장음표시 사용
111쪽
AD HERE N N I UMplo unamquaque rem cem uerbo cocludi videmus Coniunctio est,cum interpositione uerbi π superio: res orationis partes comprehenduntur inferiores , hoc modo : Formae dignitas aut morbo defloresici aut uetustate. Adiunetio est,cum uerblim , quo res coma prehenditur,non interponimus, sed aut primum aut postremum collocamus. Primum, hoc pacto : De Iourescit formae dignitas aut morbo, aut uetvtate. . Pomoremum sic : Aut morbo aut uetustate formae dignio
ras deflorescit d festiuitatem ὀ Annio est apposta
ta. quare raΥius utemur ea, ne satietatem pariat. Ad breuitatem coniunElio . quare sepius adhibenda est. Hae tres exornationes de simplici genere manant. Conduplicatio est, cum ratione amplificationis, aut commiserationis,eiusdem unius, aut plurium uerbo: rum iteratio , hoc modo: Tumκltus C. Gracchi tumultus domesticos intestinos comparat. Item, Com*motus non es, cum tibi mater pedes amplexaret3r, non es commollis. Item, Nunc etiam audes in bomram cons ectum uenire proditor patriae, proditor in*quam patriae uenire audes in horum constectum uera hemeter auditorem commouet eiusdem redintegratio uerbi, uulnus maius efficit in cotrario cause, quo si aliquod telum sepius perueniat in eandem partem
corporis. Interpretatio est,quae non iterans idem redidintegrat uerbum, sed id commuta 3κod posivii est ,
alio uerbo,quod idem ualeat, hoc modo : Remp. radi citus euertisti, iuitatem funditus deiecisti. Item Pari. trem nefarie uerberustiearenti manus scelerate intulisti. Necessest eius qui audit, animκm commoue:
112쪽
LIBgR III I. Sori,cu grauitas prioris dicti renouatur interpretatione Merborum. Commutatio est,cum duae sententiae inter se disicrepates ex transiectione ita efferretur,κt a priore posterior contraria priori profici catur, hoc modo :esse oportet ut uiuas,non uiuere ut edas. Item, Ea re
poemata non facio,qκis,clii modi uolo,non possum; cniusmodi possum , nolo. Item , Q uae de illo dicunetur, dici non possunt: quae dici possunt, non dicunaetur. Item , Si poema loquens pictκra est: pictura, tacitum poema debet esse. Item , Quia stultus es, eari taces: non tamen quia taces,ea re stultus es. Non
potest dici quin commode sis cum contrariae sentenutiae translatione uerba quoque conuertantur. Plura subiecimus exempla, ut quoniam d2fficile est bocgranus exornationis inuentu, dilucidum esset, u cu bene esset intellectum, facilius in dicendo inueniretur. Persmissio est, cum ostendimus in dicendo nos aliquam rem totam tradere π concedere alicuius uoluntati, sic: Quoniam omnibus rebus ereptis fotu mihi superα est animus π corpus , haec ipsa, quae mihi de multis sola relicta sunt, uobis Cr uestrae condono potestati. uos merilio pacto uobis uidetur,utamini atque abuutamini,licebit impune : in me, qκidquid libet, statκiαre : dicite , atque obtemperabo. Hoc genus tametsi alias quoque nonnunquam tractandum est, tamen ad misericordiam commouendam uehementissime est accommoditum. Dubitatio est, cum quaerere uideαtur orator, utrum de duobus potius,aut quid de pluαribus potissimum dicat, hoc modo: Ob 'it eo tempoure plurimκm re . consulκm, siue stultitiam, siue ma
113쪽
AD HERENNI UMEtiam dicere oportet, siue utroque . Item, Tu istud ausius es dicere homo omnium mortalium Euero quornam te digno moribus tuis appellem nomine. Expeditio est,cumgationibus compluribM enumeratis, quibus aliqua res aut fieri, alit non feri potuerit, caeterae tolluntur,una relinquitur,quam nos intendinilis, hoc
modo : Necesse est, cumrconstet istum nostrum fundidum fuisse, ostendas te aut uacuum posedisse, aut μ' tuism fecisse,aut emisse,aut haereditate tibi uenisse . Vacuum,cum ego adessem, possidere non potvidisti: tuum usu fecisse etiam num non potes: emptio
nulla profertur : baereditate tibi me uiuo mea pecudinia uenire non potuit. Relinquitur ergo ut me ut de meo fκndo deieceris. Haec exornatio plurima iuuabit coiecturales argumetationes, sed non erit tanquam inplerisque,u cum uelimus,ea possimus Atinam facere id non poterimus, ni si nobis ipsa negotii natura dabit facultatem. Dissolutio est, quae coniunctionibus uerborum e medio sublatis partibus separatis effertur ,
