장음표시 사용
431쪽
B. Lonorum haereditis testamento legata, uti immutabilis est, ita nihil contra eam 1 quo quam praetendi potest. Talis est haereditas primogenito legata. Ergo. M. Testamentum ad nullum alium sese extendit, nisi ad primogenitum. Ergo minor contra id praetendere nihil potest. D. Haereditas illa testamento legativo collata , est 's erans, nec di sibi vi potest.
P. pote u in bona collata fuit filio primogenito, non secundo genito. Ergo. S. Quod Leges, statuta & constitutiones civiles summa ratione fundarunt, id dirui non potest. Talis est haereditas in casu nostro. Ergo. Vo. Haereditas haec ab ultima testatoris dependens est immutabilis. Ergo nemini praeter eum, qui haereditatem jure adiit, competere potest. Ui. Virtuti Iustitiae id cum primis convenit, ad multa mala impedienda. Ve. Ipsum rectae rationis dictamen Veritatem approbat. Et sic de caeteris ordine principiis procedes. Ex his patet, primogenito, non secundogenito deberi haereditatem. Obstat, quod post haereditatem, Ecclesiasticum statum assiimpserit; Status enim mutatio non mutat testamentum, nisi quis ultrti jure suo cedere velit. Unde nascitur& alia quaestio : Virum Ecclesiasico plus de jure debeatur haereditas , quam Saeculari se Laico p Respondeo , quod Ecclesiastico. Ratio est, quia omnia bona DEI sint, &ab eo profecta ; quanto itaque quispiam D E o fuerit conjunctior , tanto plus eum de jure mereri de bonis, quam illum , qui in taculo vivens subinde DE 1 bona in pessimos usus expendit. Quae omnia scite per principia nostra demonstrari possunt.
Tertius Casus eorum eti, quorum uterque
inculpabilis est. Quidam duxit asinum suum ad pratum juxta flumen, & alius quidam ligavit naviculam suam ad vitem in littore, sive ripa fluminis, quod radebat pratum : Accidit au tem , ut asimus causa bibendi ingressus sit naviculam, & extincta siti coeperit ex ipsa naviciua herbas ripae depascere, & inter dia
vitem quoque, cui navicula alligata erat, rodere, re rodendo vinculum rupit; unde navicula soluta, & asinus una secundo flumine labentes, tandem eversa navicula, Mnavicula & asinus periere. Hinc nata lis
est; dominus enim asini sibi restitui petiit asinum, a domino naviculae, & hic sibi naviculam 1 domino asinis Venerunt in judiacium. Quaeritur itaque a Jurisconsulto, quis eorum alteri debeat resiturione satis,
Considera primci , an uterque istorum quicquam commiserit in hoc casu contra DEUM, quod in s Principiis absolutis Artis nostrae explicatur. Secund6, utrum ambo contra legem divinam aut humanam peccaverint. Et invenies, quod cum dominus asini jumentum duxerit ad pratum suum non Causa nocendi, nec dominus naviculae
alligando illam ad vitem. Unde sic argu
B. Illa actio, ex qua nullum detrimentum provenit alicui, non est obnoxia poenae. Actio utriusque in hoc casu talis est. Ergo.M. Ubi non est extensio voluntatis inferendi damnum aliis, illa actio non est culpa bilis. Sed talis actio fuit in utroque. Ergo in utroque non fuit culpabilis. D. Ubi durat jus pascendi in proprio fundo, & alligandi naviculam ad ripam sine damno alterius, ibi actio non potest esse culpabilis. Hoc fit in praesenti casu. Ergo. P. Ubi datur potestas Iuris naturalis, ibi non intervenit culpa. Hoc fit in praesenti casu. Ergo. S. Quod nulli legi aut constitutioni civili repugnat, illud culpabile esse non potest. Talis est casus praesens. Ergo. Vo. Ubicunque est jus suum explendi licite &legitimE, ibi culpa intervenire non potest. Hoc fit in praesenti casu. Ergo.
Uterque igitur culpa caret. Diceum
433쪽
dentia F. 3. Quomodo jura exponi post int. β. . Iuris praecepta.
I. Honeste Vivere 2. Alterum non laede
Positiones juris et sunt: publicum S privax Ti T. II. De Dre Naturali, Gentium, Ovili.
S. 65. Quid jus naturale. I. I. Jus gentium sive commune jus omni
Ius civile , quod sibi uis'; populus On Jus Romanum constat scripto &non scri l
Scriptum sextuplex. lpleuiscitum. Lex. S. C. Placita principum. Magistratuum edicta. Responsa prudelatum. Non script im , quod usus approbavit, ct idicitur consuetudo. Divisio persionarum in liberos S servos. Libertas est facultast naturalis faciendi
quod libeat, nisi vi aut jure prohibeatur. Servitus ei constitutio juris oentium, quo quis dominio alieno contra naturam subjicitur. Servi nascuntur vel ex ancillis , vel fiunt, dum capiuntur bello , & mancipia dicuntur
oumia pulchre per 18 principia deduci posset mi
iis, qui nati Dberi anumisi s.
