장음표시 사용
221쪽
' a -- o m. DE INVENΤIONE uocari,qκod temerario π repentino consilio sit: aut si ea de re hominibus Graecos imperitis uerba dedisse, quod Clodius, aut Caecilius aut Mutilis uocarentur. Et de natura licet aliquantulum ducere Iustitionis. onmnia enim haec, uir an mulie huius an illius ciuitatis si quibus sit maioribus,quibin consanguineis,qua aetare, κο animo,quo corpore, qκae naturae sunt attributata,ad aliquά contesturam faciendam pertinebunt. Et ex uictu multae trabutur fusticiones,cum, quemadmodum, apud quos, a quibus educatus π eruditus sit quaeritur,et quibuscu uiuat,qκa ratione uitae, quo Qx more domestico uiuat. Et ex fortuna sepe argumenta ratio nasicitur,cum seruus an libe pecuniosius an pauper,nobilis an ignobili 6 felix an infelix, priuatus an cum potestate sit, aut fuerit,autfuturus sit, considera
turriaut denique aliquid eorum quaeritur, quae fortμα nae esse attributa intelliguntur. Habitus autem,quodiniam in aliqua perfecta π constanti animi, aut coraporis absolutione consistit, quo in genere est uirtus,
scientia , quae contraria sunt, res ipsa causa posita docebit ecquid hic quoque locus fusi icionis ostendat. Nam lectionis quidem ratio peribicuam solet prae se
gerere coniecturam,ut amo iracundia,molestia: prodipterea quod ipsorum vis intelligitur,et quae res barum aliquam rem consequantur aciles cognitu sunt. Studium autem quoniam est assidua uehemens ad
aliquam rem applicata magna cum uolutate occlipautio, facile ex eo ducetur argκmentatis,quam res ipsacon, im risiis bit in ca se. Item ex consilio sumetur alis quid si 'stionis. Nam consilium est aliqui aciendi,
222쪽
non faciendiue excogitata ratio. Item facta, casius,π orationes,quae sunt omnia sui in cofrmatioE nis praeceptis dictum est in tria tempora distributa, facile erit uidere,ecquid afferant ad coniecturum confirmandam susticionis. Ac personis quidem res eae sunt μω- vir
attribulae,ex quibus omnibus unum in locum coactis, cussioris erit improbatione hominis uti. Nam causis
facti parum firmitudinis habet, nisi animus eius qui
insimulatur, in eam si 'icionem adducetur, ut a tali culpa non uideatur abhorruisse. Vt enim antinum alicuius improbare nihil attine cum causa, quare peccauerit, non intercesserit: sic causam peccati interceαdere leue est, si animus nulli minus honestae rationi affnis ostenditur. Quare uitam eius, quem arguit,eπante factis accusator improbare debebi π ostendere,
si quo in pari ante peccato conuictus sit. Si id non potierit, si qwam in similem ante susticionem uenerit,ae maxime si feri poterit, simili aliqκo in genere ei simo in . didi causa aliqua comotum peccasse,aut in aeqκe magnare,aut in maiore,aut in minore. ut si quis pecκnia diacat inductum fecisse , possit demon ure, aliqua in re eius aliquod factum auarum. Item in omni causa navituram ut uictum,aut studium,aut fortunii, aut aliquid eorum,qκae personis attributa sunt, ad eam cauet sam,qua comotum peccasse dicet diungere, atque ex distari quoq e genere culparum ,si ex pari sumendi facultas non erit, improbare animum aduersimi oportebit: si araritia inductam auras fecisse, π auar eum , quem accUes, demonstrare non possis, alijs affinem esse uirijs doceas , π ex ea re non esse mi
223쪽
randum qui in illa re turpis,aut cupidus,aut petulans fuerit,bac quoque in re eam deliqκisse. Quantum enim de bonestate π auctoritate eius, qui arguitur, detractum est,tantum de facultate totius est defensiouni, diminutum. Si nulli affinis poterit uitio reus ante admisso demonstrari , locus inducetur ille, per quem
hortandi iudices erunt,ut ueterem famam hominis nihil ad rem putent pertinere : nam eum ante celasse , nunc manifesto teneri: quare non oportere hanc rem
