장음표시 사용
461쪽
Operationes divinas ; ea dei Pqtae de lcausa Angelus dici poteth; juxta illud fA 2. 7. Et intuebantur fucum Stepha ni, tanquam vulsum Angeti stantis intor i Zos. Sic homo Jc dici potest leo , ob for tudinem, lepus ob tiiDiditatem: sic homo syncerus crystallo , durus lapi-idi comparatur ; quae omnia fhi se in Primo Libro, Jc in Secundo de Arte Analogica tradita sunt, ad quem Le- florem remittimus: δc ex Sacris literis innumera exempla habentur, in quibus vel ipse D Ε D s & Christus, ovi, agno, leoni , viti , lilio, lapidi, pe
Alio quoque modo haec deducere poteris : Ex Gr. Qilis iam tractaturus de Bonitata M. D. P. S. VO. Vi. Ve. G. hominis, describit eum;
s Potentiae, sapientiae, virtutis, gloriae, transcendent aliter Phyficae; videlicet a bonis corporis, pulchritudine, robore, si
Moralis, a justitia, temperantia, fortitudine, continentia, pi tate, similibusque. A magnitudine I Oeconomicae, a cura & providentia domus, a parsimonia & si-
Politicae, ut a consiliis, a prudentia, dexteritate gubernandi. t Theologicae, di fide, Zc charitate in D E U M & proximum, a r ligione & cultus Divini promotione. Medicae, conservandi se in optimo sanitatis statu, a sobrietate, diaeta, &similibus. Exemplum fecundY es : Si homini bono& probo plures applices proprietates; ut columbae simplicitatem ; Candorem cygni; fortitudinem leonis; prudentiam serpentis: agni mansuetudinem , & similia ; contra improbo , rapacitatem lupi; porci spurcitiem; canis voracitatem, hirci lasciviam, applices. Et sic de caeteris. CANON II. Hinc patet, secundum Artem nostram quodlibet dici posse de quolibet, assirmative scilicet, & negative, proprie & improprie: Si enim homo quispiam laudandus sit, scitθ ex re nata eum vel animalibus, vel herbae, flori. fructibus, vel denique pretiosis lapidibus eximiis rarisque virtutibus praeditis comparare poteris. Atque hic dicendi modus, quem Rhetores artificialem dicunt, nos Proteum appellamus Rhetoricum in omnes formas convertibilem,
Estque haec admiranda illa similitudianum catena, qua res ita ad invicem connectuntur , ut nullum sit ens, quod non cum aliquo similitudinis rationem habeat; Namentia suprema & incorporea in inferiorubus corporeis rebus, miris quibusdam similitudinum typis sigillisque elucescunt, Mecontr1 haec in illis; quod non tantsem veruficatur in substantiis mundanis, sed etiam in omni accidentium consideratione. CANON III. In applicatione 18 principiorum non tan tum ad novem Subjecta universalia procedendum est, sed & ad novem praedicamenta, quae Omnia dictis novem modis exponi possunt; ut si dicendum sit, Bonitate
Comparatio instituetur a fingulis principiis absolu- lutis per principia respectiva;
462쪽
Exemplcm. Dicturus de bonitate hominis Theologice considerati, ordieris a bonitate, & deinde juxta ordinem sequentium principiorum tam absolutorum , quam rCi pectivorum prosequeris; ut dum homo , D E o ad finem supernaturalem est conditus , qu1m Bonus ; quaein Magnus ; quam
Din perennis; quam Potens & essicax sit finis ille ; quanta Sapientia DE Us hominem dirigat & disponat ; quanta sit Vo.
liberi arbitrii vis in homine accipiente DEI Circa se providentiam ; quantis Virtutibus ea de causa hominem imbuerit; quot subsidia ad Veritatem rationesque arcanaS cOnnoscendas per Sacram Scripturam & Sanctos Patres, per Sacramenta Ecclesiae do-Cumenta praestiterit'; quantam denique Gloriam mandata ejus servantibus pollicitus sit. Quae si per Quaestiones ultra eXa-Si verb eadam ulterius extendere desiden
minentur , ingentem praestabunt dicendi
Item si de bonitate hominis ut physichconsiderati disserere velis, Modem Prorsus modo, procedendum tibi esse scias ; stendes, quanta sit hominis bonitas in genero naturae; quanta excellentia ; quanta perpetuitas ; quanta potentia; ubi de potentia Regum & Principum; eorumque memorabilibus gestis; quanta sapientia in inventione rerum ; quantus appetitus ad sciendum , & ad boni fruitionem; quantis virtutibus tam physicis, quam moralibus sit praeditus; quantum Ad veritates cognoscendas desiderium ; quae omnia variis illustrabuntur exemplis , de peregrinatione philosi,-phorum, periculis. &c. Qualis quantaque homini solii luter corporeas creaturas gloria competat.
s per principia resi ectiva. O.