Ingenuus dicitur, qui nascitur liber. Tales esse post uni, vel si ex duobus libertinis, vel ex libertino uno S ingenuo altero , vel ex servo patre & libera ma
Ratio, quia non debet calamitas matris iam cere Ci, qui in ventre est , ne ille manu misso o incit natalibus.
Libertini sunt, qui exl justa servitute amanum isti sunt. Fit autem manumissio vel ex statutis Ecclesiae, vel per et ibsolam , vel testamentum , aut quit buselinque aliis modis lege statutis. JΤuae om ira per Altis euntis tuast egligari, V per Π cstiones fim,e deducim suint. Rerum iuvissio, a Res Corporales est Spia'Servitus praediorum. quirendum domin se rituales. σ3. 3. ff. . earundem. . 68. De rerum divisio
V scuntur. In 3 partes dividuntur
res: Quaedam enim sunt communia. Quaedam publica. aedam universiitatis. Quaedam nullius. Pleraque siningulorum. Communia sunt: aer, aqua, mare, littus. Publica. Flumina sunt, portus, ripae. Universitatis Thraim. Nullius. Res factae, Coa miteria, templa. Singulorum. Juxta triplex jus; uti sunt
fer te, insulae alluvi ne natae, thesauri
Haeredis ites ab int si ato. g. I 6. Intes iis dicitur dece dem, qui aut omnino testamentum non fecit, aut non jure fecit, aut id quod fecerat , irritum factum est , aut si ex
eo haeres non titerit. Defertur tamen haereditas ab intectato
suis haeredibus liliis filiabus ι & his enon exissentibus, maxime propinquis Nepotibus ta Noeptibu S.
us habitatio. f. 6. Res corporales sitiat, lxiae tangi postiliat, uti fundus, homo, vestis Incorporales sunt quae tangi non possi int: ut jura , haeredita S, usus fructus , ut is, obligatio, servistus. Rusticorum praediCrum jurassint. Iter, actus, Via , aquae
ludius. Iter est jus eundi tanta lium lio minis Actus est jus agendi jumentum, aut plata ll strum ducendi.
Aquaedustus est jus, at quae diicendae per' fundum alienum. Constitutum pactis, sti. pulatione, testamen-
Qisus de causis ma- Lex Fusia Caninia De sui υel alieni tu Lumittere liceat, i tollenda. et g rii persuis. non liceat. I. 7. z. . Tir. IX. De patria potestate.
Licet, si sanguinis ass- nitate ei june tussit; laut meritum , aliquod habuerit. Ante zo annos manu misso non conceditur, aut strictius
In Lege Fufia Caninia constitutum erat, servos testamento manumittere, quae a Iustiniatio sublata.
scriptio. s. Iῖ. Legitima succesto cognatorum. fg. 8. Legitima succellio inhaereditatem ab intestato non tantum competit Agnatis tantum naturalibus, sed& adoptioni S. Non tamen omnibus Agnatis haereditas
tantum , qui tunc PPO Ximum gradum occupant. Obiugationes ex De- bonorum rapto
mus. Et vi bonorum raptorum ad quadruplum una cum pinna tenetur Obligationes ex deli lBonorum raptor est, Eho nascuntur omnes qui dolo malo vi in ex maleficio. Sunt autem maleficia . lfurtum , damnum, rapina, injuria. Furtum est ablatio aut detentio rei cujus cunque invito domi
Estque duplex: manifestum & non manifestum. Juxta hoc tenetur furti, qtii-cunque opem filiumque furitulit. Senatus - Consultum Tertullia m. 3. 7. . C. Tertullianum est jus, quo cautum est, de tritii amistarum liberorum successi
ne matri deferenda. Ante fertur autem mater omnibus , e Xcepta fratris S sororis persona, cum qui bus una Vocatur,
cum sor ibus in . cum fratribus vero&sororibus in capiuta fit distributio. Usiis fructus est jus utendi de fruendi alie
nis rebus, salva rerum substantia, pactis, stipulatione, t stamento conlii tu Extinguitur morte usu fructuarii, capitis diminutione, cellio ne, rebus incendio, terrae motu, bello, vetustate inter euntibus. Usiis differt ab usu fru-
tu, quod ille quo ltidianum tantum usum habeat in res, uti olera, flores, foe
bet, potest eas locare , sed non transeferre ad alium. Senatus - Consultum Osphitianum.
Successio cognatorum. ff. i S. C. Orficianum est Haereditas suis N ag-jus, quo liberi ad natis non existenti
bona matrum inte- pertinet, statarum admittim ad cognatos tur, Scapitis dimi secundo, ad foeminas nutione non petit. cognatas. Vocantur autem agi nati usque ad decl-
Lex Aquilia. I. I 6. Lex Aquilia illa est, quae punit eum, qui damnum dedit: &in tria capita distinguitur; quorum pri us in usu potissimum est. Cavetur in eo, illum, qui servum alienum,uel quadrupedem injuria occi derit, Domino tanti condemnandum, quanti id, quod occisum est, eo anno plurimi fuerit.
