장음표시 사용
181쪽
DE INVENTIONE alia utendum inductione. Si concedetur,concludenaeda est argumentatio. Si tacebitur, aut elicienda est reαstonsio, aut quoniam tacit nitas imitatur confessiounemero eo,ac si concessum si cocludere oportebit ara xlimentationem. Ita sit hoc genus argumentandi triupertitum. Prima pars constat ex similitudine una pluuribus ue. Altera ex eo quod cocedi uolumus,cuius caudisa similitudines adhibitae sunt. Tertia ex cὁclusione, quae aut confirmat concessionem, aut,quod ex ea consiciatur, ostendit. Sed quia non satis uidebitur alicui dilucide demonstitatum , nisi quod ex ciuili cavsarem genere exemptu pubiecerimus, uidetur huiusmodi quoque utedum exemplo, non quo praeceptio differat,aut aliter hoc in Armone,atque in dicendo sit utendum :sed ut eorum uolutati satisfiat, κi,quod a liquo in loco uiderint,alio in loco, nisi demon'atu est, nequentagno siere. Ergo in hac causa, quae apud Graecos est peruagata, quod Epaminondas Thebanorum Imperatorei, qui sibi ex lege Praetor successerat, exercitum non tradidit, cum paucos ipsi dies contra legem exerciae tum tenuisse Lacedaemonios funditus uici poterit accusator argumentatione uti per inductionem,cu scriuptum legis contra sienteliam defendat, ad b c modu :
Si iudices,id quod vaminondas ait legis scriptore penusisse,ad cribat ad legem,π addat exceptionem hanc,
extra quam si quis re .causa exercitum non tradideri patiemini non opinor. Quod si uosmet ipsi,qκοda uestra religione.sapietia remotissimum est, istius honoris causa hanc eadem exceptionem ninou popuαli ad legem adscribi iubeatis,poprius Thebanus patieru
182쪽
tur ne id feri profecto non patietur. Quod ergo a scribi ad legem nefas est, id siequi, quasi adsicriptu sit,
rectum uobis uideatur Noui ne ram intelligentia , non potest ita uideri iudices. Quod si literis corrigi neque ab illo,neque i uobis scriptoris uoluntas potest,Ridete ne multo indignius sit id re iudicio uestro mistari,quod ne uerbo quidem commutari potest. Ac de inductione quidem sitis in praesentia dictum uidetur. Nunc deinceps ratiocinationis uim naturam consi υεrderemus. Ratiocinatio est oratio ex ipsa re probabile Rinocinaliquid eliciens, qAod expositum per sie cognitκm sua se ui γ' ratione confirmet. Hoc de genere qui diαtigentius considerandum putaveru cum idem usu diu
cendi sequerentur, paulum in praecipiendi ratione rise , sensierκnt. nam partim quinque eius partes esse dixeruΥκn partim non plus qnam in tres partes posse distri no- --bui putauerunt. Eorum controuersiam non incommori dum uidetur cum utroraque ratione exponere . namo' breuis est, non ei modi , ut alteri prorsus nihil dicere putentu π locus hic nobis in dicendo minime negligendus uidetur. Qui putant in quinque distribui
partes oportere, aiunt primu conuenire exponere fummam argumentationis,ad hunc modum: Melius accurantur quae consilio gerantur,quam qnae sine consilio administrantur . Hanc primam partem nZmerant: eam deinceps rationibus uariis, quamcopiosissimis verbis approbari putat oportere,hoc modo: Domus ea, quae ratione regitur,omnibus instructior est rebus, o opparatior, qMam ea quae temere ore nullo consilio ad
183쪽
DE INUENTIONE eallidus Imperator, omnibus partibus commodius reagitti quam is,qui stultitia π temeritate alicuius aduministratur. Eadem nauigii ratio est. nam naui optime cursum conjicit ea. quae scientissimo gubernaῆtore utitur. Cum propositio sit hoc pacto approbata, duae partes transierint ratiocinationis, tertia in parte aiunt quod ostendere uelis d ex ui propositionis oportere assumere, hoc pacto : Nihil autem omni: m 'rerum melilis, quum omnis mundus administratur. Huius assumptionis quarto in loco aliam pono indura eunt approbationem , hoc modo : Nam signorum ortus obitus desinitum quendam ordinem seruat, er annuae commutationes non modo quadam ex neo cessitate semper eodem modo sunt, uerum ad utilia, rates quoque rerum omnium sunt accommodatae H diurnae nocturnaeq; uicissitudines,nulla in re unquam . mutatae, quidquam nocuerunt. quae signo siunt o αmnia , non mediocri quodam confiitio naturam munα di admini rari. Quinto inducunt loco complexioαnem eam quae aut id infert solum, quod ex omnibus partibus cogitur, hoc modo: Consilio igitur mundus administratur: aut unum in locum cum conduxerit
