Flaminii Nobilii ... De hominis felicitate libri tres. Ad Pium quartum pontificem maximum. De vera, & falsa voluptate libri duo. De honore liber unus. ..

141쪽

aut nimium rem se erit,aut caecabitur, aut langue bis mens. Id exemplis Huctrari poteZ videt P

risuilena; continuo ita evehemens excitatur amor, quoniam appetitus non ect temperantia conforma

tus,'menti asserens illi hunc sinem proponat, Helenae rapinam. Vens autem cupiditati seruiens rationem, stes miam sedulo anquirit ι quo hunc sine consequatur. eis si assuisset temperantia,non tam vehemens excitatus fuisset amor , ita aut bonus, aut certe non malus finis suisset menti propositus ad consequendum. Item uidet auarus probum, atque optima indole dolesientem paupertate impediri, ne bonis artibus det operam. Nulla tamen in eo ob avaritia emergit misericordia, nullum benigne

sis satiendi desiderium. Quod si aDisset liberal,

tus, continuo honerium illud desiderium benigne faciendi menti tanquam finem proposuisset ι deinde mens quantum quomodo benignitate Mendum susset, expendisset. Iam satis apparet, quo pacto Diuus moralis siopum Uliciat reuelum,prohibens ne a cupiditate,aut is aut ab se huismodi perturbationibus osseratur aliquid ment atque immittatur potius ea mi t mens id sibi tanquam siuem proponat, eletiam Uyciens, ut honecta desideria emergant, quemadmodum diximus. nimaduertendutamen est irtute quidem morali exHerelime

142쪽

ει DE HOMINII FELICIT. na desideria, prudentiam autem esse,quie honem

esse cognoscat,illa sibi tanquam sinem proponat,sad ea explenda se conuertat. Ita, t recte Eui lius dicebat, duplex in rebus agendis exivit appetitio, duplex etiam ratio. Prima enim appetitio est, quae nulla adhibita conbustatione ex re obiecta exta. tatur. Sequitur ratio, quae huic appetitioni mei resinendum , mel obsequendum demonstrat 'rursiura tionis iudicium comitatur appetitus, quod capere consibum dicitur. Polemὸ rationem, Pt id, de quo consilium caepimus, consequi possimus,inuenire oportet. Ergo non sunt nobiliores, praestantiores irtutes morales prudentia. Nam ere non propa.nunt sinem pmdentia tapotius est iunt, rat mens nota in dei gendo sine non fallatur, sita prudenter delibere iii etiam habent ab in timentis rectar

tione, ac prudentia. Ex quo condiare pote'quot do prudentia irtutibus moria bus,, uirtutes morales prudentia indigeant. Nam tiones immoderatae, ehementesque libidines, tenebras menti

Uundunt,tta prudens esse non queat; quibrem recite agretis temperaratia edi appellata σωφροσvis, quasiprudent custos. Contra irtutes morales, quod Plato in Memnone o tendebat me prudentia irtutes non essent. Non enim si temere ab uidiuste actum sit,continuo iunitiam adepti pumus e

143쪽

LIBER SECUNDUS.iIud imprimis requiritur, mi consiliumsit captum, omnesque honiniformulae seruentur,quae omnia ad prudentiam pertinent. β sit, i qui nam habet irtutem perfidiam, atque absolutam, omnes istutes habeat. sedla enim irtus sine prudentia esse non potest. βui autem prudentiam possit,

is reo imum rationis iudicium habet, tν appetitum rationi obedientem. Ubi autem haec duo a sunt,ibi omnes adesse Pirtutes necesse e L Frudemtiam igitur flamemus mentis habitum, quo de ist,

quae subactione cadur id est, de ist,quae homini simpliciter Dibona, Amala sunt, optime dei ber mus,ssti de eo,quod optimu edi: consilium capimus. Repugnant enim haec inter se , mi alluis prudens si , est in eo appetitus rationi non obediaticum semper appetitiones immoderatae prudentiam tollant, menti tenebras, misupra diximus, tundentes. uuamobrem incontinens solerti, ac sto ingenio esse potest, prudens esse non potvi. uemadmodum autem est bonitas quaedam naturalis demus enim inter hominesnsium adis ad iactitiam, temperantiam, fortit dinem propensiorem, atque habiborem quam tamen consuetu e , m ratione confirmare voraret; ita e imis quaedam naturalis ad congidiam dum bene , acceleriter , ν- sokrtiam ,