Obli rationes quae quasi ex deb-Eho I. g. Injuria dicitur omne id , quod non jure fit, generaliter; Specialiter contumelia, culpa, iniquitas, in- . iustitia. Committitur autem injuria facto & ver- ibo. iUxor sit Viro injuriast, non potest injuriarum agere; non enim maritos ab imxoribus defendi ae qitum est. Nascuntur obligati Ones quasi ex delicto. Primo. Si judex iniquam dixerit sententiam , ct datur laeso intactu actio. Secundo. Si ex loco, quo quis habitat,
transeunti noceret, ad satis Delionem, obligaret habitantem, & dicitur a-
dito dupli;&siquid suspensum trans .l unti noceret, dei cem aureorum Din. na constituta est. Usucapione acquiruntur res mobiles, immobiles
Bona fide mobiles per triennium. Immo ibiles in praesentia dominorum decennio, in absentia vi,
Res sacrae , homo liber, usu capi non pollunt: uti quoque res fisci, vitiosae &similes. Praescriptio autem instituta est jure, ne
res in incertum Versarentur. Dominus in servum absolutum dominium vitae &mortis habet, ct hoc
olim , modo cautum est legibus, ut nemo in ter vos saevire praeter modum positi, multo minus occidere. Donationes.ψ Abalienatist Aequisitio ser dona ltionem ni velino ltis causa, vel inter vivos Illa revocari potest, haec non .Fiunt autem vel scrip tis, vel sine scriptis, insinuatione, usque
ad ueco solidos; possunt etiam revocari ob ingratitudinem accipientis, vel ob malum usum rerum donatarum , alias que ob causas. Gra ου cognatorum. g . 9 Duplex est cognatio Ascendentium &De scendentium. At rura eorum, qui ex altera veniunt, id est, ex transverso. Ascendentes sunt parentes.
Descendentes Liberi. Ex transverso, fratres, sorores, patrui, amitte , avunculi, materterre , & qui ex his nascuntur Sconsequuntur. gitiones.ss. O.
Actio est jus petendi persequendique in judicio, quod sibi
debetur. Sunt autem actiones vel in rem , vel in personam: in hane quidem, si contracta est obligatio; in rem vero, si non
Datur & actio in res corporeas confestsor id, in incorporeas confestaris Anegati v E. Sermilis co natio. . 3. Abalienare licet. Primo. Marito dotale praediuin, etiam
Secundo. Creditore lieet pignuS c X Pa esto alienare. Sed pupillis nullam rem sine tutoris consensu alienare licet. Tertio. Pupillo ali-
ebitor tamen sine tutoris aut horitate solvere non potest.
Ti T. X. De nuptiis. 13. UI Pater in Filios&Nil Potes libertatem habet. iEstne Patriae potesta- tis jus omnium hominum tRes . non . sed Civium Romanorum. Liberi in potestate Patris sui sui t. Hre sitio rerum. . 6. Acquirimus res per nos ipsi,s , & per eos, qui in libertate nostra sunt, per se vos & liheros, quos
tibi uero ex alia causa dominium, atri vero usum fructum. Servus ex rebus domini, aut domino ac qui litis, sibi vero quod legatum est, aut donatum. Nuptiae sive Matrimonium est, viri Smulieris conjunctio, individuam tae consuetudinem
Iustas nuptias contrahunt cives Roma, ni legitimae aetati consensu parcn
Intra gradus consanguinitatis nuptiae contrahi non possunt aliquousque. Testamentorum
3. I . Si parentes & liberi servorum ad liber talem venerint, jumre patronatus in hac parte succe-ldunt. lUnde fratres &nepOtes non possunt pariter vocari, sed illithisce praeferunt ut in infinitum. Et agnati licet remotiori gradu, Potiores tamen sunt cognatis in gradu proximiori; CXc
rum. I. . tori F. 3.3 Nemo olim succede-Bona Libertorum ad Testamen tu est mentis testatio. Testamentum conditur . testium praesentia, testatoris&testium subscrip tione, testium si gnaculi,&haeredisper manum testa toris expressone. Testes esse post tanto nanes, qui vel hae redes elle, vel eo scribere possunt, exceptis mulieribus, impubere, muto, surdo, furioso, prodigo, servo, improbo, instabilique
G. 6.bat Liberto intella to, nisi suus haeres: adoptivus verbejusjus habebat id patronus. Vocantur autem pa-l iconi ad quintumi usque gradum
Olim liberti bucceinionem non habebant, sed moriebantur ut servi , eorumque bona amanumistbribus possidebantur. Hodie omnes Liberti sunt cives Romani. Addio tu abena pote
state constitutum. G. 8. Eadem paene iura servantur, sive cum filiosa milias , sive cum servo negotium gestum est. Datur amo quas jussu in solidum. Si justudomini cum servo contractum fuerit, vel si cum servo, quem dominus navi magistrum praefecit, contractum fuerit , ct dicitur exercitatoria ; vel si eum tabernae praefecit,&dicitur institoria. Norales admones. 7 Noxalis dicitur, ex qua alicui nocumentum provenit: hoc pacto in servum delinquentem tenetur dominus
noxa li actione; & ls liber delinquens
servus fiat,dominiis noxati actione te-lnetur. Et si uterque in invicem quid-lpiam admiserit, neuter neutri tene- omnes patronos pertinent, nisi patronus uni ex libe iis assignet libem tum, ut post mo tem eius is solus sit
Evanescit autem assi gilatio , si quis filium , cui assigna vit, emancipaverit. nimatam nox. les a liones. Bonorum pos Es o est jus defuncti bona possidendi, juris Veteris emendandi aut impugnandi seu comprobandi gratia a Praetore intro di ictum. Unde ad successionem a Praetore vocatus , non haeres
sed bonorum posssessor dicitur Est autem bonorum possesso duplex: testamento,& con tra vel secundum tabulas. Deinde ab intestato, & octo species habet. Per quos agere potis
Animal pauperiems cille dicitur, quando damnum sine in juria lanini est, Sad damnum reficiendum tenetur dominus noxa li akelione, ex lege I 2. tabularum, si ani mal domini natura sita non ferON n cuerit. Si vero ferox fuerit, uti ursus fugiens,nem tenetur, cum
Non sol uni suo ne quis amitest, sed etia in , Veluti potor, curator. Procurator aut civi elligitur icunque & qcunque ver DLam tuam agdefendere sseris.