Quomodo differat hominis bonitas. M. D. P. S. Vo. Vi. Ve. G. comparata . . quanta differentia resipectu temperamentorum. Quod nullum subjectum sit ex novem universalisus, cum quo homo non communicet & concordet in aliquo ; ut intellectu cum Δ dc cum I. sensatione, vegetatione, entitate. Qu1m varius homo sit diversusque in studiis, actionibus, finibus constituendis; quanta contrarietate appetitus implicetur. Quanta per ingenii vim essiciat tum in supernaturali, tum in Physica,Morali& Politica disciplina. Quam variis mediis, qua legitimis, qua illegitimis, utatur ad finem conse
quendum. De varietate finium, quam sibi in omnibus actionibus praefigit. In Mundo corporeo majus quid homine non esse. AEqualem esse Angelis. Solo D Eo minor m. g. II. De Instrumentalitate, nono Subjecto universit. Ultimum novem Subjectorum universalium tractat de Instrumentalitate,qua comprehendimus omnia rerum instrumenta, sine quibus res nec esse nec operari possunt; ac considerari debent juxta triplicem ordinem materialium , moralium , intellectualium. Quae ut luculentius patefiant; Sciendum est, Instrumentum generaliter
dici illud , per quod aliquid estici potest
ab aliquo agente conjuncto aut disjuncto. Unde triplicem instrumenti rationem considerare oportet, in Naturalibi primo & : materialibus , secundo in Moralibi ; temtib in Iniesiectualibuου. De Naturalibus primo , ultinaci de Materialibus dicam. In Naturalibus invenitur , in quantum thaec operantur mediantibus qualitatibus ; hoc pacto Elementa quasi intrinseca instrumenata habere dicuntur ad operandum: ut Ignis
agit calore sibi intrinseco & naturali, veluti instrumento quodam; Terra cum siccitate ; Aqua cum frigiditate, & Aer cum humiditate; quibus ad invicem operantibus emcitur mixtum , ct componitur ex quatuor elementis 3 In quo mixto calor, siccitas, humiditas, frigiditas sunt veluti instrumenta quaedam, quibus mixtum juxta diversitatem operationum Unicuique propriarum conservatur. Unde variae juxta Artis nostrae Regulas Quaestiones formari possunt. V. Gr. Per B. de communicatione instrumentali caloris in igne & Mixtis. Per M. de Magniatisdine talis caloris. Per D. de Duratione, Potesate Jcc. Quae eadem de terrae, aquae,
aeris instrumentalibus qualitatibus simili pacto deduci possunt. Deinde ad instrumentativam potentiam in vegetabili natura procedes , cujus
463쪽
ii astrumenta ad se conservandum sunt ia- lcultates, nutritiva, attractiva , retentiUa, lConco stiva, expulsiva,augmentativa, in qua j
calor naturalis disponit alimentum ad id in
aliti substantiam convertendum ; Sequitur ideinde vis generativa, cujus vis est, generare sibi simile mediante calore aliorumque alimentorum concursu : & ex his nascuntur novi quae Ilionum tituli: de Communicatione, Extensione , Duratione , Potestate, Instinctu, Appetitu, Virtute, Gloria, virtutis nutriti vae, sensiitivae : Deinde per Quaestiones singulae eXaminandae.
Ex hisce ascensio fit ad potentias sensitivae naturae, quae sunt quinque sensus externi : Vissa , Auditiva , Olfactiva , Gustativa, Tactit a , quae sunt animalis instrumenta, quorum Ope omnes operationes perficit. Atque ex hoc consideratio fit ad potentias interiores in rationali creatura, ad sensum Communem, phantasiam, aestimativam, intellectivam , naemorativam, quibus veluti instrumentis quibusdam homo operatur et dividit, componit, judicat, aestimar, memorat , intelligid, quorum unumquodque per
18 principia deductuin , & per Regulas
Quaestionum examinatum magnam dat discurrendi materiam.
