장음표시 사용
52쪽
posita reducibilibus ad Bonitatem Moralem terminis, Ab Aro flica forma.
Minor. Conclusio oppo lita Virtutibin Vitia.
Repudiandum. In appetibile. Imperfectum. Iniquum, &injustum.
Beatitudine carens. Ferum, malignum, im mite. Tenax, & avarum. Liberalitate carenS. Incommodum, damΠΟ- sum. Incongruum, & incon
Inutile, M perniciosum. Inamabile. Peccatum, & Vitium. Malum est. Indignum , vile, contemptibile.
Illiberale, & immunifi- Bonum est.
Infelix, & infortunatum. Inhonestum,indecorum, incivile.
Ignobile, vile,a edium.1urbulentum , seditiosum, perduelle. Imperfectum, turpz,de
Intranquillum , inquietum, incongruum. Insalubre.
1imiditas. Intemperantia. Incontinentia. Pusillanimitas. Imprudentia. HaeresiS. Desperatio. odium. Duplicitas. Perturbatio. Impatientia. Luxuria. l Dolositas. Infidelitas. Impietas. Inclementia. Atheismus. Illiberalitas. Avaritia. CrudelitaS. Amor staculi. Mala est. Bona est.
Haud absimili modo per Contrariorum assumptionem, de oppositis ad bonitatem substantialem pertinentibus rebus argumentabere: ut,
Bonitas est ens, ratione cujus bonum agit bonum, & sic bonum est esse, & non esse malum est. Bonitas itaque principium est, extra quod nulla alia res principium esse potest; adeoque omne esse per se existens, es sentialiter est bonum; quae bonitas consideratur ab infimo gradu entis per se, usque ad ultimum. & supremum bonum, quae est suprema & infinita bonitas, principium supremum omnium aliorunt bonorum, bonitatum , entiumque, movens omnia caetera bona, tanquam Finis ultimus omnium, nullo indigens alio praeter se ipsum. R E G U L A I. Omnes hi termini ad Bonitatem reducibiles in propositione habent locum subj isti, Bonum vero praedicati locum sustinet ;l ut si quispiam ostendere velit, Justitiam bo-l nam esse, is multis variisque modis jam Μ jorem paratam habebit ; Nam quemcunque ex positis terminis in II. Columna, re IV. assumpserit, ille semper habebit Majorem propositionem omnifariam digestam; Minor autem semper erit illud, quod probandum assumitur, uti hic Iustitia, ut exsequenti patet.
53쪽
Omne acceptabile , appetibile & 4
omnis justitia est acceptabilis, ap-
petibilis, & conveniens. lErgo omnis justitia bona est. I Nullum inacceptum , inappetibile,& inconveniens, bonum est. Per contra- . Omnis injustitia est inaccepta , in-ria vero sic: i appetibilis, de inconveniens. Ergo nulla injustitia bona est. Ergo intrinsece mala.
Una est Bonitas, natura & essentia, eaque increata, Deus; reliqua bona sunt participative aut per creatio
Tot sunt species mali , quot & boni,& contra; ea quae de uno affirmative, de contrario negative dicta cem sentur, & contra.
Bonitati inest bonum esse & bonum facere , & in eadem bonitate id, quod Bonum fieri potest. Bonum mali est remedium , malum
verb morbuS. Bonum amplexandum est, malum fugiendum.
Bonum & studiosum fieri potest animal , natura. moribus, consuet dine , ratione, doctrina ; natura, cum nascitur; moribus, cum imit tur ; ratione cum ' docetur, &ratiocinatur.
Habes itaque hic in quatuor Exemplis,
quorum unumquodque iterum in tres Columnas distribuitur, specimen ut modum CXbonitate rerum argumentandi discat Tyro; quorum primum praedicata ad Bonitatementitativam reducibilia ; Secundum Opposita sive contraria eorum; Tertium Virtu- 'tes morales ; Quartum naturales Virtutes continet ; & sunt subjecta, de quibus reducibiles termini in prima Columna praedicantur ; & prima quidem Columna semper vim habet propositionis Majoris, & sedes sunt Mediorum ; Tertiae vero, & quartae Columnae termini as Iumuntur pro Minori propositione. Sed quoniam de iis in sequentibus copiosior dabitur dicendi materia, hiciis non immorabimur.
