장음표시 사용
191쪽
DEI N UENTI ON Etrario complesti oportet: in breuibus id soli quod coscitur,exponere: in ks,in qicibus exitus per 'lauus est,
consecutione uti. Si qui autem ex una quoque parte putabant constare argumerationem, poterunt dicere, A sepe satis esse boc modo argumetationem facere Quoniam peperit,cum uiro cocubuit nam hoc nullius neu que approbationis, neque complexionis indigere. sed nobis ambiguitate nominis uidentur errare. Nam arcgumentatio nomine uno res dwas significa ideo quod inuentum aliquam in rem probusti aut necessorium argumentatio uocatur, π eius inuenti artissciosa expolitio . quando igitur proferent aliquid bu, iusimodi: Quoniam peperit, cum uiro concubuit .inc uentum proferent,non expolitionem . nos autem de
expolitionis partibus loquimur. nihil igitur ad hanerem ratio illa pertinebit: atque hae distinctione alia quoque,qκα uidebuntur officere huic partitioni,proepulsabimus ,si qui aut assumptionem aliquando tolli posse ρ tent , aut propositionem . quae si quid habet probabili,aut necessarium,quoquo modo commoueat auditorem necesse est . quod si solum s ectaretur, ac nihil,quo paeto tractaretur i quod esset excogitatum,referre nequaqua tantum inter summos orato Eres π mediocres interesse existimaretur. Variare auditem orationem magnopere oeortebit. nam omnibus
in resus similitudo est satietatis mater. Id fieri poterit. si non similiter semper ingrediamur in argumentationem. Nam primκm omnium generibus ipsis distingitere conlienit orationem,hoc est tum indui tione uti, iii ratiocinatione. Deinde in Ipsa argumentatione non
192쪽
tibus abuti,neque eadem ratione expolire partitiones, sed tum ab assumptione incipere licet, tum ab approxibatione alterutra,tum utras, tum bositum illo genere complexionis uti id ut persticiatur, aut scribamus ipsi κt in quolibet exemplo de iijs quae proposita sunt, hoc idem exerceamus,ut qκamfacile sit fisu. Ac de i, partibns quidem argumentationis satis nobis dictum 'videtur illud autem uolumus intelligi,nos probe tene re,Aῆs quoque rationibus tractari argumetationes in philosophia multis et obscuris, de quibus certum est artificium constitutum.,verum illa nobis abhorrere abusin oratorio uidentur. Q Me pertinere autem ad dicedum pκtamus,ea nos commodius, quam caeteros attendisse non affirmamus, sed perquisitius diligentius conscripsisse pollicemur. Nunc,ut institximus,proficissit Ordine ad reliqua pergemus. REPREHENSIO est, per quam argumen Iutando aduersariorum confirmatio diluitur, aut infra matur,aut alleviatur. Haec fonte inuentionis eodemutetur, quo utitur confirmatio, propterea qκod quis bus ex locis aliqua res confirmari potest, isdem pomis ex loci, infirmari . nihil enim considerandum est in his omnibus inuetionibus,nisiicq od personis, aut negotiis attributum est. Quare inuentionem π argumetationum expolitionem ex illis, quae ante praecepta sun hanc qἹoque inpartem orationis tranferri oportebit. Veruntamen ut quaedam praeceptio detur huius κοque partis,exponemκs modos reprehensionis, quos qui obseruabunt, faciliAs ea, q- contradicentur ,
193쪽
DE INVENTIONE, --ω-λα, diluere aut infirmare potuerunt. Omnis argumenta:
st A resenstio reprehenditur, si aut ex iis quae sumpta punt, non conceditur aliquod unum plura ue : aut bis concessis, complexio confici ex his negatur: aut si genus ippum argumentationis uitiosum ostenditur .aut si contra irmam argumentationem alia aeque firma, aηt firmior πωρο- έ ponitar. εx iis,quae sumuntur,aliquid no conceditur, ' /γη MYEm aut id quod credibile dicunt,negatur esse eiusmo ui aut quod comparabile putant,dissimile ostenditur re aut iuditatum aliam in partem traducitur .aut omni no luescatum improbatur: aut quod signμm esse ad*uersarii dixerunt,id eiusmodi negatur esse aut si complexio aut una,aut ex utraque parte reprehenditur:
. aut si enumeratio falsa ostenditur : aut si simplex coα cliisio falsi aliquid continere demonstratur. Nam otimne quod sumitur ad argumentandum , De pro probabili, siue pro necessario, necesse est fumatur ex his locis , ut ante ostendimus. Quod pro credibili
sumptum erit, id infirmabitur, si aut perstic e fab
sum erit , hoc modo: Nemo est qui non pecuniam quam sapientiam malit. aut ex contrario qlioque credibile aliquid habebit roc modo : Quis est,qui no officij cupidior si quam pecuniae t Aut erit omnino incredibile,ut si q is,quem constet esse aliarum, dicat alio cuius mediocris officij causa see maximam pecunia neae sexisse. Aut si quod in quibusdam rebus aut homi nibus accidi id omnibus dicatur usu euenire, hocpaαcto : Qui pauperes sunt, ijs antiqκior officio pecunia est. Qui locus desertus est in eo Gede factam esse oportet. In loco celebri homo occidi qui potuit Alit si id , ηοd ύwmne meo, si, a
194쪽
LIBER I. 97 quod raro fit, fieri omnino negatur .ut Curio pro Fulsuis: Nemo potest uno alectu,neque praeteries in amorem incidere. Quod autem pro signo sumetur , id ex iisdem locis, quibus confirmatur, infirmabitur. Nam in signo,prim lim uerum esse ostendi oportet. De inae .eius esse rei serium propriis,qua de re agitur, ut cruorem caetis. Deinde factum esse, quod non oportuerit : aut non factum,quod vortuerit. Postremo Afuse eum,de qua quaeritur,eium rei legem π cssuetudisnem . nam eae res sunt signo attributae,quas diligenatius aperiemus,cum separatim de ipsa coniecturaei costitutione dicemus. Ergo borum unumquodque in reprehensione,aκt non esse signo, aut paru magno esse, aut a sie potius,qκam ab aduersarijs stare,aut omnino
fesso dici,aut in aliam quoque fusticionem duci posse
Amonstrabitur. cum autem pro comparabili aliquid inducetur,quoniam id per similitudinem maxime tra ctatur, in reprehendendo conueniet, simile id negare esse quod conferetur ei quicum conferetur. Idferi poterit, si demon'rabitur diuersium esse genere,natura, si,magnitudine,tempore,loco,persona,vinione: ac si quo in numera illucquod per simili tudine affereturer 3κo in loco hoc genus, cuius causa asseremr, braberi conueniat, ostendetur. Deinde quid res cum redisserat, ilemon'rabitur, ex quo docebimus aliud de eo quod comparabitur , oe' de eo quicum compreabiutur , existimari oportere. Huius facultatis maxime indigemus,cum ea lsa argumentatio, quae per inῆκα
ctionem tractatur,erit reprehendenda. Si iudicatum
aliquod inferetur, quoniam id ex his locis maxime μ
195쪽
DE INVENTIO N Ematur laude eoγκm qui iudicarunt, similitudine eius rei qua de agitur,ad eam rem, de iudicatu est, coumemorando non modo non esse reprehensium iudiciu,
sed ab omnibus approbatum demonstrando dissi, cilius o maius fuisse id indicatum quod asseratur, quam id quod instet. Ex contrariis locis, si res aut urara,aut uerisimilis permittet,infirmari oportebit: atq; erit obstruandum diligenter,ne nihil ad H, quod agatur,pertineat id quod iudicatκm sit: π uidetam est, ne ea res proferatur, in qwa sit offensium, ut de ipso,
qui iudicarit,iudiciu feri uideatur. Oportet aute anta maduertere,ne,cum aliter multa sint iudicata, solitaurium aliquod,aut rarum iudicatum afferatur. Nam
his rebus auctoritas iudicati maxime potest infirmari. Atque ea quidem argumenta,quae 3 si probabilia μmuntur,ad hunc modκm tentari oportebit. Quae ueue a m suM ro sicuti necessaria inducentur, ea si forte imitabuturmodo necessiriam argumetationem, que erunt eiu Gom einem modi, sic reprehendentur. Primu complexio, quae utris,s Ais conce eris,debet tollere, si uera est, nκnquam reprehecus modis re-detur sin fessi,duobus modis,aut conuersione,aut ala V 3,... ripartis infirmatione.Conuersione, hoc modo :Nam si ueretur, quid eum accuses,qui est probus e Sin inverecundum animi ingenium possidet, Quid eum accubes,qui id parui auditu aestimet
Hic siue uereri dixeris, siue non uereri,concludenaedum hoc puta,ut neges esse accusandum. Quod couersione sic reprehedetur: Imo uero accusandus est Nam si ueretur , accuses non enim parui auditu aestimabit. Sin inverecundum animi ingeniκm post det, tame ac
