장음표시 사용
161쪽
DE INVENTIONE V gredi pedetentim in defensionem,et dicere,es,quae λα, dignantur aduersaris ibi quoque indgna uideri. De inde emonstrare nihil eorum ad te pertinere, π neragare te quidquam de aduersarijs esse diecturum,neque hoc, neque illud, ut neque aperte laedas eos qui diliαguntur, π tamen id obgure faciens, qκoad poss
' alienes ab eis aκditorum uoluntatem ; π aliquor miudicium simili de re,aut auctoritatem proferre imbiatione dignam. Deinde,aut eandem, aut c*milem, aut maiorem , aut minorem agi rem in praesientia de mariis Amaδηonstrare. Sin orauro aduersariorum fidem uidebit
iamis . auditoribus fecisse, id quod ei,qui intelligit quibus re bus fides fat, facile erit cognitu: oportet aut de eo, quod aduersarij sibi frmissimum putarint, maxi me ii qκi audierint, probarint, primum te dicturum polliceri: aut ab aduersarii dicto exordiri, π ab eo potissimum , quod ille nuperrime dixerit ; aut dubiα ratione uti, quid primum dicas, aut cui potissimum
loco restondeas, cum admiratione . nam auditorcκm eum , quem aduersarii perturbatum putat oras . tione, uidet animo firmissimo contradicere para
'ς tum plerunque se potius temere assensisse , qt am uJ se is sine confidere arbitratur. Sin auditoris en studium defatigatio abalienauit 2 causa; te breuius,qisam paratus fueris, esse diecturum commodum est
polliceri, non imitaturum aduersarium. Sin res dari bit, non inutile est ab aliquare noua aut ridicula inu' cipere,aut ex tempore quae nata si quod gentis, 'eupitum,acclamationem,aut iam parata, quae uel apolorum,uel fabin,uel aliqAa cotinest irrisionem - aust rei
162쪽
LIBERI. 8 Irei dignitds adimet iocandi facultatem, aliquid triste, nouum,horribile statim nὁ incommodum est iniicere. Nam ut cibi satietas fastidium aut si amara aliα qua re releuatre aut dulci mitigatur: sic animus deus essus audiendo,aut admiratione integratur, aut ripis reno satur. Aesiparatim qκidem,quae de principio et insinuatione dicenda uidebantu haec fere sunt.nunc quiddam breuiter er communiter de utroque praeciαpiendum uidetur. Exordium sententiarum π ginuitatis plurimum debet habere,et omnino omnia,quae pertinet ad dignitatem,cotinere in se, propterea quod id optime faciendum est,quod oratorem creditori mauxime comendat: stlendoris, festiuitatis, concinu
nitiainis minimu,propterea quod ex bis si bicio qκε dam apparationis atque artifciosae diligetiae nusicitur, quae maxime orationi filem,oratori adimit auctoritatem. Vitia uero haec sunt certissima exordiorum,quae summopere uitare oportebit,uulgare,commisne,comutabile,longumseparatum,tradatum,contra praecepta. Vulgare est, quod in plares causas potest accomodari, κt couenire uideatur. Comune est,quod nihilo minus in hanc quam in cotrarium parte causae potest conues nire. Commutabile,quod ab aduersario potest leuiter mutatum ex contraria parte dici. Longum est, quod' pluribus uerbis aut sententi j ultra quam satis est producitur. Separatum,quod non ex ipsa causa ductum est, nec sicut aliquod membrum annextim orationi. Translatum est,quod diad coscit, gliam cassae genus postulat: nisi quis docilem faciat auditorem, cum bernexolentiam calisa desiderat: aκt si principio utatur, L
163쪽
j est,qηρή nihil eorii efficit , quorum causi de exordire