Habet & voluntas sua instrumenta , quibus operetur, tum interna tum CXterna : Interna sunt motus appetibilitatis, queis attingit vel boni prosecutionem , vel mali fugam. Externa sunt actus interni in actum
CXternum prorumpentes, quibus extrinseca membra, pedes, manus, sensus omnes ad
bonum vel consequendum , vel malum fugiendum incitantur. Ad voluntatis itaque appetibilitatem eX-plendam , varia excogitata sunt instrumenta materialia, quibus ad id quod desiderat,
consequendum , pertingere valeat. Alia enim I. Sunt ea, quae hominis serviunt conservationi, resipectu nutrimenti; videlicet instrumenta pistorum ad panes coquendos : instrumenta agricolarum,
r. Alia sunt, quae ad conservationem vitae conducunt; qualia sunt vestes , & ea quae hominem protegunt & liberant ab inclementia aeris ; uti sunt instrumenta fartorum, eorumque qui pannum carbasa conficiunt.
3. Alia instrumenta sunt, quae ad externam hominis quietem , suique contra violentiam defensionem conducunt ; ut
sunt arma bellica &c. . Alia sunt, quae delectationi & commo
ditati serviunt, ut commoda supellex domestica, habitatio. s. Quae recreationi animae serviunt ; uti omnia ingeniosa ab hominibus excogitata ; cujusinodi sunt, machinae, in- 1 rumenta musica &c. 6. Quae serviunt recreationi corporis, uti sunt instrumenta venatoriae artis ; feris, avibus, piscibus, capiendis apta, exercitia gymnastica. . Habet & intellectus sua instrumenta quibuS Operetur - cujusmodi sunt: divisiones, definitiones, argumentati nes , & sunt instrumenta notionalia.
Haec habent & singulae artes 5 sciemtiae. Hoc pacto Logica est instrumem tum sciendi, uti & haec Ars nostra
Ad haec omnium Artium instrumenta reis vocantur, cum nulla sit tam vel exigua ars, quae non habeat sua instrumenta artificialia ad suum finem determinata , qui est vel conservatio vel recre tio hominis. Quae res cum in infinitum propemodum progrediatur, illa curioso Lectori expendenda relinquo. 8. Habent & Spirituales operationes sua instrumenta, quae sunt charismata spiritualia, quibus anima operatur ad aeternam consequendam salutem per media sive instrumenta, quae sunt septem Sacramenta a Christo in Ecclesia instituta. s. Possunt & instrumenta animae dici ; λdes, spes, charitas, quibus D Eo unita
1 o. Est tandem Christus, humani generis Redemptor, & finis ultimus, quoad
humanitatem divinae naturae instrumentum , quo omnia in omnibus Op
Vide Lector immensam instrumentalitatis foeturam ad quantumvis discurrendum expositam. Quod verb ultimum novem Subjoctorum , per novem praedicamenta accidenta
lia exposuerimus, ideli factum est, quddomnia accidentia si ni quaedam veluti substantiae corporeae instrumenta, sine quibus
consistere non posset ; cum omne corpinreum necessarici sit quantum , quale, respectum dicat ad aliud, agat, patiatur, in locol sit tempori subdatur, situm aliquem habeat, habitumque quovis modo consideratum. Sed ut, quaecunque hactenus de methodol artis inostrae Rethori necessaria copiose dia
ximus, unica Synopsi comprehendat Lector; hic Tabulam apponendam censuimus.
465쪽
Fol. 3* Ι. Genus Exornativum sive Demonstrativum.
Loca A bonis animi. A diffussione magnorum bonorum in Rempubl. A magnitudine 8 excellentia Ossicii A firma consistentia status. Apotestate in omnes sibi subditos Asapientia, prudenti . legumque constitutione.
A desiderio& sollicitudine boni commu
A virtutibus moralibus: Iustitia, fortitudine, temperantia &c. A decretis infallibilibus. A Gloria summa ta beatitudine. Per . U. . a. S. D. M. T.Min.
Ex insectis Quid piam a sumendum. Sit eXArboribus. FruticibuS Uerbi FloribuS. FructibuS. SeminibuS. Quid piam a
Sit m MineralibuS. Metallis. Lapidibus pretiosis. jdpiam ansumendum.
Artificialia. Instrumenta sphaera. Astrolabia Horologia. EXAccidentibuS, Color. LUX.
sylvae. A perfectione natura . A magnitudine virium. A permanentia perpetua in esse suo. 4 viribus mirificis ei a natura inditiS. Ab instinctu naturali, quo se tuetur contra adversa.
Αb appetitu naturali generationiis, conservationi S. A facultatibus naturalibus, sensitiva, vegetativa. A certo & infallibili modo operandi. A fine quo gloriatur in esse suo. A perfectione naturae suae, in qua non descit. A magnitudine virium in agendo. Ab industria conservandi se in esse suo. Α potentiis ic facultatibus, quibus inserti itur.