T1Υ. XII. De dissolutione fa tria potestatis.
Arrogatione & imp perio Magistratus fit adoptio. Ante a8. annum non debet fieri adoptio. Quinam possint adoptari ; An impubes , minoreiani S,
filius, filia, soror Pit disti, lutio patriae
potestatis, parentibus vel mortuis , vel emancipatis, vel ad metal la damnatis filiis; non tamen solvitur captivitate, sed suspenditur postliminio. Jus dominorum in ii bertos & emancipato S. In utero existens si ib-ditur potestati ejus, si ib cujus fuit
Tutela est jus & potestas in Caput liberum data , ad tuendum. Sic , qui propter aetate ni sede sendere non Potest. Unde Tutores quasi ultores didit. Tutores possunt dare parentes posthii mis&emancipatis, sed a praeside cό firmandos.
Tutores testamento dare potest pater, ta fit iis, &servus, si liber erit. Furiosus quoque sinentem receperit. Tutores as annos su Perent. Tibi mentum m litare. II. 6.
facere testamentum. I . s Exheredatis Libe
νβ. 12. Milites in expediti nibus non possunt cogi ad testamentium, alias coguntur ad solennitatis tinstamenti observan- Non valet testamentum, si sine testibus quis dixerit, Ego te constituo haeredem omnium bonorum. Testamentum ante militiam factum Stpostea in militia confirmatum , &mutato deinde militis statu, etiamsia non sit jure factum Iis testamentum face re non licet, qui alieno juri subduniatur. Impuberibus, prodigis , quibus bonorum a cimini stratio intei dicta est. surdis item Coecis Captivis.
Exhaereditatio debet fieri nominatim; ut, Titius filius meus ex haeres fit. De post humis idem dicendum, Ilac formula. Quae unque mihi filius genitus fuerit, ex haeres esto Pari pacto emancipati & adoptivi ex- haeredandi sunt. Haeredes institui pos sunt, liberi & servi, tam proprii quam
alieni. Servus tamen adulter a do, mino haeres fieri non potest. Serviis proprius haere ditatem adire cogi
tur ; alienus sibilat justu domini sui i Testamentum in plures institui potest, i S in plures partes, quae sunt 12.
Obligationes. Arrogatione acquiruntur patri ado ptiva omnia Rerum dominium in arrogatorem transit per mortem ar rogati , nisi aliae personae praeferan
Arrogator arrogatum contra creditores defendere potest, sin nolit, datur Π testas creditoribus bona . ouati possidere. Si ii, qui libertatem in tella menti na iis utar, ex qua nemo haereditatem adit, libertatis conse vandae caiisa, bona
sibi addici possunt, tune & liberi a tem omnia destincti
bona, non obstaritibus codicillis, acquirunt , etiamsi minor et sanitis abstinens posea pc nitens haereditatem a servo occupatam repetierit. Erant & olim bono-norum acquisiti nes per honorum Propter Creditores venditionem, quaesuNata est.
cundum Civitatis Romanae jura sol,l. vere cogitur. Dividitur autem primo in civilem dc Praetoriam. Secundo dividitur isti ψ species: aut enimi fiunt ex contractu, i aut ex delicto, aut ij quasi delicto. 'Satisdationes s . 7
Perpetuae a citiones in his redes. β . 2. Exceptiones. D II. Replicationes.
Pro litis aestimatione hodie sitis datio non datur, sed quod quis in judicio pe mansurus sit, issa tis dat vel jurejurando , vel nudepromittit. Si vero per procuratorem agat, hic niti aut mandatum habeatur, aut a principa, ii praesens confirmetur, rem ratam
dominum habiturum , satis dare te nebitur. Perpetua actio quae usque ad finem ex constitutionibus introducta extendi
Adtiones contra haeredes non dantur, si eX maleficio nasucuntur ; si verbe x contractu provene rint , dantur. Exceptio est eorum litibus cum agitur, defensio, ut metus causa, est exceptio, quae et , qui metu promissorem coegit, opponitur. Vel doli mali exceptio est, quae ei, qui dolo promissorem circumvenerit, Opponitur. Exceptio non nummratae pecuniae, quae
ei, qui pecuniam promistari non numeravit , opponitur.