196쪽
LIBER I. 98cuses: non enim probus est. Alterius autem partis ines'matione hoc modo reprehendetur.Veru si ueretur,
accusatione tua correctus,ab errato recedet. Enumerati
tio uitiosa intelligitur,si aut praeteritum quiddi diceamus,quod κelimus cocedere,aut infirmum a liquid annumeratum,quod aut contra dici possit, aut causa nosit quare non honeste possimus concedere. Praeteriturq; idda in ei modi enumerationibus: in Oniά habes istum equum,aut emeris oporter,ant haereditate posideas,aut munere acceperis,aut domi tibi natus sit: dulsi horai nihil est, surripueris necesse est. Fed neque emisti,neque haereditate uenit,neque domi natus est,nes. donatus est: necesse est ergo surr Aeris. Hoc commodi
de repreheditκr, si dici possit ex hostibus equus esse captus: euius praedae sectione uenierit. quo illato,infirmatur enκmeratio ; quoniam id sit indis tum, quod praeteritum sit in enumeratione. Altero autem modo rectprehendetur, si aut contra aliquid dicetur: hoc est, si exempli causa,ut in eodem uersiemur, poterit ostendi haereditate uenisse: aut si extremis illud non erit turpe concedere : ut si quis,cum dixerint aduersari, Aut insidias facere uolκisti, aut amico morem gessisti, allecupiditate elatus es,amico se morem gessisse fateatur Simplex aute conclusio repubedit 'si id,3 od sequiatur,non uideatκr necessario cu eo,quod antecessi coα haerere. Nam hoc quide, si stiritu ducit,utiar: si dies est,luce ei: modi est, ut cu priore necessario posteiriuς cohaerere uideatur. Hoc autem, si mater est,estigit: si adiutao peccaκi nunqua corrigetur: siccoueniet reprehendi,ut dem retur non necessario ca priore ξοα
197쪽
DE IN VENTI ONEsterius cohaerere. Hoc genus o caetera necessaeria, πomnino omnis argumetatio, π eius reprehensio maiorem quandam uim cotinet, is latius patet, quam hic exponitur : sed eius artificij cognitio bui modi est,ut non ad huius artis partem aliqμam adiligi possit, sed
ipsa separatim longi temporis, et magnae atque arduae cognitionis indigeat.Quare illa nobis alio tepore, at ad aliud institutum, si facultas erit,explicabuntur Nunc bis praeceptionibus rhetorum ad usum oratoriucontentos nos esse oportebit . cum igitur ex iis, καμmuntur, quid non coceditur, sic infirmabitur.Cum autem bis concessis,complexio ex his no conjicitu haec erunt consideranda, non aliκd cyiciatur, aliκd dica,tur hoc modo : Si cum aliqκis dicat si profectum esse ad exertitum, contra enm qias Belit hac argumen, ratione uti Si uenisses ad exercitum,a Tribunis miliataribus usus esses: non es autem usus ab his, non es igitur profectus ad exercitum. Hic cum concesseris propositionem π assumptionem, complexio est infra manda. aliud enim,quam cogebatur,illatum est. Ac nunc quidem,quo facilius res cognosceretκr,pellicuo
π grandi uitio praeditu posivimus exempli sed μαpe obscurius positum uitium pro uero probatur, cum aut paru memineris quod cocesseris, aut ambiguu alii quod pro certo concesseris. Ambiguum si concesseris, ex ea parte, quam ipsi intellexeris, eam partem si adα versarius ad aliam partem per complexionem uelit accommodare, demonstrare: oportebit non ex eo quod
ipse concesseris, fed ex eo quod ille sumpsierit, confici
complexionem ad huc modum : Si pecuniae indigetis ,
198쪽
pecuniam non baletis: Si pecuniam non haberis,passa feres estis. Indigetis autem pecunia: mercaturae enim,rusi ita esset,veram non daretis: pauperes igitur estis. Hoc sic reprehenditur: Cum dicebas, Si indigetis peracuniae,pecuniam non babetis: hoc intelligebam,si propter inviam in egestate estis,pecuniam non babetis,et idcirco concedebam. Cum autem hoc sumebas,Indigeαtis autem pecuniae: illud accipiebam,Vultis autem peracuniae plus babere . Ex quibus concessionibus non conrascitur hoc, Pauperes ivitur estis: conficeretur autem,
si tibi primo quoque hoc concessissem , Qui pecuniam