ex superiori uita stectari, sied superiorem uita ex haere improbari, π aut potestatem ante peccandi non fuisse,aut causam. Aut si haec dici non poterunt, diescendum erit illud extremum,non esse mirum, si nunc primu deliquerit. Nam necesse est eum,qui uelit peracare,aliquando primu delinquere. Sin uita ante acta ignorabitu hoc loco praeterito, π cur praetereatur demonstrato,argumentis accusationem statim confirmare oportebit. Defensor autem primum, si poterit, debebit uitam eius,qui insimulabitur,quambonestis ηm demonstrare. Id faciet, si ostendet aliqua eius nota
π communia officia,quod genus in parentes, cognaratos,amicos, fines,necessarios: etiam quae magis rura eximia punt, si ab eo cκm magno aliquo labore , aut periculo,sut utraque re,cum necesse no esset,um ij causa, aut in remp aut in parentes, aut in aliquos
eorum,qκi modo expositi sunt acta esse dicet. Deinde si nihil deliquisse nuda cividitate impeditu ab officio recessisse. Quod eo confirmatiκs erit, si cu potestas imis pune aliquidfaciendi minus boneste fuisse dicetur,uoluntas ei faciendi demostrabitur abfuisse. Hoc autem
224쪽
ipsium genus erit eo firmius, si eo ipso in genere, qκo
arguetur, integer antea fuisse demonstrabitur: ut si,
cum auaritiae causa fecisse arguatur,minime omni invita pecuniae cupidus fuisse doceatur. Hie illa magna cum grauitate inducetur indignatio, iuncta coquestio niter qκam mistrum facinus esse, π indignum deis monstrabitur,cum animus omni in uita fuerit a uitiis remotisimus eam causam putare,quae homines alidaces in fraudem rapere soleat,castissimu quoque homiαnem ad peccandum potuisse impellere : aut iniquum esse,π optimo cuiqκe perniciosissimum, no uitam bon e actam tali in tempore quamplurimum prodesse, sed subita ex criminatione,quae confingi facile post,
no ex ante acta uita,qua neque ad tempus fui, neα que ullo modo immutariposit, facere iudiciκm . Sin autem in ante acta uita aliquae turpitudines erat,aut falso uenisse in ea existimationem dicetur,aut ex alis quorum inuidia,aut obtreflatione,aut falsa opinione aut imprudentiae,necessitudini,aut persuasioni,adoleα scentiae,aut alicui no malitiosae animi affectioni attriubuentur,aut dissimili in genere uitiorum, ut animus non omnino integer, sed a tali culpa remotus esse uiαdeatur. Ac si nullo modo uitae turpitudo, aut infamia leniri poterit oratione, negare oportebit de uita eius et moribus quaerised de eo crimine,quo de arguatW
quare,ante factis omissis,illud quod instet agi oporteα re. Ex facto autem ipso susticiones ducentur, si totius 3 administratio negotij ex omnibus partibκs pertentabitur: atque hae si biciones partim ex negotio βραα-eo Aufi
225쪽
3I DE rN VENTIONE AK ratio proficiscentur. in negotio duci poteνκnt, si eas is si '- res quae negotique attributae sun diligenter considerabimus. Ex ijs igitur in hac constitutionem conuendre uiui dentur genera eoru omnia,partes generκm pleraeqZe.
Nebo,in Madς Ut r primηm oportebit, quae sint continentia - να Ῥομαμ ipso negotio, hoc est,quae ab re separari no possunt. Quo in loco satis erit diligenter cosiderare, quid sit an ia te rem factum,ex quo stes perficiendi nata, π faciendi facκltas quaesita uideatur: quid in ipsa regerenda, erra ne Aeqηid pse4 cρηρcMmm sit . Deinde ipsius est negoti j
confiaemi gestio pertractanda . nam hoc genus earum rerum, quae negotio attributae sunt, secundo in loco nobis est expositum . Hoc ergo in genere siectabitur locu tempns,occasio acultas, quorum uniuscui que uis dili, genter in confirmationis praeceptis explicata est. Quaesre,ne aut hic non admonuisse , aut ne eadem iterum dixisse uideamur,breuiter demo abimus, quid qu que in parte considerari oporteat. In loco igitur opuportunitas,in tempore loginquitas,in occasione cemodiditas ad faciendum idonea,in facultate copia π potestas earκm rerum,propter quas aliquid facilius si aut sine quibus omnino confici non potest,considerada est. Deinde uidendum est, quid adluctum sit negotio, hoc G est,quid maius, quid minus, quid aeque magnum sit , quid simile:ex quibus coniectura quaedam ducitur,si,
quemadmodum res maiores,minores, aeque magnα, si ' milcis Agi soleant,diligenter considerabitur. Quo in genere euentus quoque uidendus erit.hoc est, quid ex unaquaque re soleat euenire,magnopere cosiderandusiam AP metus, laetitia, titubatio. Quarta dκtem pars