breMiter propositionem, assumptionem id adiugit quod ex his conficiatur, ad hune modum : Quod si
melius geruntur ea,quae consilio,quam quae sine consi. lio administrantur: nihil autem omnium rerum meolius,quam omnis mundus administratu .cosilio igituν
madus administratur. Quinquepartita igitur boc pa/ g gwς t finem insi auri tripertitam arse dicat, is no aliter putat tractari oportere argκme
184쪽
LUI E E R I. 9: rationem, sed partitionem horum reprehendunt. Neogant enim neque i propositione, neqae ab assumptis. ne approbationes earum separari oportere,neqNe prora positionem absolutam, neque assumptionem sibi perfectam uideri,quae approbatione comata no sit. Q α re quas illi duas partes numerant, propositionem e approbationem sibi unά partem uideri propositionem:
qμα si approbata non sit, propositio no sit argumentationis. Item,quae ab illis assumptio, assumptionis approbatio dicitur, eandem sibi assumptionem solam
videri. Itas ut eadem ratione argumentatio tractarata,alijs tripertita,alijs quinquepartita uideamn Q καπυ euenit, ut res non tam ad usium dicendi pertinera, Mam ad rationem praeceptionis. Nobis autem comoa 5 - A Odior illa partitio uidetur esse, quae in quinque partes distributa est, quam Oes ab Aristotele ex Theophrasto profesti,maxime sicuti sunt. Na quemadmodum illud superius genus argumentandi, quod per inductionem iaμmitur,ma ime Socrates Socratici tractauerunt ' δε--ones
sic boc,quod per ratiocinationem expolitur,fumme est os ab Aristotele atque Peripateticis o Theophrasto fremquentatum,deinde 2 rhetoribus iis, qui elegantissimi atqμe artifciosissimi putati sunt. Quare autem nobis icta magis partitio probetur,dicendum uidetur, ne tera mere sicuti putemuin o breuiter dicendum, ne in huiusmodi rebus diutius,quam ratio praecipie di postulat, eommoremur. Si quadam in argumentatione satis est uti propositione, o non oportet adiungere apruprobationem propositioni : quadam autem in ara
gumentatione in ima est propositio, nisi adiuncta sit M iiij
185쪽
DE INVENTIONE pprobatio, siparatum quiddam est a propositione vis probatio . Quod eisim adiungi/separari ab aliquo
potest,id non potest ide esse,quod est id,ad quod adiutantη a 3 o siparatur. Est autem quaedam argummentatio,in qua propositio non indiget approbatione, ex quaedam in qua nihil valet absque approbatione , ut ostendemus siparata est igitur a propositione αρα probatio . Ostendemus autem id, uod polliciti 'mus, hoc modo: Q uae propositio in se quiddam continet persticuum , quod constare inter omnes necesse est, hanc uelle approbare firmare nihil attinet. Ea est bui modi: Si quo die ista caedes Romae facta est, ego Athenis eo die fui, interesse in caede non potui. Hoc, qκia persticue uerum est,nihil attinet approbari. Q κα fl tim vorte hoc modo : Fui autem Atheri nis eo die : hoc si non constat, indiget approbationis, in qua inducia,complexio consequetur. itur in caede interesse non potκi: Est igitur quaedam propositio, q et i non indiget approbatione : nam esse quidem q anda quae indigea quid attinet ostendere, quod cuiuis faci lepesicua. est ἰ χιοd si ita est, x hoc, ex eo quod propos eramus,hoc conficitur, separatrem esse quiddάα propositione approbationem . Si autem ita φ,DIαμm est non esse plus, quam tripartitam argumetationem.Simili modo liquet alteram quoque approbatioranem sieparatam esse ab assumptione. biam si quadam
in argumentatione suis est uti assumptione, non oportet adiungere approbationem assumptione: qκααdam autem in argumetatione infirma est assumptio ,
nisi adi3 i ta st approbatio, separatam 3κiddam est