144쪽

ειε DE HOMIN. FELICIT. Igaritatem possemus appellare, id est acumen quoddam mentis, quod si doctrina excolatur, bonusque

sinis proponatur,tam prudentia extiterit. Ergo b xiitas naturalis consuetudine, m ratione confirmata proprie mirtus est,item solertia, , Aeacitas si bonus sinis proponatur, ac magistra vitae philos phia accesserit, iam prudentia euasit. Bonitatem autem naturalem, solertiam simul esse coniunctas nihil opus H, tartutem autem, et prudentiam prorsus in necessarium. ε uod nam sit prudentiae officium,fere ex sese, quae diximus,patere potest; clarius tamen ect explicam dum:ab eo en potissmumpendet felicitas ciuilis. Diximus prudentiam in iis, quae homini puciter bona, malasunt Persari,bonaque deligere. I na simpliciter homini sunt mirtutes morales,mala

autem, ina.SUo urspruden, in eo primum eo cebit, ut mirtutem colamus, mitise omnibus quantumseripote 'expulsiis. Deinde cum ad aliquam artem, vel scientiam nos animum appessere deceat non temere enim apud e thenienses lege caueb tur, ne cui otioso esse bceret cuinam artapotissimu, et militari, et rhetoricae, IE alteri cuipiam danda opera sit, nos admonebit. Nam hoc quoque homini Muciter bonum est; optimam et aendi rati nem,optimamque artem, in quam incumbat, δε-

145쪽

ligere. Vabebit etiam ratione corporis, fortunaeque. bonorum; quatenim faciat adstacitatem ere enim, siprima aetatico, in extrema pagina librorside moribus ad Eudemum dicebat e stoteles troduntaxat bono,ac prudenti bona esse e quae simplicite Ibi natura bona Iunt,robur aletudinem, n bitialem,diuitias, opes. 'Nam homini improbo ex bonis mala siunt Iam Pero, in jsdem rebus, in quibus sibi prouidet amita etiam,ac Reipub. proindeia

binomni Hudio enitens, irtutes colantur, sue bonis artibus opera detur , Pt ciuitas bonis omnibus

abundet, ac floreat. Nam hoc etiam homini, qui a natura ciuilis m sociabili actus erit, simpliciter boanum esse diximus. Trudentia autem haec ciuilistion inferendis legibus,tum in deliberationibus,tἰm in iudicise potissimum cernitur. Non enim iere ab

Euripide di tum est, eos qui pluribus see rebus impliacant, Ioui odio esse , quin imo nihil illi gratiusfacere qui quam potest, quam hane hominum sotietatem

omnibus ossis tueri,atque consseruare. Philoponus autem in ualyticis artem militarem prudentiae nomine,cum proprie etiam accipitur,comprehendi

se misius ect ; quod mihi non probatur Nam arti militari Moctinaproposita est ; quae gy honem, etiam turpis esse poteri. Prudentiae autem honecti

146쪽

DEΗΟMDUS FELICIT. uare arsetiam oratoria a prudentia dissinguetur, cum si persuaderepropositum sit, quod bonum,

et malum esse potest: qualis etia naturae rei quarum rerum, quae isto in bonis niιmerantur. pi aeter prudentiamin Pirtutes morales est.Illud autem eris Am esse affrmauerim,praeciam,atque egregium ciuem esse illum,qui ad prudentiam artem milutare atque oratoriam adianserit,illam t Reipuan besio, in quo quidem summa illius agitur,hanc, t inpace prodesse queat. uanuis enim mores dicentis maximam, Ut Menander inquit, im habeant adpem suadendum,non mediocriter tamen in animis hominum malere sapientibus)ententiis,grauibusique bis ornatam orationem iam satis seu compertum

est. Ergo qui in principibus ciuitatis haberi e lue rit has duas artes praecipue sibi comparabit; quibus prudentia apparebit ornatior , atque ilia Irior. Ita maximam sine dubio ciuilis felicitatis partem potidebit. Tages fuerunt antiquis temporibus Fericles thenis, Romae Scipio Africanus minor. Nihil dico descientia ciuili,qiam maximis laudibus bLque commendat ridioteles.Eam enim cu ad prudentiam necessario requiratur, prudentiae nomine coprehendimus. Nec vero quens mirari esem, si

diligentius de boni miri quam de boni ciuis eortutibus egisse ideamur. Nam in bene innituta

147쪽

LIBER SECUNDVS.

pub.ide ere e t bonus is, ciuis probatus, cum quae ἰmvis hominis nasurae conueniunt, conueniant etiam ciuilisocietati. Civem autem illum intelli mus,cui non modo cura, sed, etiam procuratis eL pub. sit demandata. 'Iam mercennarij, mysordidi artifices,quemadmodum etiam pueri, stes mulieres,

perseriti quoddammossi ciuessiunt; sed tamen influo genere boni. Hi persierita irtute praediti esse, trensiuit.Ariiteles ere non possunt, e rudentiae in primis fiunt expertes; γera quadam duntaxat op nione,atque sententia reguntur. t principes ciues, si boni ciuesputuri sunt,persecta mirtute ac prudemtia floreant oportet. uua de re tertio Ablico ab Anctotele diuinitus vi pertractatum. His de Phet natura prudentiae animaduersis, ad '' Hos mentis habitus pergamus, quibus infir ta in rerum necessariarum contemplatione Persari poterit. Sunt autem tres potissimum, cientis,inteiligenti sapientia; sita descientis,atque intesilentia primum agamus. Rel necessa ,aut causeam habent, aut non habent quemadmodum, exempli causa, hominem esse docilem, necessaria perpetuumquc esscaeterum causam habe rationem sciboet, memtem humanam, a qua proficiscitum eis cur homo sit rationis compos , nuta causea asserri pote i s quemadmodum neque cur homo sit homo.