praecepta traduntur: hoc est,quod eum,qui audit,nemque beneuolum,neque attentum, neqM docilem est incit: aut,quo profecto nihil peius est, ut contrarit. Ac de exordio. quidem satis dictum est. NARRATIO est rerum gestar m, σου gest rum expositio. Narrationum tria sunt genera. Vnum genus est,in qκο ipsa causa,π omnis ratio controuerasiae continetur. Alterum,in quo digressio aliqua extra causam,aut criminationis,antsi militudinis, aκt deleructationis non alienae ab eo negotio, quo de agitκ aut i , λω- 4mplificationis cακία interponitur. Tertium genus est remotu a ciuilibus causis,quod delectationis causa no in ei cμ exercitatione dicitur, scribitur. Eius parael emin- tes sunt duae,quam altera in negoti s, altera in persem, e nis moime uersatur. Ea,quae in negotioru expositiorab I stes ne posita est,tres babet partes, fabniam, historiam,aris gumentum. Fabula est,in qua nec uerae, nec uerisimira .ι les res continentur. cui modi est: Angues ingentes alites iuncti iugo. Historia estgesta rei, ab aetatis nostrae 4 memoria remota. qκod genus,Appius indixit Carthaginensibus bellum. Argumentum, est ficta res,quae Ἀα.: id . men feri potwit. Hui modi vad Terentium : Nam is postqui excessit ex ephebis Sosia. Illa autem nam
ratio, uae uersatur in personis,et simodi est,ut in ea simul cum rebus ipsis personarum sermones π animi prsici possint, hoc modo :Venit ad me saepe clamitans, Quid agis Mitio ecur perdis adolscentem nobis ' cur amat rastram I
164쪽
LI BIRI. 8a cur potat cur tμ bis rebus sumptus Augeris ἰVestitκ nimio indulges,nimium ineptus es. Nimium ipse durus est praeter aequum π bonum. Hoc in genere narrationis multa inesse debet Isisti, uitas confecta ex rerum uarietate nimorum dissimiὰ litudine, rauitate,lenitate,s e,mζt , s biciquee, desiα derio,dis simulatione,errore,misericordia, fortunae cotimulatione,ins erato incomodo si bita laetitia,iucundo. exitu rerum. Verum haec ex iis, κα postea de elotuetione praecipientur, ornamenta ρκmκntlini Nunc de re trino enarratione ea,quae ca se continet expositionem,dicendum uidetur. Oportet igitκr eam tres babere res ut
breuis,ut aperis,ut probabilis sit . bre is erit, si unde Ereti necesse est inde initium sumetκr,ora non ab ultimo repetetur si cuins rei satis erit μmmam dixisse, eius
partes non dicetiir: nam sepe sitis est qμod factu sit
dicere,non ut enarres quemadmodμm sit factum si non longius quam quod scitw op s est, in narrando procedetur: si nu lium in rem aliam transibitur,etsi ita dicetur,1m nonnunqκam ex eo quod dictum sit, id quod dictκm non sit,intelligatμr : si non modo id,quod obest,uerκm etiam id quod nec obest, nec a iuuat, praeteribitur : π si siemel unumquodque diceae t r ,.si non ob eo , in quo proxime desitum erit,
deinceps incipietur. Ac multos imitatio decipit breuititatis, ut cum se bresses ρκtent esse, longissimi sint cicum dent operam ut res multas breuiter dicant, non ut omnino paucas res dicant,'non plures quam
necesse sit. Nam plerisque breuiter dicere uidetur,qui ita dicit: Accessi ad aedes uerum euocaui: restondit:
165쪽
ius non potuit dicer tamen quia satis fuit di
is,er non minus rerum non necesseriarum quίm
uerborum multitudine sives desum. Aper Ita
is . - in Vm pertineat , pretere istur. π omnino quae praecepta de breuitate RG hoe
praeterea considerare oportebi ne aut cum obis nare.
'at non quemadmodum csκμ'postistat, narretur.