Ab instinctu naturali ei indito. Ab appetitu propagandi se per semen. A viribus & mirificis proprietatibus A veritate essentiae suae. A fine propter quem operatur, qui est, esse perfectum in suo est e. - . . a. S. m. M. Min. Abonitate naturae, ab utilitate & emolumentis.
A magnitudine virium , & praestantia usus
A loco in quibus conservantur Α viribus & facultatibus, quibus praeditas int. Ab instinctu naturali. Ab appetitu quo unum certum locum a
A proprietatibus admirandis. A veritate essentiae. Λ fine, qui est utilitas hominum.
Loca A bonis corporis caeternis. Λ bona corporisqtialitate. A majestate in externis operationibuS. Asanitate stabili. A potentiis tam internis quam externis re cte constitutis. A publica administratione rerum. Voluptas S gaudium populorum. Ab exercitio virtutum. Α severitate in subditos. Ab honore dc dignitate, divitiis A forma corporiS. Ab interna indole. Α per dilone sensuum. Α sympathia & antipathia , quibus agi
A remediis, quibus a morbis se liberant. Ab 1 in diistria architectonica qua nidoS construunt Α vitibus medicis, quibus unaquaeque pars eorum pollet. Ab aliqua virtute morali, quae in ipsis elu- A nutrimento , quo nos alunt. Haec omnia coκ manda per 9 praedicamenta. au antus sit B. M. D. P. S. Vo. Vi. Ve G. Qualis sit aut debeat esse ad homines. Quaenam actiones ei proprie conveniant. Quantum in tolerando statu rerum impe turbabilis. Quis locus ei potissimum competat. Quando jurisdictionis actus exercere. cis procellibus. Habitus qui ei potissime conveniat,& quid mystice sit. Quantum sit tum intensive tum extensiud. Quale sit quoad facultates naturaleS. Quam similitudinem habeat ad alia. Quaenam sint propriae ejus actiones. a quibus patiatur, ubi de antipathia &sympat nia. Ubi potissimum degat, & mansiones suas habeat Quando ad generationis officium incite. tur, & quando oportuno operationes suas obeat. Situs, quis modus in compositione corpo- A pulchritudine, quae elucescit in extensione ramorum , foliorum, florum, fru- fhilum. lΛ floris excellentia & dignitate, S de miro opificis in eo ludentis ingenio. A colorum varietate. Ab odoris fragrantia. Apotentiis&facultatibus, viribus, proprietatibus Antipathiae, sympathiae mirificis este tibu S Ab appetitu , quo semper locum congruum petit.
A medicis facultatibu&A similitudinibus, quae inde desumi po
si int, admirabilibus. A communicatione sui ad omnem humanae vitae usum. A magnitudine utilitatis inde emananti S. A forma, figura, locci, situ. A facultatibus naturalibus ijs insitis. Ab ingeniosa industria, qua reperiuntur. Actati petitu intra suam matricem se continendi A proprietatibus mirificis, & medicis vi ribuS.
Amodo ea expurgandi, &ad perfectio nem deducendi. A fine, qui est necessitas hominis. Ab utilitate & neces state.
Ab extensione utilatatis eorum ad omnia. Sine quibus durare vita humana non PO-test. Ab efficacia qua cooperantur nobis ad
Λ notitia rerum, quam nobis ingerunt. Quantitas, num magna, parva, mediocri Qualis sit, an R. M. D. P. S. Vo. Vi. V . G. Quam similitudinem habeat ad alia De facultatibus, vegetativa, augmenta
Quibus potissimum inimica sit. Ubi de an tipathia & sympathia herbarum. Ubi &quo loco potissimum gaudeat, an montibus, vallibus, paludibus, alpestri bus locis ando colligenda st ad usum humanum. De situ naturali plantae; an repens, an surgenS, &c. De quantitate mineralium, quoad substan
De qualitata te, an R. M. D. P. &C. De similitudine unius ad aliud. De operationibus & esse libus a quibus patiantur, ubi de sympathia &antipathia Corum. Ubi sit propritis illorum locus. Quanto tempore ad perfectionem perveniant.
