장음표시 사용
31쪽
Octo regulae filogismorum siniplicium . D syllogismos simplices reiste consor mandos octo regulae tradi solent , quas statim paucis explico . Reg. I. Medius terminus in conclusionem ne ingrediatur. Reg. II. Termini in syllogismo snt non amplius tres : maior , minor , medius. Reg. III. Ne qui terminus in conclusione universalius accipiatur, quam in praemissis. Reg. IV. Medius terminus in una saltem praemissarum distributus st. Reg. V. Ex duabus praemissis. negativis nihile olliges. Reg. VI. Ex duabus praemissis aifirmativis con- elusio sequitur aismativa . Reg. VI l .. Ex duabus praemissis particularibus conclusio nulla sequitur. Reg. VIII. Conclusio sequitur debiliorem paristem. Quod ita accipiendum est, quasi propositio negativa debilior sit, quam assirmativa; particularis quam universalis . Ut intelligas si una ex praemiissa Hrmativa sit, altera negativa, debere conclusionem negativam esse; & particularem , si una ex praemissis universalis sit, altera particularis .
Haec si rite observentur, valebit syllogismus utique
32쪽
22 LOGICAtique ex vi formae; id est ea vis syllogii mi erit, ut
concessis praemissis consequentiam quoque oporteat concedere ; quod si etiam praemissae concedendae sint, valebit syllogismus non tantum ex vi formae , sed etiam ex vi materiae.
De Syllogismo complexo . . SI qui terminus certam habuerit relationem ad alium terminum , hic autem cum alio identificetur, eamdem relationem habebit ille etiam ad hunc alium . Quare si propositio una declaret, unum terminum certam habere relationem ad alium; tum propositio altera declaret hunc alium identificari cum alio quodam, colligi poterit illum ad hunc eamdem habere relationem. Exemplo sit hoc. Homines sunt cupidi gloriae quae propositio declarat, homines certam habere relationem ad gloriam; si altera propositiores inanis , quae declarat gloriam identificari cum requadam inani . Hinc sane existet conclusio, ergo homines sunt cupidi rei inanis, qua exprimitur homines ad rem inanem eamdem habere relationem, quam habent ad gloriam . Syllogismus ad hunc modum compositus vocatur syllogisnus complexus; ac dessiniri potest syllogismus, in cuius praemissis unus terminus certam haribet
33쪽
eamdem habere relationem CAP. V.
conditionem ipsam -'tecedens; Est Lm est
i propositio huius pere. νἰe . m
maior, potest syllogismul eonfidi
4ςR EIraveris autem n x iiitud antec autem si contrario modo colligas;
34쪽
nam neque posito conseqliente antecedens continuo ponitur , neque sublato antecedente continuo tolli iatur consequens. Ideoque nihil cssic ic si concluseris: est improbus , ergo O fur neque si concluseris : non est j ur , ergo ne improbus quidem; namque ut lar non sit, potest tamen improbus else alio nomine. Sunt tamen , qui his etiam modis colligunt,
adiuncta in majori propositione voce solum, nam si dixeris: Caesar , solum δε est fur , est unprobus, licebit utroque modo concluderer est improbus, ergo Ofur : O non es fur , ergo ne improbus quidem . Syllogismus hoc artificio constructus dicitur eon. ditionalis ; ac dessiniri potest syllogismus, cujus una praemissa conclusionem continet conditioni cuidam
C A P. VI. De Bllogismo copulatiso . SI plures termini ita se habeant , ut unusquisque
illorum caeteros omnes excludat; idque propositio
una declaret; tum propositio altera unum illorum ponat, colligi sane poterit, reliquos non esse positos. Sit exempli causa haec propositio: hoe 'eorpus obis poteri esse O homo , O besia, O arbor , qua propositione declaretur terminos hos tres, homo, besia , Er a, bor, ita se habere , ut unus quilibet excludat caeteros omnes; tum sit propositio altera: hoe compu
35쪽
corpus non eri neque besia , neque arbor . Huius generis syllogismus dicitur copulativus, ae definiri potest syllogismus, cuius una praemisia negat copulam multorum terminorum , praemissa altera unum horum ponit, ut caeteri omnes, quotcumque sunt, conclusione tollantur .
