장음표시 사용
141쪽
AD HERENNI VM phiae ratio cosirmauit. et nobis no diffidimus,proptera ea 7 et aliquantulu processimus,et alia meliora sunt, quae multo intentius petimus in uita, ut etia si no per
Menerimus in dicedo,quo uolumus,parua pars uitae pasectissimae desideretur. Et uiam,quam sequamur haubemus, propterea quod in his libris nihil praeteritu est
rhetoricae praeceptionis. Demon ratum est enim quomodo res in omnibus generibus causifra inueniri oporteat. Didium est quo pacto eas di 'onere conueniat. Traditum est,qκa ratione esset pronunciandum. Praedic tum est,qua uia meminisse possemκs. Demonstra, tum est, quibus modis perfecta elocutio copararetur. Qua si sequamur,acute'cito reperiemus,distinuecte ordinate distonemus, auiter' uenuraste pronunciabimus, 'me o perpetuo meo minerimus, ornate Gr suauiter eloqueαmur. Ergo in arte rhetorica nihil est amplius. Haec omnia adipiscemur,p rationes praeceptionis diligentia consequemur πexercitatione.
142쪽
ei: gitaui boni ne an mesi plus attulerits bominibus ore ciuitatibus evia dici Ma sdhac summum eloquentiae studium
cinam π cum nostrae reip. detrimenta considero ,'maximarum ciuitatum ueteres animo colligo calamitates,non minimam uideo per disertigia mos homines inuectam esse partem incommodorum. cum autem res ab nostira memoria propter uerκ late remotus ex liter umhmonumentis repetere instituo,
multas urbes con titutdsilurima bella restincta, lamissimas societates, sanctifimas amicitias intelligo cum animi ratione um facilius eloquentia comparatas. ac me quidem diu cogitantem ratio ipsa in hoc potissi*mum sententiam ducit,ut existimem Apientiam sine eloquentia parum prodesse ciuitatibus, eloquentia uero sine sapietia nimium obesse plerunque,trodest e nuassam quare ἶ quis omisi is rectis mis atque honestissessimis ludque rationis π officii,consumit omnem opera in exercitatione dicendi,is inutilis sibi, perniciosus p triae cinis alitur: qui uero ita se sie armat eloquentia, ut non oppugnare commoda patriae ed pro bis propngnare possit,is mibi uir er fuis Cr ρκblicis rationibus utilissimus,atque amicisimus ciuis fore uidetur. Ac si volumus huius rei,quae uocatur eloquentia ine artis,
143쪽
DE INVENTIONE isiue Ili', siue exercitationis cuiusdam ,siue facultatis a natura profectae considerare principiam, reperiemus id ex honestissimis causis natum , atque optimis . At Ap ζαμm Nam frit quodda tempus,eum is serra es in agri, homine, passim bestiarum more vagabuntur, uictu ferino propagaba nee rationi ani' - 'Imi quidquam, sed pleraque uiribus corporis adminia 'strabant. nondum diuinae religionis,non humani usicij ratio colebatur : nemo legitimas uiderat nuptias: non certos quisquam in 'exerat liberos: non us aequabile quid utilitatis habere accepera ita propter errararem atque inscitia, caeca ac temeraria dominatrix animi cupiditas ad se explendum uiribus corporis aΓutrabatur perniciosissimis satellitibus. quo temore quia
dum,magnus uidelicet uir π sapies,cognouit quae materia esset, π quanta ad maximas res opportunitas in animis inesset hominum, si quis eam posset elicere, , praecipiendo meliorem reddere: qui distersos bomines in agris, Cr in tectis oluestribus abditos, ratione quadam compulit in unum locum , e congregauit,
cy' eos in unam quanque rem inducens utilem atque
honestam, primo propter insolentiam reclamantes, deinde propter rationem atque orationem fudi ius au . dientes, ex seris π immanibus mites reddidit c 'mansuetos. ac mihi quidem uidetur hoe nec tacita , nec inops dicendi sapientia perficere potuisse, ut homines i consuetudine siubito conuerteret, ad diuersas
uitae rationes traduceret. age uero, urbibus constituditis , ut fidem eolere, π iustitiam retinere disserent, aliis parere sua uolantate consuescerent , ac non
144쪽
L I B E R I. i 72 modo labores excipiendos communis commodi causa, sed etiam uitam amittendam existimarent, qni tanidem fieri potuit,nisi bomines ea,quae ratione inuenifisen eloqAetia persuadere potui seni profecto nemo
nisi graui ac suaui commotus oratione, cum uiribus