Situs in matricibus qualis sit. Ab expetibilitate e rum. A vitibus queis ei sectus mirificos prae stant. A veritate, quam nobis ingerunt A gloria, quam eorum ope acquirimus. Quam necessaria snt hominibus. : Ohiod sine illis periret humanae vitae ratio. Conservatur & durat per ea consortium, humanum. Quanta in omni genere facultatum prae
Ab inductione artium omnium mechani
Ab emolumentis, quae conse PVnt. Quid agant; quid nos doceant; quantiS Viribus polleant. A beneficiis humanae vitae per ea collatis. A fine, qui est vita hominis feli X. Ab utilitate, necessitate, perfectione Ab extensione, qua se extendunt ad o
A neces state eorum, sine quibus durare& vivere nihil possiet. A motuum enicacia, diversitate, unifo 'naitate, dis imitate: lAb inclinatione & instinctu uitiuscurus quC Ab appetitii ad influendum. A viribus, proprietatibus & mirificis influxibus A veritate quam nobis ingenerant. Asiae, ob quem sunt. Quam multos & praeclaros effectus praessent.
Quales usus habeant. inductione. Quid potissimum respiciant. Usus & emolumentum i Ubi eorum praxis&vis locum habeat. Quo tempore eorum usus sit exhibe n.
Situatio seu recta constitutio eorum. Quam mirifici emedius inde eliciantur. A figura,motu, fabrica, constitutioneCoeli. Ab harmonia motuum, qua mundum gu- bernant. Aduratione perenni, qua influsibus suis mundum servant. Ab influentiis, sine quibus munduS conservata non posset. A notitia rerum altissimarum, qua homines instruunt. Ab appetitu naturali uniuscujus ile ad lo- cum suum. A sympathia & antipathia unius ad alter u Ab excellentia naturae, quibus omnia subi sistunt
A commixtione, generatione, corruptione rerum, quae ab ipsis emanat Quantitates Gelorum & Elementorum. Qualitas in Elementis. calidum. humidum.
Operationes quoad influxus & communi
Quomodo unum ab altero patiatur. Quis uniuscujusque locus proprius sit. Quanto tempore motus siros conficiant Coelum& elementa admixtorum constitutionem. Situs sive ordo tum Cortorum tum et
quod non facienda snt. Pax iniri debet. Ob emolumenta grandia quae hinci a necessariis.
Quia prodest Rei p. conservandae. a facili. Quia Res p. majorem hinc potentiam: ab utili. habet contra hostes. Quia bonarum artium studia magisi florebunt Quia per se expetibile R desiderabile est. Quia pax εc Concordia civium inde. 3ia quietem & tranquillitatem Reip. conciliat. contrarial suadet. Creandus est.
Quia R. M D. P. S. Vo. Vi. Ve. G. Quia magnorum talentorum est Quia durat in adversis. Quia potens Seificax in operando. Quia consiliis & scientia pollet. naturali inclinatione in ea fertia pollet. CommeatuSTrajectio
inia magna inde defensio. Quia potentes facit cives. Quia rena ratio dietat ilia per se expetibile est. Quia firmat cives in se defendendo. Quia robur additurbibus. Quia tute & tranquille habitant. ab historiis. ab ExempliS.
a possibili. st facili. ab utili. ab honest . a delectabili ab historiis. ab exemplis.
a facili. Concedendi s R. 'Quia odium tollit hostium M. t Q uJa beneficia extendi debent. D. Quia securior manet Resp. P. Quia potest multum in hostibus de
mulcendis. Quia non repugnat legibus Quia deficientibus subvenienduna. Quia varius charitatis id suadet. Quia veritati divinae est conforme.QGia hostes inde qtitescetit ab insultibUS. Censi Istributum
ab utili. ab honesto. delectabili. ab historiis. ab exempliS.
a necessariis a possibili. a facili. ab utili. ab honesto. st delectabili. ab historiis ab exempli S.
Introducenda. Quia usus id approbavit. a necessariis. Quia magna beneficia conseit a postibili. Quia multo tempore duravit: a facili
Quia potest multum ad dissidia tol- ab utili.
Quia legibus&decretis confirmata. ab honesto. Quia hoc est commune desiderium. a delectabili. Quia vi auteSauget. Quia veritatem introducit. Quia quietem causat. ab historiis. ab exempli S.
a contrariis. a necessariis.la possibili.
a facili. ab utili. ponendii. Ob necessitatem. Ob magnas rationes. Ob continuationem salutis Reip. Ad potentiam. Quia in necessitate id leges permit- ab honesto. tunt. l lQuia bonum commune id postulat. a delectabili. Quia virtus fit ex necessitate. lab historiis.lVe. s Quia legibus non repugnat. lab exemplis. G. Qitia finis est honestus, quies ci- a Contrariis.
de Qualitate. G Omnia contraria suadet. Omnia contraria suadet. Omnia contraria suadet. Quantita-
scussio. Quod accusationem meritus sit. ob magnum & enorme delietum. Ob pertinaciam de obstinationem , quia non potuit hoc facere. . Ob impotentiam excusationiS. Confirm
a testibus. ab instrumentis. a tormenti β.