Replicatio est alia ad lijuvandi actoris grast tia allegata ; qua exceptionis jus r plicatur Rresolvi tur veluti post paelum de non petendo posteriori . pacto convenit, ut quis petere possit; dicitur duplicatio, i si dupli pacium s liciatum est; triplica tio, si tertio allega l.
434쪽
tutela. si tutores testamento Status mutatio maxi egitimi libertorumi non sunt lati, sit - ma, minor, mini- es libertarum tu cedunt agnati legi-l ma timi, stater ex eo- l Prior est Civitatis &eem patre, pa- libertatis a millio. ituus, amita, sed Secunda , Civitatis non amitae filius; tantum. stipediunt iis ta- Tertia, Civitate dili mea ne tutorcselle ' bertate retenta sta- possiet agnati, ca-l tus tandum muta-pitis diminutione. Pi . Perit autem jus cogitationis servitute ict deportatione. tores sunt, patroni& eorum liberi; ubi enim successio nis elle molumentum, ibi S tutelae onus esse debet.
Emancipatorum tutores 1 unt paren Elnancipatorii in tu-i Deficiente tutore
tores defundiis pa-l Romae a Praetorerentibiis surat pa-l rei tum liberi viri-llis sexus sidii ci& debent esse pei fecit: aetatis. stabatur tutor Ati lianus , Julius vero& Titianus a piaesidibus tutore ab hostibus capto da batur uxta legem Atilianam. Hodie tutores constituun
li racustates ad scosolidos pertige, da iniurias clite ad Derscctam aeta- Arithoritate tutori, Opus eii, quando pupilliis promitti , contrahit. Haer ditatem quoque adire non possunt,nili tutoris autho Pinit tutela post 1 . Dantur & curatores mascu- i ab iisdem a quibustis, i a. hasce minis, tutores. Pupillo ab hosti- Dantur mente captis, claudis, interveni-r tutorem
valet alit horitas tutoris , sed cura tor datur. bus capto. 3. Conditionestamento relidio. 3. Morte pupillo morbisque imp ditis. S. Tutore ad certum tempus dato. 6. Tutore suspecto. Aut justa de causa se excusante. Dantur in locum tutorum id bilium. Omnes tutores vel curatores satisdare costuntur, praetcrtes amentarios Sex inquisitione da
Quos inter unus p test ad mi inistrare,s satisdationem offerat, si electus ad id sit. Si distensii in alios facto vel testamento ad id
delegatus Excusantur tutores Saul curatores pro pter liberos , fiscu, abs entiam propter litem inter pupillum, propter paupertatem. Ignorantiam intatem decrepitam. Professionem artium Propter falsas tamen allegationes non excusantur. aspecti esse possunt Romae praetor, in Provincia praeses, I egatus proconsulis , & quicunquc infamis tu ob dolum, neque etiam sit postea tutus, administrare potest, donec iudicium finiat.
Leae Falcidia. 'luribus Laereditate inexcusantibus, potest testator alios alios substitue re. substitutus ve . r. eandem Partem habiturus et , iram habuit is, in cujus locum substi tititur: substituti autem substitutius, id est, quidam ter
lius , partem amborum, si ambo insitutis tui, dimidiam
contrahitur obliga byrimb. vel ex muttii datione, quod consistit in rebus 'hi enumero, ponderect mensura constant. 2. Si quis per errinisolvit., j. Ex commodato. Ex deposito. S. LX pignore. Si filius haeres impubes decederet, testator alii im,&testamentum quasi filio impuberi facere potest, & liberas etia inli puberibus mente tamen captis certas personas substituere; quis tamen ad mentem redierint, substituti occisabat. Maseulis substiti iere Infirmantur testam elata, I. Adoptione te arrogatione. 2. Irritatur testamenta primu PO steriora jure perfecto. 3. Si ex eo tremo haeres extiterit. 4. Capitis dii, inutione. Irri tarei testamentum posternas nondum perfectum, verbis tantum testatoris, potet tinuitui. Inoisciosum testam mentum est, in quo lparentes sine causa se ex haeredant, tali ne gravi causa licitum non est , Scognati possi intquerelam intenta re , si tamen aliqua parenti elicia si ierit, querebam intentare non potest, sed usque ad quartam legitime Haeredes triplicessi int: alii necessarii; alii sui; alii
Necessarius hines est servus. qui libet post mortem do 'mini necessarius fit haeres. lsui sulit 8c necessarii filius 8c filia. Extraneus est, qui testatoris juri non subditus haeredita- Legatum est donatio a defuncto relicta; unde nulla inter legatum & fidei. commisitim di me
rentia est. Possunt autem omne Sres legari, tam corporales, quam incorporales ; uti a
ctiones & jura incertis etiam pers Possunt Legata adimi vel transferri in eodem testamento vel in codicillis. In bustum obliga- ' De reis si putandi Stipulatio servorum.. promittendi. t g . Fit verborum obligatio, sive stipitiatio vel interrogatione vel responsione. Verba solennia hujus olim erant. Hodiheonstituitur pure Duo pluresq; Re isti putandi neri possunt, si post omninum interrogationem promissior respondeat, utrique spondco.