definitione Magnitudinis. Agnitudo est id, ratione cujus Boia
nitas , Aternitas &c. magna sunt. Vel Magnitudo est extensio, vel intensio cujuscunque rei, ex qua magna dicitur: Dicitur & magni plenitudo, vel magni extensio, sine qua omnia essent parva, ejusque privatio magna esset parvitas ; estque principium universale, generalissimum , primitivum & necessarium, cum nullum in rerum natura ens sit, quod non suas habeat magnitudinis rationes, quae vel in extensione, uti in rebus corporeis; vel in intensione, quae incorporeis competunt, consistunt. Est autem Magnitudo vel increata , vel creata; illa Deo, haec creatis rebus competit , Est & sub antiatis, vel accidentalis. Suia santialis, sive entitativa est suffcientia cujuslibet rei secundum suam capacitatem, sive esse magnum , cuique rei consentaneum. Accidentalu iterum duplex est; Magnitudo
molis, & virtutis; Illa corporeis rebus quantitate asseetis , haec incorporeis rebus uti dictum est paulci ante, convonit. Alia magnitudo est potentialis, alia aritualis , Illa est, quae dicitur in fieri, haec in eo quod est; Est iterum magmtudosia perfecta , alia imperfecta; illa dicitur comporum magnitudo, quae in tribus dimensionibus consistit; haec dicitur ratione alterius corporis magis absoluti; sic linea minor est superficie, de haec corpore. Dividitur quoque magnitudo in ea, qta aesunt corporis, animae, & CXternorum. In magnitudo, proceritas, &propo tionata crassitudo. In Anima, magnanimitas, audacia. In externnis bonis, opes, dominatio, imperium consideratur.
Quomodo verb haec applicari possint, sequens tabula ostendit.
54쪽
TABULA Applicatoria Magnitudinis. Termivi reducibila compositi sunt sequentes ad Iormam sillogisticam reducti.
Omne sive naturalibus terminis clausum, sive termini expers, magum est.
ed ici P ci ::: talia sunt. Ergo, magna sunt.
s B. D. P. S. Vo. Vi. Ve. G. Jl vel extensione vel intensione infinita pollens. quod extensionis suae terminos nescit. quod extensione vel intensione qualicunque pollet. quod aliquem sublimitatis gradum obtinet. quod unitate vel essentiali vel substantiali gaudet. individui essentiam habens.
totum respectu partium. universale genetice vel specifice consideratum. summitatis eminentiam obtinens.
quod dignitate & majestate excel-1it. in perfectionis statu constitutum. compositum materia & forma
elementaribus qualitatibus consti
quod amplitudine quadam praepollet. quod copiam & abundantiam habet.
quod sussicientem secundum esse sui capacitatem habet. quod plenitudinem perfectionis possidet. quod bonorum qualiumcunque copiam possidet. quod pondere, numero, & mensura constat. quod terminis extensionis,suae gaudet. quantum, & corpus ilidum. quod faecunditate gaudet. bonum corporis, & animae. virtutibus, & viribus potens. quod dominio gloriatur. Magnum est
Angelus Homo. Infinitum. Finitum. Omnis superioritas. Ens unum, verum, bo
esse. Omnia corpora naturatia. Secundae intentiones.
Omnis dignitas. Omnis potestas, regia Majestas.
Omnis corporum integritas. Homo, brutum, Plantae, mixta. Omnia miXta. Omnis Magistratus desuperioritas. Omne ubertate bonorum gaudens.
Omne quod perfectione gaudet. Opes, & divitiae. Mundus de omnia in Mundo contenta. Omnes distantiae & intervalla corporum. Omne lineis, superfici bus terminatum, sive trina dimensione conis
Omnis vis spematica. Omnes potentiae DalmraleS. Omne naturale corpus.
Omnis potentia divina& humana.
Glia suntum columnis termini majoris est minoris propositionis paransi sibi corressotadent.