Ob ruptas leges & constitutiones civjleS. Oh civilis amoris violationem. Ob involuntatis continmaciam.
Quia contra justitiam pietatem, peccavid. Quia falsius inventus est in actionibus. Quia quietem & tranquillitatem intertur bavit.
Quia concordiam , pacem , & tranquillitatem turbavit. Quia Rei p. contrariis u-
si is est artibus. Quia causam apertam dedit Quia indicia manifesta dedit coniurationiS, per media illegitima.
a dispositione aliqua Juris civilis. a conjectua probatio ab exemplissimilibus.
Quia finem intendit, seditionem publicam. a Comparatione majorum injuriarum. Majori poena dignus est, quam ut ei quicquam
Equalitati demeritorum respondere debet pro- Portionata punitio &poena. Comparatione minCrum delictorum, quibus alii puniti sunt.
a comparatione amariori. a compara
horum commi serit. a comparatione hQuod nihil
466쪽
De Useu Tabula. Sit, verbi gratia , instituenda oratio in
genere Exornativo, de Persona in magna dignitate constituta. Vide in prima Columna signatam, & in ea qua re argumen tum, Verb. Gr. Pontifex, Caesar, Princeps; deinde procede ad proximum secundae co lumnae receptaculum , ubi reperies innumera huic encomiastico generi oportuna argumenta, de bonis videlicet animi & cor poris, aliisque externis, quae omnia juxta Ordinem' novem principiorum absolutorum ita disposita sunt, ut quaecunque de bonis animi & corporis adduci possunt, in iis contineantur . Si verti hanc materiam quispiam ex professio tractare voluerit, is
per V Principia respectiva ordine juxta differentias , concordantias, contrarietat S, Causas, media, fines, majoritates, aequalitates, minoritates, Ope Quaestionum examinabit , & materiam prorsus inexhaustam reperiet ; praesertim si ad ea confirmanda quoque per novem praedicamenta , quem modum in tertia Columna praescripsimus, ampliaverit. Confirmari quoque poterat per varia exempla, historias, tam ex sacra, quam profana doctrina desumptas. a. Si vero animal quodpiam tibi oratione quadam laudandum sit ; recurre ad secundum loculamentum primae Columnae, re in secundo loculamento secundae Columnae, reperies ordine descripta omnia loca , quae laudando dicto animali, sive id ex quadrupedum , si volatilium , sive natatilium insectorumve familia fuerit , apta
3. Si porrci Oratio instituenda sit de aliqua arbore, frutice, herba, flore, fructu, recurre ad tertium loculamentum primae CO-lumnae, & in secundae Columnae tertio lo culamento reperies loca assumpto themati
. Si deinde Oratio instituenda sit de
aliquo metallo, puta, auro, argento, ferro &c. aut de lapide quopiam pretiosi, a argumenta tibi suppeditabunt tum quartum primae , tum quartum secundae Co
s. Si denique oratio instituenda sit de aliquo instrumento nobili , uti Sphaera, Astrolabio, tormento bellico, luce, colore similibusque; tunc quaere quintum loculamentum primae & secundae Columnae, de in ea , quaecunque ad tuum institutum d siderari posse videbuntur, reperies. 6. Si denique de coelo, aut de uno ex Planetis aut stellis ; vel etiam ex quatuor
elementis qualicunque tandem oratio instituenda sit, recurre ad ultimum primae & secundae Columnae loculamentum, in quo innumera loca ad tuum institutum proba dum, invenies. Et quoniam oppositorum eadem est ratio ; Exornativum verb Genus, & laudem& vituperium comprehendit,poteris omnes laudes in vituperia convertere, sola terminorum oppositorum positione. In ipsa vero Oratione dicta eleganter describere poteris per varias sententiaS,apo Phlegmata, exempla, historias sacras reprofanas; per artem topicorum, Per analogicam artem, figurasque in Arte Rheto-l rica tradi solitas. Et sunr: Metaphora. Ut: De coelo, risias coeli, pro serenitate. Synecdoche. Pronavi puppis. Metonymia. De morte, pallida mors, ab effectu demortui. Antonomasia. Pro Philosopho, intelligitur Aristoteles. Catachresis. Parricida, pro interfectore matris, filii. Metalepsis. Post aliquot mea regna videns mirabor aristas. Onomatopoeia. Mugitus ventorum & aquarum,pro sibilo & susurro. Allegoria. Euripus animi, pro perturbatione mentis. Et sic de caeteris tropis & figuris, quas vide apud Rhetores & Logicos; quibus omniabus adhibitis, miram orationi elegantiam conciliabis.