186쪽
extra assumptionem approbatio. Est alitem argumenatatio quaedam n qua assumptio non indiget approbationis,quaedam autem in qua nihil valet sine approbatione,ut ostendemus: separata est igitur ab assumptione approbatio . Ostendemus autem quod polliciti suumus hoc modo : Quae per bicuam omnibus ueritatem continet assumptio, nihil indiget approbationis: ea est huiusim odi. Si oportet saper dare operam philosophiae conuenit. haec propositio indiget approbationis . non enim persticua est, neque constat inter omnes roptes rea quod multi nihil prodesse philosophiam, pleriqκe etiam obesse arbitratur. Aoumptio per icua est haec: Oportet autem sapere . hoc autem quia ipsum ex repe bicitur, CT uerum esse intelligitur, nihil attinet approbari. Quare statim concludenda est argumentautio : igitur dare operam philosophiae conuenit. Est ergo assumptio qnaedam,q approbationis non indiget . Nam quamdam indigere persticuum est: separata est εigitur ab assumptione approbatio. Falsum ergo est, nir esse plus qμam tripertitam argumentationem. Atque ex his illud iam persticuis est,esse qwandam orgumentationem n qua neque propossitio,neque assumptio indigeat approbationis, huiusmodi,ut certum quiddamo breue exempli causa ponamκs Summo aute operare sipientia petenda est, summo igitur opere stultiti vitanda est: summopere autem sipientia petenta est, igitur summopere stultitia uitanda est. H ic assumptio, propositio perstic aest, quare neutra quosque indigi t approbatione . in his omnibus illud perusticuκm est, approbationem inm adiungi, tum non
187쪽
DE INVENTIONE adiungi. Ex qκo cognscitur, neqκe in propositione, neque in assumptione contineri approbationem , sidvtranque suo loco positam,uim suam tanqua certam
propriam obtinere. QMd si ita est, commode par siunt si,qui in quinque partes distribuerunt argutiis mentationem. Minque punt igitur partes eius arx mentationi quae per ratiocinationem tractatur. Proo; L--- Hsitio , per 3 am breuiter locus is exponitur, ex quo, WKo omnis uis oportet emanet ratiocinationis. Propositiou --ι-. Inis approbatio, per quam id,quod breuiter expositum
est, rationibus affrmatum, probabilius apertius -- ,ο μ . Asy mptio, peν quam id quod ex propositione ad ---- ρ' se tam pertinet, assκmitur. Assumptionis apes ναῶ Lo probatio , per quam icquod assumptum est , rationi: m. Aia bis=firmatur. Complexio,per quam id, quod coniscitur ex omni argumentatione, breuiter exponitur. plurimas habet argumentatio partes, ea conoeκ quinque partibus. Secunda est quadriper'. Tertia tripertita. Dein bipertita, quod in conitrouersia est. De unaquaque parte potest a licui uide*ri posse argumentationem consistere. Eorκm igitur μα consistant, exempla ponem κs: borum quae dubia vain rati.ηes asseremus. Minquepertita argumentatitio es huiusmodi: Omnes leges Iudices ad commodum reip.referri oportet, eas ex utilitate communi, non ex scription quae in literis est,interpretari. Ea enimuit ute π sapientia maiores nosthi fuerunt, ut in litibκ scribendis,nisi salutem, atque utilitatem reip. sibi aliud nihil proponeret. Neque enim ipsi quod obesset, scribere uolebat, si scripsissent,cu esset intelledium
188쪽
LIBERI. 9 repudiatum iri legem intelligebant. Nemo enim leges legum causa saluas esse uult, sed re . quod ex legibus omneis resbublicas optime putant administrari. Quam ob rem igitur leges struari oportet, ad eam ca am
scripta omnia interpretari conuenit: hoc est,quoniam re . seruimus, ex re . commodo atque utilitate te ges interpretemur . N am ut ex medicina nihil oporu
ret putare proficisci, nisi quod ad corporis utilitatem flecta quoniam eius causa est instituta : sic a legiblis nihil conuenit arbitrari, nisi quod re . conducat, proficisci,quoniam eius causa sunt comparatae. Ergo in hoc quoq; iudicio definite literas legis perscrutari, et legem,ut aequum est,ex utilitate reip. considerate, quod hic fecit. Quid enim magis utile Thebanis fuit, qria Lacedaemonios opprimi Quid magis Epaminonαdam Thebanorum Imperatorem, quam uictoriae Thebanorum considere decuit f Quid hunc tanta Thebaes
