장음표시 사용
291쪽
AD ΤREBATI VM definitur,explicat quid sit. De illanum autem duo sunt genera prima. Vnum earκm rerum,quae siunt: alterum earum,quae intelliguntur. Esse ea dico,quae cerni tangrue possunt,ut fundum, edestarietem, litilicidium,mancipium, pecudem , pupelleAilem, penus, caetera,quo ex genere quaedam interni nobis desinienda sunt. Non esse rursus ea dico , qMe tangi demo strari ne non possunt,cerni tamen animo atque inteltigi possi,nt: Misi Uucapionem,si tutelamo gentem,
si agnationem desinias, quarum rerum nullum subest q asi corpκs, est tamen quaedam cossematio insignita
impressa in intelligentia,quam notionem uoco: e sepe in argumentando definitione explicanda sunt. Atque etiam definitiones,aliae sunt partitionum, aliae diuisionum. Partitionum,csi res ea,quae proposita est,
quasi in membra discerpitur ut si quis ius ciuile dicat id esse,quod in legibus, Senatustos librebus iudicatis,
iuristeritorum auctoritate,edictis magist amum,mocre, equitate consistat. Diuisionum autem definitio Dramas omnes complectitur,quae sub eo genere sunt,q od definitur,hoc modo.Abalienatio est eius rei quae manscipi est,aut traditio alteri nexu,aut in iure cessio, inster quos ea i re ciκili feri possunt. Sunt π alia genera definitionu, sed ad huius libri institutum illa nihil pertinent: tantum est dicendum, qui sit definitionis
modus. Sic igitur ueteres praecipiunt, cκm 'moeris e quae siunt ei rei,qnam definire uelis,cum alijs comam nia, que eo perseqμi, d m proprium efficiatur,qκοd nullam in aliam rem transferri possit. Vt hoc,
Haereditas est pecunia. commune adhuc multa enim
292쪽
TOPICA. I 46 genera sunt pecuniae. Adde qκοd seqκitur, qκα morte alicuius ad qκempiam perκenit: nodum est definitio: multis enim modis sine haereditate teneri mortuorum pecκniae possunt .vVnlim adde uerbum, iure : iam a communitate res disiuncta uidebitur, ut sit explicata definitio, fc: Haereditas est pecunia,quae morte alicus ius ad quempiam peruenit iure . Nondum est satis: adde,nec ea aut legata restamento,alit possessione rea tenta , confectum est. Itemq; ut illia, Gentiles sunt, qui inter se eodem nomine punt. Non est satis. Qui ab ingenuis oriundi sunt. Ne id qκidem satis est. Quorumaioru nemo seruitutem siruiuit. Abest etiam nunc. Qui capite non sκnt diminuti. Hoc fortasse satis est. Nihil enim uideo Scaevolam Pontifcem ad hanc desenitionem addidisse. Atqκe haec ratio ualet in utroque
genere definitionsi, siue id,quod est ue id,quod interus itur, definiendil est. Partitionsi autem er diuisionugenlis qκale esset, endimus: sed quid inter se disse, runt,planius dicendsi est. In partitione quasi membra
sunt,ut corporis,capni,humeri,manus,latera,crur pe
des, er caetera. In dissisione formae sunt,quas Graeci uocatinostri, si qui haec forte tractat, syecies appellati no pessime id quide , sed inutiliter ad murados casus in dicendo. nolim enim,ne si Latine quidem dici
possit, syeciera i r steciebμs dicere, er saepe bis casibus
utendsi est: at formis r formarsi uelim. cum autem utroque uerbo idem significetur, comoditatem in dicedo non arbitror negligendam. Genus er forma definisi hoc modo : Genus est notio ad plures differentias pertines. Forma est notio,cuiAs differetia ad caput Πα
293쪽
neris,quasi fontem referri potest. Notionem appello,
quod Graecitκm ἔν αν, tum in ora, tv dicunt. Ea est
insita π ante percepta cuiusque formae cognitio enodidationis indigens. Formae igitur punt eae, in quisgexnus sine ullius praetermissione diuiditur: ut si quis ius in legem,morem,aequitatem diuidat. Formas qui puαtat idem esse quod partes, confundit artem: π simiulitudine quadam coturbatus non satis acute,quae sunt secernenda, di linguit. Saepe etiam definiunt' orariores et poetae per trusiatione uerbi ex similitudine cuquadam suauitate . sed ego i uestiris exemplis nisi neu cessario non recedam. Solebat igitur Aquilius collega o familiaris meus,cum de litoribus ageretur, quae οπmnia publica esse uultis, quaeretibus ijs ad quos id pertinebat,quid esset litus,ita definire,qua luctus eluderret. hoc est, quasi qui adolescentiam florem aetatis, ρα
nectutem occasium uitae uelit definire. Translatione Mens disicedebat a uerbis proprijs rerum ac suis. Quod ad definitiones attinet, hactenus: reliqua uideamus. Partitione autem sic utendum est, nullam ut partem
relinquas,ut si partiri uelis tutelas,inscienter facias, si ullam praetermittas. at si stipulationa aut iudiciorum formulgs partiare,non est uitiosium in re in ita praetermittere aliquid quod ide indiuisione uitiosum est.