226쪽
ῖ LI B E R II. II 3 erat ex iis,quas ne tys dicebamus esse attributus, consecutio. in ea qu inmur earissae gestκm negotium coα festimaut ex interuallo consiequuntκri in qua ridebimus ecquae cos'etiaosit,ecquae te ecquae actio,eηκod eius rei artifctu sit,dut usus, aut exercitatio hominu, aut approbatio,aut offensio, ex quibus nonunquά etiacitur aliquid sudiicionis.Sκnt autem aliqua se bicio: nes,qκα commmite mex negotiorum, π ex perseis e M Drumnarum attribκtionibus sumuntur. Nam ex fortuna, ex natur π ex Mictu, tκdio factis, case,orati nibus,consilio, ex habitu animi,aut corporis pseraαque pertinent ad easdem res,quae rem credibilem, aut
incredibilem facere possunt, tum faeti susticione
iunguntur. Maxime.mqnari oportet in bae constituetione,Primum potuerit ne aliquid ferL Deinde ecquo ab alio potuerit. Deinde facultas, de qua ante disiumus. Deinde utrum id facinns sit,quod poenitere fueritnecesse. item quod stem relandi haberet. Deinde necessitudo,in qua, Am necesse fuerit id aut feri aut ita feri, i ritur. Quorum pars ad consilium perimnet, qκοd personisattriuentum est,ut in ea rausa qua expoluimus. Ante rem erit, quod in itinere se tam μα miliarster applicauerit, quod Armonis causam quaesis
uerit,i simul diuerterit, dehinc coenarit. In re,no somnus. Post rem,quod solus exierit, quod illum tam familiarem comitatum tam aequo a nimo reliquerit, quod eruentum gladium babuerit. Horum pars 4d coapilium pertinet. Q ritur enim utrum uideatur dilis genter ratio faciendi esse habita excogitata,an ita temere,ut no uerisimile sit quenquam tam temere ad P
227쪽
DE INVENTIONE maleficium decessisse. In quo quiseritur num quo ali modo commodius potuerit feri,ueli fortuna administrari. Nam sepe si pecuniae adiumenta, si adiutores desint, facultas fuisse faciendi non uidetur. Hoc mosido si diligenter attendamus,apta intersie esse intelligi mus haec quae negotij I ilia quae personissunt auris. se, invi sed M. Hic neqκe facile est,neque necessarium distinis . e guere,ut in puperioribus partibus, quo pacto qκuq eaccusatorem, quo modo defensorem tractare Foreteat. Non necessarium,propterea quod causa posita, quid in quaque eonMniat,res ipsa docebit eos, qui noomnia hic se inuenturas putabunt, sied ad ea q praecepta sunt,comparationis mo o quadam in commune mediocrem intelligentiam conferent. Non facile aute, quod in initum est tot de rebus utranque in parte pingillatim de unaquaque explicare,et alias aliter baee in utranque partem causae solent conuenire. Quare considerare haec,quae exposuimus,oportebit. Facilius autem ad inuentionem animus incedet, si gesti neνα
iij eν suam, aduersa' narrationem saepe, π diliαx ter pertractabi et quid quaequo pars fusticionis barabebit,eliciens considerabit. Quare,quo cosilio,qμα ste perficiendi quidque factum sit: cur hoc modo potiusquam illo : cur ab hoc potius,quam ab illo: cur nullo adiutore, aut cur hoc, cur nemo sit conscius, aut cur
.c.. sit, aut cur bis sit: cur hoc ante factum sit, cur breante factum non sit: cur hoc in ipso negotio, cur hoc
post negotium ciant qui factiι de industiria, aut quid
rem ipsam consiecutum sit: constet ne oratio aut cum
re, aut ipsa secum. hoc huius ne rei sit signum, an ilα
228쪽
LIBER II. II 4buius id ,π utrius potius: quid factum
sit quia non oportsserit,aut non factn quod oportueaerit. Cum animus hac intentione omnes totius negotis partes considerabit,ium illi ipsi in medium eonstruati loci procedent, de qκibus ante dictum est: ore cum exsingesis, tum ex colundiis argumenta certa nascetur. Quorum argumentorum pars probabili, pars necessarurio in genere uersibitin. Accedunt autem ad coniectes ram saepe quaestiones,testimoniassumores,quae conratra omnia uterqκe simili uia praeceptoru torquere ad suae edusae commodum debebit. Nam' ex quaestiorine susticiones ex testimonio,'ex rumore aliqua pari ratione, ut ex causa, ex persona, π ex facto duci oportebit. Quare nobis π ij uidentur errare,qui
