장음표시 사용
151쪽
DE INUENTIONE qua agitur,appellari oportere que aduersarii dicat. eneias Generis est controwersia,cum inquidfactum sit, conio,HM - uenit , π,quo id factum nomine appellari oporteat, te constar,stramen, uantum,m cui modi,'omesii nino quale si quaeritur, hoc modo : Iustum an iniuπi. Ilum,utile an inutile et omnia,in quibus quale sit id, quod factum est,quaeritur , sine ulla nominis controma ρο,11sione 'ersi HMic generi Hermagoras partes quatuor supem1 - . posti deliberativam, demonstratinam,iuridkialem,
negotialem. Quod eius,ut nos putamus,non mediocrei peccatum reprehendendlim uidetur, uerum breui,ne
aut, si taciti praeterierimus me causa non secuti eum . pntemur ; aut, si diutius in hoc constiterimus,moram atque impedimetum reliquis praeceptis intulisse uideamur. Si deliberatio,-demonstratio genera sunt causaris, non possunt recte partes alicuius generis cause putari. Eadem enim res alῆ genus esse dij pars poαtest , eidem genus esse π pars non potest. Deliberatio autem demonstitatio, genera punt causarum. Nami aut nullum cause genus est,aut iudiciale solum , aut et iudiciale,et demonstratilium,et deliberativum. Nullum dicere cause esse genus,cum causas esse multas dica Er in eas praecepta det,amentia est. Vnum autem
iudiciale solum esse qui potest cum deliberatio et deis monstratio,neque ipse similes intersie sint, et ab iuditaciali genere plurimum dissidea π su:im quaeqtie senem babea quo referri debeat. Relinquitur ergo , ut omnia tria genera sint causarum . Deliberatio igitur er demonstratio non possunt recte partes aliα cuius generis cas se putari a Male igitur eas generalis
152쪽
is LIBERI. 76 eonstitutionis partes esse dixit. Quod si generis causae
partes no possunt redite putari,multo minus recte par tis cause partes putabuntur. Pars autem causae connstitutio est omnis. Non enim causa ad constitutionem,
sed constitutio ad causam accommodatur: sed demonstrario π deliberatio generis cause partes no possunt recte putari,quod ipsa sunt genera. Multo igitur minus recte partis eius,quod hic dici partes putabunitur. Deinde si constitutioin ipsa, er pars constituαtionis eius quaeliber,intentionis depulsio est, quae intentionis depulsio non est,ea nec constitutio,nec pars con stitu tionis est. At si quae intentionis depulpo non est, ea nec constitutio, nec pars constitκtioni, est: demon- iv . Astratio, deliberatio neque constitutio, nec pos con i , stitutionis est. Si igitur constitutio π ipsa π pars eius intentionis depulpo est, deliberatio, π demon; stratio neque constitutio , neque pars constillitionis . s. Placet autem ipsi intentionis esse depulponem . Placeat igitur oportet, non esse constitutionem , nec partem constitutionis. Atque hoc eodem urgebitur, siue constitutionem primam caUae accusatoris conframationem dixerit , siue defensoris primam depreca* λ . tionem . Nam eum eadem omnia incommoda sequentur. Deinde coniecturalis causa non potest simul ex eadem parte, eodem in genere coniecturalis esse, o definitiva. Rursus nec definitiua causa potest siumul ex eadem parte eodem in genere π definitiMaesse er translutitia. Et omnino nulla constitutio, nec pars constitutionis potest simul er 'am habere, et alterius in se uim continere: ideo quod unaquaeq;se
153쪽
DE INVENTIONE ex sie, ex sua natura simpliciter consideratur. M itera assumpta, numerus constitutionum duplicatur , non uis constitutionis augeturo. At deliberativi eausa simul ex eadem parte,eodem in genere π coniecturalem, generalem, definitivam, er translatiram solet habere constitutionem, Er una aliquam, π pli res nonnunquam : erga ipsa nec constitutio est, nec pars constitutionis. Idem in demonstratione solet usu
euenire. Genera igitur, ut ante diximus,haec causa