Formarum. .certus est numerus, cuique generi
subiiciantur.Partium di ibutio sepe est infinitior, tά quam rimru i fonte deductio. Itaque in oratoriis artibus qκntionis genere proposito,quot eius formae sint,
subiugitur absolute: at cu de ornamentis uerboru, sentetiarnmq; praecipitκΠqκae uocantur non μ
294쪽
TOPICA. I Tldem. Res enim est in initior,ut ex hoe quoque intelligatur,quod uelimus inter partitionem π diuisionem interese. Quanquam enim uocablita prope idem uam iere videantur : tamen quia res differebant, nomina
rerum distare uoluerunt. Multa etiam ex notatione sumuntur: ea est aute,cum ex ui nominis argumenα itum elicitur, quam Graeci ετυμολογlαν uocant , id est, uersu ex uerbo veriloquiκm . Nos alitem nouitatem
verbi non satis apti fugientes, genus hoc notationem αppellamus,quia sunt uerba rerum notae. Itaque hoc idem Aristoteles σου μιξολον appellat,quod Latine est nοαra . Sed cum intelligitur qκid signiscetur,minus labarandum est de nomine. Μκlta igitur in distulando notatione eliciuntur ex uerbo,ut cum quaeritκ Postliminium quid sit, non dico quae sint postliminii. nam id caderet in diuisionem, quae talis est: Postliminio readeunt,haec,homo,naliis,mulus clitellarius,equus,equa,
quae frena recipere solet. Sed cu ipsius postlimin uis quaeritur,et uersu ipsum notatur, in quo Seruius noraster ut opinor nihil putat esse notania,nisi post, o timinium illud produectione esse uerbi uult, ut in finitimo Legitimo ditimo non plus inesse timum, liam in meditullio tussiu. Scaevola aut P. filius iunctκm putat esse uerbu,ut sit in eo er post, limen:ut quae 2 nos bis alienata sunt,cum ad hoste peruenerint, ex 'o tanqua limine exierint,dein cum redierint post ad idelimelostliminio uideatur redi isse. Quo in genere etiaΜacini causa defendi potest postliminio rediisse : dedistis non esse,quonia no sit receptus. na neque deditiosnem,neque donatione sine acceptione intelligi pose .
295쪽
AD TREBATIVM Sequitur is locus, qκi constat ex iis rebus,quae quoiam modo affectae sunt ad id,de quo ambigitur,quem modido dixi in plures partes distributum. Cuins primus est locus ex coniugatione quam Graeci συζυγι'αν uox cant, finitimus notationi, de qua modo dictum est: ut si aquam pluuiam eam modo intelligeremus,quam imbri collectum uideremus, ueniret Mutius,qκ quia coniugata uerba essent pinnia π pluendo , diceret osmnem aquam oportere arceri,quae pluendo creuisset . cum autem 2 genere ducetur argumentum, non erit
necesse id usq; a capite arcessere : sepe etiam citra liscet, dummodo pura sit quod sumitur, quam id ad quod sumitur, ut aqua pluuia ultimo genere ea est , quae de coelo ueniens crescit imbri: sed propiore loco, in quo quasi ius arcendi cotineturgenus est, aqua pluuia nocens: eius generis formae,loci uitio er manu nocens: quarum altera iubetur ub arbitro coerceri,d reara non iubetur. Commode etiam tractatin haec arguamentatio quae ex genere fumitur, cum ex toto perseraqware partes,hoc modo : Si dolus malus est,cum aliud
agitur,aliud simulatur, enumerare licet quibus id modis sat deinde in eorum aliquem id,quod arguas dolo malo faetum, includere: 3κod genus argumenti in primis firmum uideri solet. Similitudo sequitur,quae late patet: sed oratoribus π philosophis magis quam
uobis. Etsi enim omnes loci sunt omnium distularitionum ad argumenta siuppeditanda, tamen alique di, stulationibus abundantius occurrunt, alijs angustius. Itaque genera tibi nota sint: libi autem bis utare, quaestiones ipse te admonebunt. Sunt enim similis
296쪽
uolunt,hoc modo : Si tutor fidem praestare debet,si ρα ciμs, si cui mandaris, si qui fiduciam acceperit, debet