De Dilogismo Disiunctivo . SI terminorum aliquot unum poni oporteat, hoc autem posto, quicumque is sit, reliquos oporteat tolli , idque propositio una declaret, argumentatio duobus modis institui poterit; nam vel posito persecundam propositionem uno ex iis terminis, reliqui omnes per Conclusionem tollentur ; vel sublatis persecundam propositionem terminis omnibus , praeter unum , hie unus, qui reliquus est, per conclusionem ponetur. Sit exempli causa haec propositio: hoe an males Oet terrestre, vel aquatile, vel volatile , quae sane declarat, horum terminorum: rerirestre , aquatile, Oolatile, unum necessario Ponendum esse, eoque posito reliquos removendos. Iam colligi poterit, unum ex illis ponendo , tum removendo reliquos , hoc modo : es terrefre , ergo non es neque aquatile, neque volatile; sive caeteros removendo primum, tum v Dum,
36쪽
qui reliquus est, ponendo ad hunc modum: non es neque terrore , neque aquatile , ergo volatile . Syllogismus hoc modo constructus dicitur disiunctivus, ac definiri potest syllogismus , cuius una praemissa terminos particulares disiungit, quorum unum
tamen esse oportet, ut vel uno posito negentur caeteri, vel negatis caeteris omnibus PIaeter unum pomnatur hic unus.
I Ioe loco regnant vel maxime Rhetores, quo
rum argumentationes artificiosssimae sunt; Philosophi, Scholastici praesertim , id unich student, ut argumentum quodque sic proferant, quemadmodum animo conceperunt; propositis itaque praemissis ambabus quam brevissime, statim ad conclusionem properant . Quae argumentatio syllogismus dicitur . Interdum etiam praemissiam unam supprimunt , quae argumentatio dicitur Enthim ema, uti hoc: ominnis bo no es animal , ergo Caesar es animal; supprensa est enim praemissa altera: atqui Caesar eri bιmo. Perraro gradatione utuntur, quae argumenta
tio est, in qua propositiones aliae, atque aliae ita nectuntur, ut praedicatum euiusque sit subiectum sequent: s . donec ad id perveniat, quod probari debet. ver. gr. si probandum sit, hominem esse sub-
37쪽
stantiam , idque effciatur hoc modo: omnis homo es animaI, omne animal es vivens, omne vivens es Dbsantia, ergo omnis homo es subsantia , in qua una argumentatione syllogismi latent plurimi. Ad probandam conclusionem non satis est plerumque syllogismum unum confecisse; nam si eius syllogismi, qui confeHus est , unam praemissam Adversarius neget , vel ambas, conclusio minime probata erit, sed oportebit eam praemissam , quae negata fuerit, syllogismo alio probare ; idque iterum, ac saepius facere, donee ad eum syllogismum pervenias, cuius ambae concedantur praemime. Praemissas vero concedi oportebit, si eae sint vel axiomata, idest universales quaedam propositiones, quae ipsae per se sunt notissimae, neque probatione indigent, uti r totum es majus parte: non po-
res idem fimul esse, O non esse, & alia id genus,
vel id exprimant, quod unusquisque in se experitur,& sentit, ut si dicas , homines cogitant, volunt, irascuntur; vel demum si eae sint, quas adversarius , quo eum agitur, suis ipse rationibus ductus veras es.se intelligat. Ubi huc pervenerit, consistet argumentatio .
