장음표시 사용
261쪽
DE INVENTIONEa scriptore neglicta uideatur. Id fet , si icquod nos
demonstrabimus,honestum,aut utile,aut necessarium
dem rabimus: o si id,quod ab aduersariis dicetur, minime ei modi dicemus esse. Deinde si in lege erit
ex ambiguo cotrouersia,Lre operam oportebit, ut de eo quod aduersarius intelligat, alia in lege cantu esse doceatur. Permultum autem proiciet illud demonstrare,quemadmodu scripsisset, si icquod aduersirius decipiat, feri aut intelligi uoluisset: ut in hac causa, iniqua de uasis argeteis quaeritur,post mulier dicer nishil attinuisse,asicribi,quae uole si haeredi uolutatispermitteret: eo enim non ascripto, nihil inesse dubitationis quin haeres,quae ipse uelle daret. Amentiae igitur fuisse,cum haeredi uellet eauere,id ascribere, quo non ascripto nihilo minus haeredi edueretur. Quare hoc ge- . nere m gnopere talibus in causis uti oportebit : si hoe modo scripsisset,isto uerbo usus non esset, non soloco uerbum istud collocasset. Nam ex bis siententia scriptoris maxime persticitur. Deinde quo tempore scriptum si quaerendκm est,ut,quod eum uoluisse in ei modi tempore uerisimile si intelligatur. Post ex deliberationis partibus,3 id utilius, quid bonestius illi ad scribendum, bis ad Gmprobandum sit, demonstrandum : ex bis si quid ampliscationis dabitur, comα munibus utraque locis uti oportebiti in scripto sententia controuersa consisti cum alter uerbis ipsis,quae scripta Jn utitur: alter ad icquod scriptorem sinsisse dice omnem adiungit dictionem. Scriptoris autem sententia ab eo qui sententia se defendet,tum semper ad idem steditare, Cr idem uelle demonstrabitur: tum
262쪽
LIBER II. I 3Iex facto,aut ex eκentu aliquo ad tempus id, quod inastituit,accommodatur. Semper ad idem 'ectare, hoc modo : Paterfamilias cum liberorum nihil haberet, u rem autem haberet, in testamento ita scripsit: Si mihi filius genitus fuerit unus, plures ue is mihi lueres esto. Deinde quae assolent. Postea istius ante moria in quam in tutelam suam ueneri tu mihi,dicebat ecundus haeres esto. Filius no est natus, ambigunt agnarati cum eo qui est haeres, si filius ante,quam in tutelam uenia mortuus sit. In hoc genere non potest hoc dici, ad tempus, aut ad euentum aliquem sententiam siriaptoris oportere accommodari: propterea quod ea sola demonstratur,qua fretus isse,qui cotra scriptum dicet, suam esse haereditatem defendit. Alterum autem geαn s est eorum qui sintentia inducunt in quo non simplex uolutus scriptoris osteditur,quae in omne tempus, in omne factum idem ualeat issed ex quodam faαdio, aut euentu ad tempus interpretanda Scitur. Ea partibus iuridicladis assumptiuae maxime pustinetur.
Nam tum inducitur comparatio, ut in eum,qui,cum
lex aperiri portas noctu uetaret, aperuit quoda in bello,oer auxilia quaedam in oppidum recepit,ne ab hostibus opprimeretur, si foris essent,quod prope muros castra hostes haberent. Tum relatio criminis , ut in eo,
qai,cum communis lex omnium hominem occidere ueraret , Tribunum militum 'um,qui uim sibi inferre
conaretur,occidit. Tum remotio criminis,lit in eo,
qui,cum lex quibus diebus in legationem proscisteremtur,praestitueret,quia sumptu non dedit Quaestor rosfectas non est. Tum concessio per pargationem π
263쪽
per imprudentiam, ut in uituli immolatione: operiam,ut in naui rostrata: π per casium, ut in Eurotae fluminis magnitudine Quare aut ita siententia induucetur,ut unum qκoddam uoluisse scriptor iamon Deo tur: aut si ut in ei modi re er tempore hoc uoluisese doceatur. Ergo bis,qui scriptum defenditus locis pleurunque omnibus,maiore aut parte semper poterit uti. Primum siriptoris collaudatione π loco comuni,nihil eos,qui iudicen nisi liquod scriptu si lectare ορονα tere: π hoc eo magis,si legitimum scriptum profere, tu id est,aut lex ipsa,aut ex lege aliquid. Postea,quod uehementissimum est , facti arat intentionis aduersauriorum cum ipso scripto conterione, quid scriptum sit, quid factum,quid iuratus iudex: quem locum multis modis uariare oportebit. Tum ipsium sicum admiranutem quidnam contra dici posit, tum ad iudicis officiureliertentem, ab eo quaerentem quid praeterea audire aut expectare debeat: tum ipsum aduersirium, quasi intentantis loco producendo, hoc interrogando, utrum scriptum neget esse eo modo,an ab se contra factum esse,aut contra contendi neget,utru negare aura