plκrimum posset, ad ius uoluisset sine ui docende ure: ut inter quos posset excellere, cum iis se pateretur aequari, er sua uoluntate i iucundissima consuetudine recedere quae praesertim iam naturae uim obtineaeret propter uetustatem. ac primo qnidem sic nataco progressa longius eloquentia uidetur,π ite postea . maximis in rebus pacis, belli cum summi, hominκ utilitatibus esse uersata. postquam uero commoditasqNaedam praua uirtutis imitatrix, sine rarione officii dicendi copiam consecuta est : tum ingenio freta malitia, peruertere urbeis, eν uitas hominum labefactaere assueuit atque huius quoque exordiκm mahgκοπ niam principium boni diximus, explicemus. Verisium limillimum mihi uidetur, quodam tempore ne ne impublicis rebus infantes insipientes homines solitos esse uersari, nec uero ad priuatas causas magnos, ac disertos homines accedere : sed cu i summis uiris maximae res admini Darentur, arbitror alios fuisse no incallidos homines,qui ad parκas controuersias priκαο -- , A rum accederent. quibus in controneriijs cum saepe amendacio contra uerum homines stare consiliscerent,
dicendi assiduitas aluit audaciam, ut necessario sepe riores illi propter iniurias ciuium resistere audacibus, et opitulari s is quisis necessarijs cogeretur. itaque cnin dicendo sue par,nonunqua etia superior usus esu
145쪽
siti Ai omissost dio sapienti nihil sibi ρ ter Eoa
retinendum, sudiosius adaugendum . nam quo imuiolabat stultorum π improborum temeritas audacia sim
146쪽
LIBERI. 73 hoc eodem uita iucunda fat. nam hinc ad remp. pi
rima comoda ueniunt, si moderatrix omniκm rerum
praesto est sapientia hinc ad ipsos,qlii eam adepti sunt,
laus,bonor, dignitas confluit: bis amicis quoque eooram certissimum ac tutisimum praesidium compararatur. ac mihi qi idem uidentur homines, cum multis rebus humiliores infirmiores sint, hac re maxime
mihi quiddam uidetur adeptus is,qui,qua re homines bestiis erae tent,ea in re hominibus ipsis antecellat. Vc si forte non natura modo,neque exercitatione conjicitur,uerum etiam artificio quodam comparatur, non alienum est uidere quae dicant ij,qui quaedam eiκε rei bes i. 'praecepta nobis reliquerunt. Sed antequam de praeceraptis oratori is dicamus, idetur dicendum de genere φαsius artis e officio,de fine,de materia, partibus.nabis rebus cognitis, facilius, expeditius uni si Mi sis .is. 'i a animus ipsam rationem, ac uiam artis considerare poterit. CIVILIS quaedί ratio est, quae multis e T maα-ecignis ex rebus constat. Eius quaedam magna ampla pars est artificiosa eloquentia,qua Rhetoricam uocat. nam neque cu iis sentimus, qui ciuilem silentiam eloαquentia non putant indigere, ab ijs,qui eam putat omnem rhetoris ui π artificio contineri, magnopere dissentimus. quare hanc oratoriam facultatem in eo genere ponemus,ut eam ciuilis scientiae partem esse dicamus. Ossiciuautem eius ficultatis uidetur Ube, deosc
dicere apposite ad persuasionem : Fini persuadere diα δε nectione. Inter officium autem sinem hoc interest, et id inciria ἰ
147쪽
DE INVENTIO NEqκod in officio, quid feri,in fine, id officio coaemia
consideratur: ut medici officium dicimus esse, curare
apposite ad sanuum finem,curatione sanare. Item oratoris quid offici m,eν quid inem esse dicamus, intelligemus,cum id,quod facere debet,lictu esse Hceis mus ,illud μius causa facere debet, fine appellabimus.
inem . Materiam artis eam dicimus, in qua omnis ars σea facultas,quae conficitur ex arte,uersatur,ut si medicinae materiam dicamus morbos ac uulnera, quod in his omnis medicina uersetur . item quibus in rebus uersatur ars, facultas oratoria, eas res materiam artis rhetoricae nominamus. Has autem res alij plures,e υinio alii pa ciores existimauerunt. Nam Gorgias Leonistinus antiquissimus fere rhetor, omnibus de rebus oratorem optime posse dicere existimauit. Hic infinitam σε immensam huic artisicio materiam subiicere uiu=ρ- ν,-o det . Aristoteles autem , qui huic arti plurima adis)ν ω 'μνώ s umenta atque ornamenta subministrauit, tribus in generibus rerum uersari rhetoris officium putauit, dee-- --, onstratino , deliberatino , iudiciali. Demonstraestiuum est, quod tribuitur in alicuius certae personaessit ---- laudem,sut uituperassionem. Deliberatinum est ,
qκod positum in disiceptatione, conpultatione ciuitili,habet in se siententiae dictionem. Iudiciale est, quod positum in iudicio habet in sie accusationem erdefensionem, aut petitionem π recusationem. Et quemadmodum nostra quide fert opinio,oratoris ars , et facultas in hac materia tripertita uersari existimata a est. Nam Hermagoras qκidem,nec quid dicat alaetenti re,nec quid polliceatur, intelligere Ridetur,sia
148쪽