rum p tanda siunt, non partes alicuius constitationis. simias .Hας ergo constitutio, quam generalem nominamus,
e M iaces partes nobis uidetur duas habere, iuridicialem π nes, iocarim. gMialem. I ridicialis est, in qua aequi recti nata roKM- in , t praemij, aut poenae ratio quaeritur. Negotitialis est,in qκa,quid iuris ex ciuili more, o aequitate consideratur: cui diligentiae praeesse apud nos iuris
'ulti existimantur. Ac iuridicialis quidem ina in
duas tribaitur partes, absolutam assumptiuam .s ol in ' Absoluta est, quae ipsa in si continet iuris , π in s-- Γα- iuriae quaestionem. Assumptiua est, quae ipsa ex se nihil firmi dat ad recusationem , foris asitem aliquid is defensionis assumit. Eius partes sunt quatuor, conπcesio, remotio criminis, relatio criminis, compara
ce=υς tio. Concessio est, clim reus non id, quod faei mesi,defendit, sed ut ignoscatur postulat. Hee in duas, partes diMiditur, purgationem π deprecationem. Purgatio est, cum factum conceditur, culpa remot etur. Haec partes habet tres, imprudentiam,ca*m ,
T TI'miecessitatem. Deprecatio est,cum ore peccasse, conπ' sulto peccasse reus se costetur,et tam ut ignoscatur,
154쪽
LIBER . I. 77 postulat: quod genus perraro potest accidere . Remora I OLotio criminis est,cum id crimen quod infertur, ab sie creab sua culpa ni potestate in alium re i remρη ς a iaci conatur. Id dupliciter jieri poterit, si aut causi, αμefactum in alium transferetur . causis transfertur , cum aliena dicitur ut, o potestate factum . Factum D Malitem, cum alius aut debuisse, aut potuisse facere dicitur. Relatio criminis est luod ideo iure fugium diu Resa iocitti r , quod aliquis ante iniuria lacessierit. compan ovium ratio est, cum aliud aliquod factum rectum,aut utile conteditur,quod ut feret,illia,quod arguitur,dicitur esse commissum . In quarta constitutione, quamδελ-
translativam nominamus, eius constit tionii est cρη i --ν Hrrouersea, cum ant quem , aut quicum,aist quo mo* va do, a t Vlid quos, aut quo iure, aut quo tempore i in agere oporteat,quaeritur, aut omnino aliquid de com* mutatione, aut infirmatione actionis agitur. Huius constitutionis Hermagoras inuentor esse existimatκ non 3κo no usi sint ea ueteres Oratores sepe multi, sed quia no animaduerterint artis siriptores eam puperiores,nec retulerint in nκmerum constitutionum . Post autem ab hoc inuenta multi reprehenderunt, quos no
ta imprudentia falli putamus, res enim perstic a est
quam inuidia atque obtrectatione quadam impediri. Et costitutiones quidem, eoAm partes exposuimκs, exempla autem cui que generis tum comodius expoαpturi videmur, cum in unumquodque eoru argumen tora copiam dabimus. Nam argumentandi ratio diu lucidior erit,cum N ad genus, ad exemplum calia se statim pcterit accommodari. constitistione cansae e of --ri
155쪽
DE INVENTIONE reperta, statim placet considerare, utru causi sit αplex an coniuncta : si coniuncta erit, utrum sit ex pluribus quaestionibus iuncta, an ex aliqua comparara tione. Simplex est, quae absolutum in se continet una quaestionem,hoc modo : Corinthiis bellum indicamus, an non f coniuncta ex pluribus quaestionibκs,in qua
plura quaeruntur,hoc pacto: Vtrum Carthago diruam tu an Carthaginiensibus reddatur,an eo colonia demdlicatur. Ex comparatione,in qua per contentionem,
utrum potius, aut quid potissimum si quaeritμr, ad
hunc modum Vtrum exercitus in Macedoniam conm
h. tra Philippum mittatur, qui sociis sit auxilio, an toi . , neat r in Italia, ut quammaximae contra Annibalem
