장음표시 사용
121쪽
AD HERENNIUM paratur: cum aut ita obiurgamus eos, qui audiunt ,
quo modo ipsi se cupiunt obiurgari: aut id quod sicio. mus facile omnes audituros, dicimus nos timere quomodo accipiant ; sed tamen ueritate commoueri, ut nihilo secius dicamus. Horum amborum generum exempla sub ciemus. Prioris, huiusmodi: Nimium Quirites animis estis simplicibus mansuetis, nimiuereditis unicuique: existimatis unumquenque eniti,ut
perficiat quae nobis pollicitus sit: erratis, frustra falsiste id diu detinemini: stultitia uestra est, quia , quod erat in uestra potestate,ab alijs petere,quam ipsi
sumere maluistis. Posterioris licentiae hoc erit exemtipiam : Mibi cum isto, iudices, fuit amicitia, sied ista tamen amicitia, tametsi uereor quo modo accepturi sitis,uos me privastis. quid ita uia,ut uobis essem proibatus,eum,qui uos oppugnabat,inimicum, quam ami babere malui. Ergo haec exornatio, cui licentiae nomen est cuti demonstrauimus, duplici ratione tradi ctabitur: acrimonia,quae si nimium fuerit albe ,mritigabitur laude assimulatione, de qua severius d&ximus, quae non indiget mitigationis, propterea quod imitatur licentiam, sua θonte ad animum audia oomino uotqΠερ ας sim motat. Diminutio est,cum aliquid esse in nobi aut in iis, quos defendimus,aut natura, aut fortuna , aκt industria dicemus egregiAm ἰ quod, ne qua signiscetur arrogans ostentatio, diminuitur , attenuatur oratione, hoc modo: Nam hoc pro meo iure iudices dico,me labore, industria curasse, ut disciplinam militarem non in postremis tenerem . Hic siquis dixisse ut optime tenerem,tametsi Aere dixisset,
122쪽
LIBER III I. 6 Iramen arrogans usus esset: nunc ore ad inuidiam nistandam, er ad laudem comparandam satis diectu est. Item,Vtrum igitur auaritiae causa, an egestatis accesse
sit ad maleficium y Auaritiae s at largisimus fuit in
amicos,quod signa liberalitatis est,quae contraria auactritiae est. Egestatis j at huic quidem pater, nolo nimiudicere , non tenuissimum patrimonium reliquit. Hie quoque uitatum est, ne magnum aut maximum diceretur. Hoc igitur in nostris,aut eonum,quos defendeαmus,Tregiis comodis proferendis obseruabimus. Nam elusimodi res inuidiam contrahunt in uita,et odiuin oratione, si inconsiderate tractes. Quare,que madumodum ratione in uiuendo fugitur inuidia sic in diu cendo consilio uitatur odium . Descriptio nominaα, et in Itur, κε rerum consequentium continet persticua grdilucidam cum grauitate expositionem , hoc modo :Quod si istum iudices uestris siententiis liberaueritis , statim, sicut e cauea leo missus, aut aliqua teterrima bellua ueluta ex cathenis,uolitabi et uagabitur in forro, acuens dentes multos in cui que fortunas, in oes amicos atqlie inimicos, notos atque ignotos incursans, aliorum famam depeculans,aliorum caput on nas, aliorum domu ac omnem familiam perfringens, remα
publicam funditus labefaetans. Quare iudices ei jeste eum de ciuitate liberate omnes formidine,uobisq; ipsis consulite. nam si istum impunitum dimiseritis; in uosemet ipsos,mihi credite, feram reliculentam bestiam iudices immisseritis. Item : Nam si de hoc iudices gratauem sentetiam tuleritis; uno iudicio simul multos iuugulaueritis. grandis natu parens, cuini stes seno
123쪽
AD HERENNI V Μctutis omnis in bulas adolescentia posita est,quare ueπlit in uita manere non habebit: flu parui priuati pa tris auxilio udibrio,et de 'ectui parentis inimicis erutoppositi: tota domus huius indigna concidet calamiratate : at inimici statim sanguinolenta palma,crudelisesima uictoria potiti insultabunt,in horum miserias superbi re simul π κerbis invebentur. Item, Nam nemminem uestrum fugit, Quirites,capta urbe quae miseriae consiqui soleant .arma qui contra tulerint, statim crκdelissime trucidantur: caeteri,qui possunt per aeraratem Cr uires laborem ferre, piantur in seruitutem :qui non possunt,uita priuantur : uno denique, atque eodem tempore domus hostili flagrat incendio,et quos
