur. Ex his enim et disnitatem maxime expeten-4- videmus, cum evus, iustus, iique honestris la-- honoribus, praemiis, splendore decoratur; vitia utem hominum, atquc fraudes, damnis, ignominiis, sinentis, ve exi, si exsiliis, morte multantur et dotemur non infinitis, conce taliouuinque plenis divu- Milouibus, sed auctoritate, nutuque degum domitas
72쪽
here Iibidines, oereere omnes cupiditaras, nostratumri, ab alienis mentes, oculos mauu abstinere.
XLIV. remant omnes linet di in quod aemtio: ih iotheca mehercule omnium philosophorixin uno mihi videtur XII tabularum libellas, si quas Mingum sontes et capita vilexit, et auctoritatis pondere, et utilitatis ubertate superare Ae a nos, id quod minxime debet, nostra patria deleeist euius rei tam est vis, ac tanta natura, ut Ithaeam illam, in asperramis molis, tanquam vidvium, affixam, sapientissimis vir immortalitati anteponeret: quo amore tandem inflamininati esse dehemus in eiusmodi patriam, quae una in omnibus terris domus est virtutis, imperit, dignitatis Zeuius primum nobis mens, mos, disciplina uota eas. debet; ei quia ea patria, parens omnitin nostrum, vel quia tanta sapientia fuisse in inre constituendo Puintanda est, quanta sui in his tantis opibus imparii e-- parandis. Percipietis etiam illam ex cognitione iuris
laetitiam et voluptatem, quod, quantum Praestiterint nostri maiore prudentia ceteri, gentibus, tum iacit iam intelligetis, si eum illorum lacrimo, et Draeone, et Solone nostras leges conserre voIueritis. Incredibi- Ie est enim, quam si omne tua civile, praeter hoe nostrum, ineonditum, ac paene ridiculam de quo invita soleo in sermonibus quotidianis da re, eum hominum nostrorum prudentiam ceteris omibus, et maxima Graecis, antepono. Hi ego de causis dixeram, vola, iis, qui persecti oratores esse vellent, iuris civitia
V. Iam vero ipsa per sese quantum asserat iis, qui ei praesunt, honoris, gratiae, dignitatis, quis immrat Itaque, ut apud Graecos infimi homines, meroeeruila adducti, ministros se praebent in iudiciis oratoribus ii, qui apud illos πραγματικοὶ vocantur ale,
tu nostra civitate contra, amplissimus quisque et cla-
73쪽
xistimus vir; ut ille, qui propter hane inris civilis
scientiam sic appellatus a summo poeta est:
mutique Praeterea, qui, cum ingenio sibi sanetor.3
dimitatem peperi ene, periecerunt, ut in respondem do de iure, auctoritate plus etiam, quam o ingenio, vaderent. Senectuti vero elebrandae et ornamiae quod honestius potest esse perfugium, quam iuris interpretati, Equidem mihi hoc ubsidium iani ab a Ieseentia omparavi, non soIum ad causar--Minx forensium, sed etiam ad decus atque ornamentum metutis, ut, cum me vires quod sere iam tempus a veniat deficere coepissent, ab solitudine domum meam vindiearem . Quid est enim praeelarius, quamdio inritas et reipublieae muneribus permnetum seri, Posisse suo iure dicere idem, quod apud Ennium dicat ille 'i ApoIIo, ae esso sum, unde inhi, si non Pompuli et reges, at omnes sui cives conailium Merunt,
Est enim sine dubio domus iurisconsulti totius oraculum civitatis Testis est huiusce .mueli ianua et vestibulum, quot in eius infirmissima valitudine, asseetaque iam aetate, maxima quotidie frequentia ei tam ac summorum hominum spIendore elebratur. XLVI. Iam vero illa non longa, orationem dein Rderant, quam rem existimem piihIica quoque tisa, ae sim propria civitatis atque imperii, tum monuis
menta rerum gestarum, et vetustatis exempIa, orato-.ri nota esse debere. Nam ut in rerin privatarum musis atque iudiciis depromenda saepe oratio est ex iure civili, et idcirco, ut ante diximus, oratori iuriseivilis scientia necessaria est: sic in auias publicis iudiciorum, concionum, senatus, omnis haec et Dii. Irutatis memoria, et publie tu is auetoritas, et re tendae reipublicae ratio Oacientia, tamquam aliam
74쪽
teries, ais oratoxibus, qui versantur an repuinea, at tecta esse debent. . Non enim caetriadaevi nescio queam, neque Proclamatorem, aut rabulam, hoc semone II atro conquirinins sed eum virum, in primm aiteria artis amitates, cuius cum ipsa natura magnam h mini saeuitatem daret, tamen esse deus Putabatur, ute ipsum, quod erat homisia Proprium, non Parimn per nos, sed vivitiatu ad nos istum videretur deis in te, qui possit, non tam aduoeo, Daux nomine Ormotoris omatus, incolumis, vel inter hostium tela, Mesaisaei vim, qui Metiis fraudemque noe-tis possit dinem do subiicere odio eivium, supplicioque eona ingere: idemque ingenii praesidio innocentiam iudicio in Poe ' Mi aret idemqno Ianguentem datiente ne Pop
. um aut ad docua excitare, aut ab errose deducesto, aut inflammare in improbos, aut incitatum in bonoa, mitigare qui denique, quemcumque in anim hominum motum res e Causa Postulat, eum dicendove exis citare possit, vel sedare. Hanc vim si quis existimat, aut ab iis, qui de dicendi Tatione seripserunt, exposu tam rase, aut a me Posse exPon tam brevi, vehementere neque solum inscientiam meam, sed ne rerum quidem magnitudaeem perspicit Equi ις- obia, quoniam ita voluistis, soni , unde hauriretis, atque itineo x ipsa, ita PutaVi esse .de monstranda, o ut . ipse dux essein, quod et infinitum est, et on neces-rium,in se ut communνtrarem tantum viam, et, ut fieri solet,duituli ad sontes iniqud em.