cum, g -- έρμα sint . Deinde considerandum est, inaratione , -in scripto fit controuersia. Nam sic ripti contgomnersia est ea, quae ex scriptionis genere nasscitur. Itius aMtem genera quae seunt siparata a constitutioni ,-θμεό b hqμmque sunt. Nam tum uerba ipsa uidentur μ ν - cMm sententia sicriptoris dissidere,tum inter se duae leis ges aut plures disicrepare,tum id quod scriptμ est κυμ aut plures res significare : tum ex eo quod scriptum 'aliud quoque,quod non scriptum est,inueniri tum α'mei M. Mis uerbi quasi in diffinitius constitution in quo ξοα in Α--. sits sit , 'Agri. Quare primum genus de scripto
sententia ecundum ex contrariis legibus,tertium ambigvlim,quartum ratiocinatiuum, quintu difflnitiuu Aone nominamus. Ratio est autem,cum omnis quaestio non in scriptione, sid in aliqua argumentatione consistit. Ac tum considerato genere causae,'cognita conet stitutione,cum simplexne, an coniuncta sit intellexeα
156쪽
LIBERI. 78mpti an rationi, habeat co ntrouersa uideris, deinceps erit uidedum, κα quaestio,quae ratio, quae t dicatio , quod firmamentum cause sit, quae omnia a constitutione proscissantμν oportet. Q aestio est ea, quae ex confictione causarum gignit ν controuersia , hoc modo : Non iure fecisti, iure feci. causarum autem haec est conflictio in qua constitutio constat. Ex ea igitur nasiitur controuersia, quam quaestionem di cimus, Γoc modo : Inre ne fecerit. Ratio est ea, quae diu 'in continet causam,quae si sublata sit, nihil in causa controuersiae relinquetur,hoc modo : ut docendi causa in facili Cr permulgato exemplo consistamus: Orestes si accusitur matricidis,nisi hoc dica Iure feci, illa enim patrem melim occiderat,non babet defensionem, qua sublat omnis quoque cotrouersia publata sit.ergo eius
cause ratio est,quod illa Agamemnonem occiderit. Iudicatio est, quae ex in matione o confirmationerationis nascitur controuersia . Nam sit ea nobis exiposita ratio,quam paulo ante exposuimus. Illa enim, inquit,patrem occiderat. At non,inquit aduersarius, abs te filio matrem necari oportuit. polliit enim sine
tuo scelere illius faetum puniri. Ex hac deduectionerationis Iasiumma nascitur controuersia, quam iudicationem appellamus. Ea est huiusmodi: Rectumne fuerit ab Oreste matrem occidi,cu illa Orestis patrem occidisset. Firmamentumbest firmissima argumentatio defensioris,o aptissima ad iudicatione ut si uelit Orestes dicere, elusimodi animu matris suae fuisse in patre suum,in se ipsium,in sorores,in regnis, infamam gene
ris Crfamiliae,ut ab ea poenai liberi Hi potissimu peα
157쪽
DE INUENTIONE tere debuerint. Et in caeteris quidem constitutionibus ad bune modum iudicationes reperiuntur: in conteracturali autem constitutione,quia ratio non est, factu enim non conceditur no potest ex deductione rationis
nasii iudicatio. Q ware necesse est eandem esse qκαπstionem et iudicationem,ut factu est,no est, factum ne
sit. Quot autem in causi constitutiones aut eoru parates runt,totidem necesse erit quaestiones, tiones,lud icationes, Rrmamenta reperiri. His omnibus in ea trepertis, tunc denique ingulae partes totius cause cosiderandae sunt. nam non ut quidque dicendu primum, ita primum animaduenedum uidetur: ideo quod illa quae prima dicuntur, si uehementer uelis cogruere σcohaerere cum causa, ex eis ducas oportet quae post diseenda sunt. Quare cum iudicatio, ea quae ad iudicationem oportet inueniri arvumenta, diligenter erutartificio reperta,cura cogitatione pertractata,tum on denique ordinandae sunt caete partes orationis. Hae ἡ- Θ βη se omnino nobis videntur: exordium,nares Ν - Υσtiola illo,confirmatio,reprehensio,conclusio. Nne Di pniam exordi m princeps omnium esse debet, nos' 'resens, o tuoque primum in ratione exordiendi praecepta duae o EXORDIUM est oratio animum auditoris idonee coparans ad reliqua dictione: quod eueniet , si eu beneuolum, itentu,docilem fecerit. Quare qui beα ne exordiri causam uolet, en necesse est genus Rue causae diligenter ante cognossere. Genera causarum siunt quinque,honestis,admirabile,humile, anceps,osum.