467쪽
De Secundo genere, Deliberativo.
Si porrd instituenda fit oratio juxta ge
nus Deliberativum; vide titulum hujus generis in Tabulae fronte ; deinde vide subjecta seu argumenta eorum, de quibus oratio instituenda est, quae habentur in prima Columna ; cui in secunda Columna respondent loca, 1 quibus suasio aut disBasio initium ducat. Verum cum ipsius Tabulae diu spositio omnia clard doceat , supervacaneum esse ratus sum iis explicandis longius
Rationes verb seu loca, e quibus aliquid faciendum, vel non faciendum suades , habentur in secunda Columna, per ' attributa essentialia ordinata. Quas per loca in tertia Columna probabis 1 contrariis, a possibili, facili, utili die. De Tertio genere, Pudiciali. Si denique instituenda sit oratio in genere Judiciali; vide titulum hujus generisi in fronte Tabulae; deinde ex Columna s
cunda & tertia deduces rationes, quibus' in Accusatione vel Defensione uteris. V rum ipsa Tabula omnia luculentius te d j cebit, quam ego vel multis verbis non exint posuero.
468쪽
Paradigma ex Iure Canonico, Theologia ' ima, morali exfibet.
Expossis yuridicis S Ethico politicis paradigmatis , si perest modo, ut S unum exemplum apponamus ex Pure Canonico deduZlion, elique id, quod sequitur.
ae ora idum pro populo. N hac quaestione singula
membra prius ordinanda, &ad principia Artis i nostrae tanquam ad lapidem lydium probanda; si lautonitia videlicet inirmativa , si regativa verior videatur , comparatione status Ecclesiastici cum Politico ad B. P. SI V.V. G. Et quoniam Sacerdotes sint Ministri Ecclesiae, fine Ecclesia autem nullus salutem, nullus ultimum finem , ob quem a Christo iusti- tuta est , consequi possit; vel ex hoc pru
mo capite , luce meridiana clarius pater,s Ministros Ecclesiae esse maxime necessa- xini in Republica aliqua, quorum Ope igno- . rantes Corrigantur; devii in viam salutis reducantur, tum per legitimam Sacramentorum administrationem , tum per Continuum orationis exercitium pro populo ab iis factum, quo mala 1 DEo peccatoribusi intenta avertantur ; quod & per Artis no-l strae principia ita ostendimus.
469쪽
ministrationem, tum ad summi boni consecutionem opportunam & necessariam. Hoc fit per Sacerdotes. Ergo. Quae magna illi bona communicant; Hoc faciunt Sacerdotes, tum precibus & orationibus, tum Sacramentorum administratione. Ergo. Quarum doctrina & salutari instructione Respub. pem manet dc conserωatur in timore D E I, & recessu a pec
Hoc fit per Sacerdotes. Ergo. IQilarum ope potestas regiminis & gubernationis situm habet vigorem, dum justitiam, pietatemque perpetuo inculcant. Hoc fit per Sacerdotes. Ergo. Quarum ope Sacra Scriptura & per eam leges Aminae, sine quibus Respub. subsistere non potest, exponuntur. Hoc fit per Sacerdotes & Theologos. Ergo. Quarum ope accenditur de erium 3c amor erga justitiam, pietatem, & ultimum finem. Hoc fit per exhortationes & Conciones Sacerdotum. Ergo Qxiarum ope virtutes implantantur animis hominum, viatia Sc omnia perniciosa Reipub. destrulantur. Hoc fit per instructionem Sacerdotum. Ergo. Quarum Ope augetur veritas fidei 3c Religionis, traditionumque Ecclesiasticarum a Christo & Apostolis constitutarum. Hoc fit per Sacerdotes. Ergo. Quarum ope major divime gloriae intentio in Republica excitatur, Omnes actiones in finem ultimum dirigun
Hoc fit per Sacerdotes. Ergo. Earum ope probi ab improbis perniciosisque hominibus separantur. Hoc fit per Sacerdotes. Ergo. Quarum ope umias, concordia & pax fundatur in Reprublica. Hoc fit per Sacerdotes. Ergo. Quarum ope vitia υirtutibuου opposita & Reipublicae nociva extirpantur. Hoc fit per admonitiones, Conciones. Sacerdotum. Ergo. Quarum ope causantur Omnia bona Reipub. timor DEI,