M. Π Milii vero, inquit Muciud, satis superqueritis te videtur istumin xlicuis, si Inodo sunt studiosi esai saetura. N-, ut Socratem 4Ilum solitum aiunt dicere, Perse it M. Albi OPHOSSe, Signis fiatis esset Eoam
citatus coliciri quili su ad studium ognoscendae Per.eipiqua eque victui quibus enim id persuasum es-sst, ut nihil mafident se esse, quam bon Viros, iis reliquam, facillam essi dos ii iam : sic ego inteΗiso, si iu
75쪽
hnee, tiae vate ei oratione sua Crassus, intraremo, veritas laedlime o ad ea, quae cupitis, WVentu . ros ab ho adisu, ianuaque patefacta. Nobis vero, inquit Suvieius, ista sunt pergrata perque iucunda: sed Panea etiam requisimus, inprimisque quae viade initer a te, Crasse, de ipsa arte pereursa sunt, cum iIIa te et non eontemnere et didicisse eonfiteorere. Ea si paullo Iatius dixeris, expleris omnε---
quibus studendum rebus esset, accepimus, quod ip- sum est tamen magnum; sed via earino erim rati nemque eupimus e hos re 'id si, inquit Crasis sua, quoniam ego, quo facilin vos apud me tenerem, vea Re Potius obsecutus sum voluntati, quam aut cou. auetudini, aut naturae meae, petimus ab Antonio, ut ea, quae continet, nem adhuc protuΙit, ex quibus
-- libellum sibi excivisae iamdudum questus est, e Iicet nobis, et illa dicendi in texi emnitiet mi videtur, inquit Sulpicius nam Antonio di me, istiniam quid tu sentia , intelligemus. leto igitur, inquit Crassus, a te, quoniam id nobis, Antoni, hominibuis id aetatis, oneris ab horum adolescentium studiis imis ponitur, ut exponas, quid iis de rebus, quas a equaeri vides , sentias.