166쪽
LIBERI. 83 obest tum,cum ipsius reigestae expositio magnam exacipit offensionem, quam arxκmentando, e T causam agendo linire oportebit. Quod eum acciderit,membratim oportebit partes rei gestae distergere in causam, ad unumquanque confestim rationem accommodare, ut uulneri praesto medicamentum sit, odium statim defensio mitiget. Nihil prodest narratio tκnc, cums- . n. si ad adaersarijs re exposita,nostra nihil interest iterum, V mr in oaut esto modo narrare: aut cum ab iis,qui audiunt, ita tenetur negotiuini nostra nihil intersit eos alio piacto docere . quod cum acciderit, omnino narratione supersedendum est. Non loco dicitur, eum non in ea parte orationis collocatur, in qua res postulat: quo degenere agemκs tum,cum de distositione dicemus.nam hoc ad distositionem pertinet. Non quemadmodum causa postulat,narratur , cum aut id, uod aduersario prodest Milucide π ornate exponitur,aut id,quod lasum adiuua obscure dicitur π n gligenter. Q Mare , ut hoc uitium uitetur,omnia torquenda sunt ad commodum suae causae, contraria quae praeteriri poterunt, praetereundo , quae illius erunt,leuiter attingendosua
diligenter, enodate narrando . Ae debnarratione
quidem satis dictum uidetur. Deinceps ad ρ nition tam
RECTE habita in causa partitio , illullam e ps Ipesicuam totam esticit orationem. Eilis partes duae sunt,quamm utraque magnopere ad aperiedam cauαsam, constituendam pertinet controuersiam. Vna pars est,quae,quid cum aduersariis conκeniat, quid in controuersia relinquatur, ostendit: ex qua certum
167쪽
DE INVENTION g quiddam designatur auditori, in quo animum debeat
habere occupatum . Altera est, in qua rerum earum,
de quibus erimus die furi,breuiter expositio ponitur distributa: ex qua conficitur, ut certas animo res teraneat auditor, quibus dictis,intelligat fore peroratum. N κnc,utroque genere partitionis quemadmodum conueniat uti,breuiter dicendκm uidetur. Quae parti,tio , quid conueniat, a i quid non conueniat, ostendidit: haec debet illud quod conuenit, inclinare ad pisae
causae commodum , hoc modo : Interfectam matrem
esse a filo,conuenit mihi cum aduersariis. Item contra intersed tum esse 2 Clytemnestra Agamemnonem conuenit. Nam hic uterque Cr id posivit quod con niebat. tamen suae cause commodo consuluit.. Deinde,quid controuersiae sit,ponendum est in indica,tionis expositione: quae quemadmodum inueniretur, Vburione σηtς diei m est. Quae autem partitio rerum di bibula, a fri continet expositionem,haec habere debet breuitati rem tem, bsolutionemeaucitatem : Breuitas est, cum nisi necessarium nullum assumitur uerbum. Haec in boegenere idcirco utilis est, quod rebus ipsis, partibus
cause, non uerbis, neque extraneis ornamentis ani
istario ne mus auditoris tenendus est. Absolκtio est,per quam omnia, quae incidunt in causam , genera, de quibus dicendum est,amplectimur . in qκα partitione uidenα dum est, ne aut aliquod genus utile relinquatur,aut sero extra partitionem, id quod uitiosissimum ac turπuω, em pissim m est,inferatur. Paκcitas in partitione struae tur genera ipsa rerum ponuntur, ne Ae permiste cupartibus i licantur. Nagenus est,quod plures para
168쪽
LIBER l. 8 res amplectitur,ut animal. Pars est, quae subestgenes ri,ut equus. Sed sepe eaJem res alij genus, alij pars . nam homo animalis pars est, Thebani aut Trosiani genus.Haec ideo diligentius inducitur praescriptio, ut aperte intellecta generali partitione, paucitas geranerum in partitione seruari possit. Nam qui ita parotitur, Ostendam propter cκpiditatem, audaciam,
π auaritiam aduersiriorum omnia incommoda ad
rempub. perκenisse s non intellexi in partitione exsposito genere,partem se generis admiscuisse . nam granus est omnium nimirum libidinum cupiditas: eius autem generis fine dubio pars est auaritia. Hoc igiatur uitandum est, ne cuius genus posueris, eius se