r I B ER I. 7 oratoris materiam in causam, in quaestionem diuis dat. Causim esse dicit rem,quae habeat in se controuuersiam in dicendo positam eum personarum certas rum interpositione : qu.i nos quoque oratori dicimus esse attributa . nam ei tres partes,quas ante diximus, supponimus, iudicialem, deliberativam, demonstram tiliam. Quaestionem autem eam appellat, quae basbeat in se controuersiam in dicendo positam, sine cer*tarum personarum interpositione, ad hunc modum :Ecquid sit bonum praeter honestatem. Veri ne sint sensus. Quae sit mundi forma. Q uae sit solis magnis tudo. Q uas quaestiones procia ab oratoris officio res motas, facile omnes intelligere existimamus. Nά qui αbus in rebus summa ingenia philosophorum plurima cum labore consiumpta intelligimus, eas sicut aliquas
paruas res oratori attribuere, magna amentia uideatur. Quod si matnam in bis Hermagoras habuisset facultatem, studio Ο disciplina comparatam,uiderer
tur fretκs sua scientia fatum quoddam constituisse de oratoris officio, non quid ars, sid 3μid ipse posi
se exposivisse : nunc uero ea uis est in homine , ut ei multo Rhetoricam citius quis ademerit,iquam Philosophiam concesserit. neque eo dico,quod eius ars,quam Hermori edidit, mihi mendosi bime scripta uideatur. nam santis in ea uidetur ex antiquis artibus ingeniose ere dido genter electas res collocasse, π nonnihil ipsi quoque noui protulisse ueru oratori minimum est de arte loqui,quod hic fecit multo maximu ex arte dicere,qliodus se eum minime totuisse,omnes videmus. Quare materia ιqκidem nobis Rhetoricae uidetur ea, quam Aristoteli
149쪽
DE INU ENTI ONEuisim esse diximus. Partes autem hae sunt,quas plerimque dixerunt, inuentio, distositio,elocutio, memoria, pronunciatio. Inuentio,est excogitatio rara ueram, uerisimilium, quae causim probabilem reddant. Distositio,est reru inuentarum in ordine distributio. uocutio , est idoneorum uerboru π siententiarum ad se in entionem accomodatio. Memoria,ssima animi monti .ari. V m ας κerborum ad intentionem perceptio. Protinunciatio,est ex rerum o uerborum dignitate, vociser corporis moderatio. Nunc his rebus breuiter costita tutis,eas rationes,quibus ostendere possimus genus, officium,ct sinem huius artis,aliud in tempus dissere mus. nam multorum uerborum indigen 'non Litopere ad artis desicriptionem, praecepta tradedapertinent. Eum autem, qui artem Rhetoricam scribat, de duabus reliquis rebus,de materia artis, ac partibus scribere oportere existimamus. Ac mihi quidem uideatur coniuncte agenda de materia ac partibus. Quare
inuentio , qηae princeps est omnium partium, potissio mum in omni causarum genere, qualis debeat esse, consideretur. OMNIS res,quae habet in si posita in dictione, aut disiceptatione aliqua cotrouersiGaut facti,aut noα minis,aut generis,aut actionis cotinet quaestionem. Ea igitur quaestionem,ex qua causa nascitur, costitutione u 16 fio m appellamus Costitutio est prima coflictio causarum ω- - Fη ἔφης in tionii profecta,hoc moti Fecisti, no , jεναχ feci,aut i refeci. Cu facti csitrouersia est, quonia condi se να- flecturis causa sirmatur,costitutio coiecturalis appella ae nomini qκia Mis uocabuli definienda uerara Tum
150쪽
L I B E R I. TFbis est , constitutio definitiva nominatur. Cum uero si qualis sit res quieritur, quia π de uio de genere ne gotist controuersia est,constitutio generalis uocatur. At c ri Amismo
cum causit ex eo pendet, quod non aut i agere video re in Mia tur quem oportet, aut non cum eo, qud cum oportet, aut non apud quos,quo tempore,qua lege,quo crimione, M poena oportet, translativa dicitur constitutio :quia actio translationis πλcomniationis indigere vis .in detur. Atque harum aliquam in omne cause genus
incidere necesse est. Nam in quam non inciderit , in ea nihil esse poterit cotroaersiae . quare eam nec ca V e Go iboue
sam quidem conuenit putari. Ac facti quidem con* acri . .
sonis motrouersia in omnia tempora potest distribui. Nam π - q id factum si potest quari, hoc modo : Occiderit ne Aiacem Vl pes. Et quid fat, hoc modo : Bono ne anismo sint erga Pop. Rom. Fregellani. Et quid futurum sit, hoc modo : Si carebaginem reliquerimus incolummem, num quid sit incommodi ad rempublica peruenturum. Nominis controuersia est,cum de facto conueni π quaeritur id, quod factsi est,quo nomine αρα pelletur. Quo in genere necesse est ideo nominis esse controuersiam , non ' de re ipsa non conueniat, non
quod de facto non constet , sed quod id, quod factum sit,aliud alij uideatκν esse, ore idcirco alius alio nomisne id appellet . Quare in bui modi uneribus de fanienda res erit uerbis, breuiter describenda, ut siquis sacrum ex priuato 'rripuerit utrum fur, an μαcrilegus sit iudicandus. Nam id cum quaeritur,necesse erit definire utrunque,quid sit fur,quid surilegus, sua descriptione ostendere alio nomine illam rem, de x ii