XXXXVIII. Deprehensum equidεin me, inquit
Antonius, Iane video atque sentio, non soIum quod ea requiruntur a me, quorum sum ignam atque inosolena, sed quia, quod in causis vaIde fugere soleo, ne tibi, Crasse, necedam, id me nune isti vitare nom- utile. Verum hoc Ingrediar ad ea, quae vultis, aulaei is, quod idem mihi vero usu esse verutummi Mo disputatione, quod in diserido solet, ut uuae retetur ornata oratio. Neque enim nin de arte dicturus, quam numquam didies, sed de i- eon. suetudines ipsaque illa , quae in com metitarium meum oravi, mini eiusmodi, non aliqua tithi Metrina tra-
76쪽
dita, sed a rerum ui causisque tractata quae iv his, hominibus eruditissimis, o Probabuntur, e stram iniquitatuin accusatote, qui ex me ea quaesa tia, quae ego nescirem meam facilitatem Iaudatote, . cum Obis, o meo iudicio, sed vestro studio induis Cius, uou gravate respondero. Tum Crassus, eme modo, inquit, antoni. Nullum est enim pericurum,ue quid tu eloquare, nisi ita rudenter, ut neminem nostrum poeniteat ad huno te sermovem inse
ver. inquit, pergam et id faciam, quod
in principio fieri in inuibus disputationibus o utere perisso ut, quid illud sit, de . disputetur, ex-Plauetur, ne vagari et errare cogatur oratio, at ii, qui inter se dissenserint, non idem esse illud, quo agitur, intelligant. Nam si sorte quaexeretur, guae esset ars imperatoris, constituendum putarer princia Pio, quis esset amperator qui cum esset constitutus administrator quidam belli gerendi, tum adiungeremus de exercitu, de castris, de agminibus, de io orium Hationibua de oppidorum oppugnatiouibus, de commeatu, de insidiis faciendis atque vitandis , de TeIiquis rebus, quae essent Propriae belli administram
di quarum qui essent animo et Scientia compote , eos esse imperatores dicerem uter que exemplis Asriea. Doriun et Maximorum Epaminondam atque Hannibalem, atque eius generis homines nominarem. Sin autem quaereremus, quis essetis, qui ad rempublicam moderandam usum et acientiam, et istisium suum contulisset, definirem hoc modo; qui qmbus rebus altilitas reipublicae pararetur augeretumue t ineret, iisque Meretur hunc reipublicae aemtorem, eteonsilii publici auctorem esse habendium: praedicam vomque P. Lentulum principem illum, et ui Gra inum patrem, et .metelium, et . Asricanum, et C. Laelium, et insum abitis. alio cum ex nostra
77쪽
eivitate, tum ex ceteris. Sin autem quaereretur, quianam iurisconsilit is vere nominaret ir; eum daee. rem, ei' legum, et consuetudinis eius, qua privati in civitato uterentur, et ad respondeudum, et ad scribendurn et ad cavendum, peritus esset et ex eo genere Sex. Aelium, Μ Manilium, . Mueium nomiα
XXXXIX. Atque, ut iam ad Ieriora artium si via veniam, si musicus, si grammaticus, si poεta quaeratur, possim similiter explicare, ni eorum quisque profiteatur, et quo non amplius a quoque, sit postulandum Philosophi denique ipsius, qui de
sua vi ac sapientia unus omnia paene profitetur, est tamen quaedam descriptio, ut is, qui studeat omni. um Temm divinarum atqueatinianarum, vim natu. ram Causamque nosse, et omnem bene vivendi rationem tenere et Persequi, nomine hoc appeΗqtur oratorem autem, quoniam de eo quaerimus equidem non facio eundem, quem Crassus; qui mihi laus est omnem ianthim rerum atque artium scientiam comprehendere vix oratoris officio ac nomine atque eum Puto
eme, qui verbis ad audiendum iucundis et sententiis ad prohandum accommodatis uti possit in causis so,
rensibus atque communibus. Hunc ego appello orauiorem, eumque esse praeterea instructiun voce, et actione, et Iepore qNodam volo Ceassus vero mihi noster visus est oratoris secuItatem non illius artis
terminis, sed ingenii sui Mibus, immensis paene, laseribere Ram et civitatum regeudarum oratori mohemaeula sententia sua tradidit in quo per mihi mirum visum est, Scaevola, te hoc in concedere; eum aaepissime tibi senatus, breviter impoliteque beens, maximis sit de rebus assensus. m. vero ScauWms, quem non longe, ruri, apud se esse aulis, Vir
Tegendae reipublicae scientissimus, si audierit, hanc auctoritatem suavitatis et eo in sui vindieari a te,
78쪽
Cras , quod eam ratoris propriam ma dieaa; credo huc veniat, et hanc loquacitatem minoin vuti tu ipso aspectuque conterreat qui quamquam est iudicendo iniuime contemnendus, prudentis tamen serum magnarum magis, qua dicendi arte, nititur. Neque vero, si quis utrumqu/ 'test, aut ille eos Iii publici auctor ac senator bonus, ob eam Ipsam. - ν sam orator est aut hic disertus atque eloquens, si eat idem in procuratione civitatis e fgius, illam solent am dicendi copia est consecutus Μinum inter se haurit istae facultates, Iongeque sunt diversae, atque seiunetae que eadem ratione ac via M. Cato, P. Asticanus, Q. Metellux, C. Laelius, qui omites Ioinquentes fuerunt oratiouem suam et reipublieae disgnita tem exornabant. L. Neque enim est interdictum aut a rotu tura, aut a Iege Hiqua atque more , aut singulis ho- miuibus, ne amplius, quam iangulas artes, nosse 1i.