55쪽
Notandum primb, hoc loco , non omnia hic media dici posse de omnibus subjectis,
uti omne compositum , mensuratum , &similia nec Deo, nec Angelo, nec Anima Convenire; neque omnia animata inanimatis ; Unde ea media seligenda sunt, quae assumpto subjecto quopiam ei proprie Convenire possunt. Uti stant propositiones parallelo tibi correspondentCS. Notandum secundo; cum oppositorum eadem fit ratio, pari processu dabitur argumentandi ingens campus, per oppositorum assumptionem V. G. Omne inextensum magnum esse non potest. Sed punctum est inextensum: Ergo punctum magnum esse non potest. Posuimus laic duas Columnas; prima terminos seu praedicata magnitudinis simplicis. Secunda compositos terminos continet, &l quemcunque ex iis elegeris, semper Majo-l rem in syllogismo propositionem paratam habebis, unά cum medii inventione , adi id, quod propositum fuit, in Minori propo sitione de subjecto aliquo in Columna tertia posito , vel qualicunque ad id reducibili
Amumata Magnitudinis sunt.1. Omne intensium perfectius est siuo extenso, quia illud incorporeis, hoc
corporeis proprie competit. a. Magnum & parvum contraria non
sunt, sed dissimilia, referuntur enim ad aliquod.3. Omnis essentia magnitudinis spiritalis, quae sola intensione gaudet, in partes dividi non potest, quia impertibilis; contrarium dicendum det extensis.
Uratisi nillil aliud est, qu m rei cuia
juscunque in suo esse permanem tia i quod enim perseverat in eo
quod est, durare dicitur ; estque principium generalissimum , universale, primitivum , & necessarium , utpote sine quo nihil existeret; Sc si duratio non esset, nihil esset, nec poni posset, estque tribplex. terna, & Deo proprie competit; quia ipse Deus est; siquidem interminabilis vitae est tota simul existens, ac perfecta possessio. e viterna Angelis, animabus, materiae aeviterna. convenit, & reperitur in immediatis effectibus primae cauta, qui principium habent
sine fine. Temporalis est generabilium corruptibia mpo liumque duratio, quae semper esse nequit, tali . sed ad certum usque tempus durat.
57쪽
Per contrariorum siῬe opnsitorum assumpti nem sic argue. Nullum temporale est durans, vel semper durabile, sive aeternum. Sed omne quod generationi subest, est
temporale. Ergo non est aeternum.
Haud secus in omnibus aliis procedes.
1. Omne immobile & aeternum, nobilius , perfectius, copiosius & stabilius est aevi terno vel mobili. a. Omne aeviternum nobilius , perfectius & stabilius est temporali &successivo. 3. Omne temporale, quo perfectius caeteris paribus , eo stabilius, & firmius est per se loquendo.
. In omni duratione.quatuor sunt. Nunc. Antea. Postea. Semper. Semper, & Nunc, Deo tantum competunt.
Ante, Nunc & Posea, Angelis, Antimabus,& rebus incorruptibilibus. Ante & Nunc, rebus corruptibili
s. Tanili omnis res est diuturnior, quan- id ejus causa efficiens emcacior. Horum Axiomatum unumquodque in Syllogismo Majoris propositionis locum habere potest. Minoris ver5 locum obtinent universalia subjecta; uti in eXemplo. Omne Ens immobile & aeternum perifectius & nobilius est aeviterno, &temporali. Sed . Deus est Ens immobile & aeternum. Ergo. perfectior & nobilior est Angelo aeviterno, & temporali. Pari pacto aeviternum est nobilius quoad durationem temporali, homine, bruto, &C.
Et sic gradatim descendendo semper superius durabilius inferiori esse ostendes. CAPUT ILI. De Fore tIa. Oientia est principium generalissimum, primitivum, substantiale, necessarium, utpote sine qua nullum Ens agere aut Operari posset; iudicitur id, quo omnia ad operandum apta sunt; Estque triplex. creata , uti Dei potentia infinita , ex qua omnis potentiae origo manat, & a qua omnia participative potentia lanis vel permissive, vel effective.
Creata seu Finita iterum quadruplex est. Ves Naturalis, comprehendenS omneS Π turalium rerum virtutes, & facultates. Praeternaturalis omnia ea, quae a Deo, intelligendo sano modo, fortuna, casu, fato, Π cessitate dependent ; uti mjracula, prodigia, oracula,&c. Politica,&r Moralis omnem potestatem Monarchiam , Aristocraticam, Democraticam & privatum cujusvis domunium continens. Extrinseca, Intrinseca pertinentia ad eam. Extrinseca robur, arma&C. Ιntrinseca, Omnes voluntariae actiones.