148쪽

Atque omnino desinitio rei,quae definitur,ni MA est. Ea, quae causam habent, sine cause cognitione bene compraebendi nonpossunt.' uae autem causa carent, suapte ui,atque natura satis esse nota diacuntur; quoniam et i perfecte cognosiautur, alterius rei cognitio non requiritur. Euenit tamen, t a n bis rudibus,atque imperitis non satis cognoscantur ;quemadmodum, quod dulce retiera e f, aegrotanti tamen non idebitur dulce. βuod si morbum auferas,cum primum dulce aliquid uberes,dulce iudicabit. Ita in cognitione euenit. Sunt non nul sumpte ui aptissima ad intelligendum, Uerum mentino irae insititiae morbo laboranti, ac caemcienti obsi .rissima apparent. orbum ictum expiatis, suum menti lumen rectituas, quod quidem melim ducti Eprobabiles rationes, vel argumentationes ab efectu, stes consequentibus praestabunt, iam illi, ut reuera sunt,sic perspicua, atque aperta Pid buntur. Habilitas haec, δ' promptitudo mentis,ade quae Dapte natura nota siunt comprehendenda, intelligentia ab eisi totele nominatur. Habilis, autem, oe promptitudo ad ea percipienda, quae cau

149쪽

LIBER SECUNDUS.

a cernendi colores intercedente luce,altera lucem ipsam cernendi sola contortione astetitus.lta in mente duae scultates simi , altera, qua potent efecta intercedentibus causis cognostere, altera, qua princi pia ipsa nullius alterius rei interuentio,sed simplici

quodam obtutu comprehendere. verum oculus

a natura has babetperfidias, se' integras facultates: idcirco adventitio habitu non eget. In mente

sunt quasi inchoat. perficiuntur autem extrinsecus asumptis habitibus: quamobrem scientia habituea,quam priore locopossumus,facultas e iperpolienda; perficienda; habitu autem intelligentia po- fierior. go in omnibus disic Dis,in quibus cause, T sterita considerantur, tum intelligentia, tum scientiae locus eri. Nam cause quidem adintelligentiam, essedia autem ad scientiam pertinent. Sunt autem multo plura essedia, quam principescatis. Idcirco disi*bnae omnes potius scientia, qua intelligentia appetiantur: Solent enim res ex maiori parte nominari. βuod si aliqua disciplina sit,quae prima omnium rerum initi prima essecta pertractet, ea proferito nomen sapientiasitI Sendicabit. Nam quemadmodum in peculiari aliqua arte sapientem Egum appellamus, qui optime illam tenet, erissimeque rerum,quae pub illam artem cadunt, principia cognoscit ε ita miserae, ac simpliciter δε-

150쪽

1 , DE HOMINII FELICIT. eniem illum AEicemus, quiprima omnium rerum initis,primaque effecta,quae ab illa initi' prodeui, cogno cet. Huiusmodi autem Theologus edi, Theologia enim tum de Deopertraflatoumma, acpr. fiantissima omnium rerum causa, tum de primis

effectis, 3 ab illo proficiscuntur, cuiusmodi suntens, erum,bonum, um. Illi enim s9premae cause rebqua omnia, quo sint, quod intelligi possint, quod sint bona,quo sint num quiddam, referunt accaeptum. Reliquae autem praeter Theologiam scientiae in Ant, mathematica,innaturabs,llia quantitatem, tanquam quiddam per sesubsidiens consioderat; haec mero corpora,quae interna agitantur ν,

corporumque illorum insitas,innatasi formas, assectiones. uuantitatis duo genera An numerus, stre magnitudo. Utrumque per A ssest cum qu dam etiam motu sterilaripotest . IVagnitudo per se steritata ad c eometria ertinet; et i autem mouetur,ad Actrologiam. Similiter numerum per se,

Arithmeticus; et i autem motum quemdam in aurium sto ilicis Musicus contemplatur. Thil phia naturali coelum, elemeta, mista ex his corpora, stirpes, animalia siuistiuntur. Negligentius autem hoc tempore Philosophia in sera partes diuidimus, quoniam alibi totam hanc rem diligeti e sumus persequuti et u γt ad Theologia redeamus, quam