maiore uellet habere,eu pecunia non babere. saepe aut oblitu parant quid concesseris, idcirco id, quod non conficitur,quasi co iciatur,in conclusione infertur,hoc modo: Si ad iliu haereditus ueniebat,uerisimile est ab illo esse necatum. Deinde hoc approbant plurimis uerabis, post assumunt, Ad illum autem haereditas uenieabat: deinde infertur,ille igitur occidit. Id ex ijs, quae sumpserant,non conficitur. Quare obstruare diligena
ter oportet, quid fumatur,o quid ex bis conficiax I
bis de causis ostendetur, si aut in ipso uitium erit, aut si non ad id, quod in lituitur, accommodabitur . 'Atque in ipso nitiκm erit , si omnino falsium erit , si qcommune, si uulgare , si leue, si remotum , si A indesinitio, si controuersium ,si pesicuum, si non con ετ cessum, si inve , si offensam, si contrarium , si inη constans, si aduersum. Falbum est,in quo persticμe fias mmendacium est, hoc modo : Non potest esse sapiens,q i pecuniam negligit: Socrates autem pecuniam nes
199쪽
. . . DE INVENTION ευ mam ne glige, non igit r sapiens erat. Comm ne est, quod nihilo magis ab aduersirijs, quam a nobis facit, hoc modo: Idcirco iudices,quia ueram causam habeba,bre ni perorari . Vnstare est, quod in aliam quoque rem
nou ρνobabilem, si nunc concessum si transferri pos
fit,hoc modo : Si ueram causam non baberet, uobis senue iudices non commisisset. Leve est,quod aut post temα pus dicitur,hoc modo : Si in mentem uenisset 'o εα misisseti aut persticue rem inuem leui tegere nult deo sensione a . Cum te expetebant omnes, florentissimo Regno, reliqui: nunc desertum ab omnibus, summo periclo sola ut restituam paro. - χm Remotu est,quod,ultra quam satis est,petitκr, hoc modo : Quod si non P. Scipio Corneliam filiam Tiberio, Graccho collocasset, atque ex ea duos Gracchos promereasset, tantae seditiones natae non essent . quare hoc incommodum Scipioni ascribendum uidetur. Hui modi est illa quoque conquestio r Vtinam ne in nemore Pelio siecuribus f. V caesa cecidisset abiegna ad terram trabes. -- r longius enim repetita est,quam res postμlabat. γά λέ- mla definitio est, cum aut communia desicribit, hoc modo: Seditiosius est is,qui malus atque inutilis est -- cinis. Nam hoc non magis sieditiosi, quam ambitiosi , quam calumniatoris, quam alicuius improbi hominis uim describit. Aut falsum quiddam dicit,hoc pacto et Sapientia, est pecuniae acquirendae intelligentia. Aut aliquid non graue, nec magnum continens, sic: StMAtitia,est immensae gloriae cupiditas. est haec quidem put
200쪽
titia, sed ex parte quadam, non ex omni genere defonita . Controuersium est,in qκο ad dubium demonae 'andam dubia causa affertur: hoc modo :Ebo tu, dii, quibus est potestas motκ μperum atque
inferum a Pacem inter siest concilian conferunt concordiam. Perl icua ess,de quo no est controuersia: ut si quis,cu Oreste accuset,planu faciat ab eo matrem esse occiosam. Non cocessum est,cu icquod augetκν, in contromuersia est,ut si quis, cu Vl bem accusie in hoc maxiα me comoretur: Indignum esse ab homine ignauissimo uirum fortissimum Aiacem necatum. Turpe est, quod aut eo loco in quo dicitur, aut eo homine qui dicat,aut eo tempore quo dicitur,aut ijs qlii alidiunt, aut ea re , de qua agitur, indignum propter inbuanestam rem uidetur . Offenctum est, quod eorum, qui audiunt,uoluntatem laedit: ut si quis apud Equirates Romanos cupidos iudicandi Caepionis legem iudiaciariam laudet .u Contrarium est, quod contra ea discitur,quae V,qui audiunt, fecerunt,utsi qκis apud Alexandrum Macedonem contra aliquem urbis expVnatorem diceret nihil esse crudelius,quum urbes diruere, cum ipsie Alexander Thebas diruisset. Inconstans est, quod ab eodem de eadem re diuerse dicitur: ut si quis cum dixerit, ut uirtutem habeat, eum nulliκs rei ad bene uiuenda indigere,neget postea sine bonae Maletκα dine posse bene uiuere. Aut se amico adesse propter beneuolenti 'erare enim aliquid comodi ad se peruetur . Adverseum est,quod ipsi cause aliqua ex parte οἱ icit,utsi quis hostia vim, et copias,et felicitate aligeat,