. euat. Quare non, etsi eloquentissimus Ahenis φῶ-eles, idemque in ea civitate Plurimos annos prinQπε
consilii publici vit, idcirco eiusdem hominis atquc
artis utraque faciatas existin auda est; nec sau.
sus idem iuit eloquens, et iuris pertina, ob eam Canusam inest in saevitate dicendi iuris ivilia scienti riam si quisque, ut in aliqua arte et facuItate excel. iens , aliam quoque artem sibi absumserit , Ita persio eiet, ut, quodi aeterea sciet, id eius, in quo ceu et Pars quaed in me videatur Ileet ista ratione discamus, piti bene, et duodecim scriptis ludere, Pron privi esse iuris cludis, quoniam utrumque eorum P. Mucius vita e fecerit eadem inratioRe dicantur, et quos φυσικον Graeci nominant, sim poetae, quo fiam Empedocles physicua egregium posima seceriti
Propria sua esse . atque a se possideri volunt, dice
79쪽
ruum titisse lateantur. Ao, si iam Hacet, omines a te oratori subiumere, Merabilius est, sin potius ili eare ut, Poniam dic ndi saeuuas non det eat esse ieiuna atque nuda, sed aspersa atque distinet inuitariun rerum iucunda quadam varietate , ait boni offa tuom multa auribus accepisse, mala vidisse, multa aniam et cogitatione, multa etiam Iegendo pereurrisse u- ea, ut v x possedisse, aed, uniatena, libasse. Pateor enim, callidum quendam bivio, et nulla in rouronem ac Tudem, nec peregrinum atquchoapitumia agendo eme Miare. Ll. Neque vero istis tragoediis auis, bus uti plutosophi maxime solent, rasaae, perturbor, quod
ista dixisti, neminem posse Oxum montes, qui audis reat, aut inflammare dicendo. - inflamma a resti
mere, eum eo maxime via oratoris magnitudoque cer Ratur, nisi qui rerum omnium naturam, m Te bomis
vi atque vationes penitus Drapexerit: in quo phil. 3ophia ait oratori necemaxio porcipianda quo in ta . suo hominum quoque ingeni ,sissimorum otiosamn riunque totas aetate videmus esse conisitas: quomin eopiam magnitudinemque cogni ionia atque artis Ron modo non contenino, ea etiam vehementer a. miror nobis tamen, qui in hoc popuIo soroque e Mnuar, satis est, ea se motibus homitium t scire,' Meere, quae non abhorrent ab hoininum moribu quis enim unquam Oxawr magnus, et Mavis, sum is σαι adversario iudiem ae re venet, haesitavit ob Rausam, quod nesciret, quid amet iracundia, se Uvae mentis, an eupiditas amniendi dolori. Quas,
et o amimorum motus an .iudicibus, aut M.
do disendo miscere atque agitare euet, ea di is, s a philoaaphia dici solent qui paxtamomu o in negauit in animis uno e me dabore, quique eos im
80쪽
-- pariun qui tolerabilioris v mi esse, ist ad
veritatem vitae propius aceedere, permediocre is Pt tius leves motus dehere esse dieunt. Orator an omniae haec, quae putantur an communi vatae Consue ludine, mala ac molesta, et fugienda, multo maiora et aeerbiora verbia facit itemque ea , quae vigis e
petenda ait ne optabilia videntur, dicendo amplificat atque omat neque id ita sapiens inter stulto vide. ri, uti, qui audiunt, aut illum ineptum et raeentinnputent, aut, etiamsi vaIde Umbent ingenium oratoris,
lapientiam mirentur , se esse stultos molesto ferant; sed ita peragrat per animos hominum, ita sensus memtesque pertractat, ut non desideret hi osophorum d seramiones, neque ex diat oratione, sumimum uiud bonum in mamone ait, an in eo ore virint an V
Iuptate oegni tur: an haec inter se ivnsi copularique possint an oro, ut quibusdam visum, nihi certum Miri, nihil sane cognosci et percipi possit quamam Terum sateor magaism multiplicemque esse visciplinam, et-ultas, Copiosas, variasque rationes; sed aliud quiddam, Ionge aliud, Crasse, quaerimus Aonio hominem ia opus est, et naim a usuque auido, qui saga oleo pervestiget, quid sui eives , sique homines, qui Eus aliquid dicendo persuadere e it c agitent, sens
arat, opinentur axspectent. LII. Teneat oportet venas cuiusque generis, amiastis, Minis, et eomm apud quos alimia aget, aut erit aetums, mentes Mususque degustet philosopho rem autem libros reservetis;bi ad huiuseemodi ' seu Iani requiem atque otium, me, siquando ei dicendum exit de iustitia et fide, mutnetur a Platone; hi, eum hae exprimenda verbia arbitraretur, nova nandam finxit in Iibris civitatem rosque eo illa, quae dicenda Mustula putabat, a vatae consuettidinis, et metvit tum moribus abhorrebant. Quodsi ea prohallentur in