Q. natura aut uoluntas necessitudine aut beneuolentia
eoniunxerit,di trahuntur: liberi partim e gremiis parerentum diripiutu partim in simu i litantur, partimo ante pedes constuprantur . nemo iudices est, qκi possit
satis rem consiequi uerbis, nec referre oratione magniditudinem calamitatis. Hoc genere exornationis uel inae
dignatio,vel mistricordia potest cἴmoueri,cum res cora sequentes coprehense uniuersae persticua breuiter exα one prim ni r oratione . Di isto est,quae rem si moues are,utranque absoluit ratione sabieED,hoc modo : Cur ego nunc tibi quidqκa obhciam i si probus es,non me:
ruisti : sin improbas,non comoueris. Item,Quid nunc
ego de meis propriis meritis praedice si meministis,obα tundi sin obliti estis,cμ re nihil egerim,quid est,quod uerbis proficere possim i ite,Duae res sunt,quae possunt
homines ad ilive compendium omouere,inopia atq; auaritia. te aliara in fraterna diuisione cognouimlis,
124쪽
i L I B E R IIII ' 62, inopem atqlie egentem nunc videmus. qui potes igitur
ostendere causim maleficit non fuisses Inter hanc diu
uisionem,et illum,quae de partibus orationii tertia est, is in . de qua in libro primo diximus secundu narrationem ,-a hoc interest: Illa diuidit per enumerationem, alit per ex ositionem,quibus de rebus in tota oratione distulatio futura sit: haec sie statim explicat, breui ducαbm,aut pluribus partibus subiiciens rationes, exornat orationem. Frequentatio est,cum res in tota causa diuiUNIMEsterse coguntκr in unum, quo gralitor , aut acrior, aut criminosior oratio sit: hoc pacto: A qno tande abuest iste uitio ' quid est iudice cur uelitis eum liberare Suae pudicitiae proditor est,insidiator alienae, clipidus, intemperans, petulans , superbus, impius in parentes, ingratus in amicos,infestus in cognatos, in si periores contumax, in aequos N pares fastidiosus, in inferioures crudelis,dentque in omnes intolerabilis . Eiusdem generis est illa frequentutio, quae plurimum coniectri resibin causis opitulatur, cum sul iciones, qμαρξα ratim dictae, minutae infrmae erant, unum in loα cum coactae rem uidentur persticuam facere, non suis itiosam , hoc pacto Nolite igitur,nolite iudices ea, . iς-qκ e dixi, separatim stectare : sed omnia colligite, sita
conferte in unlim . Si commodum ad illum ex ilE- - .lius morte Aeniebat, uita hominis est turpissima, A. A tanimus auarissimus, fortuna familiaris rei attenuautissima, res ista bono nemini praeter istum snit: nem . inque alius quisiquam de ae comode, neqηe iste comρdi' . esribus alij, rationibus facere potuit: neque praeteritum
quidqκam est ab ilio, quod σκssi erit ad maleficiis:
125쪽
AD HERENNIVM neque factum, quod opus non fuerit: eum locus H-- idoneus maXime qu situs, tκm occasio aggrediendi co. . in moda,tempus adeundi opportunissimum flatium coni . , sciendi longissimum sumptum est, non sine maxima occultandi perficiendi maleficii sye : praeterea ante quam occisius homo is est iste uisus est in eo loco, in quo est occisio faeta, solus. Paulo post in ipso loco maleficij κοx istius,qui occidebatur,audita est: deinde. D I occisionem,sum multa nodie domum rediisse constat, postera die titubanter incostanter de occisione illius locutum. Haec partim testimonijs, partim qηας stionibus π argumentis omnia comprobantur, π rumore populi, Rem ex argumentis natu.necesse est esse uerum : Vestrum iudices est,his in unum locum collaatis exta sumere scientiam , non sit icione malefici, Nam unum aliquid aut alterum potest in istum casi . cecidisse 'l'itiose,ut omnia intersie a primo ad postremum conueniant maleficia, nece se est cactu non posse