hoc modo . Gere morem parenti, pare cognatis, obπρqκere amicis,obtempera legibus. Item, Descende in integram defensionem, noli qκidquam recusare , dasernos in qκuestionem, stude uerum inuenire. Hoc munus acrimonium babet in se, uehementissimum est,eV ad breuitatem accommodatum. P cisio est,cu, dictis quibusdam,reliquum,quod coeptum est dici, rem linquitur in audientium iudicium,sic: Mihi tecuparcertatio no est, ideo quod populus R. me : nolo dicere, ne cui forte arrogas uidear: te aut sepe ignominia digna putauit. Ite : Tu ista nuc aκdes dicere, qui nuper alienae
114쪽
L I B E R IIII. II alienae domni nis ausim dicere,ne,cum te digna didixero e indignum quidpiam dixisse uidear. Hic atrocior tacita susticio,quam disieria explanatio facta est. Conclusio est, quae breui argumentatione ex sis, quae Concha cante dicta Ant,aut facta, conscit id quod necessario consequatur, hoc modo : Quod si Danais datum erat oraculum non posse capi Troiam fine Philoctetae μα u in gittis,hae autem nihil aliud fecerunt,nisi Alexandrum perculerunt: hunc extinguere, id nimirum capi fuit
RESTANT etiam decem exornationes uerame em Roborum,quas idcirco non uage ditersimus, sed i severioribus sieparauimus,quod omnes in uno genere pomtae sunt. nam earum omnium hoc proprium est, ut ab usitata uerborum potestate recedatur,atque in aliam
rationem cum quadam uenustate oratio conferatur. - .
De quibus exornationibus Nominatio est prima, quae Nomina inos admone ut cui rei nomen aut no sit,aut satis idoneum non sit, eam nosimet idoneo uerbo nominemus, alit imitationis, aut significationis causa. Imitationis uen iri Ao shoc modo,ut maiores rudere, .uagire, im ire,et
murmurare, sibillare appellauerunt. Signipcandae ΡηU A Mrei causa, sic: Postquam iste in remp. fecit impetum,
fragor ciuitatis in primis est auditus. Hoc genere raro utendum est, ne noui uerbi assiduitas odium pariat: sed si commode quis eo utatur π raro,non modo non offendet nouitate,sed exornabit etia orationem. Prora pHonore nnominatio est, quae sicuti cognomine quoda extraneo
demonstrat id, quod suo nomine appellari non potest, ut si quis,cum loquatur de Gracchis,At non Africani
115쪽
AD HERENNI'UM nepotes,inqκiet, isti modi fuerunt. Item, si quis de aduersario dicat: Videte nunc,inquit, iudices, que admodum me Plagiosippus iste tractarit. Hoc pactio non inornate poterimus in laudando, in laedendo aut in corpore,aut in animo,aut in extraneis rebus
dicere, sicuti cognomen quod pro certo nomine collori: am1 fio cismiis. Denominatio est,que i propinqui, 'ittamis rebus trahit oratione,qua possit intelligi res, quae non βο uocabeso sit appellata. Id aut ab inuentore conficitur,ut si quis de Tarpeio loquens, eum Capitolinum nominet. Aut ab inuento , ut si quis pro Libero Minum, pro Cerere 'Mem appellet. Aut ab instruae mento dominum, ut si quis Macedonas appellarit hoc modo: No tam cito Sarisse Graecia potitae sunt. Aut
idem Gallos signiscans dicat, Nec tam facile ex Italia materis transalpina depulsa est. Aut id, quod si ab eo; i ' qui facit , ut si quis cum bello uelit ostendere aliquid quempia fecissee,dicat: Mars istud te facere necessario coegit. Aut si quod facit,ab eo quod sit,ut cu desidio aesam artem dicemus,quia desidio Osfacit: frigus piis gru,quia pigros facit. Ab eo quod cotine id, quod cotinetu hoc modo denominabitur : Armis Italia no pota test uinci,nec Graecia disiciplinis: na hic pro Graecis CrItalis,quae cotinet,notata siunt. Ab eo ,3 Aod corinetur, liquod cotinet,ut si quis auru uel argetum, ut ebur nomine cu diuitias uelit nominare . Hara omniis deae
nominationii magis in praecipiendo diκisio , i in quae rendo difficilis inuentio est,ideo quod plena cosuetudo est no modo poetaru oratorused etiam quotidiani siermonis, huiusimodi denominationum. circuitio
116쪽