Termini Compositi reducibis ad potentiam tu forma Suilogistica
Omnes Virtutes & Potentiae rerum competunt subjectis universalibus.
Omnis vis, & Virtus. Omne quod agere potest. Omne essicientiam habens. Omne quod potentia naturali operatur. Omne authoritate pollens. Omne quod dignitatis excellentia eminet. Omne quod divitiis & opibus abundat. Omne dominatione excellens. Omne potestatem qualemcunque obtinenS. Omne fortitudinis gloria praevalens. Omnis qui jurisdictione eminet. Omnis libertate gaudens.
Omnis qui potest praecipere, jubere.
Omnis Principatus honore fulgens. Omnis imperio triumphans. LOmnes propositionum termini in hac tabula parallata comparatisne institui debent.
Adtu existens per se. Causis & Principia.
Facultates naturaleS. Potens Dominium.
Potestas Regia. γOmRς Principatus. tentiam Celsitudo. habet. Heros Archistrategus. In dignitate constitutus. Manumissi. RegeS. PrincipeS.
58쪽
1. Omnis potestas 1 Deo est, vel pdr- missive, vel effective. a. Omne sempiternum, abstractum, &neces larium , actus est, non passiva potentia. 3. Potentia in actu semper melior est, quam potentia in fieri. . Potentiae signum est, tendere ad esse; impotentiae, ad non esse.
r. Nihil potest esse simul in acta formali, C A P
De Sapientia, S Cognitione , sivi
& potentia formali , eodem tem
6. In malis actus malus, & ideli pejor
potentia. . Nulla est in natura rerum potentia passiva, cui non correspondeat quaepiam potentia activa. 8. Potentia, naturalis aptitudo, & impotentia sunt qualitatis species. Omnia haec Axiomata iterum immensam suggerunt argumentorum varietatem; quae suo loco ostendetur fusius.
3 T V. de Principio cognoscitivo absoluto.
Apientia est cognoscitivum princi pium generalismum, primitivum, necessarium, utpote sine quo nihil sciri potest. Et definitur in Arte principium, quo unumquodque Cognoscit ea, quae ad Conservationem sui sunt necessaria: sine hac enim nulla scientia dare lux, sed omnia serent ignorabilia, &non scirentur, atque adeli frustra a Deo Munadus creatus suis let. Est autem cognitio prinaci increata ; dc Sm Varia di-pientia aeterna dicitur Deus Opt. MaX. cognitio superessentialis, substantialis, necessaria. Altera creata est, quae in sequentes
ramos se diffundit. Intellectualis competit Angelis , & est sine discursu, uti &i usa scientia.
Rationalis est, vel :K stimativa est cognititio ex distinctione reali, & collatione
s Metaphysica, & de rebus supernatus ratibus agit. J Physica de Naturalibus rebus. i Mathesis de demonstrativis scientiis,
Arithmetica, Musica, Geometria, Astronomia. Rationalis. Grammatica. Dialectica. Rhetorica. Poetica. Historica.Jurispruden
Practica.s Monarchica . t Politica. d Aristrocratica. Activa. ' Ethica. L Democratica.LOeconomica.s Militia.
V Mechanie, Illiberalis ut L nificium.
Pontificium. Civile. Jus consuetudinis. Honestatis. Necessitatis. Positivum. -Factiva. 'Sensualis seuphantastica, quae nascitur CX sensibus tam exterioribus, quam interiOribus, ex propria objecti apprehensione. ι Architectura. Liberalis, ut: s Pictura. D Sculptura. Instinctiva proprid brutis, & suo modo plantis, & inanimatis rebus ob Sympathicas & Antipathicas actiones causata competit, Sc ii,stinctus sive naturalis ad agendum inclinatio & impetus dicitur. E a Termini
59쪽
Termini ad Cognitionem reducibiles. Ad Sapientiam sive Cognoscitivum principium revocantur omnia Entia rationaliare intellectualia, uti Deus, Angelus, HO-mΟ. Secundo: Omnes Artes liberales &illiberales. Tertio: Omnia quae doctrinam& sapientiam sapiunt. Quarto: Omnes gradus scientiar, ut Doctor, Magister. Quin tot omnes scientiae particulares in supra possito divisionis schematismo comprehenis. Termini sequuntur.