158쪽
LIBER I. Tyditoris fauet animus. Admirabile, a quo alienatus est animus eorum ,qui audituri siunt. Humile qκod negligitur ab auditore, π non magnopere attendens dum uidetur. Anceps,in quo aut iudicatio dubia est, aut causa honestatis CT turpitudinis particeps, ut beneuolentiam pariate T offensionem. Obscurum, in quo aut tardi auditores sunt, aut difficilioribus ad cognoscendum negotiis causi implicita est. Qurire, cum ὸiuersi sint genera causiru, exordiri quoque dirustari ratione in unoqκοqκe genere necesse est. Igitur e Biatu is exordium in duas partes diuiditur, in principium e insinuationem. Principium est oratio persticue π protinus perficiens aliditorem beneuolum, aut dodicilem,aut attentum. Insinuatio est oratio quadam dissimulatione π circuitione obscure subiens auditouris animum. In admirabili genere es e , si non oα his erasmnino infesti auditores erunt, principio beneuolentia ερο εροι comparare licebit: sin erunt uehementer abalienati, confugere necesse erit ad insinuationem . nam ab iratis si persticue pax π beneuolentia petitur, non modo ea non inuenitur,sid augetur, atque inflamα matur odium. In humili antem genere cause,conα temptionis tollendae causa,necesse erit attentum efficere auditorem. Anceps genus cause si dκbiam iuit, eationem habebit, ab ipsa iudicatione exordiendum est: sin a tem partem tκrpitudinis, π partem bone, statis habebit,beneuolentiam captare oportebit, ut in genus honestum causi translata uideatlir . cum auxtem erit honestum cause genus, uel praeteriri primis . Ipium poterit 1, etsi comodum fuerit, aut a narratione
159쪽
D E INVENTIONE incipiemus,aut a lege, aut ab aliqua firmissima ratune nostrae dictionis: uel si uti principio placebit, beneuolentiae partibus utendum est, ut id quod est auge Zi tur. In obscuro cause genere ter principium dociles ' auditores efficere oportebit. Nunc quoniam quas res exordio conficere oporteat dictum est, reliquum est t ores ostendatur quibus quaeque res rationibus cosci possit. htiosis Beneuolentia qκatuor ex locis comparatur, ab nostra,' aduersaeriorum,ab iudicum persona, a causa. Ab
IN uostia, si de nostri, factis re officiis sine arrogantia
' ς 'rite inui: si erimina illata, aliquas min s honesta susticiones iniectas diluemus: si quae incommoda acα i riderunt,aut quae instent difficultates, proferemus: si a prece π Obsecratione humili ac supplici utemur. Ab
mraduersariorum autems eos aut in odium, ant in in , J -- 'sidiam, ut iti contemptionem adducemus. In odium
do μ' due usu si quid eorum sturce, superbe, cr deliter , c μι- λλ. malitiose faetum proferetur. In inuidiam, si uis eorurκm, potentia, diuitiae, cognatio, pecuniae proferens tur, atque eorum usius arrogans π intolerabilis, ut his rebus magis uideantur , quam cause suae confidem' u ιμμο Lbal re . In contemptionem adducentur, si eorum inertia,
negligentia, ignauia, desidiosium studium , er luxuαriosum otium proferetκr. Ab auditorum persona beneuolentia captabitur res ab his fortiter, sapienter, mapnete gestae proferetur,ut ne qua assentatio nimia signiscet K. etsi,de bis quam bonesta existimatio, qua tui; eora iudicii π auctoritatis expectatio sit, osten, et res detur. Ab ipsis rebus, si nostra causam laudando extollem:ss,dduersariorum causim per cotemptione depria
160쪽
LIBERI. 8Omemus. Attentos autem I sciemus , si demonsti abrimus ea,quae dicturi erimus,magna,noua, incredibilia esse,aut ad omnes,aut ad eos qui audiunt, aut ad aliae quos illustires homines,aut ad deos immortales, aut ad summam rei pertinere : si pollicebimur nos breuino tiram causim demonDraturos, atque exponemus indicationem,aut iudicationes, si plures erunt. Dociis et oci les a ditores faciemus , si aperte π breuiter summa cause exponemus hoc est,in qκo consistat cotrouersia. nam π cum docilem uelis facere , simul attentum facias oportet. nam is maxime docilis est,qui attentissi, me est paratus audire. Nun insim tiones quemadu im Jo smodum traestari conκeniat, deinceps dicendum uideae o M. Memtur. Insinuatione igitur utendum est,cum dilmirabiis εle genus cause est, hoc est, ut ante diximus, cum antismus auditoris infestus est. Id autem tribus ex causis sit maxime : si aut inest in ipsa causa gruedam turpie 'tudo,aut si ab iijs,qui ante dixerunt, iam quiddam ἀκditori persuasium uidetur,aut eo tempore locκs dicens di datur, cum id illi, quos audire oportet, defessi sunt audiendo. Nam ex hac quoque re non minus, qκam ex primis duabus in oratione nonnlinquam animus auditoris offenditur. Si cause turpitudo conredet dii causa offensionem ; aut pro eo homine, in quo offenditur ΛώIM . alium hominem,qui diligitur,interponi oportet , a tpro re,in qua offenditur liam re quae probatur; aut pro, hominem,aut pro homine rem, ut ab eo, quod odit,ad i quod diligit,auditoris animus traducatur dissimulare id te defensiuru,quod existimeris defensurus. Deinde,cum iam mitior factus erit a ditor nu