norum gloria, tam claro atque exomato trophaeo charius atque antiquius habere conuenit Scripto videlia
cet legis omisso, sic riptoris siententiam considerare debebat. Atqκe hoc quidem satis consideratum est, nullam esse legem,nisi re .causa siripti . suma igitur amenutiά esse existimabat,quod scriptu esset reip. salutis cais
mnes ad utilitatem re .referri conuenit,bie autem μικti re profuit,profecto non potest eode facto et coamunibus fortunis cosuluisse,selegibus non obteteras
alit proponimus,aut assumimus sine approbatione. Id facere oportet, cκm aut propositio ex se intelligitur,
189쪽
DE INUENTIONE aut assumptio perlyicua est,'nudius approbationis indiget. Propositionis approbatione praeterit quatuor ex partibus argumentatio tractatur ad hunc modu: Iudices,qui ex lege iurati iudicatis, legibus obreperare . debetis. Obtemperare autem legibus non potestis iisi,q od scriptii est in lege, sequamini. quod enim certius legis scriptor testimonium uoluntatis suae relinquere pol it, s quod ipsi magna cum cura atque diligentia 'scripsit Quod si literae non extarent, magnopere eas
requireremus, ut ex his scriptoris uoluntas cognosceretur: nec tamen Epaminondae permitteremus,ne si exα- tra iudicium qκidem esse ut is nobis sententiam legis interpretaretur,nedum nunc istud patiamur,cum praesto lex si non ex eo quod apertissime scriptum est, sidex eo quod suae causae conuenit,scriptoris uoluntatem interpretari. Quod si uos iudices legibus obtemperare
debetis, Cr idfacere non potestis, nisi quod scriptum est in lege stquamini,quid causae est, quin istum cor legem fecisse iudicetis Assumptionis autem approbaratione praeterita, quadripertita sic fet argumentatio: Qui sepen mero nos per idem fefellerunt,eomm orationi sidem habere non debemus. Si quid enim perstidia illorum detrimenti acceperimus, nemo erit praeter nosmet ipsos,qκem iure accusare possimκs. Ac primu quidem decipi incommodum est,iterum stultu, tertiutu)pe. Carthaginienses autem persepe iam nosses essenrunt. Summa igitur amentia est in eorum side stem a M . habere, quorum perfidia toties deceptus sis. Vtraque approbatione praeterita, tripertita sit hoc pacto r Aute remus carthaginiensis oportet,si incolumes eos re
190쪽
LIBERI. yyliquerimus aut eoru urbem diruamlis.s metuere quidem non oportet. restat igitur, ut urbem diruamus. Sunt autem,qui putant nonnunqκam posse coplexione π oportersupersideri,cum id persticuum si quod conficiatur ex ratiocinatione. Quod si fati bipertitam, Graequoqκe feri argumentationem,hoc modo: Si peperit, uirgo non est: peperit autem. bicsuis esse dicat prooponere π assumere,quoniam persticuum si quod cosciatκr,complexionis rem non indigere. Nobis autem uidetur π omnis ratiocinatio concludenda esse: illud uitiu,quod illis distlicet, magnopere uitania est, ne qμod persticκμ sit,id in complexionem inferamus. Hoc autem feri poterit, si coplexionum genera inretiliguntur.Nam aut ita complectemur, ut in unum coducamus propositionem o assumptionem,hoc modo: Quod si leges omnes ad utilitate reipublicae referri codiuenit hic autem saluti re .profuit : profecto non poα
test eodem facto π saluti communi consiluisse, le
gibus non obtemperasse. Aut ita,ut ex contrario senteria conficiatur, hoc modo : Suma igitur amentia est,
in eorum fide stem babere, quorum perfidia toties deceptus sis. Aut ita,ut id solum,quod consitu inferaditur, ad hunc modum: Vrbem igitur diruamus. Aut ut i quod eam rem,quae conficitur, sequatur necesse est id est buti modi: Si peperit, cum uiro concubuit: peperit autem. conficitur hoc: concubuit igitur cum 'uiro.Hocsi nolis inferre,π inferas itquod seqκitur, Fecit igitur incestum, T conclusieris argumetationem, er perlicμam fugeris complexionem. Quare in lonugis argumentationibus,ex conductionibus, aut ex con