Neque minus argumentatio huc usque deducenis da erit, si conclusionem tibi ipse probandam susce. peris, quam si aliis probare veliss nam tum denique probatam sibi quisque conclusionem habebit, si sie sibi probaverit, tamquam adversario. Itaque haec valent etiam ad argumentationem internam recte instituendam. D a Inter-
38쪽
Interdum Adversarius praemissam non negat , sed distinguit, idque tum facit, cum praemissa in duas
partes trahi potest , quarum una videtur vera esse , altera falsa; unam autem adversarius concedit, alteram negat, ac tum quidem illa, quae negata
si res postulat, syllogismo alio est probanda . CAP. IX.
De Locis. Loei sunt generalia quaedam capita unde argumenta petuntur ad probandum quidlibet ver. gr. an te cedentia , concomitantia , consequentia tres sunt loci, nam si dixeris ortus es lucifer, ergo sol m. eerietur, erit argumentum ductum ab antecedente; acs dixeris Sol est in Cancro, ergo jam es aestas , erita concomitante. Quod si dixeris: Sol eri in Cancro, ergo jam ver praeteriit , erit argumentum a con sequente .
Multis modis, iisque inter se admodum diversis dividi pollant loci; quas divisiones Rhetorici tradunt subtilius, nam copiam in dicendo, & ubertatem requirunt. Philosophi parcius haec tractant. Neque tamen divisionem locorum hic praetermittam , quae est omnium notissima, in intrinsecos, & extrinsecos. In trinisci sunt, qui in re ipsa insunt, qua de agitur , ut si quid probes a genere ver. gr. homo est animal, ergo vim habet sentiendi; argumentum
39쪽
P Λ R S I I I. 29 quippe ab animalitate ductum est, quae est in homune ipso, ut quae eius genus est. Extrinseci sunt , qui
sunt extra rem, ut si quid probes exemplo aut auctoritate aliqua . Locorum intrinsecorum praestanti Dsimi habentur definitio, & divisio, de quibus Pro pterea singulatim dicendum. C A P. X. De Desinitione. DE finitio est oratio explicans, quid sit res Componitur autem ad hunc modum . Proposta ad definiendum re, quaeritur primum eius genus; ac si plura occurrunt, illud sumitur, quod minus late patet; tum quaeritur differentia, quae omnibus , quot cum que sub definitionem cadunt, conveniat, non aliissadsuncta autem generi differentia ex Istit definitio. Exempli causa proponatur homo ad definiendum . Piimum quod illi sit genus, quaeremus; te quoniam plura occurrunt: subsantia , vi Dens , an mal , sumendum erit animal , nam minus late patet, quam substantia , & vi Pens ς cum autem rationalitas sit differentia, quae omnibus hominibus convenit,
non aliis; idcirco duobus hisce simul iunctis, existet
definitio hominis r animal rationale . In definitionibus autem requiruntur haee tria . Primum ut definitio rebus omnibus conveniat, quae ad definiendum propositae sunt, non aliis. Secundo, ut
40쪽
3o LOGICA ut in definitione nihil supersit, nihil desit; Itaque
iis expositis, quae ad essentiam constituendam necessaria lant, nihil praeterea adiungendum. Tertio, ut definitio sit clarior re definita , quod satis assequemur , si alias regulas eaque, quae modo tradita sulit, observabimus. Definitio alia realis est, alia nominalis. Realis est , qua definimus rem iam constitutam , nobisque propositam , ac suo nomine ab aliis notatam ;quae res cum sit nota , quaerendum tamen est, quod eius sit genus, quaeque differentia, uti eum definimus hominem ; est enim homo res notissima, & apud omnes constituta iam, de determinata. Nominalis est , qua rem definimus aliquam , quam nobis ipsi arbitratu nostro constituimus , ac pro Voluntate no minamus , ut si qui hominem aliis instructum sibi fingat, eumque premion nominet, quaerenti autem quid sit prerotor, eius definitionem exponat: homo statur, quae ipsa quoque genere, ει differentia conristabit. Mathematicorum definitiones nominales Omnes sunt.
C A P. XI. De Divisione , DIvisio est oratio, qua totum in partes tribuitur,ac eum totum dico, intelligo etiam genus, quod in species suas tribuitur, quasi in tot partes.