cum aliquam , diuersam ac dissimilem partem ponas in eadem partitione. Quod si quod in genus plκres incident partes, id cum in prima partitione cause erit simpliciter expositum , di bibuetur eo tempore commodissime, cum ad ipsinm uentum erit explicans dum in causie dictione post partitionem. Atque i&lud quoque pertinet ad paucitatem , ne aut plκraqwam satis est demonstraturos nos dicamus, hoc motido : Ostendam aduersirios, quod arx imus, π ξοη
tuisse facere , π uoluisse , fecisse : nam fecisse
ostendere satis est . Aut cu in causa partitio nulla sit, cκm simplex quiddam agatκr, tamen utamur dixstributione, idq; perraro potest accidere. Ac sunt aliaqηρqμe praecepta partitionum,quae ad bucupum orastorium non tantopere pertinent,quae versantur in philosophia,ex quibus haec ipsi transtulimus, quae conueαnire uidebantur, quorum nihil in caeteris artibus inne
169쪽
DE INVENTIONE niebamus. Atque bis de partitione praeceptis,in omni dictione meminisse oportebit,ut et prima qκαs pars, ut exposita est in partitione, sic ordine transigatur: et omnibus explicatis,peroratum si hoc modo,ur nequid posterius praeter coclusionem inferatur. Partitur apud Terentium breuiter π commode senex in Andria,qwae cognossere libertum uelit: εο pacto π gnati uitam, er consilium meum cognosce π qκid facere in hac re te uelim. Itaque qκemadmodum in partitione proposui ita narrat primum gnati uitam :Nam is postqκam excessit ex ephebis Sosia, Liberius niuendi fuit potestas.
Deinde suum consilium, Et nunc id operam do.
Deinde quid S siam uelit facere,id quod postrem
posuit in partitione, postremum dicit: Nunc tuum est officium. Quemadmodum igitur bis et ad primam quaqκe partem primum accessit, et omnibus absolutis, sinem dicendi fecit, sic nobis placet et ad singulas partes acacederest omnibus absolutis perorare. Nunc de conframatione , deinceps ita ut ordo i e post lat, praecipiendum uidetur.
IRAEMRME CONFIRMATIO est , per quam arguo
mentando nostrae ea e fidem,et auctoritatem, etfrimamentum adiungit oratio. Huius partis certa sunt praecepta,quae in singula causarii genera diuidentur. Veruntame non incomodum uidetur quandam otiuam,atque materiam uniuersam ante permistam, et
170쪽
con'sam exponere omnium argumentationum : post autem tradere quemadmosim unumquodqκe genus cause,hinc omnibus argumentandi rationibus tradiis,
confirmare oporteat. Omnes res argumentando cono Men-
firmantur,aut ex eo quod personis,aut ex eo qηod bgotiis est attributum. Ae personis has res attributas pistamus,nomen,naturam,uictum, fortwnam,habit m, - .leetionem ludis,consilia, freta,casus,orationes.Noα Nomme est,quod unicuique personae datur, qκομο qηxsproprio, et certo uocabulo appellatur. Natura ipsam definire difficile est. Partes autem eius enumerare eas, cAm sv x quarum indigemus ad hanc praeceptionem, scilius est. Hae autem partim diuino, partim mortali in genere uersantur. Mortalium autem pars in bominμm, parsu , in bestiarum genere enssmerat ir Atqης ἡ-um genus et in siexu considerat , Mirile unam liquere o--
sit; et in natione,patria,cognatione,et aetate . Natios Λ ΤM,Graius an Barbarus.Patria, Atheniensis an Lacedaey ' Amonius . cognatione,quibus maioribus, quibus conusanguineis. Aetate uer an adolescens, natis granαdior an senex. Praeterea commoda et incommoda conasideratκr ab natura data animo, ut corpori,hoc mo*do : Valens an imbecillis, longus an breuis, formos san deformis, uelox an tardus sit,acutus an hebetior, memor an obliuiosius,comis, sciosius, pudenseatiens,
an contra. Et omnino qκae de natura data animo et
corpori considerabuntur,in natura considerata sunt .. Nam quae indis lata comparantur, ad habitum perii nent,de quo posterius dicendum est. In uictu consideα rare oportet apud quem, et quo more, et clitus arbi