justitia, pietas, & Omnia illa, quae DEI iram quovis modo avertere possunt. Hoc fit per Sacerdotes. Ergo Qtiae uberrima ad vitam homine Christiano dignam sus cipiendam. meria administrant. Hoc fit per Sacerdotes. Ergo. Quae finem rectum in omnibus suadent, & ad ultimum finem omnes actiones dirigere docent. Hoc fit per Sacerdotes. Ergo. Quae a D Ε o ad altiorem majoremque dignitatis statum vocatae sunt, utpote animarum Doctores. Tales sunt Sacerdotes. Ergo. Quae mala bonis ita temperant, ut inde Respublica sine excessu Sc defectu in mediocritate quadam constituatur. Hoc fit per Sacerdotes. Ergo. Quae nullum adeci milis & conditionis hominem negligunt, quem non ad viam salutis dirigant. Hoc faciuut per Conciones Sacerdotes. Ergo. Hoc
470쪽
1 oc idem probare poteris per Tabulam nostram universalem, & per rotam panso pham innumeris modis & mediis , multiplicando terminum unum aut plures cum aliis. Poteris & haec per Quaestiones, speciesque earum fusissime deducere. Verb. Gr. diui ' Ministri Ecclesiae sunt necessarii, ad statum Reipubl. ad partes Reipubl. temporales, spirituales, Ecclesiasticas, seu seculares conservandaS. Secundb sunt necessarii ad bonorum directionem , correctionemque impiorum. De pιορ Ministri Ecclesiae necessarii sunt in Republ. ad Reli gionem conservandam; quod fit per doctos & gelantes honoris D ET SacerdoteS. Iterum ; Necessarii sunt, quia ab ipsis veluti a fontibus Per species Qu-- derivatur in mentes hominum notitia D E I ,& rectastionis prudentia. Mare ' Ministri Ecclesie necessarii sunt, quia ipsi fiunt forma &norma rectis vivendi secularibus ; unde dicuntur, tuae I mri, sal terra. Iuantum ' Necessiarii sunt Ministri Ecclesiae ad unitatem & continuitatem partium in ea conservandam, & ad divisas
uiae 3 Quia consiliis bonisque directionibus, uti &doctrina& experientia Rempublicam talem constituunt, qua Iem esse decet.
Et sic de caeteris speciebus Regularum, de quibus fuse alibi dictum. Haec etiam denud ampliantur per octodecim principia V. Gri Ministri Ecclesiae necessarii sunt in Republ.
B. Bonis & malis. M. Magnis & parvis. D. Senibus & juvenibus. P. Dominis & servis, S. Sapientibus di ignorantibus. Vo. Amatoribus D E I & negi igentibus cultum D g 1Vi. Virtutem sectantibus & vitia amplexantibus. Ve. Fidelibus veris & falsis. G. Honestis & Inhonestis. - . Differentibus inter se.
U. Concordantibus. . Contrariantibus. I. Incipientibus. S. Proficientibus. . Perfectis. M. Majoribus. 2E. AEqualibus. Min. Minoribus.
Ex his emanantia juxta 18 Principia di fosita, sint:
Hinc patet, bona temporalia, uti sunt decimae ad sustentationem Sacerdo tum de Ministrorum Ecclesiae, recte instituta esse ; quia labores Sacerdotum altioris finis sunt, qu1m Status Politici; quia majora inde bona proveniunt; probatur ex multis variisque modis ex Sacra Scriptura. ajorem authoritatem distinistrorum Ecesesiae, quam sit temporalis& Politica; quia hi praesident regimini bonorum spiritualium . illi temporalium ; sunt autem majora bona spiritualia, quam stacularia, sicut anima majus bonum est corpore. Priorem natura & ordine esse statum Ecclesiasticum, quam secularem, quia spiritualia excellentiora sunt temporalibus. Altioris quoque ordinis esse potestatem & authoritatem & jurisdictionem Ecclesiasticam in Ecclesiastico statu, qu1m in Politico, tum ob potestatem solvendi & ligandi, tum ob administr. ationem Sacramentorum, confectionemque Eucharistiae. Ad hos solos recurrendum esse m legum controversiis dirimendis, eo
rumque judicio & determinationi standum Politicis. c. per Vo,