Risit, si dicere desiturum Si neutrum ne i contra tamen dicat, nihil esse quo homine impudentiore quisquam si usurum arbitretur. In hoc ita comorari conueniet,quasi praeterea nihil dicendum sit, si contradici nihil possit,sive id, κod scriptum est, reci; tando, saepe cu scripto factu aduersi j confligendo, atraque interdu acriter ad iudicem ipsium reuenedo. Quo in loco iudici demo undu est,quid iuratus si quid sequi debeat: duabus de causis iudicem dubitare oporteα
264쪽
resi aut scriptum sit obscure,aut neget aliquid aduersarius. Cum scriptum sit aperte,π aduersarius
omnia confiteatur,tum iudicem legi parere,non inter pretari legem oportere. Hoc loco confirmato, tum dira ruere ea,quae contra dici poterunt, oportebit. Contra
antem dicetur, si aut pro κs aliud siensisse scriptor, scripsisse aliud demonstrabitur, ut in illa de testam elo
ηam posuimus controliesia,aut causa assumptiua inferretur,qκamobrem scripto non potuerit alit no oportuerit obreperari. Si aliud sensisse Ariptor, aliud friupsisse dicetur,is,3 scripto litetκ hoc dicet, no oportere de eius uolutate nos argumentari,qui,ne id facere possemκs,indicia nobis reliquerit suae uolutatis multa inrucomoda consiquis instituatur,ut a scripto recedatur. Nam π eos, qui aliquid scribant, non existimaturos id, quod scripserint,ratum futurum : π eos,qui iudiGcent,certum quid sequantur, nihil habituros semel ascripto recedere consueuerint. Quod si uoluntas siris oris conseruanda sit e non aduersarios a uoluntate eius stare. Nam multo propius accedere ad scriptoris noluntate eum,qui ex ipsius eam literis interpretetur,
quam illum qui sententiam scriptoris no ex ipsius scripto hyectet,quod ille suae uoluntatis quasi imagine rex ιημerit, sied domesticis 'sticionibus perscrutetur. Sines sam afferet is, qui a sententia stabi primum erit 'contradicendum, quam ab urdum non negare contrategem fecisse, sed quare fecerit,causim aliquam inue
265쪽
peccandum impulisse nune ipsium reum causam asser
quare deliquerit. Deinde hanc inducere partitione, 'mo ala ef/abuius in singulas partes multae conlieniet argumentas πιι o A c tiones. Primum nulla in lege ullam causam contra sicriptum accipi conuenire. Deinde si in caeteris legibus conueniat, hanc esse huiusmodi legem, ut in ea non oporteat. Postremo si in hac quoqMe lege oporteat, 'nis tr ια banc quidem causam accipi minime oportere. Prima
pars bis fere locis confirmabitur, scriptori neque ingeαnium,neque operam, neque ullam facultatem defuisisse,quo minus posset apte perscribere id,quod cogitaret: non fuisse ei graue, nec difficile, eam causam excipeαre,quam adnersarij proferant, si qκidqκam excipienα dum p tasset: conpueuisse eos,qκi leges scribant,exceαptionibus uti. Deinde oportet recitare leges cum exceraptionibus scriptas, maxime uidere, si quae in ea ipsi lege,qua de agitur , sit exceptio aliquo in capite , aut apud eundem legis Ariptorem, quo magis eum probe*turfuisse excepturum,si quid excipiendum putaret,et ostendere causam accipere, nihil aliud esse, nisi legem tollere: ideo quod cum semel causi conseideretur, nihil attineat eam ex lege considerare, quippe quae in lege scripta non sit. Quod si sit institutum,omnibus causam
dari,π potestatem peccandi, cum intellexerint uos ex ingenio eius,qui contra legem fecerit, non ex lege, inquam iurati silli rem iudicare. Deinde ipsis iudidicibus iudicandi, o caeteris ciuibus uiuedi rationes peraturbatum iri, si semel a legibus recessum sit. Nam πiudices neque quid sequantur habituros,si ab eo,quod scriptum p recedant: neque quo pacto alijs improbra
266쪽
LIBER II. I 33re possint, quod contra legem iudicarint: π caeteros ciues quid agant ignoraturos , si exsino quisque constratio,π ex ea ratione, quae in mentem aut in libidinem uenerit, non ex comκm praesicripto ciuitatis unamquaque rem administrabit. Postea 3κaerere a iudicibus ipsi quare in alienis detineantur negothcnr re .mκα nere impedimi: , cum sepius seis rebus et commoἐisseruire possitnt cκν in certa uerba iurent,cur certo tempore conκenian certo discedant. NiIil quisquam ah ferat cause,quo minus freqκenter opera reip. deto nisi quae causa in lege excepta sit,an se legibus obstrictos in
tantis mole t s esse aquum censeant, adnersirios nos Dros leges negligere concedant. Deinde item quaerere
ab iudicibus, si eius rei causam, propter qκam se reκs contra legem fecisse dicat, exceptionem ipsi in lege adscribat, passuri ne sint. Postea hoc,quod faciat, indiαgnius N impudentius esse,qκam si adpribat. Age porro, quid si ipsi uelint indices adscriberet purus ne sit