hoc genus fusticionum artifcii no putant indigere, et ij, ut aliter hoe de genere,ac de omni contediura praeeipiendum putant. Omnis enim isdem ex locis tonaiectura sumenda est. Nam er eius qui in quaestione aliquid dixerit,er eiκs qui in testimonio, o ipsius rumoris causa,S' ueritas ex isdem attributionibus reperietκν. Omni aκtem in causi pars argumentorum est
adiuncta ei cause solum quae dicitur, π ab ipsa ita
tacta, ut ab ea separatim in omnes ei dem generis ea as transferri non satis commode possit. Pars autem est peruagatior, aut in omnes eiusdem generis, aut
in plerasique causas accommodata. Haec ereo artumeta,quae transferri in multas causas postκnt ocos coma munes nominamus. Nam locus communis aut certae
rei quadam cotinet amplificationem: ut si quis hoe uelit ostendere,eri i parente necarit, maximo suppli/
229쪽
eio esse dignum: quo loco, nisi perorata , π probataeausia, non est utendAm. Aut dubiae, quae ex contraὰrio quoqκe habeat probabilis rationes argumentandi
ut sit icionibus credi oportere in cὁtra, fulicionibus
credi non oportere. Ac pars locorum comunium ἀκt
per indignationem, aut per conquestionem inducitis de quibus ante dierum est: pars per aliquam probabiαlem utraque ex parte rationem. Distinguitur autem oratio atque illustratur maxime raro inducendis locis eommunibus, ex aliquo loco iam certioribus illis argumentis confirmatis.Nam π tum conceditur commua ne quiddam dicere,eu diligenter aequid proprias caηαμ locus tractatus est, o auditoris a nimus aut remiuatur ad ea quae restant,aut omnibus iam didiis exuescitatur. Omnia enim orna menta elocutionis, in quiabus π siuauitatis, granitatis plurimu consistit, s Tomnia quo in inuentione uerborum et siententiarum a liquid habent dignitatis,in communes locos confersiatur. Quare non, ut causarum, sic oratorum qηoque multorum communes Ioci siunt. Nam nisi ab iis, qui multa exercitatione magnam sibi or uerborum, Crsiententiarum copiam comparauerint,traetari non poditerunt ornate ergrauiteriquemadmodsi natura ipsis rami desiderat. Atque hoc sit nobis didium communia ter de omni genere locorum communium. Nunc exponemus in coniecturalem constitutionem qui loci eo munes incidere soleant. Susticionibηs credi oportere,er non oportere. Rumoribus credi oportere, Cr non oportere. Testibus credi oportere, π non oportere. Quaestionibus credi oportere,'non oportere. Vitam
230쪽
ante actam stectari oportere, non oportere. Eiusta esse qui in illare peccarit, Crboc quoqμe admisisse, non esse elusidem. Maxime lectari causam oporatere,π no oportere. Atque bi quidem, si qui elusi
modi ex proprio argumento communes loci nascetur , in contrarias partes diducentur. Certus autem locus est unusitaris,per quem auget facti atrocitatem,et alter per quem negat maiora misereri oportere. Defenasoris, per quem calumnia accusatorum cum indignactione ostenditur,'per quem cκm conqκestione misexicordia captatur. Hi caeteri omnes loci comunes
ex isdem praeceptis sumuntur, quibus caeterae argumentationes: Ad illae tenuius, acutins, subtilius traictantur, hi autem grauius π ornatius,π clim uerabis,tum etiam sententijs excellentibus in illis enim funis est,ut id,quod dicitur,veru esse uideatur: in his taesi hoc qnoque uideri oportet, tamen 'is est ampliutudo. Nunc ad aliam constitutionem transtamus. di CVM est nominis controuersia, quia uis uocasu Peli definienda uerbis est, constitutio definitiva dicitur. Eius generis exemplo nobis posita sit bac causi: c.Flao minius is,qui cos. re .male gessit bello Punico sicundo,cκ Tribunus pl. esse inuito Senatu,π omnino costra uoluntatem omnium optimatum per sieditione ad poplitum legem arrariam ferebat. Hunc pater fulis concilium plebis habentem de templo deduxit accersiatur maiesitatis. Intentio est,miestatem minuisti,t oda ribunis pl. de templo deduxisti. Depulpo est,Non misnui maiestate. inlaestio est, Maiestatem ne minuerit.