feri. Vehemens est haec exornatio, in coniecturali constitutione cause ferme semper necessaria,υ in caeteris generibus causaram, ora in omni oratione antryo οὐ Vζη α πρηο inquam. Expolitio est,cum in eodem loco manemus,maliud atque aliud dicere uidemur. Ea
me Ita dupliciter fis aut eandem plane dicimus rem,aut destinem se eadem re . Eandem rem dicimus, non eodem modo rnam id quidem obtundere auditorem est,non rem exα. is commlitare. Commutabimus tripliciter, uerbis,pronunciando,trae fando . Verbis commutabia
ero semel diecta, iterum aut serius aliis uerαbis,quae idem ualeant, eadem res proferetur,hoc moa
126쪽
LIBER IIII. 63do : Nullum tantum est periculum, quod sapiens pro salute patriae uitandum aerbitretur. cum augetur incolumitas perpetua ciuitatis, qui bonis erit rationidibus praeditus,profecto nullis uitae discrime sibi pro fortunis reip. fugiendum putabiti. Er erit in ea sententia semper,μt pro patria studiose quavis in magnam deuscendat uitae dimicationem. Pronunciando commutaα Lonuniabimus, si tum in sermone, tum in acrimonia, tum in alio atque alio genere uocis atque gestus, eade uerbis mutando,pronunciatione quoque uehementius imi mutabimus. Hoc neque commodissime scribi potest, neque parum est apertum. qnare non eget exempli. Tertium genus est commutationis,quod tractando codisicitur, si siententiam truῆciemus,aut ad sermocinatio so inius
nem,aut ad exusicitationem. Sermocinatio est,de qua planius paulo post suo loco dicemus. Nanc breuiter, d S ermo hanc rem quod satis sit,attingemus,in qua costituetur alicuius personae oratio accommodata ad dignitatem, hoc modo,ut,quo facilius res cognsci possi ne ab eamdem sententia recedamus: Sapiens, qui omnia reip.
causa suscipienda pericula putabit, sepe ipsi siecum lo
quitur: Non mihi soli, sed etiam atque adeo multo potius natus sum patriae uit quae fato debetur, saluisti patriae potissimu soluatur. Aluit haec me,lute, atque honeste produxit usi κe ad hanc aetatem, muniit meas ratioes bonis legibus,optimis moribu honestissimis diu sciplinis. Quid est,quod a me satis ei persolui possit,unde haec accepta sunt Quia haec loquitur sicis sapiens, sepe ego in periculis re . nullκm ipse pericκlum fui.- Item mistatur res tractando, si traducitur ad exusti sis A
127쪽
AD HERENNIUM tationem , cvm nos commoti dicere uideama auditoris animum commovemus, sic: Quis est tam redinui cogitatione praeditus, cuius animus tantus an uxstque inuidiae cotinetur, qui non huc homine studiosissime laudet, sipientisimam iudicet ' qui pro salute patriae, pro incolumitate ciuitatis, pro re fortunisi quamuis magnum atque atrox periculum studiose suscipiat, cor libenter fuseat. Equidem hunc hominem magis cupio sitis laudare, quam possiim , idemq; boc
certo scio uobis omnibus useu uenire. Eadem res igitur his tribus in dicendo commutabitur rebus,uerbis, prora nunciundo, tradiando sed trudiando dupliciter, sera AG R. mqςm tiρηζ,'exussitatione . Sed de eadem re cum. - , dicemus,pluribus utemur commutationibus. N. cum' rem si ripliciter pron rectauerimus,rationem poterimus i . subiicere. Deinde duplicem,uel sine rationibus, uel curationibus pronunciare sententiam . Deinde afferre contrarium. de quibus omnibus diximus in uerborum exornationibus. Deinde simile π exemplum, de qμομο loco plura dicemus. Deinde conclusionem, de qua in secundo libro, quae opus fuerunt, diximκ demona strantes argumentationem quemadmodum cocludere oporteat. in hoc libro docuimus,cuiusmodi esset exora natio Aerbi, cui conclusioni nomen est. Ergo huiusu modi uehementer ornata poterit esse expolitio,quae co flabit ex frequentibus uerborum exornationibus sententiarum . Hoc modo igitur septem partibus traiectabitur : sed ab eiusdem sententiae non recedamus exemplo, ut sitire poss quam facile praeceptione rheto rica res simplex multiplici ratione tradietur. Sapiens