LIBER IIII. F8 est oratio rem simplicem assumptam circunscribes elocutione,hoc pacto : Scipionis prouidentia carthaginis opes fregit. Nam bic,nisti ornandi ratio qzaedam esset habita,Scipio potuit Carthago simpliciter appellara
tiobis deos immortales arbitror dedisse uirtute pro uesti a . Transiectione hoc modo: In stabilis in istum pluαvimum forinna ualuit. Item , Omnes inuidisse erirapuit tibi bene uiuendi casius facultates. Hlli: modi transiedito,quae rem non reddit obscura, multum proderit ad continuationes,de quibus ante dictum est . in quibus oportet uerba sicuti ad poeticum quedam eXαtruere numerum,ut perfecte et perpolitiissime possint esse absolutae. Superlatio est oratio superans ueritaα με eria
rem,alicuiκs augendi minuendi ue causa. Haec sumia si tur separatim,aut cum comparatione. Separatim sica: tQuod si concordiam retinebimus in ciuitate, imperij si m gnitμdinem solis ortu atque occasiu metiemEr. Cu comparatione,aut ui similitudine,aut a praestantia superlatio pumitzr. ae similitudine sic: Corpore: niueu A UYHI
candorem, at effu igneum ardorem assequebatur. A'. o praestantia hoc modo : Cuius ore sermo melle dulcior pro luebat. Eodem genere hoc est,a antus erat in ara
mii stiendo ut solis fulgor o curior uideretur. Inret sesse f
leetio est,cum res tota parua de parte cognoscitur,aut de toto pars. De parte totsi sic intelligitur: Non illae te nuptiales tibiae eius matrimoni j comones iis Na hic caemnis sanctimonia nuptiarum uno signo tibiaru inretiligitur. De toto pars,ut si quis et,qui uestitum aut oro
117쪽
Do AD HERENNIUM natum sumptuosium ostente dicat, tentas mibi ditiatias, locupletes copias iactas. Ab uno plura intelliugantu hoc modo: Poeno fuit Histanus auxilio, fuit immanis ille transalpinus,in Italia quoque idem nonu AhDm nemo togatus siensit. A' pluribus unum sic intelliis. Atrox calamitas pectora moerore pulsabat:
itaque anhelans ex imis pulmonibus prae cura hiritus ducebatur. Nam in superioribus plures Histant, Galli, π togati, er hic unum pectus unus pulmo intelligitur: π erit illic diminutus numerus festiuitatatis, hic adauctus grauitatis gratia. Abusio est,qua uerbo simili π propinquo pro certo π proprio ab
utitur,hoc modo : Vires hominis breues sunt,aut pamua statura,aut longa in homine consilium, aut oratio magna,aut uti pauco sermone. Nam bicfacile est inae
tellectu, sinitima uerba rerum disimilium , ratione
abusionis esse traducta. Translatio est, cum uerbum in quandam rem transfertur ex alia re, quod propter similitudinem recte uidetur posse transferri. ea uitamur rei ante oculos ponendae causa , sic : Hic Italiam tumultus expergefecit terrore subito. Brevitatis causa, sic: Recens aduentus exercitus subito ciuitatem exta tinxit. Obscoenit iis uitandae causa, sic: cuius mauter quotidianis nuptique delectatur. Augendi causa, sic : Nullius moeror, calamitas istius explere inimis ritias, nefariam saturare crudelitatem potuit. Qunuendi causa, sic : Magno se praedicat auxilio fuisse, quia paululum in rebus difficillimis lirauit. Ortinandi causa ,sic: Aliquando re . rationes, quae maαlitia nocentum exaruerunt,uirtute optimatum reuire
118쪽
LIBER IMI. Syscunt. Translationem dicunt pudentem esse oportere, ut cum ratione in consimile rem transtat, ne sine de lectu temere π cretia uideatur in dissimilem transcurrisse. Permutatio est oratio aliud uerbis, aliud sinu Pera uiam tentia demonstrans. Ea diuiditur in treis parteis, sia QM . AM: militudinem,argumentum, contrarium. Per similitu dinem submitur, clim translationes lina aut plures freαqκenter ponuntur a simplici ratione ductae ic: Nam cum canes fungantur sicque luporum, cuinam praesi; dio pecuaria credemus i Per argumentum tractatAr,cAm a persona,alit i loco, aut i re aliqua similitudo augendi aut minuendi causa ducitur: ut si quis Drussum,Gracchum,Numitorem obsoletum dicat. Ex constrario ducitur sicini si quis hominem prodigum o in xuriosium illudens,parcum π diligentem appellet. Et in hoc postremo, quod ex contrario sumitur; er illo primo,quod i similitudine ducitur,per translationem