populus atque hoc esse indignius,qliam rem uerbo et literis mutare non possin eam re ipsa, T iudicio manxime comutare. Deinde indignius esse de lege aliquid derogari,aut legem abrogari, aut aliqua ex parte commutari,cum populo cognoscendi,v probandi, aut imα
probandi potestas nulla flat, hoc ipsis indicibus inuidiosis imum futuram . Non hunc locum ese , neque hoc tempXs leglim corrigendarum apud populum hoc, per populκm agi conuenire : quod sp nlinc id agant, Messe si scire qui lator sit,qui sint accepturise actiones videre,π dissuadere velle. Quod si haec clim summe inutilia,tum matto tκvisma sint legem, nil cemodi
267쪽
DE INVENTIONE sit,inpraesentia coseruari a iudicibus post si distliceat.
imulo corrigi conuenire. Deinde si sic non
extare magnopere quaereremus: neque isti, ne si exotra periculum quidem esset, crederemus. Nunc cumscriptum sit,ametiam esse eius rei qui peccarit potius, quam legis ipsius uerba cognoscere. His huiusmodi
rationibus ostenditur causam extra scriptum accipi noin die sin 'ortere. Secunda pars est, in qua est ostendendum ,si in caeteris legibus oporteat, in hac non oportere. Hoc demostrasitvrsi lex aut ad res maximas, utilissimas, honestissimus, religiosissimas uidebitur pertinere: aut inutile,aut turpe, aut nefas esse tali in re non diligentissime legi obreperare : aut ita lex diligenter perscriapta demonstrabitu ita cautum unaquaque de re, ita quod oportuerit exceptκm,ut minime coueniat quido quam in tam diligeri sicriptura praeteritum arbitrari. Tertius locus est et,qui pro scripto dice maxime necessarius,per quem ostendat oportet, si eo uenia causam contra siriptum accipi, eam tamen minime oportere, quae ab aduersariis useratur. Qui locus idcirco .est huic necessarius,quod siemper is,qui contra sicriptu dirci aequitatis aliquid afferat oportet. Nam sium ma impudentia est,eum,qui,cgtra quod strinum sit Λ ωυ probare uelit non aequitatis praesidio id facere ConariSi lotur ex Γac ipsa accusator deroget, omnibus partibus iustius probabilius accusare videatur. Nam superior oratio hoc omnis faciebat, uti iudices etiam si nollent , necesse esset; haec autem, etiam si necesse non esset, ut uellent contra iudicare. Id auditem flet , si quibus ex locis culpa demonstrabitur non
268쪽
LCI A E R Ii. 13 esse in eo,3κi comparatione,aut remotione, aut relastione criminis,aut concessionis partibus se defendi de nibus ante,ut potnimus, diligenter poscripsimκs, si de bis locis,quae res postulabit, ad causam aduersirioαram improbandam transferemus: aut cause rarationes afferentur,quare π qκo considio ita sit in lege, aut in restamento scriptum , Mi sententia quoqκe noluntate scriptoris, non ipsa solum scripturae causa confirmatum esse uideatur: aut aliis quoqκe constituαtionibus factum coarguetRr. contra scriptum alitem is Mqui dice primum eum inducet locum oer quem aequi tus causae demonstretur: aut ostendet quo animo,quo considio, qua de causi fecerit: π qwacnn3M ca amassumet, assumptionis partibus se defende de quibus ante dictum est. Atque hoc in loco,cum diutius com: moratus sui facti rationem,π aequitatem cause exor nauerit, tum ex his locis fere contra aduersarios dicet oportere causas accipi: demon tirabit nuta esse legem, qκae aliquam rem inutilem aut inquam feri uelit: omnia supplicia,quae a legibus prosic cantur,culpae ac malitiae uindicandae causa constituta esse. Scriptorem p m , si existat , factum hoc probaturum : idem
ipsum si ei talis res accidisset, facturum fκisse: π ea
re legis scriptorem certo ex ordine iudices, certa aetate
praeditos constituisse,ut essent,non qui scriptum suum recitarent,quod quials puer facere polyersed 3κi cogitationem assequi possent, uoluntatem interpretari. Deinde illum scriptorem , si scripta sua stultis bomionibus, er barbaris iudicibus committeret, omnia
summa diligentia perscriptκrus isse nunc uero qηod
269쪽
DE INUENTIONE intelligeret quales uiri iudicaturi essent, idcirco eum,
qμα persticκa uideret esse,non asscripsisse: neque enim uos Aripti sui recitatores, sed uoluntatis interpretes fore putauit. Postea quaerere ab aduersariis, quid si bdefecissem quid si hoc accidisset eorum aliquid n quimbus aut causa sit honestissim aut necessitudo certistrama, tum ne accusaretis i Atqui lex n quam excepit.