etiam procurator. Haec ex pluribus perueniens quo uult, appellatur inductio, quae Graece παραγωγη nos minatur, qua plurimum est usius in siermonibus Socrates. Alterum similitudinisgenres collatione sumitur cum una res uni, par pari comparatκr, hoc modo :Quemadmodum si in urbe de finibus controuersia est, Dia 'es magis agrorum uidentur esse qκam urbis nibus regendis adigere arbitrii non possis: sic si
pluuia in urbe nocet, quoniam res tota magis agrorus, aquae pinulae creendae adigere non possis arbitru . Ex eodem similitudinis loco etiam exempla si mutur, ut crassus in Curiana causa ex iis plurimis usus est, agens de eo qui testamento sic haeredem instituisset,sith filius natus esset in decem mensibus , is s mortuus prius quam in 'am tutelam uenisset, fecundus haeres
haereditatem obtineret: quae commemoratio exemplorem ualui eas uos in restondendo uti multum soleαtis. Ficta etiam exempla similitudinis habent uim :sed ea oratoria magis punt quam uestra, qμαηqliam uti etiam uos soletis , sed hoc modo : Finge mancipio aliquem dedisse id, quod mancipio dari non potest, num idcirco id eius factum est qui accepit aut numis qui mancipio dedit, ob eam rem se ulla re obligaαMit In hoc genere oratoribus π philosyphis conces sum est, ut muta etiam loquantur, ut mortui ab inaferis excitentur, aut aliquid, quod feri nullo modo possit, augenda rei gratia dicatur, aut minuendae,
297쪽
AD TREBATIVM quae Hγperbole dicitur, π multa mirabilia aliae. Sed latior est campus illorum,eisdem tamen ex locis sui ante dixi et in maximis, π in minimis quaestionibus argumenta ducuntur. Sequitur similitudinem differen, tia rei maxime cotraria superiori: sed est eiusdem dissimile simile inuenire. eius generis haec sunt Non,qκemsdmodum,quod mκlieri debeas, recte ipsi mulieri sine tutore auctore soluas: ita, κο ant ρκpissae,aut putilo debeas, recte possis eodem modo solssere. Desinceps locus est qui i contrario dicitur. contrariorκm autem genera sunt plura. Vnκm eorum,quae in eosdem genere plμrimum differunt, ut sapietia π stultitia. Eodem autem genere dicuntur, quibus propositis occurrunt tanquam e regione quaedam contraria, ut celeritati tarditas, non debilitas, ex quibus contrariis
argumenta talia existκnt: Si stialitiam fuimus, sapientiam sequamur:-bonitatem , si malitiam.
Haec quae ex eodem genere contraria sun appellantur aduersa. S nt enim alia contraria, qκε priuantia liacet appellemus Latine, Graece appellantκr THi cx . Praepositio enim IN, priuat uerbum ea ui, quam
haberet, si IN praepositum non fuisset: ut dignis
tas indignitas, humanitas inhumanitas, caererageneris ei fidem. Quor m tractatio est eadem quae superior m, Misersa dixi. Nam alia quoque ssent contrarior m genera, uelut ea quae cum aliquo conaferuntur,ut duplum simplum, multa pauca, longum
breue , maius minus. Sunt etiam ualde contraria alia quae appellantur 'negantia, ea οδ οφατικα Graeci,
contraria aientibus: u Si hoc est, illud non est. q id
298쪽
TOPICA. I 'enim opus exemplo est tantum intelligatur argumento quaerendo,contrarijs omnibus contraria non conue
nire. Ab adiunctis autem posui equidem exemplum paulo ante nulla scilicet adiungi, quae I sicipienda Gosent, si statuissemus ex edicto siecκndis eas tabulas posusessionem dari,quas is instituebet,cui testamenti factio facto nulla esset. Sed locus hie magis ad coniecturasses causas,qκα uersantκr in iudiciis alet: cum quaeritur quid aut sit,aκt euenerit,aut futurn sit, aut 3κid os
mnino fieri possit. Ac loci quidem ipsius forma talis
est. Admonet autem hic locus,ut quaeratisr quid ante rem,quod cum re, q id post rem euenerit. Nihil hoe ad ius,ad Cicerone inquibat Gallus noster, si quis ad eum tale quid retulerat, ut de facto q-reretur. Tu tamen patiere nullκm i me artis institutae locu praesteriri,ne, si nihil nisi quod ad te pertineat, scribenduputaris, nimium te amare uidear. Est igitur magna ex parte locus hic oratorius, non modo non iurisiconssiatur m , sed ne philosopbornm quidem . Ante rem enim quaeruntur,quae talia sent,spparatus,colloquis,