n diem , aut Duo pluresque Rei condition a te; ut si l promittendi fiunt, stipuler quoad vi lvam, illa pura & j perpetua est Sub conditione, sol, causam aliquam differtur; vel si stipula- ltur his verbis; si in te irim moliar hic ; sit. hoc vel illud sit, mel facturum recipio. s. stipulanti proniis res singuli separatim sponde
Potest servus stipula- iri ex persona do lmihi , vel haeres post dominum de functum , possunt & liberi in rebus parentum; sed cum factum in stipulatione contineatur, servi tantum, non
domini per naspectanda est. Merdiditones.
436쪽
Dicendum igitur, casium fuisse fortuitum, jde neutrum alteri quicquam debere , cum uterque damnum passilis sit, hic asini, ille naviculae, mere per accidens, & minime a causa per se. Atque hoc pacto omnes Juris casus solves. Verum , ut Iuris studiosus majorem ex Arte nostra capiat utilitatem; hic Tabulam subjunximus combinatoriam totius Iuris Civilis sive Justinianet; qua unico intuitu, quicquid in eo tractatur, in Libros, Titulos , Paragraphos digestum comprehenditur . Si verti singulis propositionibus hic propositis applicentur Artis nostrae principia, eum brevi tempore & assiduo exercitio in consummatum Jurisconsultum evasurum nihil dubito. Ut vel hinc pateat, quantum Ars nostra Magna, uti in hac facultate , ita in omnibus aliis, utilitatis & emolumenti conferat. Sit itaque
Pinax seti Tabula combinatoria,universi Juris Civilis Epitomen continCnS.
Explicatis Tabula, ct ulus ejusem.
divisionem, deinde transversim in eo pro. gredere usque ad Columnam, cui titulus est X. & in angulo communi invenies paragraphos tituli decimi, Libri primi quaesitos, haud secus in omnibus aliis procedes. I m Tabula Puridicae.
Eo autem fine a nobis laaec combinatoria Jurium Tabula condita est, ut hujus facultatis studiosus statim unico omnem juridicam materiem intuitu comprehenderet, agqualemcunque ex titulorum serie depromptam Quaestionem, statim secundum Artis nostrae principia resolvere queat ; dummo
do statum quaestionis primo plene intelli
gat, quod ex iis in unaquaque Columna ti-l tulis, subscriptis argumentis intelliget. To- tus itaque, uti dixi, primus Institutionum s Justinianearum Liber tu a s titulos divisus.' Secundus vero Liber in as. Tertius iu 3 o. Quartus denique in 18. quemadmodum in Tabula apparet : Et singuli Libri subs titulos desumunt secundum seriem & num rum titulorum in fronte Tabulae descriptorum. Sed ut totam praxin uno atque altero exemplo explicemuS.
In prima Columna Librorum Codicis Iustinianei summa continetur ; In fronte Tituli uniuscujusque Libri ; in Columna verti paragraphi cujusvis , tituli ordine
Continentur, quae universam Juris materiam elucidant. Si itaque desideras scire, quid in paragraphis Tituli X. Libri I. contineatur . vide primae Columnae primi Libri
Quaeritur itaque : idst Tesamentum' Resipondeo, esse testationem mentis, qua testator declarat ultimam suam voluntatem circa haereditatem successoribus relinquendam ; quam, ex Artis nostrae 18 principiis, hisce formulis describimus.
Ultimae voluntatis Testatoris declaratio; quae fit circa dispos-tionem bonorum in succes res sanguine ei proximos haeredes transferendorum. Quae etiam hac prima descriptione timintelligenda sunt, de Testamento ab Intestato ; insequentibus commun S.
Extensio bonorum Testatoris in haeredes per ultimam voluntatem , sive scripto , sive dicto factam, & septem testibus consignata Ac subscripta. Ultima de bonis dispositiva perpetuo valitura voluntas. Testatoris efficax &potens irrefragrabili lege constituta voluntas , quae nisi aliud intervenerit, irritari non potest. Testatoris immutabilis & emcax intentio , scripto expressa, qua legitime constituta & manifestata haeres jus acquirit ad O.mnia in testamento contenta.
Voluntis ultima Testatoris, qua de bonis suis st mortem reli. etis disponit. Virtus legalis , qua bona Testatoris post mortem transferuntur in filios', qui si desint, in proximos cognatos & affines ; vel hisce deficientibus, in quoscunque alios. Lex Veridica, qua Testatoris intellectus fit conformis voluntati de bonis in haeredes, aliosve transferendis. Voluntas ultima , qua Τestator curis omnibus sepositis quislcit in dispositione bonorum.