128쪽
commodat patri Icepta,nustum incommodum pro patria graue putane compiapossunt re ingrati im civitatem πή-
si plus quam communi saluti confulit. Naue enim
129쪽
or MAD HERENNIUM rep. debere accedere ad periculum, π rsione demonustratum est,sir exemplo coprobatum , ii sapientes sunt existimandi, qui nullum pro salute patriae pericκlκm uitant. In his igitur generibus expolitio uersatur, deqna producti fumus ut plura diceremus, quod no modo cum causam dicimus, diu: at, exornat oratioαnem , fed multo maxime per eam exercemur ad Eoucutionis facultatem. Quare conueniet extra culis min exercendo rationes adhibere expolitioni in dicendo uti,cum exornabimus argumentationem,de qua diximus in libro secundo. Commoratio est,cum in loco framissimo,quo tota causa continetur, manetur diutius, Cr eodem sepius reditur. hac uti maxime conuenit,et id est oratoris boni maxime proprium . non enim damtur auditori potestas animum de re firmissima δimoα uendi . Huic exemplum satis idoneum subiici non poαtuit,propterea quod hic locus non est ὰ tota causa si paratus,sicut membris aliquod, sectanquam sanguis,
perfusius est per totum corpus orationis. Contentio est, per quam contraria referuntur. Ea est in uerborum exornationibus, ut ante docuimus,et modi. Inimicis te placabilem,amicis inexorabilem praebes. In sentenαtiarum,hui modi: Vos huius incommodis lugeti istere .calamitate utatur.Vos uestris fortunis diffiditis , ille solus suis eo magis confidit. Inter haec duo conterim tionκm genera hoc interest: illud ex uerbis celeriter relatis constat,hic sententiae cotrariae ex comparatione referuntur oportet. Similitudo est oratio traducens
ad rem quampiam aliquid ex re distari simile . Ea m. γ pumitur aut ornandi causa, aut probandi, alit ver
130쪽
itus dicendi,aut ante ocesos ponendi. Quo modo utiltur quatuor de causis sumitur,ita quatuor modi, diciατ-: per contrarium,per negationem,per breuitatem per collationem. Ad unamquanque sumendae causam
similitudinis accommodabimus singulos modos pronuα elandi. Omundi causa sumitur per contrarium , sic : omaias Non enim quemadmodum .in palaestra qui taedas candi dentes accipit celerior est in cursu continuo, quam ille qui tradit: ita melior Imperator noulis, qui accipit exercitu,qκam ille qui decedit: propterea qaod defotigatus cursior intenro facem,hic peritus Imperator imperito exercitum tradit. Hoc sine simili satis plane,et persticue,er probabiliter dici potuit,hoc modi o : Diciditur minus bonos Imperatorest melioribus exercitu an ' ei,
cipere solere . sed ornandi ca s simile sumptum est,
ut orationi dignitas quaedam comparetur. Didium est autem per contrarium. Nam tunc similitudo sumitur per cἴtrarium,cum ei rei, uum nos probamus, aliqη rem negamus esse similem,ut paulo ante, en de cursiox AMribus disserebamus. Per negationem dicetur probandi. N A
causis, hoc modo : Neque equus indomitus,quguis natitura bene compositus sit,idoneus potest esse ad eas utiulitates, aptus,quae desidetatur ab equo aneque hodimo iniloctus,quamuis fit inteniosius,ad uirtute potestpemenire. Hoc probis iliκs tacitum est 3κ d magii est Mersimile, non posse uirtutem sine doetrina compararari,quonia nec equus qκidem indomitus idoneus posi
sit esse : ergo sumptum est probandi causi. Dictum est autem per negationem : id enim peri lanum est de με primo similitudinis uerbo. Apertius dicedi causi simi Mins grae