Non ergo omnia scriptis, sed quaedam, quae perstic
sunt, tacitis exceptionibus caueri. Deinde nullam rem
neque legibκs, neque scriptura ulti,denique ne instrmone quidem qκotidiano atque imperiis domesticis recte posse administrari, si unusquisque uelit uerba stediar et non ad uoluntatem eius, qui uerba habuerit, accedere. Deinde ex utilitatis-honestatis partibus
cstedere,quam inκtit aut quam turpe sit id, quod aduersarii dicant feri oportuisse, aut oportere : π id, quod nos fecerimus aut postulemus, quam utile)aut quam honestum sit. Deinde leges nobis charas esse nopropter literas glire tenues obgurae notae sint noluat B, sed propter earum rerum, quibus de scriptum est, κtilitatem, eorum,qui scripserint, sapientiam diligentiam. Postea quid sit lex describere, tit ea videatur in sententijs,non in uerbis consistere: ius dex is uideatur legi obtemperare,qui sententiam eius, non qui scripturam sequatur. Deinde quam indi si sit eodem affici supplicio eum,qκi propter aliquod siceαlus audaciam contra legem fecerit, eum q ibonesta aut necessaria de causa,non ab sententia, sidas literis legis recesserit atque his huiusmodi rationibus'accipi causam, in hac lege accipi,Veam
270쪽
xasssam,quam ipse asserat,oportere accipi demonsi debit. Et quemadmodum ei dicebamus,qui a scripto diceret,hoc fore utilissiimum,si quid de aeqκitate ea,quae cum aduersirio staret, derogasset: sic huic, qκi contra scriptum dicer,plκrimis proderit,ex ipsa scriptura alia quid ad suam causim couertere,aut ambigue aliquid scriptum ostendere. Deinde ex illo ambiguo eam pararem,qκα sibi prosi defendere,aut uerbi definitionem
inducerein illius uerbi nim, quo urgeri uideatκ' ad suae causae commodum tradκcere, aut ex scripto non scriptum aliquod inducere per ratiocinatione , de qua post dicemus. Quacunque autem inre,quamuis leuis
ter probabili scripto ipso se defenderit,etiam cu aequirutate causa ab udabit iecessario multum proficiet, ideo quod si i quo nititur aduersariorum ea a, siubduxeri omnem illum eius uim N acrimoniam lenierit ac diluerit. Loci autem communes certi ex assumptionis partibus in utranque partem conuenient. Praeterea
eius,qui ὰ scripto dicet eges ex se non ex eius,qui contra commiserit,utilitate lectari oportere, π legibus antiquius haberi nihil oportere. Contra scriptum, eo ges in consilio scriptoris o utilitate commκni,non in uerbis consistere. Quam indignum sit aequitatem liteαris urgeri,quae uolutate eiκs,qui scripserit,defendatur. 3Ex contrariis autem legibus cotrone a nasicitur, cum inter se duae uidentur leges,aut plures discrepare, hoc modo : Lex, Qui orannum occiderit,Olympionicara praemium capito,et quam uoletsibi rem i magistratu poscito, magistratus ei concedito. Et altera lex,Tγα ranno occiso quinqκe eiκs proximos cognatione magi