437쪽
In testamento fit separatio & translatio bonorum a Testatore in haeredegaliosve; estque testameΠtum oeconomicum, &C. Τestamentum a Testibus ut plurimum septem approbanti bira subscribituρ M signatuP. Testamentum irritari potest multis modis, exhaereditatione ob delicta enor mia, vel aliis de causis in Tabula contentis. Causa cur Testamentorum ordinatio inter homines instituta sit, fuit volunta; principum & Magistratuum, ad publicam salutem & pacem procurandam per leges & decreta manifestata. a diu ad testandum sunt, essicax Testatoris voluntas; testes vero ad approbandum illud. Finis Testamenti est, ne bona Testatoris post mortem in incertum vagentur,& ad dissidiorum litiumque quae inde consequerentur, evitationem. Et sic de caeteris. Unaquaeque harum 18 Propositionum de Testamento adductarum, iterum per C dem principia ampliari potest, & per Quae stiones uberius discuti. x. testator quemlibet ad haeredita tem assumere possit, an solum sibi agnatione proximos pa. id fiat, si decesserit quispiam sine testamento cujusnam erunt bona inquis haeres futurus, si ab intestato p3. Cur testamentorum ordinatio institutast, & in quem finem p juxta quadruplex causarum genus disponenda. 4. antum debeat esse testamentum; an privatum, an publicum, & qua solennitate 8 otuplex testamentum sit ;ubi de civili, militari, &c. s. omodo debeat institui testamentum ;quibus testibus; quaenam requirantur, ut legitimum sit: ubi de testibus, de approbationibus, & similibus. c. male debeat esse ; Quinam possint eme testatores : an furiosus, CaeCUS, surdus, mutus; an impuberes, muli res, &C. quinam ad haereditatem as sumi possint & debeant pr. Ubi testamentum confici possit; an locus certus praescribatur λ Utrum &quomodo testamentum a milite confici possit, & ab uno in remotis r gionibus constituto p g. mando testamentum & quo tempore condi possit ; quando haeredes illud acceptare possint, &jus millud habeant γ
an de solis bonis temporalibus recorporeis,an &de incorporeis rebuS,
cujusmodi jura & privilegia sunt p
de testibus, subscriptione, subsignatione re similibus fusius dabitur discurrendi campus. Quae omnia ab Artis nostrae perito per 18 Principia deducta universalem de testamenti materia scientiam parient. Atque hoc modo non tantum de testamenti argumento ampliando immensam materiem congeres, sed & de quolibet titulorum in fronte positorum argumento, Pari pacto cum immensa amplitudine dis currendi dabitur materia. Sed ne in infinitum Opus crescat, hic tantum Tabuli usium, modumque eam practicandi, tironibus Juris , paucis exhibendum duxi Inus; donec quispiam Juris Professor Artis nostrae amator reperiatur, qui dicto modo & methodo omnes Tabulae titulos & paragraphos fusius deducat. PARADIGMA II.
Sit primus paragraphus Tituli primi Lubri primi id it PuBitia' resseruendus: siCprocede. Primci per Enneadem Erotematicam , sive novem modos quaerendi, formalitatesque eorum, negotium facile conficies, hoc pacto: Pone ante te dictos novem modos quaerendi cum formalitatibus earum , ut si quitur. Utrum
Ubi lQuando l. Quibuscum de Quo d
Existentia rei. Essentia. Formalit S. Quantitas. Modus. Qualitas. Locus, Localitas. Duratio seu temporalitas. Iustrumentalitas.
438쪽
Juxta hasce Mo dalitates ordine se sequentes divides Iustitiam, ita ut
Per se existens, uti in DEO; alia in alio, ut in voluntate hominis. Essentialis, ut divina; alia accidentalis , ut humana. Formalis, estque habitus animae ; alia caeterarum iniel auesti substan
tiarum. Quanta, comparata ad operationes animae; alia ad corporeas partes com parata.
Quae modificat corpus, alia quae modificat animam. Quoad qualitates facultatum tum intrinsecas, tum extrinsecas considerata. Localis, in Coelo praemians bonos; alia inferior reprimens malos. aeterna in DEO ; alia aevi terna, in Angelis; alia temporalis, ut humana. . Instrumentum corporeorum; alia instrumentum spiritualium.
Quae omnia denud per Regulas Quaestionibus annexas dividi possunt; ut: Per Re gulams An
s Necessaria , alia possibilis, alia impossibilis, alia con
Absoluta & totalis, alia partialis essentialiter, alia habitualis , actualis alia. Leta Primitiva, alia derivativa, alia possessiva. Formalis, alia finalis. Continua, alia discreta.
Et hoc pacto progredieris per omnes Regulas, notando singulas divisiones factas juxta quas deinde definitiones Justitiae auspicaberis. V. G. De Iustitia lex enie per se, seu divina , h.u dabis desinitiones.s Ens necessarium existens, tribuensque unicuique quod suum est. 'Essentialem & liberam inclinationem tribuendi unicuique quod suum est. Primam originem & radicem, unde procedit Justitia creata. Formam simplicissimam, qiuae unicuique quod debitum ei, tribuit. Mensuram totius distributivae & cominutativae justitiae creatae. Propriam inclinationem intrinsecam DE I, per quam unicuique quod suum est, tribuit. Habitualem & aeternam perpetuamque Voluntatem tribuendi unicuique quod suum est, id est, proportionatam perfectionem.