Termini Compositi reducibiles ad cognitionem, tu formam BD sticam reda ti.
Omne quod scientificum est. Omne quod sub certitudine demonstrationum conside
Omnes conjecturales scientiae, Sc divinatrices. Omne quod a causis naturalibus, & necessariis dependet. Omne quod consilio, & pradentia peragitur OpuS.
Omne quod sapietitiae titulo gaudet. Omne quod experientia duce
invenitur. Omnes industriae , & inventiones rerum. Omnis intelligentia circa sublimes res.
Omnis lex, & jurisperitia. Omnis legislatio. Omne quod rationis innititur dictamini. Omne quod sagaciter Veritatem indagat. Omnes instinctus, & inclinationes naturales brutorum, plantarum, mineralium.
Omnes habitus. Cognosci. tivo prin
s Ars liberalis quaecunquo. Omnis scientia. Astrologia, Medicina. Praediistio Astrologica
quae circa Agriculturam, Medicinam, Nauiaticam occupatur. Omnis consultatio, deliberatio.
Logica, Metaphysica. Theologia.',Talia sunt.
Typographia , novi Mundi detectio, bom-hardaria. Theologia mystica, Cabala. Leges & statuta , legislatio. Ethica, Politica, Oeconomica. Mathematica, Arithmetica, Geomotria.
Tales sunt OperationCS animalium mirificae, innidis construendis , in educendis pullis , in transmigrationis tempore seligendo. In inanimatis , appetitus ad melius esse. Uti naturalis & superna-L turalis, theologi CUS.
Consilium. Contemplatio. Conscientia Divinatio. Doctrina. Diligentia. Experientia. Electio. FideS. Gradus Omnes Ergo co- Doctorum. xnitionis P Indultria. principioi ibi lint.1nstinctus. Intelligentia. Interpretatio. Jurisperitia.
Opinio. ordo. Prophetia. Necessitas. Peritia. Praenotio. Providentia. Prudentia. Praesagium. Ratio. Regulae. Praescriptum. SagacitaS. Inventio re
Sapientia Scientia. SensUS. Ratio.
Omnes propositiones in hac tabuti parallata comparatione institui debent.
60쪽
Per Opposita fic argue. Nihil incognitum cognoscitivo principio subjicitur.
Ignorantia talis est. Ergo. Axismata. 1. Naturalia sunt rationibus investiganda Moralia usu comparanda.
Divina, per oracula sacra intelligenda. a. Cuilibet Naturae intellectuali proprium est , intelligere secundum modum suae substantiae.
3. Omnis homo naturaliter scire deside
. Ars, seu instrumentum sciendi Logia
t r. De Cognitione seinper concluditur assirmative secundium perfectionis rationem comparativam ; uti omnisi intellectus melior, durabilior, nOl bilior perfectior est ratione ; Ra- tio , aestimativa; aestimativa, sensu ; sensus , instimsta. Ratio est quia aestimativa est propter intellectum ; sensus communiS, propter aestimativam; instinctus brutorum, prCpter sensum.
elitus est incitatio vel impetus quidam manans a naturali facultate, cujus vivet per se, vel aliunde res ad aliquid excitatur, estque principium generale, primitivum & necessarium, sine quo nihil est amabile, nil desiderabile . nil odibile, cujus divisio sequitur. Appetitus est vel
Rationalis, sive voluntas tri plex est. Divina. Haec iterum duplex est; Signi vel beneplaciti . Haec iterum vel abs bluta vel conditionalis, vel permissiva. Angelica.
Irrationalis. Naturalis facultas quintuplex est : Attractrix, Retentrix, Alteratrix, Concoctrix, Expultrix ; quibus jungitur Sympathia &Antipathia rerum .s Concupiscibilis , vel Boni , utl amor, desiderium, gaudium. - . I Vel Mali, ut odium, abomi Sensualis appeti-l tristitia tuS, uve anima, llis duplex est. i Irascibilis appetitus ; uti spes, desperatio, ira, impetus,su. t ror, audacia.