locns,constitutum conuiuium . cum re autem,ped merepitus , strepitus bominu,corpora umbrae, Ny qi id ei modi. At post rem,rubore illor,titubatio , si qηa alia signa conturbationis er conscientiae: praeterea rostinctus ignis, adius eruetus , caeteras qκae fusticione facti possunt mouere.Deinceps est locus dialecticorum proprius ex csquentibus π antecedentibus, repis gnatibus,qui etiam ab adiudiis longe diuersius est. Naadiuncta,de quibus paulo ante dictum est, nossempere entur,consequetia alitem ferier ea enim dico co ea
299쪽
AD T REB ATI VM uentia,quae rem necessario confiequuntur. Item antecedentia, π repugnantia : quidquid enim antea cedit quanque rem, id cohaeret cum re necessario: erquidquid repugna id eiusmodi est, ut cohaerere nuna quam possit. Cum tripertito igitur distribuatur locus hic,in cc Uecutionem , antecessionem, repugnantiam, reperiendi argumenti locus simplex est, tradiandi tris plex. Nam quid inter est,cum hoc sumpseris, pecuniam numeratam mulieri deberi,cui sit omne argentum Ierugatum, utrum hoc modo concludas argumentum ρ Si pecunia signata argentum est, legata est mulieri: estantem pecunia signata argentum, legata igitur. An illo modo i Si numerata pecunia non est legata, non est numerata pecunia argentum : est autem numerasta pecunia argentum,legata igitur est. An illo modo: Non er legatum argentum est,π non est legata nuπmerata pecunia: legatum autem argentum est, legarata igitur numerata pecunia est. Appellant autem dialectici vi conclusionem argumenti,in qua cum primum assumpseris,consequitur id, quod annexum est , primum conclusionis modum. Cum liquod annexum est,negaris,ut id quoque,cui fuerit annexu, negandusit, secundus appellatur concludendi motas. cum autem aliqua coniuncta negaris, bis alia negatio
rursus adiungitur, ex bis primu sumpstris,ut quod
relinquitur tollendu sit ; is tertius appellatur conclussionis modus. Ex hoc illa rhetorum sunt ex contrusrijs conclusa, quae ipsi Enthγmemata appellant: non quod omnis sententia proprio nomine Enthymema dicatur: sed ut Homerus propter excellentiam comm
300쪽
ne poetarum nomen efficit apud Graecos suam ; sic eum omnis siententia Entbγmema dicatur, quia uidentur ea quae ex contrarijs. conficiatur acutissima, sola proprie nomen commune possidet. Eiκιgeneris haec
sunt: Hunc metuere iterum in metu non ponere: Eam, quam nihil accusas, damnas: Bene quam meritam esse autumas,dicis male mereri.
I quod scis prodest: nihil id, κοά nesci obest. Hoc ὸisserendi genus attingit omnino uestras quos qκe in restondendo distulationes, sed philosophorum
magis, quibus est cum oratoribus illa ex replignantiobus siententi is communis conclusio , qae a dialecticis
tertius modus,a rhetoribus Enthymema nlincupatur.
Reliqui dialecticorumsemodi plures sunt, qwi ex diasiunctionibus constant: aut hoc, aut illud : hoe allatem , non igitur idad. Itemq; aut hoc, aut illκd: non autem hoc, illud igitur . conclusiones idocirco ratae sunt, quod in disiunctione plus uno ue. rum esse non potest. Atque ex iis conclusionibus ,
quas si pra scripsi, prior quartus, posterior quinti si dialecticis modus appellatur. Deinde addunt condiiunctionum negantiam, sic mon π boe est Nil, lud : hoc dutem , non igitur illud. hic modus est sexutus. Septimus autem , Non π boc illud : non autem hoc, illud igitur . in his modis conclusiones innumerabiles nascuntur, in quo est fere tota dialeuesica . Sed ne eae quidem,quas expoμi, ad hanc instiα tutionem necessariae. Proximus est locus rem effiensti m, qwae cause appellantur: deinde rerum effecta,