Ens, quod ubilibet distribuit debitum secundum merita & dispositiones rerum. Id, quod modificat disponitque res, secundum quod eis convenit. . Instrumentum D EI intrinsecum operandi juste. Hoc pacto procedes poste1 ad definitionem Justitiae existentis in alis, uti in voluntate hominis: deinde ad fomesis, materiesis &c. definitionem; & sic de caeteris modis Justitiae supra descriptis. Per species quoque Quaestionis, Utrum; quae sunt, necessarium , possibile , impositabile, contingens: has definitiones dabis: De Justitia V. G. DEI existente per se.
s Necessarium. 4 s Necessarium, quod libere disponit & judicat de
Pei j Possibile. i. per se exi- J Cui seli est possibile omnia juste distribuere. J Cui non est impossibile etiam futura antequam exu An
Cur Quantum Definies Iustitialia ex ' stentemper se, esse
Quale Quando Ubi Quomodot Quibuscum. ; Possibile.
t Impossibile. t Contingens. J
stens , est Ens stant, ordinare.
t Iod omnibus contingentibus legem ponit. Per
439쪽
s Esse ens absolutum, quod libere judicat & disponit de omnibu1.l Esse attributum, quod Per species Re- ' Cum misericordia misericorditer qgulae Quid. l Cum sapientia sapienteri Cum fortitudine fortiter Cum libertate libere γ Concurrit ad judicandum.
Et hoc pacto procedendo per omnes &singulas species Regularum , innumerae fient de justitia definitiones, quae implicite in se, quicquid in universo Juris corpore
Divisionibus & Definitionibus peractis, procedes ad modum demonstrativum, per Quaestiones examinando singulas; habebisque ingentis libri titulos & capita de sola J ustitia existente per se, ut interim taceam reliquas modales Iustitiarum differentias in creatis. Re . Grat. de Justitia Dei quaer,
in DEO detur Iusilia per se existens ' l l . assirmative: quia Justitia in D Eo est ipse lDgos substantialiter ; quod & per i principia, & per novem Quaestiones, Spe- Ciesque regularum facile, praxi stepe sae- lpius tradita, ostendes. Uti per species Quaestionis , Utrum: Iuniitia DEI necessa-
ria, possibilis , impossibilis, contingens sit ' l
Per species Regulae, Quid i 'id ilia sit iust, quid in alio; quid habeat in se, quid in alio ' Per species Regulae, de quo; i illa si privalise, derivative, possessive; &sic de caeteris; quae omnia in Capite de Regulis tradidimus, habebisque in sola harum Regularum adductione so loca , per quae Justitia Dp 1 per se existens probetur; ut interim, sicut dixi, taceam reliquos Justitiae modos supra adductos. Vides itaque Lector, quomodo Argumenta Juridica in praecedenti Tabula tractari queant: Quod enim nos de Justitia adduximus exemplum, juxta illud, quodlibet aliud thema ex Tabula depromptum, te facili negotio descripturum nihil dubito; atque adeo sine tanta librorum farragine solum Artis nostrae praeceptis insistendo, Omnes Iuris dissicultates enodare possis. Sed haec paucula de juris prudentiae speciminubus sussiciant.
440쪽
LIBER NONUS, Paradigmata FACULTATIS ASCETICAE,
Theologiae possis , , , moralis
De definitione Artis ocetis. e.
Scetica facultas est habitus supernaturalis practoicus ad ultimi finis consecutionem ordinatus, seque ad Theologiam scholasticam habet, sicuti Logica ad Metaphysicam, Jc passim prudentiae, sapientiae,& eminentissimae scientiae nominoe gaudet. Prudentia est, quia maxime in medijs intento fini necessariis ordinandis occupatur: Sapientia, quia circa res causasque altissimas, nimirum circa DEUM sinem supernaturalem omnium versatur: Scientia, quia sua principia partim a Theologia scholastica, partim ab Ethica desumit & demonstrat; vere & proprie dicta scientia scientiarum, juxta illud Sap. 1 o. dedit illi scientiam Sanctorum. Di citur Constans & perpetua voluntas operam di convenienter suo fini; quam sic definimus : Facultas Ascetica est latentia operandi convenienter suo fini ultimo. Cujus λει- tertiae objectum est omne id, circa quod, ut fini supernaturali conveniens actio humana versari potest, sive in quantum Viratus consideratur in Voluntate eXistens : semese, ipsa rei convenientia cum fine: Finiae, summum & ultimatum bonum: E sciens est vel Magister, vel supernus gratiae divinae in
Q lae omnia per et 8 Artis nostrae princia pia scitε deduci possint; V. Gr: Si quaer tur, utrumst habitus supernaturalis practici , ad sinis ultimi consecutionem ordinaim ' AD