argumento poterimus uti. Per similitudinem , sic: Quid ait hic Rex atque Agamemnon noster, siue, Micrudelitas est, potius Atreus' in contrario, si qRem impiκm,qui patrem uerberaverit, Aeneam uocemus: intemperantem π adulterκm, Hippolytum nomineamus. Haec sunt fere, quae dicenda uidebantur de ueruborum exornationibus. Nunc res ipsa monet, ut deradeinceps ad sententiarum exornationes transeamus. DISTRIBUTIO est, cum in plures res aut te iumspersonas certas negotia quaedam dis eritκntu hoc modo : Qs uestrum iudices nomen senatus diligit, hune oderit necesse est: petulantissime enim semper iste opop nauit Senatum. Qui equestrem Iocum stlendis H iis
119쪽
dissimum cupit esse in ciuitate,is oportet istum maximas poenas dedisse uelit,ne iste sua turpitudine ordini honestissimo macula atque dedecori sit. Qui parentes . tb . habetis, ostendite istii s supplicio vobis homines impios non placere . Qinus liberi sunt, statuite exemplum, ' quantae poenae in ciuitate sint hominibus huiusmodi
coparatae. Item,Senatus olficium est,consilio ciuitatem
iuuare . mgistratus officium est, opera oer diligentiaco equi Senatus uoluntatem . Populi osticium est,res optimas et homines idoneos maxime suis bententique eligere, probare. Accusatoris officium est, inferre criamina: Defensoris,diluere propulsare. Testis est,diricere quae scier t,aut audierit. Quaesitoris est, unκmα quenque hora in officio suo continere.Qua re L. Cassi,s testem,praeterquam qκod sciat,aut audieri argumerari ,'coniectura prosequi patieris, ius accusatoriscis iure testimon comisicebis, testis improbi cupiditate confirmabis,reo duplice defensionem parabis. Vt baec exornatio copiosa. comprehendit enim breni multa , sua cuique tribuens,officia separat, er res diuidit
plures. Licentia est,cum ulid eos,quos aut uereri,aut
metriere debemus, tamen aliquid pro iure nostro dici: mus,quod eos minime offendat,aut quos bi diligur,cuit aliquo errato uere reprehendi posse uideantur, hoc modo: Miramini Quirites , q:ιod ab omnibus uestim . et rationei desierantur,quod causam uestram nemo suscipiat, qκρά si nemo uestri defensorem profiteatur id tribuite uestrae calpae, dis desinite istud mirari. .Quid enim est, idare non omneis ista rem fugere ac altare de ea M. . Recordamini quos habueritis defensores :su
120쪽
1 L: I B E R IIII. codia eorum uobis ante ocκlos proponite : deinde exitus omnium considerate: tum uobis ueniet in mentem,lituere dicam,negligetia uestrasne ignauia potius, illos omnes ante ocκlos Vestros trucidatos esse, inimicos eοα
xu uestris suifragiis in amplissimum loca peruenisse . Item, N am quid fati iudice quare in sentent sferendis dubitaueritis,aut istum hominem nefariu ampli ueritis i non apertissimae res erant crimini datae non omnes hae testibus comprobatae non contra tolliter ,er nVatorie restonsium Hic nos ueriti estis, si primo coetu condemna etis, ne crudeles existimaremini. Dis eam uita lis uituperatione,quae longe a uobis erat abufutura,eam inuenistis,ut timidi atque ignaui putare: mini. Maximas priuatas publicas calamitates accepistis: cum etiam maiores impendere uideantar , sedetis citamini. Luce noctem,nocte lucem expedietatis. Aliquid quotidie acerbi atque incomodi nκndiciatur eum,cuilis opera uobis haec accidunt, remora ramini diutius π alitis, ac re . perniciem retinetis quoad potestis in ciuitate. Eiusmodi lice=itia sit nimium videbitur acrimoniae habere,multis mitigationibus terinietur na continuo aliquid huiusimodi licebit inferre: Hic ego uirtutem uestia quaeros pientia desidero,ueatere consilietredine reqκiro,ut, quod erit comotum licetia,id laude mitigetur, ut altera res ab iracudia et molestia remouea altera res ab errato deterreat. Hac res,
sicut in amiciti ita in dicendo, si loco st,maxime μαcit,ut et illi,qui audiet, a culpa absint,et nos,qui dicim: s,amici eorM,CV ueritatis esse uideamur. Est autem quodd.i genκ licetiae in dicedo,quod astutiore rone coα